🌱 لباس بخشی از هویت ملی و آشکارترین نشانۀ فرهنگی هر کشور است که اندازه، نوع، رنگ، و جنس آن تصمیم‌گیری و انتخابی صرفاً فردی نیست، بلکه نشان‌دهندۀ جهان‌بینی و فرهنگ افراد جامعه است.

بعد از فرهنگ قواس (قرن هشتم) که در بخشی از آن به جامه‌ها پرداخته شده است و دیوان البسه نظام‌الدین قاری (قرن نهم) بیشتر تلاش‌ها در ایران برای شناخت جامه‌ها براساس یافته‌های باستان‌شناسی و آثار موزه‌ها صورت گرفته و کمتر به ادبیات، که زبان ثبت فرهنگ و تمدن هر ملت است، توجه شده است. فرهنگ تاریخی پوشاک فرهنگی موضوعی است با بیش از ۶۰۰۰ سرمدخل و زیرمدخل و پیکرۀ زبانی آن منابع نوشتاری نظم و نثری است که تاریخ نگارش آنها از دورۀ پیش‌از اسلام تا سال ۱۳۹۰ هجری شمسی است و انواع متون علمی، ادبی،تاریخی، جغرافیایی، پزشکی، فلسفی و... را دربر می‌گیرد.

منظور از جامه و پوشاک در این کتاب انواع پوشش‌های سر و صورت، تن‌پوش‌ها، پاپوش‌ها، تاج‌ها و پارچه‌ها است. فرهنگ با نگاهی انسان‌شناسی نوشته شده و شاهدهایی در فرهنگ انتخاب شده است که علاوه‌بر نشان دادن معنای واژه در کلام، مفهوم برهنگی و پوشش، انواع برهنگی سر و پا و یا تن، رنگ، جنس و اجزای لباس، قوم، شغل و طبقۀ استفاده‌کنندگان، سن و جنسیت پوشندگان، ابزاری که در کار شستن و بافتن و تزیین پوشاک به کار می‌آیند و مراکز اصلی تولید جامه‌ها و پارچه‌ها را نشان دهند.

دانشجویان و پژوهشگران رشتۀ ادبیات و هنر مخاطبان اصلی این فرهنگ هستند. پژوهشگران مردم‌شناسی و علوم اجتماعی نیز بسیاری از مشاغل مربوط به پوشاک را در این فرهنگ خواهند یافت و با کاربردهای گوناگون لباس‌ها و رابطۀ بین نوع پوشاک و طبقه و نوع شغل افراد آشنا خواهند شد.

@Ketabe_Bahar

دربارهٔ دکتر علی اشرف صادقی

دربارهٔ تحقیقاتی که به تاریخ زبان فارسی و تحوّلات آن در دوران پس از اسلام مربوط است بنده به ضرس قاطع می‌گویم، و از عهدهٔ آن برمی‌آیم، که تحقیقات هیچ ایرانی در آن به اهمّیّت تحقیقات آقای دکتر علی اشرف صادقی نیست. حتی آنچه مرحوم دکتر خانلری و همکاران او در بنیاد فرهنگ ایران، یعنی در کتاب ارجمند تاریخ زبان فارسی، نوشته‌اند، گرچه حسنش آن است که شکل کتاب دارد و مجموع است، به لحاظ دقت فروتر است از آنچه در مقالات آقای دکتر صادقی نشر یافته. همین را در نسبت با سبک‌شناسی مرحوم بهار نیز باید گفت که جلد اول آن، چنانکه قبلاً نیز گفته‌ام، به دلیل اغلاط بیرون از شمار بکلی باید از دایرهٔ تحقیقات بیرون گذاشته شود. کوششهای مرحوم دکتر معین در لغت‌نویسی و تحقیقات لغوی نیز با آنکه بسیار مجدانه بوده به سبب بی‌بهره بودن از بعضی آگاهیها در آن مقام نیست که بتوان آنها را به لحاظ دقت علمی با آنچه از زیر قلم آقای دکتر صادقی بیرون آمده سنجید. از طرف دیگر، چون در سالهای اخیر نفوذ کلام آقای دکتر صادقی در بین ادیبان نیز بیشتر شده، تحقیقات او را در شناخت مسائل لغوی و تاریخی زبان فارسی می‌توان بر تحقیقات دانشمندانی مانند مرحوم دکتر تفضلی نیز برتری داد که بیشتر متوجه فارسی میانه بوده و به جهت گروه کوچکتری از اهل تحقیق نوشته شده است.

باری، با آنکه البته باید متوجه بود که سنجیدن دورهٔ آن بزرگان با دورهٔ ما همیشه درست نیست، باز به جهت درستی آراء و درستی روش تحقیق در مسائل تاریخی زبان فارسی کتابها و مقالات هیچ یک از پیشینیان با نوشته‌های او قابل مقایسه نیست، مگر در چشم کسانی که گمان می‌کنند هر چیز قدیمی مثل جنس عتیقه بر هر جنس نوی برتری دارد. به علاوه، این هم هست که آن بزرگان، با آنکه به فضیلت پیشروی و بنیانگذاری آراسته بودند، در همان دوره نیز گاه بایست به اصولی پایبند باشند، که بعضی معاصران آنان مانند مرحوم استاد مینوی بدانها پایبند بودند، و از بعضی بی‌پرواییها که گاه مسیر تحقیقات را چند سال منحرف کرده پرهیز کنند. آن بزرگان نقاط عطفی در تاریخ این قسم تتبعات بودند و به تأسیس شعبه‌ای از مطالعات توفیق یافتند که پیش از آن تقریباً هیچ بود و جز فضل و علم بدین واسطه نیز در چشم پسینیان آنان تا امروز بزرگ و ارجمند شدند. اما نزدیکترین این نقاط عطف به زمان ما آقای دکتر صادقی است و باید امیدوار بود که آنچه بعد از تحقیقات او نسخ شده دوباره از سر گرفته نشود. این ناموس علم است و در کار تحقیق کم فضیلتی نیست که کسی قسمی از تحقیقات پیشینیان خود را نسخ کند و راه تازه‌ای را بگشاید.

گفتنیهای دیگر را باید در وقتی دیگر گفت. امروز آرزو می‌کنم که استاد هرچه زودتر سلامت خود را بازیابند و به سر مطالعات و تتبّعات خود بازگردند.

🌱   دربارۀ ترجمه[ی شیطان و خدا]

زبان نمایش در اروپا و خاصه در فرانسه، به خلاف آنچه در ایران تصور می‌رود، زبان محاورۀ متداول و عامیانه نیست، بلکه اغلب همان زبانی است که در نوشتن روزنامه و کتاب به کار می‌رود. به عبارت دیگر، نمایش هرگز با «زبان شکسته» نوشته یا اجرا نمی‌شود. کوشش مترجم، در وهلۀ نخست، مصروف حفظ امانت بوده و بنا بر این در هیچ کجا رعایت زبان عامیانه، آن‌هم زبان عامیانۀ ساختگی و «من‌درآوردی» امروز را نکرده است، مگر در مورد پاره‌ای از کلمات بسیار متداول کثیرالاستعمال، از قبیل «چی»، «کی»، «دیگه»، «آره»، «بله» و جز این‌ها، لیکن سعی داشته است که ساختمان عبارات و آهنگ کلام از زبان گفتگو چندان دور نیفتد تا اگر روزی بخواهند آن را به صحنه بیاورند نیازی به تغییر فراوان نباشد.

**ابوالحسن نجفی

«چند کلمه از مترجم»، در: ژان پل سارتر، شیطان و خدا، ترجمۀ ابوالحسن نجفی، چاپ چهارم (با تجدیدنظر)، تهران، کتاب زمان، ۱۳۵۷، [ص ۷-۸].

دوم بهمن، سالروز درگذشت ابوالحسن نجفی**@Ketabe_Bahar

"زبان فارسی در گذر زمان"

مجموعه مقالات شادی داوری
و مهرداد نغزگوی کهن

چاپ دوم

"انتشارات کتاب بهار"

کتاب "زبان فارسی در گذر زمان" مشتمل بر نُه مقاله در مورد مسائل آوایی، واجی، صرفی و نحوی زبان فارسی، از دوره باستان تا دوره نو است. نگارندگان مقالات این کتاب کوشیده اند تا روندهای تکوین، تغییر، تثبیت و حتی زوال برخی از صورت های دستوری و یا ویژگی هایی چون ترتیب واژه در فارسی را از دوران باستان تا دوره نو به دقت توصیف نموده و در قالب نمودارها و محورهای تحول سازه های دستوری به تصویر کشند. انگاره ای که در تمام تحولات مورد بحث در پژوهش های این مختصر مورد استفاده قرار گرفته است، انگاره «دستوری شدگی» است. براساس این انگاره، کلیه صورت های دستوری از منابع واژگانی و یا منابع کمتر دستوری زبان پا به عرصه وجود گذاشته اند. دستوری شدگی، در عین حال، به مجموعه فرآیندهایی اطلاق می شود که در طول زمان، دست اندرکار تحولات زبانی در راستای تکوین عناصر دستوری هستند. یکی از دغدغه های متخصصان دستوری شدگی در مطالعات اخیر این حوزه، تبیین انگیزه های شناختی است که به پیدایش مولفه های نقشی و دستوری یک زبان می انجامد. بنابراین، دستوری شدگی را می توان انگاره ای نظری قلمداد نمود که میان مطالعات تاریخی و مطالعات شناختی زبان، ارتباطی منطقی برقرار می کند. به عبارتی دیگر، بسیاری از روندهای تغییرات جهانی زبان را می توان از منظر عواملی شناختی از قبیل الگوهای مقوله سازی، سرنمون سازی، فرآیندهای استعاره و مجاز شناختی و جز آن تبیین نمود که در حوزه شناخت انسان ها مشترک اند. محققان دستوری شدگی امروز دیگر تنها به دنبال کشف زنجیره های دستوری شدگی و مراحل پیوسته تحولات ساخت های زبانی نیستند بلکه بیشتر می کوشند تا انگیزه های دخیل در پیدایش این تغییرات را شناسایی و طبقه بندی نمایند. این بدین معنی است که در اندیشه زبان شناسان امروز، به تصویر کشیدن صورت ظاهری تغییرات زبان، همچون زبان شناسان دهه های پیش، غایت پژوهش های زبانی نیست.

"زبان فارسی در گذرزمان"

مجموعه مقالات شادی داوری
و مهرداد نغزگوی کهن

چاپ دوم

"انتشارات کتاب بهار"

? #فکر_کردن_از_کتاب_خواندن_هم_مهمتر_است
دکتر هرمز میلانیان، زبان‌شناس سرشناس و شاگرد آندره مارتینه را نمایندهٔ زبان‌شناسان نوین ایران دانسته‌اند. او از نخستین استادان درس زبان‌شناسی عمومی جدید بود و بسیاری از نام‌آوران زبان‌شناسی کشور، در محضر او درس آموخته‌اند. استاد دانشگاه‌های تهران و سوربن فرانسه بود و اصطلاحات فارسی پرکاربرد بسیاری را برای رشتهٔ زبان‌شناسی ساخت، ازجمله: تکواژ، نام‌آوا، اقتصاد زبانی.
«آزادی و بند در زبان و مقالات دیگر» دربرگیرندهٔ بیست‌ویک مقاله، نقد، گزارش، سخنرانی، ترجمه و گفت‌وگو با ایشان است که از سال ۱۳۴۸ تا ۱۳۸۴ در نشریات و کتاب‌ها منتشر شده‌است. قسمت اصلی عنوان کتاب از نام یکی از این مقالات گرفته شده‌است.
احمد خندان، که این مجموعه به همت او گردآوری شده، گفتارهای کتاب را به دو بخش تقسیم کرده‌است: زبان‌شناسی و زبان فارسی؛ هنر و ادبیات. در ابتدای کتاب، زندگی‌نامهٔ دکتر میلانیان به‌قلم خود او آمده‌است. عنوان برخی از مطالب این کتاب: تاریخچهٔ آموزش زبان‌شناسی در ایران، گسترش و تقویت فرهنگیِ زبان فارسی، کوتاه‌ترین جمله و ساختمان آن در زبان فارسی. کتاب با یکی از مقالات دکتر میلانیان به زبان فرانسوی به پایان می‌رسد که دربارهٔ گذر از مقولهٔ فعل به اسم و بالعکس در زبان فارسی است.
@cheshmocheragh

یادی از فرهنگ نگار برجستة معاصر، پروفسور راینهارد هارتمن (1938-2024)
۹ اکتبر ۲۰۲۴ ( مراسم خاکسپاری انسانی بزرگ در شهر اکستر ( روز چهارشنبه ۱۹ مهرماه ۱۴۰۳
انگلستان با حضور اعضای خانواده، دوستان و برخی از همکاران و دانشجویان دیرین او برگزار شد.
پروفسور راینهارد هارتمن به معنای واقعی انسانی شریف و بزرگ بود. در اخلاق: مهربان، نرمخو, گشاده رو و بزرگ‌منش، در علم: پربار، بلندنظر و گشاده‌دست و در کار و زندگی: عاشق، سختکوش،جدی، تاثیرگذار و جهانی.
در سال ۱۹۳۸ در شهر وین و در خانواده‌ای فرهنگی زاده شد. تحصیلات خود را تا دکتری در دانشگاه‌های وین اتریش و ایلینوی آمریکا در رشته‌های اقتصاد عمومی و جهانی و ترجمه و زبان انگلیسی به‌انجام رساند و از سال ۱۹۶۴ در دانشگاه منچستر و از ۱۹۶۸ در دانشگاه ناتینگهام کشور انگستان به تدریس زبان‌های معاصر پرداخت. در همان سال ۶۴ با لین وارنازدواج کرد که ثمرة آن دختری با نام نسیمو پسری با نام اشتفنبود.
دوران شکوفائی علمی کاری او از زمانی آغاز شد که با تمرکز بر زبانشناسی و پژوهش و کار عملی در حوزة تخصصی فرهنگ نگاری به تدوین یکی از فرهنگ‌های بسیار مهم و ساختارمند زبان و زبانشناسی پرداخت. از سال ۱۹۷۴ که برای همیشه به دانشگاه اکستر آمد، با فعالیت‌های همه‌جانبه و چشمگیر او، به‌زودی این دانشگاه به‌عنوان قطب علمی فرهنگ‌نگاری اروپا شناخته شد.
نگاهی به زندگی پربار علمی این دانشمند شریف و فروتن بزرگی او را در عرصه‌های گوناگون آشکار می‌سازد. در زمینة ترجمه، تحلیل متن و فرهنگ‌نگاری نظریه‌های تأثیرگذاری ارائه کرده که
مهم‌ترین آنهاست. تدوین دو فرهنگ Contrastive Textology (CT) متن‌شناسیِ مقابله‌ای پیکره‌بنیادِ بسیار دقیق، ساختمند و تخصصیِ زبان‌شناسی و فرهنگ‌نگاری او را در مقام فرهنگ‌نگاری بزرگ و پیشگام می‌نشاند. پژوهش‌های بنیادی و انتقادی وی به تثبیت جایگاه فرهنگ‌نگاری به‌عنوان شاخة مهمی از زبانشناسی کاربردی، با پشتوانة تاریخ‌نگاری، آموزش و نقد فرهنگ‌ها انجامید. از دستاوردهای مهارت سازماندهی هارتمن در برگزاری همایش‌های جهانی، مدرسة تابستانی، کارگاه‌های تخصصی، میتوان به ایجاد مرکز پژوهش‌های فرهنگ‌نگاری، بورس‌های کوتاه‌مدت فرهنگ‌نگاری و بلندمدت میان دانشگاهی ارازموس و در بالاترین سطح به تأسیس انجمن فرهنگ‌نگاری اروپا EURALEX و نشریة بین‌المللی فرهنگ‌نگاری  و پس از آن انجمن AFRILEX برای آفریقا و ASIALEX برای آسیا اشاره کرد.  
پس از بازنشستگی در سال ۲۰۰۱ به‌عنوان استاد افتخاری در دانشگاه بیرمنگام به تدریس و پژوهش پرداخت و تا پایان زندگی پربار خود به کار علمی و نوشتن ادامه داد.
روانش شاد و یادش گرامی باد.

مصطفی عاصی

در فردان۶ کتاب "تاریخ‌نگاری فارسی: از صفویه تا پایان دوره پهلوی" ویراسته چارلز ملویل و ترجمه خانم زهرا عاطف‌مهر بررسی شده است.

? عبدالحسین آذرنگ، «پرویز ناتل خانلری»، در: شصت چهره از میان قاجاریان و معاصران، تهران، کتاب بهار، ۱۳۹۹.

@Ketabe_Bahar