👆
بعد از نوشتن متن بالا توسّط یکی از دوست ذاکر که مهمان محمل بود، متوجّه شدم که رضا رسول‌زاده، متولّد اوّل اردیبهشت است و این نکته را در غزلی خطاب به استادش حاج #منصور چنین آورده است:

اردیبهشت، ماه عزیزی است چون در آن
روز تولّد من و استاد من، یکی است

چون نگاه ادبی به یکم اردیبهشت (زادروز خودم) در این کانال، سبقه داشت، این چند سطر را افزودم.

سال تولّدش ۱۳۶۶ بود یعنی دقیقا" ۱۰ سال کوچک‌تر از من.

#رضا_رسول‌زاده
#جواد_هاشمی_تربت

استثنائا" سه‌شنبه
◇۱۴۵◇

صد و چهل و پنجمين
جلسه‌ی ادبی_مهدوی الغوث
سه‌شنبه ۱۶ بهمن ۱۴۰۳ شمسی
ساعت ۲۰ تا ۲۲

قم. پل آهنچی.
کوچه‌ی حرم‌نما (حسینی). شماره ۱۵
◇

#قم
#الغوث
#جواد_هاشمی_تربت

http://www.instagram.com/javadhashemi69/

@javadhashemi_torbat

*📝#یادداشت_ادبی 🔖رباعی‌های #سفینة_النجاة *🖌به پژوهش #جواد_هاشمی_تربت (تکمیل شده‌ی متنی که قبلا" برای سایت #کرب_و_بلا نوشتم)

💠این یادداشت مختصر ادبی، حاصل جُستاری است با نگاه به عبارت مشهور «سفینة النّجاة» راجع به امام حسین علیه‌السّلام و کاربرد و بازتاب آن در قالب «رباعی». نتیجه‌ی غور و فَحص در دواوین شعرا این مجموعه‌ی اندک را جمع آورده که به گمانم در حوزه‌ی جمع‌آوری اشعار ولایی، جای چنین کارهایی خالی است ولو این که ماحصلش یک یادداشت ادبی باشد.

⚛️شاعرانی که با عبارت مشهور «سفینة النّجاة» ـ عیناً یا ترجمتاً ـ مضمون ساخته و آن را در رباعی گنجانده‌اند، اوّلاً بیش‌تر در مصراع چهارم از آن بهره برده‌اند (جز اندک مواردی در مصراع‌های دیگر) و ثانیاً اغلب ردیف را «است حسین» انتخاب کرده‌اند. برخی از اشعار به دست آمده با سیاق مذکور به ترتیب الفبای شهرت یا تخلّص شاعر از این قرار است (از برخی اشعار که نام شاعرش معلوم نبود، فعلاً چشم پوشیدیم):

✴️#مهدی_آصفی:
عقل بشر از درک تو مات است، حسین
نام تو کلید مشکلات است، حسین
در شأن تو این بس که رسول اکرم
فرمود: سفینة النّجاة است، حسین

✴️#مهدی_آصفی:
شیرازه‌ی دفتر حیات است، حسین
محبوب قلوب کائنات است، حسین
از قصّه‌ی فطرسِ مَلَک شد معلوم
کوتاه‌ترین راه نجات است، حسین

✴️#علی_انسانی:
من نرد غم لیلی لیلا زده‌ام
دل‌خونم و چون لاله به صحرا زده‌ام
آن جا که سفینة النّجاة است، حسین
دریا، دلِ عشق و من به دریا زده‌ام

✴️#جواد_هاشمی_تربت:
ای زنده‌ی عشق! ای قتیل عبرات!
آزاده‌ی کربلا! اسیر کربات!
ما ظلمت محضیم و تو مصباح هدی
ما غرق گناهیم و تو کشتیّ نجات

✴️#محسن_حافظی:
محبوب تمام کائنات است حسین
مصباح هدی، فُلک نجات است حسین
دین نبوی زنده شد از کشتن او
احیاگر ذکر صلوات است حسین

✴️#محسن_حافظی:
آیینه‌ی حق‌نمای عشق است حسین
در نای زمان، نوای عشق است حسین
بر فُلک نجات، آن دُر بحر شرف
فرهیخته ناخدای عشق است حسین

✴️#حسین_زارعی_خائف شاهنشه کلّ کائنات است حسین
بر خلق خدا، پُر برکات است حسین
در بحر وجود، شیعیان را ز کرم
هم لنگر و کشتی نجات است حسین

✴️#خطیبی_همدانی:
مصباح هدی به کائنات است، حسین
فیّاض جمیع ممکنات است، حسین
کان کرم و بحر عطا و احسان
یعنی که سفینه‌ی نجات است حسین

✴️#قاسم_رسا:
شاهی که سفینة النّجاتش خوانند
مصباح هدای کائناتش خوانند
آلوده به خاک ماتم اوست هنوز
آن آب که چشمه‌ی فراتش خوانند

✴️#سید_محمد_رستگار:
خاک قدمش آب حیات است حسین
مهریه‌ی مادرش فرات است حسین
غرقیم به دریای معاصی امّا
شادیم که کشتی نجات است حسین

✴️#صغیر_اصفهانی:
حلّال جمیع مشکلات است حسین
شوینده‌ی لوح سیّئات است حسین
ای شیعه! تو را چه غم ز توفان بلا؟
جایی که سفینة النّجاة است حسین

✴️#قنبر_ثانی (محمّدرضا کوزه‌گر کالجی):
محبوب خدا چشمه‌ی جاری حیات،
خورشید رسل که بر روانش صلوات،
فرمود به امّت که حسین بن علی
مصباح هدایت است و کشتیّ نجات

✴️#محمود_مربوبی:
از حال دل من و تو آگاه ، حسین
کشتیّ نجات هر چه گم‌راه، حسین
ای دوست! دلت تا وسط روضه شکست
با قصد فرج صدا بزن: آه حسین

✴️#سید_رضا_مؤید:
از روی حسین تا نقاب افکندند
در کشور عشق، انقلاب افکندند
تبریک به توفان‌زدگانِ غم و درد
کشتی نجات را به آب افکندند

✴️#سید_رضا_مؤید:
من در بر کشتی نجات آمده‌ام
در ساحل چشمه‌ی حیات آمده‌ام
تا زودتر از زود گناهم بخشند
قبل از عرفه در عرفات آمده‌ام

✴️#سید_رضا_مؤید:
سرچشمه‌ی خیر و برکات است حسین
معراج صلات‌ و صلوات است حسین
فرمود نبی: نوشته بر ساقه‌ی عرش
مصباح هدی، فُلک نجات است حسین

✴️#مدرسی_صادقی:
سالار جمیع ممکنات است حسین
فرمانده دین، اصل حیات است حسین
دنیا ز بلیات بود بحر عظیم
بر دوست چو کشتی نجات است حسین

✴️#عبدالعلی_نگارنده:
هر چند که چشمه‌ی حیات است، حسین
لب‌تشنه، لب آب فرات است، حسین
غم نیست اگر غرق گناهیم همه
چون بحر کرم، فُلک نجات است، حسین

✴️#میرزا_یحیی_اصفهانی:
اسباب نجات کائنات است، حسین
فیّاض جمیع ممکنات است، حسین
چون کشتی چار موجه شد در شط خون
با آن که سفینة النّجاة است حسین

🔅تکمله:
در این باب یک رباعی دیگر هم دیده شده که چون وجه تمایزی با دیگران داشت، جداگانه مطرح می‌شود. این رباعی از غافل مازندرانی است که به جای واژه‌ی «سفینه»، واژه‌ی «صحیفه» در آن آمده است:

✴️#غافل_مازندرانی:
در وحدت حق، مظهر ذات است، حسین
مستجمعِ افرادِ صفات است، حسین
یک سرّ شهادتش، از آن دان که به حشر
عنوانِ صحیفه‌ی نجات است، حسین**
#حضرت_امام_حسین_علیه‌السلام
#بازنشر
#جواد_هاشمی_تربت
#رباعی

http://www.instagram.com/javadhashemi69/

@javadhashemi_torbat

#حضرت_زهرا_سلام‌الله‌علیها
#یادداشت_ادبی

[حافظ و تربت]

✍قریب ۲۵ سال قبل، وقتی در همان غزلی که #حافظ گفته:

از صدای سخن عشق ندیدم خوش‌‌تر
یادگاری که در این گنبدِ دَوّار بِمانْد،

به این بیت رسیدم:
بر جمال تو چنان صورت چین، حیران شد
که حدیثش همه‌جا در در و دیوار بِمانْد،

دیدم که چقدر مصراع دومش مناسب #شعر_فاطمی است.

همان سال‌ها، من هم مثل شما، عبارت "بر در و دیوار" را به "در در و دیوار" ترجیح دادم.

فقط کافی بود یک پیش‌مصراع متناسب افزوده شود، تا بیتی مرثیه‌ای پدید آید و چنین روزی شد:

بین دیوار و در خانه چه رخ داده مگر؟
"که حدیثش همه جا بر در و دیوار بماند"

#فاطمیه
#حافظ_شیرازی
#جواد_هاشمی_تربت

http://www.instagram.com/javadhashemi69/

@javadhashemi_torbat

با من که تاب هجر تو، یک دم نداشتم
یک دم ببین که چلّه‌ی هجران چه می‌کند...
چوب یزید و لعل تو...، لب وا نمی‌کنم
کافر، مسلّم است به قرآن چه می‌کند...#اربعین
#جواد_هاشمی_تربت
ابیاتی از غزلی اربعینی ۱۴۰۰

http://www.instagram.com/javadhashemi69/

@javadhashemi_torbat

◼

جلسات بعدی سه محفل ادبی #فرات، #الغوث و #التجا به امید حضرت صاحب (عجّل‌الله‌فرجه) بعد از ماه صفر.
#انجمن_ادبی
#جواد_هاشمی_تربت

http://www.instagram.com/javadhashemi69/

@javadhashemi_torbat

نگویم شاعرم وز شاعری خلعت به تن دارم
به خلوت، گاه گاهی با دو بیتی انجمن دارم
که مصراعیش هم از «حافظ» شیرین‌سخن دارم
«مرا عهدی است با جانان که تا جان در بدن دارم»
زمین و آسمان‌ها را پُر از نام «حسن» دارم

▫️▫️▫️

#حضرت_امام_حسن_عليه‌السلام
#جواد_هاشمی_تربت
#مخمس
#بازنشر

@javadhashemi_torbat

**نسیم قدسی یکی گذر کن
به بارگاهی که لرزد آن‌جا
خلیل را دست، ذبیح را دل
مسیح را لب، کلیم را پا

نخست نعلین ز پای بر کن
سپس قدم نه به طور ایمن
که در فضایش ز صیحه‌ی لَن
فتاده بی‌هوش هزار موسی

ز آستانش ملایک و روح
رسانده بر عرش صدای سبّوح
به خاک راهش چو شاة مذبوح
رُسُل به ذلّت همی جبین‌سا

نسیم جنّت، وزان ز کویش
شراب تسنیم، روان ز جویش
حیات جاوید دمیده بویش
به جسم غلمان، به جان حورا

فلک به گردش پی طوافش
ملک به نازش ز اعتکافش
ز سربلندی ندیده قافش
صدای سیمرغ، نوای عنقا

مهین مطاف شه خراسان
امین ناموس، ضمین عصیان
سلیل احمد، خلیل رحمن
علیّ عالی، ولیّ والا

بگو که #نیر در آرزویت
کند ز هر گل، سراغ بویت
مگر فشاند پری به کویت
چو مرغ جنّت، به شاخ طوبی**

?راجع به شعر فوق چند نکته در ذهن دارم که شاید برای شما هم شنیدنی باشد:

⚛قالب این شعر غزل است و ۷ بیت دارد. هر چهار تکّه‌ای که در نوع چینش بالا می‌بینید، یک بیت را تشکیل می‌دهند. وزن شعر را به گمانم باید "مفاعلن فاع" بدانیم نه "مفاعلن فع". پس جاهایی مثل "خلیل را دست" یا "شراب تسنیم" درست است و خطای وزنی ندارد.

⚛در بیت سوم، شاة به معنی گوسفند است که خیلی‌ها آن را شاه نوشته و پنداشته‌اند و خطاست.

⚛در بیت پنجم، گردش به معنی چرخ زدن است با تلفّظ "گَردِش" (گِردَش خوانده نشود).

⚛آشنایی من با این شعر به کلاس چهارم _ پنجم ابتدایی برمی‌گردد یعنی کودکی ۱۱ _ ۱۲ ساله. شعر را به صورت سرود خواندیم. خدا غریق رحمت کند آقا #قاسم_سلطانی (مدفون در #کربلا) و سلامت بدارد ذاکر اهل بیت (علیهم‌السّلام) آقا #ذبیح_سلطانی را که به ترتیب مدیر و ناظم مدرسه‌ی محبّان الرّضا (علیه‌السّلام) بودند. مسؤول گروه سرود هم آقای #نیکنام بود که خداوند خیرش بدهد!

#امام_رضا_علیه‌السلام
#نیر_تبریزی
#جواد_هاشمی_تربت

@javadhashemi_torbat