تاريخ انديشه های کلامی و فقهی زيديه از قرن سوم تا قرن يازدهم قمری، دکتر حسن انصاری

جلسه ششم: در اين جلسه که آخرين جلسه از درسگفتارهای تاريخ انديشه زيديه بود خلاصه ای ارائه داديم از جهانبينی کلامی زيديه و همچنين انديشه آنان درباره امامت. همچنين بحثی تفصيلی کرديم درباره مهمترين شاخص های تفاوت ميان زيديه و اماميه و نيز تأثير پذيری های زيديه يمن از زيديه ايران در قرون ميانه اسلامی و تأثيرات دامنه دار آن در شکل دهی سرشت و سرنوشت زيديه. (۲۳ فوریه، ۲۰۲۵)

#زيديه_کلام_و_فقه_قرن_سوم_تا_یازدهم
@azbarresihayetarikhi
https://sites.mit.edu/zekrmit/
@zekrMIT

تاریخ معتزله شماره 7: درسگفتاری از حسن انصاری

در این جلسه درباره برخی دیگر از شاگردان ابو علی جبایی و به طور خاص وضعیت معتزله در نیمه سده چهارم در اهواز و رامهرمز صحبت کردیم

تاريخ انديشه های کلامی و فقهی زيديه از قرن سوم تا قرن يازدهم قمری، دکتر حسن انصاری

جلسه پنجم: در اين جلسه سه موضوع مورد بحث قرار گرفت: ۱) تاريخ شکل گيری مذهب/ مذاهب فقهی زيديه و خاصتا سه مذهب کوفه، هادوی و ناصری. ۲) ارتباط زيديه با معتزله در سده های چهارم و پنجم قمری و تأثيرات آن بر مذهب زيديه. ۳) بررسی تاريخنگاری زيديه: زيديه در کتاب های تاريخ و سيره های امامان خود تاريخ گذشته خود را چگونه بازسازی می کردند و چطور اين تاريخنگاری تلاش داشت تا روایت زيديه از تاریخ خود را با هويت های متحول زيديه متناسب کند؟ مذاهب و مکاتب فکری و دينی چطور با تعيين و تغيير مرجعيت های خود سعی در هويت بخشی به خود هستند؟ (۱۶ فوریه، ۲۰۲۵)

#زيديه_کلام_و_فقه_قرن_سوم_تا_یازدهم
@azbarresihayetarikhi
https://sites.mit.edu/zekrmit/
@zekrMIT

ميراث حديث شيعه: عصر امامان باقر و صادق (ع)، دکتر حسن انصاری

جلسات یازدهم و دوازدهم: در اين دو جلسه آخر درباره اين موضوعات بحث شد: ۱) تاريخچه فقه حنفی در دوره تأسيس آن و بحثی درباره ادبيات فقهی آنان و مقايسه با ادبيات فقهی متقدم اماميه؛ ۲) تاريخچه فقه متقدم شافعی و شرحی درباره سهم شافعی در تثبيت "سنت" و همچنين درباره کتاب های او و مقايسه اين کتاب ها با ادبیات فقه مذاهب ديگر و از جمله فقه اماميه؛ ۳) مراحل تثبيت مذاهب فقهی چه بود؟ و بحثی درباره نحوه تثبيت فقه مذاهب اربعه تا سده هفتم قمری؛ ۴) تکميل بحث اصحاب اجماع در اماميه. در اين جلسه تحليل تازه ای درباره زمينه های شکلگيری مفهوم اصحاب اجماع در ارتباط با موضوع واقفه و غيبت امام دوازدهم (عج) مطرح کرديم؛ ۵) تحليلی نو درباره علل روايت های متعدد کتاب های حديثی و توضيح درباره تعبير: " له کتاب رواه جماعة". (۲۲ دسامبر، ۲۰۲۴)

#عصر_امامان_باقر_و_صادق
@azbarresihayetarikhi
https://sites.mit.edu/zekrmit/
@zekrMIT

ميراث حديث شيعه: عصر امامان باقر و صادق (ع)، دکتر حسن انصاری

جلسه دهم: در اين جلسه با بررسی چند متن مهم از فقه مالکی در سده های دوم تا چهارم قمری به بررسی سنت های تدوین فقه و حدیث در اسلام پرداختیم و مقایسه ای کردیم با سنت های مشابه فقه امامی در همین دوران. (۱۵ دسامبر، ۲۰۲۴)

#عصر_امامان_باقر_و_صادق
@azbarresihayetarikhi
https://sites.mit.edu/zekrmit/
@zekrMIT

ميراث حديث شيعه: عصر امامان باقر و صادق (ع)، دکتر حسن انصاری

جلسه نهم: در اين جلسه درباره روند تدريجی و شرایط تاريخی تثبيت مذاهب فقهی در اسلام پرداختيم و مراحل مختلف آن را به بحث گذاشتيم. سهم قدرت سياسی از يک سو و همچنين مراحل مختلف مرجعيت دينی مکاتب فقهی را از دیگر سو از نقطه نظر تحول ادبی بحث کرديم. در اين راستا به مراحل تدوين کتاب های حديثی و فقهی اماميه از دوران امام صادق (ع) به بعد پرداختيم؛ از مرحله اصول اوليه تا کتاب های مصنّف تا کتب جامع و همچنين تدوين "مختصر" های فقهی و کتاب های شرائع. به سهم کوفه، قم و بغداد پرداختيم و نقش اصحاب اجماع در تثبيت حديث و فقه امامی. (۸ دسامبر، ۲۰۲۴)

#عصر_امامان_باقر_و_صادق
@azbarresihayetarikhi
https://sites.mit.edu/zekrmit/
@zekrMIT

ميراث حديث شيعه: عصر امامان باقر و صادق (ع)، دکتر حسن انصاری

جلسه پنجم: در اين جلسه برای نخستين بار درباره مشابهت های دو سنت اوليه کتابت حديث و فقه ميان دو مکتب شيعی (امام باقر و امام صادق عليهما السلام) و مکتب مدينه (اهل حديث مدينه/ مالکی) بحث کرديم. از موطأ و مدونه و اسمعه و اصول بحث کرديم و شباهت این ادبیات را با ادبیات مشابه در سنت/ سنت های شیعی مورد توجه قرار داديم. همچنين درباره شيوه منبع يابی در کتاب کافي کلينی بحث کرديم. و اشاره کردیم به دو نسخه رازی و بغدادی کتاب الکافی. در بخشی از جلسه هم درباره "طباق السماع" ها در سنت نسخه های خطی بحث کردیم. (۲۰ اکتبر، ۲۰۲۴)

#عصر_امامان_باقر_و_صادق

@azbarresihayetarikhi
@zekrMIT

ميراث حديث شيعه: عصر امامان باقر و صادق (ع)، دکتر حسن انصاری

جلسه چهارم: در اين جلسه در دنباله مباحث جلسه قبل کوشيديم با بررسی محيط فقهی مدينه در سده دوم و به طور خاص مکتب مالک بن انس و فقه مالکی و شيوه های تدوين حديث و فقهش راهی برای درک شباهتها و تمايزها با مکتب دو امام باقر و صادق (ع) در مدينه همان دوران پيدا کنيم. از موطأ مالک گفتيم و از مدونه در فقه مالکی و همچنين شيوه های مالک در روایت حدیث و فقه. به نظر ما برای درک شیوه های آموزش و نقل و کتابت حديث و فقه در ميان شيعه در اين دوران بايد شيوه های مکاتب مشابه در مدينه و کوفه را بررسی کرد. (۱۳ اکتبر، ۲۰۲۴)

#عصر_امامان_باقر_و_صادق

@azbarresihayetarikhi
@zekrMIT

ميراث حديث شيعه: عصر امامان باقر و صادق (ع)، دکتر حسن انصاری

جلسه سوم: در اين جلسه به اين موضوعات پرداخته شد: ۱) نحوه تأليف کتاب در دو سه قرن اول اسلامی چگونه بود؛ به ويژه در زمانی که هنوز صنعت کاغذ در دنيای اسلام گسترده نشده بود؟ ۲) آيا ائمه شيعه خود کتابی نوشته اند؟ ۳) آيا پيشوايان حديث و فقه اهل سنت در دو سه قرن اول خود کتاب هايشان را می نوشتند يا اينکه آثار منسوب به آنان مانند "اصول" حديث اصحاب ائمه شيعه حاصل مجالس درس و حديث و فقه آنان بوده است؟ ۴) اشکال و انواع مختلف تأليف کتاب در دو سه قرن اول اسلامی چگونه بود؟ ۵) مجالس سماع و قرائت و مقابله نسخه ها با استادان در قرون اوليه اسلامی به چه صورت هایی بود؟ ۶) بحث از سماع و قرائت و عرض و انهاء و اجازه و تعليق و اصل و امالی و ...۷) چرا در دو سه قرن اول اسلامی برخی از محدثان در اواخر عمر خود آثار و اصول حديثی خود را یا با آب می شستند و يا می سوزاندند و از بین می بردند تا مورد تحريف و دسّ و تدليس بدخواهان بعد از مرگشان قرار نگيرد؟ ۸) راه های جلوگيری از تحريف و جعل و تصحيف در نسخه های حديثی چه بود در زمانی که هنوز صنعت چاپ وجود نداشت؟ ۹) منابع کتاب های حديثی شيعی مانند الکافي چيست؟ ۱۰) چرا ائمه شيعه برای شيعيان رساله های عمليه ننوشته اند؟

در پايان اين جلسه مقداری هم در نقد گفتاری از آقای دکتر عباس امانت درباره تشيع عصر صفوی صحبت کرديم. همچنين از نقش علامه مجلسی در اين دوران سخن گفتیم. به مناسبت اين بحث از تلاش های استادان شادروان محمد تقی دانش پژوه و زنده یاد احمد منزوی و همچنین استاد رسول جعفريان و نیز انتشارات ميراث مکتوب و دکتر اکبر ايرانی هم صحبت به ميان آمد.

(۶ اکتبر، ۲۰۲۴)

#عصر_امامان_باقر_و_صادق

@azbarresihayetarikhi
@zekrMIT

ميراث حديث شيعه: عصر امامان باقر و صادق (ع)، دکتر حسن انصاری

فایلهای صوتی جلسات اول و دوم، (۲۲ و ۲۹ سپتامبر، ۲۰۲۴)

در اين دو جلسه درباره زمينه تاريخی مکتب امامان باقر و صادق (ع) در مقايسه با مکاتب فقهی ديگر همعصر با آن دو امام بحث کرديم و گفتيم که برای شناخت جايگاه اين دو امام در بافت کلی اسلام در سده دوم قمری و به ويژه تاريخ تحول و شکلگيری فقه اسلامی بايد نخست بدانيم که فقه اسلامی چطور در امصار و بوم های مختلف در سده دوم قمری شکل گرفت، به ويژه در مدينه و کوفه و با توجه به دو فقه اهل حديث و اهل رأی. همچنين از نقش شافعی در اواخر سده دوم قمری بحث کرديم. همچنين به نحوه تدوين مجموعه های حديث شيعی و اهل سنت پرداختيم و اينکه معنای حديث در مکتب تشيع با معنای حديث در اهل سنت فرق می کند. تمايزهای اساسی دو مکتب فقهی را بحث کرديم و گفتيم که فقه امامان شيعه به ويژه در واکنش به نظام سازی فقه اهل رأی به تدريج تدوين شد.

#عصر_امامان_باقر_و_صادق

@azbarresihayetarikhi
@zekrMIT