#فدریکو_فلینی و #دیوید_لینچ هر دو در ماه ژانویه و در یک روز (بیستم) به دنیا آمده اند.
نکته مشترک دیگر بین آنها آمیختن رویا با واقعیت و جلوه های سورئالیستی آثارشان است. به بیان لینچ هر دوی آنها به انتزاع و خلق جهانی ویژه در فیلم هایشان علاقه دارند.

لینچ که آثار فلینی را الهامبخش خود می داند در مصاحبه ای وی را بزرگترین کارگردان تاریخ سینما دانسته و همواره از فیلم هشت و نیم به عنوان محبوب ترین فیلم زندگی اش یاد کرده است . او درباره ی هشت و نیم می گوید:

" فلینی در هشت و نیم با فیلم کاری را انجام می دهد که  نقاشان سبک آبستره انجام می دهند _ یعنی ایجاد یک احساس بدون نشان دادن و بیان مستقیم، بدون توضیح اضافی، فقط از طریق نوعی جادوی محض."

شرح عکس: فدریکو فلینی، دیوید لینچ و ایزابلا روسلینی. پشت صحنه فیلم مصاحبه ی فلینی(۱۹۸۶)

#علی_حاتم

صدسال پس از کوه جادو

کوه جادو (با نام اصلی «Der Zauberberg») رمانی است از توماس مان که اولین بار در سال ۱۹۲۴ منتشر شد. مان  سال ۱۹۲۹ جایزه نوبل ادبیات را دریافت کرد‌. کوه جادو که یک رمان فلسفی است، شاهکار وی و یکی از شاخص ترین آثار ادبیات آلمان و جهان در سده  بیستم محسوب می شود.

داستان در مورد هانس کاستورپ، مرد جوانی است که برای دیدن پسر خاله اش یواخیم به یک آسایشگاه سل در کوه های آلپ سوئیس می رود. ملاقاتی که ابتدا قرار بود یک بازدید کوتاه باشد ، تبدیل به اقامتی هفت ساله می شود، که طی آن هانس در محیط منحصر به فرد آسایشگاه و بحث های فلسفی که بین ساکنان آن رخ می دهد غوطه ور می شود. این رمان سرشار از  مضامینی درباره مرگ ، زمان ، خدا ، سیاست و مکاتب و ایدئولوژی های مختلف فلسفی است.

هانس در آسایشگاه با طرفداران رادیکال ایدئولوژی های مخالف روبرو می شود که به شدت با هم درگیر بحث و جدل هستند. اومانیستی چون لودویکو ستمبرینی، که به پیشرفت و ارزش‌های لیبرال اعتقاد دارد، با یسوعی متعصبی چون لئو نفتا، که رژیم توتالیتر را بهترین گزینه برای جامعه می‌داند، درگیر می‌شود. این دو برای جلب نظر هانس با هم  رقابت می کنند و او بین ایده های آنها سرگردان است.

توماس مان بیش از یک دهه از عمر خود را صرف نگارش کوه جادو کرد( ۱۹۲۴ _۱۹۱۳) و در طول این مدت  نظرات خودش مانند هانس دستخوش تغییر و تحولات زیادی گشت. مان که در آغاز طرفدار جنگ و ناسیونالیسم بود به تدریج و با دیدن فجایع جنگ جهانی اول ، به نویسنده ای ضد جنگ و طرفدار دموکراسی  بدل شد. پس از آن، مان که یکی از منتقدان سرسخت نازیسم و افکار هیتلر بود ناچار شد آلمان را ترک کند.شجاعت وی برای تجدیدنظر در دیدگاه‌هایش و تمایل صادقانه‌اش برای زیر سؤال بردن مکرر ایده‌هایش در «کوه جادو» به تصویر کشیده شده است.

سرانجام هانس با شروع جنگ به میدان نبرد می رود و رد پای او مانند میلیون ها انسان دیگر در جنگ گم می شود . مان این پرسش را مطرح می کند که " آیا روزی می رسد که از این جشنواره ی جهانی مرگ  ندای عشق برخیزد؟
یک صد سال پس از شاهکار توماس مان ، اوضاع بشر فرقی نکرده است؛ در قرن بیستم و یکم همچنان شاهد ایدئولوژی ها و رهبران سیاسی ای هستیم که می خواهند مشکلات خود را از طریق جنگ حل کنند، ولو به قیمت محو شدن رد پای میلیون ها انسان.

#کوه_جادو
#توماس_مان
#علی_حاتم

اعدام در نظام های توتالیتر

ژاک دریدا معتقد بود حاکمیت سیاسی به دنبال تقدس بخشیدن به "قربانی کردن" و حتی تقدس بخشیدن به "آدم خواری" است. قدرت و توان دولت های توتالیتر در سرکوبگری و حفظ وضع موجود، بر پایه ی چنین ایده ای شکل گرفته است.
آیین قربانی قدمتی به درازنای تاریخ دارد. برای جوامع بدوی مراسم قربانی در واقع نوعی مبادله بود. هدف انسان های بدوی از قربانی کردن یک جانور یا یک انسان، حفظ قبیله ی خویش از گزند بلایای طبیعی یا کمک به بهتر شدن محصول، و در مجموع مصون ماندن از تیره روزی و مرگ بوده است. مراسم قربانی عملی بود در جهت بقای جمع و چیرگی بر طبیعت. منطق و استدلال عقلانیِ نهفته در این مبادله دقیقاً همان است که اکنون در دوران مدرن و بویژه در نظام های توتالیتر بکار گرفته می شود‌. اگر در گذشته قربانی کردن چند جانور برای نجات کل قبیله کافی بوده ، حالا حاکمیت سیاسی برای بقای خود چند انسان بیگناه را اعدام می کند تا از طریق ایجاد رعب و وحشت، وضعیت موجود را تداوم بخشیده و بر مخالفانش سلطه یابد. به بیانی دیگر، منطق انتزاعیِ مبادله از دوران کهن تا کنون پابرجاست و فرد همچنان برای بقای جمع یا حفظ نظام سیاسی قربانی می شود.
از این رو مجازات اعدام نزد حاکمان رژیم های توتالیتر و سرکوبگر امری بدیهی است و آن را "حق" مسلم خود می دانند. در طول تاریخ، شیوه ها و ابزارهای گوناگونی برای اعدام ابداع شده، از طناب دار و گیوتین تا صندلی الکتریکی و غیره...
علیرغم پیشرفته تر شدن ابزارها و بیشتر شدن شمار اعدام ها برای استحکام پایه های حکومت، ترس حاکمان از فرا رسیدن روزی است که ابزار اعدام اثر خود را از دست بدهد.روزی که قربانی کردن افراد بیگناه نه تنها به تدوام قدرت یاری نمی رساند که باعث خشم بیشتر مردم نسبت حاکمیت خواهد شد و سیستم در مسیر فروپاشی قرار خواهد گرفت.

در داستان" گروه محکومین" کافکا، فرمانده ی یک جزیره ی بی نام ماشین اعدام پیچیده ای ابداع کرده. این ماشین جرمی را که محکوم مرتکب شده با دارخیشی بزرگ روی بدن او خالکوبی کرده و محکوم زجر کش می شود. فرمانده حالا مرده و افسری که همچنان به او وفا دار مانده مسئول اجرای احکام اعدام با ماشین است. افسر طرز کار ماشین اعدام را برای یک جهانگرد شرح می دهد اما پیشاپیش می داند این شیوه ی اعدام عملاً اثر خود را از دست داده و دیگر در جزیره طرفداری ندارد. قطعات ماشین نیز فرسوده شده و در حال فروپاشی است. افسر که از این وضع نا امید گشته در نهایت به جای محکومی که قرار است اعدام شود خود را زیر تیغ ماشین اعدام قرار داده و خود کشی می کند. مثل بسیاری از مستبدانی که در آستانه ی فروپاشی نظام شان دست به این کار زده اند. معروفترین نمونه های آن هیتلر و گوبلز بودند. هر ماشینی هر چقدر پیشرفته و محکم بالاخره عمرش به سر رسیده و فرو می ریزد.
اما این به معنای پایان کار نیست، چون ریشه های سرکوب و مجازات اعدام، و منطق انتزاعیِ مبادله که این عمل را در راستای بقای هر عقیده و نظامی توجیه می کند، چنان محکم است که براحتی کنده نمی شود. همان طور که ریشه فاشیسم خشک نشد و این تفکر تا به امروز به اشکال گوناگون بازتولید شده است. چیزی که کافکا در اثرش پیش بینی کرده بود: جهانگرد پس از خودکشی افسر به کافه ای می رود که قبر فرمانده سابق و مخترع ماشین اعدام زیر یکی از میزهای آن پنهان است. روی سنگ قبر او نوشته شده که فرمانده در آینده از میان مردگان رستاخیز خواهد کرد و همراه هوادارانش دوباره جزیره را به تسخیر خود در می آورد.
اندیشه های سیاسی و ایدئولوژیکی که از طریق اعدام و سرکوب در پی تثبیت خویش هستند پس از فروپاشی در کمین نشسته و مترصد ظهور دوباره اند. پس علاوه بر مبارزه ی عملی، به بحث های تئوریک و نظریه پردازی هم باید بها داد تا بار دیگر در بند ساختار قدرتی که مخالفانش را اعدام می کند گرفتار نشویم. به لحاظ نظری برای مخالفت با مجازات اعدام همان گونه که دریدا می گوید نیازمند شالود شکنی مفاهیم و رویکردهای سنتی قدرت در حوزه ی سیاست هستیم.

#علی_حاتم

به بهانه دهم اکتبر روز جهانی مبارزه با مجازات اعدام

به‌ مناسبت ۵ شهریور سالروز تولد رازی

زکریای رازی نه تنها پزشک و دانشمندی برجسته، که در زمانه ی خود اندیشمندی تیزبین و یک دگر اندیش تمام عیار بود.

برخی از عقاید او پس از قرن ها همچنان بدیع، شجاعانه و تامل برانگیز است. رازی به عنوان یک فیلسوف، " عقل " را مهم ترین عامل پیشرفت و سعادت بشر می دانست و برای مشاهده ، تجربه و آزمون به شیوه ی علمی نیز اهمیت و ارزش فراوانی قائل بود. حتی شناخت و درک صحیح از پروردگار طبق نظر رازی باید از راه تفکر عقلانی صودت گیرد، نه از طریق وحی و نبوت. برای رازی فلسفه برتر از دین و فیلسوفان مفید تر از پیامبران هستند. وی در دو کتاب نقض الادیان و مخاریق الانبیا، دین ، وحی و نبوت را انکار کرده است. این آثار را از بین برده اند، اما شرح پاره ای از افکار رازی در آثار دیگران از جمله ابوریحان بیرونی و ابوحاتم رازی آمده و از طریق آن می توان به دیدگاه رازی و نحوه ی استدلال او در بیان افکارش پی برد.

از دید رازی، اگر نیازی به هدایت و راهنمایی انسان ها باشد، این کار باید به میانجی عقل انجام شود. انتخاب یک نفر از یک قوم که بخواهد به زور سرنیزه اقوام دیگر را به راه راست هدایت کند، جز جنگ و خونریزی و کشتار حاصل دیگری ندارد. اگر پرودگار، انسان ها را برابر آفریده و به همه ی آنها عقل عطا کرده تا بیاندیشند، پس نیازی به پیامبران نیست. بشریت می تواند از راه خرد و علم در مسیر شکوفایی گام بردارد.
چه بسیار جنگ ها و ویرانی هایی که در طول تاریخ به دلیل اختلاف بین ادیان و پیروان آنها رخ داده؛ نبردهایی که نهایتاً هیچ حاصلی نداشته است. آتش خشم ، انتقام و تعصبات دینی و فرقه ای در دنیای امروز نیز همچنان شعله ور است و قربانی می گیرد.

رازی با‌ استدلال های منطقی خویش ، معجزات پیامبران را رد کرده است .همان گونه که آلبرت اینشتین هم با وجود باورش به خدا( به مثابه یک علت العلل) اعتقادی به ادیان و معجزات الهی نداشت. این دو با فاصله زمانی بسیار از یکدیگر و زیستن در دو عصر متفاوت، منکر ارتباط پیامبران و معجزات آنها با پرورگار هستند و آن را محصول خیالپردازی بشر می دانند. از نظر رازی، آثار دانشمندان و فیلسوفانی نظیر دموکریتوس، افلاطون، سقراط، اقلیدوس، فیثاغورس و... برای بشریت ارزشمند و مفید است؛ درست بر خلاف کتب دینی که منشا تعصب و خشونت هستند و کمکی به پیشرفت و تعالی انسان نمی کنند. تعصبات دینی آثار ارزشمند خود رازی را نابود کرد،اما شیوه ی تفکر بزرگانی چون وی هرگز از میان نخواهد رفت.

پیام امپراطوری

داستان " پیام امپراطوری " اثر کافکا که فقط یک صفحه و نیم است با این‌جملات آغاز می شود : "امپراطور، چنانکه روایت می کنند ، برای تو ، برای تو تنها ، برای تو رعیت فلک زده ، برای تو سایه ی ناچیزی که در برابر خورشید امپراطوری به دور دست ترین دوردست ها گریخته ای، درست برای تو، امپراطور از بستر مرگش پیامی فرستاده است..." *

پیام امپراطور اما هرگز به دست رعیت نمی رسد. تالارها ، حیات ها و دروازه های کاخ چنان پرتعداد، پرپیچ وخم و تودرتو هستند که قاصد نمی تواند از آنها عبور کند.کنایه به نظامی رو به زوال که دیوانسالاری عریض و طویل و فساد در آن چنان نهادینه شده که پیام امپراطور دیگر هیچ اثری بر زندگی رعیت نخواهد داشت.پرواضح است حتی اگر پیام بدست رعیت فلک زده هم برسد ، گره از کار او نخواهد گشود، چون احتمالا طبق معمول حاوی عباراتی شعاری و توخالی است. به یک معنا اصلا پیامی وجود ندارد.

در دنیای امروز، حکومت های تمامیت خواه مشابه امپراطوری های قدیم ، شهروندان را همچون رعیت هایی می انگارند که تحت هر شرایطی باید تن به نظم موجود دهند. وقتی شرایط بحرانی می شود حاکمان مثل همیشه پیام خود را به مردم ابلاغ می کنند. شکاف بین راس هرم قدرت و افراد در هر سیستمی وجود دارد. معضل اصلی تنها موانع بوروکراتیک نیست. پیام امپراطور از ابتدا قرار نیست هیچ پیوندی با دغدغه های واقعی مردم برقرار کند. امپراطور قاصد را وادار کرده زانو بزند تا پیام را در گوش او نجوا کند، بعد قاصد را وادار می کند پیام را دوباره در گوش خودش تکرار کند. کافکا عمداً از محتوای پیام چیزی نمی گوید. چون کلمات و الفاظ نمی توانند پیامی رهایی بخش و چاره ساز را بازنمایی کنند.شکاف مهم تر، شکاف بین واژگان با معضلات واقعی زندگی است و آنچه ابعاد قضیه را هولناک تر می کند این است که هر نظام سیاسی در عین حال بر پایه ی واژگان و کلام مقدس خود ( ایدئولوژی) استوار گشته است‌‌. کافکا تاکید ویژه ای بر مخاطب پیام دارد( برای تو...برای تو تنها...درست برای تو) انگار می خواهد بگوید که دقیقا برای تو( رعیت یا شهروند درجه دو ) هیچگاه پیامی وجود نداشته و نخواهد داشت.

#علی_حاتم

• کافکا، فرانتس. پزشک دهکده( چند داستان کوچک).فرامرز بهزاد.انتشارات خوارزمی. ص ۴۷.

کارکردهای صنعت انتخابات در نظام های توتالیتر

توتالیتاریسم مثل هر مفهوم دیگری در تاریخ ، در معرض دگرگونی ها و چرخش هایی قرار می گیرد که متاثر از شرایط عینی و مقتضیات زمانه است. لذا توتالیتاریسم در عرصه ی نظر و عمل هرگز ماهیتی مطلق و ایستا نداشته و ندارد. نظام های توتالیتر هر چند جوهری مشترک دارند اما در مسیر پر پیچ و خم تاریخ حربه های تازه ای را برای حفظ موجودیت خود به کار می گیرند تا افکار عمومی را فریب داده و بقای نظام را تضمین کنند.

یکی از این حربه ها در زمانه ی فعلی پدید آوردن صنعت انتخابات است؛ یعنی ساز و کار برگزاری انتخاباتی به ظاهر آزاد و دموکراتیک اما بشدت کنترل شده و تحت نظارت که فقط جناح های درون سیستم از قبل آن سود برده و با پشتوانه آرای عمومی به اهداف مالی و سیاسی خود دست می یابند. سیستم از تمام ترفندها از جمله مناظره های تلویزیونی استفاده می کند تا نمایش انتخابات برای عموم سرگرم کننده و جذاب باشد.

اگر در گذشته های نه چندان دور  در خیلی از حکومت های توتالیتر  هیچ انتخاباتی وجود نداشت یا فی المثل رهبر حزب در انتخاباتی بدون رقیب با کسب صد در صد آرا به پیروزی می رسید یا انتخاباتی حداقلی فقط بین نخبگان حزب برگزار می شد؛ اکنون در برخی از این گونه نظام ها شاهد صحنه آرایی جهت اجرای " نمایشی انتخاباتی " هستیم که در فضای انسداد سیاسی حتی بعضی از روشنفکران را تحت الشعاع قرار داده تا در این نمایش شرکت کرده و خواسته و ناخواسته باعث رونق "صنعت انتخابات" شوند.

تلخی حقیقت هنگامی بیشتر می شود که شرکت کنندگان در نمایش می دانند که چنین انتخاباتی شبحی از دموکراسی است؛ انتخاباتی محدود ، ناقص و تحت نظارت . با این وجود برای توجیه مشارکت خود در انتخابات دلایلی دارند ظاهرا منطقی و البته تکراری : " آلترناتیو دیگری وجود ندارد ، اگر نامزد الف جای نامزد ب رای بیاورد وضع بدتر می شود، زیر ساخت ها نابود می گردد ، حمله نظامی رخ  می دهد ، خطر تجزیه و فروپاشی وجود دارد و ... "

کنایه آمیز ترین وجه قضیه این است که این عده در هر دوره نسبت به دوره قبل سطح مطالبات و خواسته هایشان تحلیل می رود و به کمترین ها بسنده می کنند. روزنه امیدی اگر هست فقط در جلوگیری از بروز مصائب بیشتر و فجایعی عظیم تر است.از دید افرادی که چنین دلایلی را اقامه می کنند کسانی که مخالف شرکت در انتخابات هستند هیچ راه حل موثری ندارند. آنها نیروهای اپوزیسیون  را نیز فاقد یکپارچگی و انسجام ، و فاقد رهبری کاریزماتیک می دانند که بتواند تحول چشمگیری ایجاد کند. درست در همین نقطه است که صنعت انتخابات در یک نظام توتالیتر به یکی از مهم ترین اهداف خود دست می یابد. چون از دید بسیاری تنها چاره ی باقی مانده تن دادن به همین انتخابات است.

آنها که این‌ گونه می اندیشند آلترناتیو اصلی را یا نمی ببیند یا اساسا بدان اعتقادی ندارند. موثرترین نیرو اما نیروی مقاومت مردمانی است که دیگر حاضر به شرکت در انتخابات سیستم نیستند.
تحولات عمیق و ریشه ای آن گاه رخ می دهد که آحاد جامعه به نیروی همبستگی و همدلی بین خود بیش از پیش آگاه شوند. در نتیجه مردمی که تنها و دست خالی هستند آگاهانه اهداف صنعت انتخابات را بی اثر می سازند. آنها دیگر زیر بار هر آنچه آزادی ها و حقوق فردی شان را تهدید می کند نمی روند ، قانون پوشش اجباری را برنمی تابند و در قالب اتحادیه ها و اصناف به مقاومت مدنی خود ادامه می دهند.

با وجود همه دشواری ها و علیرغم همه فشارهایی که از سوی حکومت بر جامعه مدنی وارد می شود ، در صورت غلبه بر ناامیدی و پی گیری مستمر چنین روندی است که ارکان هر سیستم سرکوبگری به سستی و ضعف می گراید و استحاله نهایی رخ می دهد. اما  مشارکت در آنچه سیستم برایش برنامه ریزی کرده حاصلی ندارد جز تدوام سیر قهقرایی .

#توتالیتاریسم
#علی_حاتم

در عصر انفجار اطلاعات ، فیلسوف و اندیشمند راز ورز بیونگ - چول هان به دنبال افسون مجدد دنیاست.

بخش سوم و‌ پایانی

افسون مجدد

مشکلات تهی‌دستی و پراکندگی روایت، واقعی هستند. آنها در گفتگوها با تقریباً هر شخصی که می‌شناسم ظاهر می‌شوند. اما من متقاعد نشدم  آنطور که هان در ابتدای کتاب ادعا میکند ما "پسا روایت" هستیم.
یکی از لذات خواندن کارهای هان، این است که او معمولاً مباحث خود را با مفاهیمی ختم می‌کند که امکان روایت‌های مخالف یکدیگر  را فراهم می‌کنند، حتی اگر به طور صریح توضیح ندهد که این روایت‌های مخالف  چگونه باید باشد.
کتاب «بحران روایت» در حالی که به واقعیت نظر دارد آنرا قبول میکند و به آن خوش آمد میگوید. این کتاب "نگاه خیره ماندگار"، خوانندگان خود را می‌خواهد. پس از خواندن کتاب هان، بر این  سوال تامل کردم  که چگونه نگاه واقعیت می‌تواند مجدداً افسون شود (نه از طریق عدم وجود صفحه های نمایش ، بلکه با حضور آنها ).
در ابتدای امسال در شهر مکزیکو، هنرمندی بنام چاویس مارمول یک نسخه نه‌تنی از یک سر عظیم نقشبندی شده ی اولمک (اولین تمدن مزوآمریکایی شناخته شده)* را بر روی یک خودروی تسلا مدل 3 آبی رها کرد. سراولمک یک سال پس از اعلام طرح تسلا برای ساخت یک کارخانه عظیم در شمال مکزیک بر روی تسلا افتاد.
سراولمک مارمول به دلیل  نگاه مستقیم و نافذش، بسیار توجه‌برانگیز است. تسلا و صاحب شرکت آن، ایلان ماسک، نمایانگر باجگیری  شرکتی-اولیگارشی هستند که از بحران روایتی و جنگل اطلاعاتی که هان به آن اشاره می‌کند، بهره می‌برند.
با این حال، این قدرت  نشان داد بطرز سرگرم کننده ایی در مقابل وزن روایی سر اولمک شکننده است. برای خرد شدن تسلا توسط سر اولمک، مارمول باید به گذشته نگاه کند و به سرهای اولمک گذشته گوش کند. او باید به داستانی  که آنها بیان می‌کنند در روشنایی تجربه خود بنگرد.
بکمک هم، مارمول و سراولمک یک اجتماع روایی ایجاد می‌کنند. آنها از ما می‌خواهند که  گوش کنیم. در روایت مارمول، داستان‌فروشی تسلا ضعیف و ناتوان زیر وزن روایت بومی سرزمین و مردمش است.
مارمول این داستان را با یک تصویر انتقال می‌دهد. به ماسک می‌گوید: "ببینید چه کاری می‌توانم بوسیله این سرفوق‌العاده با ماشین بدشانس شما بکنم".
در "بحران روایت"، هان به خوانندگان خود می‌گوید که بزرگترین تهدید برای داستان‌فروشی سرمایه‌داری تشکیل اجتماعات روایی واقعیست. من  به آن اضافه  میکنم که  در تشکیل این اجتماعات مقاومت روایی، چندگانه‌گرایی ضروریست. آنها در فضای آنلاین و در فضاهای مادی بطور طبیعی شکل می‌گیرند.
اجتماعات روایی  امروزی هنوز می‌توانند حرف بزنند و گوش بدهند، حتی با گوشی هوشمند در دست.

نویسنده:#هیدر_بلیکی
مترجم : #پیمان_اربابی
#بیونگ_چول_هان

*چاویس مارمول مجسمه ساز ۴۲ ساله مکزیکی با انداختن یک مجسمه نه تنی بر روی ماشین تسلا به شهرت رسید. هدف وی هجو کارخانه تسلا و صاحب آن ایلان ماسک بود.

**مجسمه ی سر اولمک متعلق به هزار سال قبل از میلاد مسیح و تمدن مزو آمریکایی اولمک در مکزیک است تبحر مردمان این تمدن در مجسمه سازی مشهور است و مارمول در اثر خود از این مجسمه الهام گرفته است.