تقدیم به مایکل بورُوی: ادای احترامی به یک زندگیِ‌ سرشار از اندیشه و کنش

ساری حنفیاستاد دانشگاه آمریکایی بیروت و رئیس پیشین انجمن بین‌المللی جامعه‌شناسی[1]

این خبر چنان تلخ است که باورش دشوار می‌نماید و چنان ناگهانی که پذیرش آن ناممکن به نظر می‌رسد. مایکل، تو رفته‌ای، اما حضورت همه جا حس می‌شود. تنها سه هفته پیش، در کمبریج کنار یکدیگر نشسته بودیم و از غزه و سوریه می‌گفتیم، از نبردهایی که ذهن پُرتلاطم تو را به حرکت وامی‌داشت. درست یک روز پیش از رفتنت، درباره بیانیه‌ای در حمایت از جنبش بی دی اس[2] با هم مکاتبه کردیم، آرمانی که با ایمانی استوار بر دوش می‌کشیدی و امید داشتی تا رؤسای پیشین انجمن بین‌المللی جامعه‌شناسی را گرد هم آوری و کمیته اجرایی را به شجاعت و اقدام واداری.
اما تو هرگز فقط یک پژوهشگر نبودی، هرگز تنها یک صدای آکادمیک در بیابان علم باقی نماندی. تو راهنما بودی، نیرویی پیش‌برنده، مرشدی دلسوز و دوستی مهربان، متفکری که نه‌تنها در باب عدالت به نظریه­پردازی می­پرداخت، بلکه با اشتیاقی بی‌امان برای تحقق آن می‌کوشید. من مدیون تو هستم. تو دستم را گرفتی و از گذرگاه‌های پرپیچ‌وخم جامعه‌شناسی حرفه‌ای و سیاست‌ گذار به گستره بی‌کران جامعه‌شناسی مردم مدار رهنمون کردی. اما بیش از آن، مرا به عبور از مرزهای اندیشه‌ام و پذیرش جامعه‌شناسی جهانی ترغیب نمودی.
چگونه می‌توان جامعه‌شناسی عمومی را بی‌حضور استوار و مداخله‌های خستگی‌ناپذیر تو تصور کرد؟ حکمت تو هرگز دست‌نیافتنی نبود، در برج‌های عاج محصور نماند، بلکه زیسته شد، به بحث گذاشته شد و به عمل درآمد. تو مقدمه‌ای درخشان برای کتاب در دست انتشارم، «در برابر لیبرالیسم نمادین: فراخوانی به جامعه‌شناسی گفتگویی» نوشتی، و زمانی که دیدی با نگاهی همزمان محتاط و امیدوار درباره سوریه نوشته‌ام، خواستی پاراگرافی بیفزایی تا نشان دهی چگونه جامعه‌شناسی گفتگویی را در عمل به کار گرفته‌ام. تو همیشه باور داشتی که نظریه نباید در چارچوبی خشک محصور بماند، بلکه باید نفس بکشد و در تار و پود تجربه‌های زیسته جاری شود.
در کمبریج از تو خواستم زندگینامه‌ات را بنویسی، و تو قول دادی که این کار را خواهی کرد. اما تقدیر، بی‌رحمانه، تو را پیش از آنکه وعده‌ات را به انجام برسانی از ما گرفت. آنچه برای ما باقی مانده، نه آن چیزی است که هنوز باید می‌نوشتی، بلکه آن چیزی است که با جان و دل انجام دادی. جهان هنوز تشنه نیروی بی‌کران توست، تشنه تعهد بی‌چون‌و‌چرایت به عدالت، و تشنه پرسش‌های بی‌باکانه‌ات از قدرت.
مایکل، تو تنها یک نظریه‌پرداز نبودی؛ تو خودِ جامعه‌شناسی را دگرگون کردی، آن را زنده، متعهد و ضروری ساختی. ایده‌هایت نمی‌میرند، حضورت محو نمی‌شود. تو نرفته‌ای؛ در هر مبارزه برای حقیقت، در هر جسارت فکری، و در هر مقاومت علیه بی‌عدالتی، حضورت جاری است.
این فقدان عظیم را به سوگ می‌نشینم. اما با تو خداحافظی نمی‌کنم.

یادت جاودان

 ترجمه پژمان برخورداری

[1] مبع:
Hanafi, Sari (2025) For Michael Burawoy: A Tribute to a Life of Thought and Action,  The Journalism that changes the world, 27 Daily,  Feb 5, 2025.
[2]  جنبش BDS  (مخفف Boycott, Divestment, Sanctions ) به معنای تحریم، عدم سرمایه‌گذاری و اعمال تحریم‌های اقتصاد؛ یک جنبش جهانی است که در سال ۲۰۰۵ توسط گروهی از فعالان فلسطینی، سازمان‌های حقوق بشری و نهادهای مدنی آغاز شد. هدف این جنبش، اعمال فشار بر اسرائیل برای پایان دادن به اشغال سرزمین‌های فلسطینی، رفع تبعیض علیه فلسطینیان و به رسمیت شناختن حقوق آوارگان فلسطینی مطابق با قوانین بین‌المللی است.

مایکل بوراووی (Michael Burawoy)؛ (۱۵ ژوئن ۱۹۴۷-۳ فوریه ۲۰۲۵)

مایکل براووی جامعه‌شناس برجسته و شناخته‌شده، در ۳ فوریه ۲۰۲۵ در ۷۷ سالگی در اوکلند کالیفرنیا ایالات متحده در حال پیاده روی در برخورد با ماشین درگذشت.
او با آثار مهمی همچون «رضایت تولید: تغییرات در فرایند کار تحت سرمایه‌داری انحصاری» و «مارکسیسم جامعه‌شناسانه: همگرایی آنتونیو گرامشی و کارل پولانی» شناخته شده است.
از جمله ایده‌های بوراووی، می‌توان به مفهوم «جامعه‌شناسی مردم‌مدار» به عنوان رویکردی عملگرایانه اشاره کرد که فراتر از مرزهای دانشگاه، به بررسی زندگی و مشکلات واقعی مردم عادی می‌پردازد. او همچنین تقسیم‌بندی شناخته‌شده‌ای از جامعه‌شناسی ارائه کرده و جامعه‌شناسی را به چهار گرایش کلی حرفه‌ای، انتقادی، سیاستگذار و مردم‌مدار تقسیم می‌کند.
بوراووی در سال ۱۹۶۸ به‌عنوان دانشجوی ریاضی از دانشگاه کمبریج فارغ‌التحصیل شد، تحصیلات تکمیلی خود را در کشور تازه استقلال‌یافته آفریقایی زامبیا ادامه داد و هم‌زمان به عنوان پژوهشگر برای شرکت انگلو امریکن فعالیت می‌کرد. پس از دریافت مدرک تحصیلی کارشناسی ارشد از دانشگاه زامبیا در سال ۱۹۷۲، بوراوی به‌عنوان دانشجوی دکترا در دانشگاه شیکاگو ثبت نام کرد. او رساله دکترای جامعه‌شناسی را با مطالعه‌ای دربارۀ کارگران صنعتی شیکاگو به پایان رساند. بعدها همین رساله با نام «رضایت تولید: تغییرات در فرایند کار تحت سرمایه‌داری انحصاری» به صورت کتاب منتشر شد.
جدای از مطالعه جامعه‌شناختی در مورد محل کار صنعتی در زامبیا، بوراوی مکان‌های کار صنعتی را در شیکاگو، مجارستان و روسیه پس از شوروی مطالعه کرده‌ است. روش انتخاب او معمولاً مشاهده در حین مشارکت بود.

📚 در ایران، این آثار از مایکل بوراووی به فارسی ترجمه شده است:
📘مارکسیسم جامعه‌شناسانه: هم‌گرایی آنتونیو گرامشی و کارل پولانی. ترجمۀ محمد مالجو، تهران: نشر نی، ۱۳۹۳.
📗 جامعه‌شناسی مردم‌مدار: جامعه‌شناسی در قرن بیست‌و‌یکم. ترجمۀ بهرنگ صدیقی، تهران: نشر نی، ۱۳۹۴.

#مایکل_براووی
@sarvmagazin

‌

مختصات شیئ مقدس و اصل هم‌ربایی قطب‌های هم‌نام
مصادیق شیر، آب و آتش و سفیدمانی در فرهنگ ایرانی

مرتضی فرهادی

سرونامه
گاهنامه علمی‌تخصصی علوم اجتماعی دانشگاه خوارزمی
سال چهارم | شماره ۱۱-۱۴ | بهار تا زمستان ۱۴۰۳ | صفحات ۳۱-۷۳

#مرتضی_فرهادی
#سرونامه
@sarvmagazin

?شماره اول نشریه علمی-تخصصی«آکرون»،نشریه کانون آسیب های اجتماعی دانشگاه خوارزمی
#آکرون

کانون آسیب های اجتماعی دانشگاه خوارزمی

?@kharazmi_socialharms
?@socialharms_khu

حلقه‌‌ی مطالعاتی علوم اجتماعی سرو با همکاری انجمن جامعه‌شناسی ایران و انجمن ایرانی اخلاق در علوم و فناوری؛
به‌مناسبت روز علوم اجتماعی
علوم اجتماعی بیرون و درون دانشگاه

گفت‌وگوی انتقادی با حضور:
سعید معیدفر
نیما شجاعی
میرشاهین فاطمی
دبیر نشست:
نیلوفر نادری

فیلم نشست را می‌توانید در اینستاگرام سرونامه ببینید:
https://www.instagram.com/p/DDEmZhmOnvH/

علوم اجتماعی بیرون و درون دانشگاه

گفت‌وگوی انتقادی با حضور:
سعید معیدفر
نیما شجاعی
میرشاهین فاطمی
دبیر نشست:
نیلوفر نادری

به طور زنده از طریق صفحه اینستاگرام سرونامه در حال پخش است:
https://www.instagram.com/sarvmagazin/?g=5

نویسندگانی که قصد ارسال یادداشت، جستار و یا مقاله برای ویژه‌نامۀ «محیط‌زیست و علوم اجتماعی در ایران» و پروندۀ «سینمای اجتماعی داریوش مهرجویی» داشتند و هنوز موفق نشده‌اند، تا دوازدهم مهرماه وقت دارند که آثار خود را برای انتشار در سرونامه ارسال کنند. این مهلت تمدید نخواهد شد.

ارسال نوشتار: [email protected]
ایمیل سردبیر: [email protected]
آیدی تلگرام سردبیر: @soren93

سرونامه
گاهنامه علمی تخصصی علوم اجتماعی دانشگاه خوارزمی#سرونامه
@sarvmagazin

‌

نویسندگانی که قصد ارسال یادداشت، جستار و یا مقاله برای ویژه‌نامۀ «محیط‌زیست و علوم اجتماعی در ایران» و پروندۀ «سینمای اجتماعی داریوش مهرجویی» داشتند و هنوز موفق نشده‌اند، تا ۲۰ شهریورماه وقت دارند که آثار خود را برای انتشار در سرونامه ارسال کنند.

ارسال نوشتار: [email protected]
ایمیل سردبیر: [email protected]
آیدی تلگرام سردبیر: @soren93

سرونامه
گاهنامه علمی تخصصی علوم اجتماعی دانشگاه خوارزمی#سرونامه
@sarvmagazin

"دوستان در این لینک می‌تونید نامتون رو ثبت کنید. لینک رو می‌تونید برای سایر دانشجوها یا دانش‌آموخته‌های علوم اجتماعی خوارزمی فوروارد کنید"

ادامه |۲ ??
جالب است بدانید که در انتخابات برای تعیین اعضای هیات ممیزه دانشگاه‌ توسط اعضای هیات علمی، ایشان و من دو منتخب اول دانشکده ادبیات بودیم ولی مقامات دانشگاه تشخیص دادند که همکاران عضو هیات علمی، انتخاب اشتباهی داشته اند و در نتیجه برای هیچکدام از ما حکم نزدند؛ و هم اکنون اعضای هیات علمی دانشکده بزرگ ادبیات نماینده منتخبی در هیات ممیزه دانشگاه ندارند، که البته قبل از آنکه جفا در حق ما باشد، جفایی است در حق اعضای محترم هیات علمی دانشکده و توهین به رای آنهاست.

وفا کنیم و ملامت کشیم و خوش باشیم

که در طریقت ما کافریست رنجیدن

و نیک فرجامی از آن کسانی است که نیک کردارند

سیدحسین سراج زاده
11 / 4 / 1403
@SHSerajzadeh