خواهیم به نامت نظر غیر نیفتد
از رشک ندانیم به عنوان چه نویسیم

#حزین_لاهیجی

حافظ و یلدا  

چرا در شب یلدا به سراغ حافظ می رویم؟ سعدی و فردوسی و مولوی و نظامی و عطار و سنایی و دیگر شاعران بزرگ زبان فارسی چه گناهی کرده اند که نباید مهمان دورهمی های خانوادگی شب یلدا باشند؟
شب یلدا در باورهای اسطوره ای شب تولد و زایش مهر و میتراست.خورشید هنوز هم سرمنشا زندگی است.اگر خورشید نباشد قطعا حیات روی کره زمین از بین خواهد رفت.این منبع لایزال انرژی و نور و روشنایی آن قدر در باور نیاکان ما مهم بوده است که معتقد بوده اند شب یلدا که طولانی ترین شب سال است را باید به امید تولد میترا و مهر بیدار بمانند و دعا کنند تا خورشید اول دی ماه طلوع کند و تاریکی و سیاهی را نابود کند و به حیات رنگ و بویی دیگر ببخشد.چرا که شغل بیشتر مردم در روزگاران گذشته کشاورزی و دامپروری بوده و خورشید نقش بزرگی دراین چرخه اقتصادی دارد.نیاکان ما شب یلدا را شبی شوم می دانسته اند. از بیم آن که نکند فردا خورشید طلوع نکند تا صبح بیدار می مانده اند و با سخن و نقل و شعر و دعا این شب را به صبح می رسانده اند.
جالب است بدانید در دیوان حافظ فقط یک بار واژه یلدا به کار رفته و آن هم در غزلی با وزنی که حافظ از این وزن هم فقط یک باراستفاده کرده است:

بر سر آنم که گر ز دست بر آید
دست به کاری زنم که غصه سر آید

صحبت حکام،ظلمت شب یلداست
نور ز خورشید جوی بو که بر آید

خلوت دل نیست جای صحبت اضداد
دیو چو بیرون رود فرشته در آید

و این نشان می دهد حافظ هم چندان به یلدا علاقه ای ندارد و ظلمت شب یلدا را با صحبت حاکمان برابر می داند ! وجالب است که بارها حافظ از واژه ها و مفاهیمی مثل مهر،خورشید و نور و مفاهیم مشابه بهره برده و مضمون سازی کرده است. به عبارتی شعر حافظ شعر روشنایی است.به ابیات زیر توجه کنید :

از کیمیای مهر تو زر گشت روی من
آری به یمن لطف شما خاک زر شود

کمتر از ذره نه ای پست مشو مهر بورز
تا به خلوتگه خورشید رسی چرخ زنان

بعد از این نور به آفاق دهیم از دل خویش
که به خورشید رسیدیم و غبار آخر شد

ابیاتی از این دست در دیوان خواجه رندان فراوان است و این نشان می دهد حافظ با آیین مهر بسیار آشناست و جاهایی به این آیین مهر می ورزد.از آنجا که شب یلدا شب زایش مهر است از روزگار پس از حافظ رفته رفته حافظ جای فردوسی و نظامی و سعدی و مولانا را در شب یلدا گرفته است.به نظر می رسد در میان شاعران پارسی نسبت حافظ با آیین مهر بیشتراز سایرین است.

مقیمِ زلفِ تو شد دل که خوش سَوادی دید
وز آن غریبِ بلاکش خبر نمی‌آید

#حافظ

ترسم چو بازگردی از دست رفته باشم
وز رُستَنی نبینی بر گور من گیاهی

#سعدی

@alef_miiiim

دل رفت از بَرَم به فسون هوای وصل
این غنچه در گشودنِ آغوش، بال داشت

#بیدل_دهلوی

تقسیم کار خانه بہ نفع علی نشد
از کارِ خانه،شستن زهرا بہ علی رسید?

در دایره‌ای که آمد و رفتن ماست
او را نه بدایت نه نهایت پیداست

کس می‌نزند دمی در این معنی راست
کاین آمدن از کجا و رفتن به کجاست

#خیام

اول دلم فراق تو را سرسری گرفت
وان زخم کوچک دلم آخر جذام شد

از ما سراغ منزل آسودگی مجو
چون باد، عمر ما به تکاپو گذشته است

#صائب_تبریزی