شگفتی‌های فرهنگ ایران

✍️استاد فریدون جنیدی

?در اندیشه ایرانی پس از اسلام، عرفان راستین و فلسفه راستین، پس از آنکه از دو راهِ جدا از ‌هم می‌گذرند، سرانجام، هر یک، به گونه‌ای‌ با یکدیگر دیدار می‌کنند و این از شگفتی‌های فرهنگ ایران است که رهروان آن اگر نیک بیاندیشند، چون از یک ریشه بهره گرفته‌اند، یک میوه دارند، یکی با شوریدگی و سرمستی و دیگری با سنجیدگی و سنگینی!

?در سرتاسر گفتارها و باورهای ویژه ایرانیان باستان، «خرد» و «اندیشیدن»، چنان جایگاهی دارد که از نام خداوند و نگرش درباره هستی و... بدین دو دست می‌یازیدند.

?فلسفه در فرهنگ و اندیشه ایرانی، دانشی آموختنی است، نه یک خرد ذاتی.

?فلسفه و فیلسوف، واژه‌هایی هستند با ریشه‌ای یونانی که برابرند با: «دوست داشتنِ خرد و دانایی» و «دوست‌دارِ دانایی یا دانش»! هم‌زمان با گسترش فلسفه در یونان باستان، کورش بنیاد شاهنشاهی‌ای را در ایران می‌گذارد که «هخامنشی» خوانده می‌شود.

?هخامنشی در سنگ‌نبشته‌های هخامنشیان به دبیره (خط) میخی فارسی باستان «هَخامَنیشَ‌یَ» از «هَخامَنیش» است.

?روشن است که «خداوند جان و خرد» در سروده فردوسی، ترجمه‌‎ای دلپذیر و درست از «اهورامزدا» در اوستا است. اینچنین است که اندیشه فردوسی از دیگر سرایندگان پارسی‌زبان جدا می‌‌شود.

?فردوسی پیوسته به اندیشه نیاکان، «خردِ هستی بخش» یا «سرورِ خردمند» را برتر از هر سخنی می‌داند:
کزین برتر اندیشه، برنگذرد...

?ایرانیان باستان خداوند را «سرور خردمند» می‌دانستند و نخستین و برترین صفت خداوند را «اندیشه نیک»!

?این اندازه بس است تا دریابیم نیاکان ما چه ارزشی به خردورزی و فرزانگی می‌دادند و این خود، به گونه‌ای دیگر در یونان باستان به زبان یونانی و پسان، به زبان عربی و فارسی، از راه ترجمه‌های ایرانیان در زمان عباسیان، از نوشته‌های پهلوی و یونانی و سریانی و هندی، میان دانشمندان مسلمان روان گشت.

?اکنون بسیاری از سخنان دیگر را می‌توان به این نوشتار افزود، اما به همین اندازه بسنده می‌شود تا جوان ایرانی خود به دنبال شاهنامه و انبوه نوشته‌های فیلسوفان و عارفان ایرانی پس از اسلام برود و پس از سیراب شدن از نوشته‌های اندیشه‌برانگیز آنان، به متن‌های پهلوی و اوستایی بنگرد و بسیاری از نکته‌های دیگر را خود پیدا کند.

▫️جنیدی، فریدون. مجله نقد اندیشه، شماره دوم و سوم، صص ۲۹۷-۲۹۹.

?لینک خرید مجله
‏https://zarinp.al/584858
▪️اینستا
‏ instagram.com/naghdeandisheh
▪️توییتر
‏twitter.com/naghdeandisheh
@naghdeandisheh

متفکران چگونه باید متحد شوند؟
استاد شفیعی کدکنی و مبارزه بی‌امان با یأس عمومی

✍️ پیام فضلی‌نژاد

در زادروز ۸۵ سالگی استاد #شفیعی_کدکنی، میراثی زنده‌ از ایشان در دسترس است که خود به تنهایی یک دوره طلایی در تاریخ به شمار می‌رود. اما از این میان، درسی ضروری برای ایران امروز را باید از ایشان آموخت که یکی در اهمیتِ #بازسازی_تفکر و مسئولیت‌های یک انسان متفکر است و دیگری در #فلسفه_امید و مبارزه با یأس عمومی.

۱- نزد ایشان، یک رکن سازنده تفکر «فلسفه» است، فلسفه‌ای که زنده و اجتماعی باشد، نه آنکه در هجوم استعاره‌های تجریدی، خودفریبی کند، چون خودفریبی در اندیشه، مساوی با پایان تفکر است. درک این خطر سهمگین، کار را به جایی رساند که استاد در یک دهه گذشته هشدارهای خود را با صدای بلندتری فریاد زدند که البته برخی نیز به نقد و اعتراض برخاستند: «تمام مسلمانان در قرون اخیر به اندازه یک سال از عمر فلسفی ویتگنشتاین اندیشه عرضه نکرده‌اند. تعارُف با هیچ‌کسی نداریم» و خرداد ۱۳۹۷ نیز گفتند «در #فلسفه احتیاج به کسی داریم که نه درباره ماهیت وجود و امثال آن، بلکه به تفکر فلسفی از جنس #هایدگر، #ویتگنشتاین، #هگل و #راسل بیاندیشد. از این‌رو به فلسفه زندهٔ کسی که دارای تفکر فلسفی و اجتماعی روز باشد، نیازمندیم؛ کسی که معنای تاریخ را به درستی درک کند.»

۲- حتی اگر این داوری از وضع فلسفی مسلمانان را نپذیریم، در زمانه‌ای که طرد #تفکر در بخشی از قدرت و میل به سبکسری در بخشی از جامعه به شدت جریان دارد، دکتر شفیعی کدکنی از معدود اندیشمندانی است که مصمم است مثلث «نشاط، تفکر و توسعه» را بازسازی کند و دانشوران را حول یک هدف متحد سازد: «نخبگان دانشگاهی، متفکران و #روشنفکران باید دست به دست بدهند و روحیه را به جامعه ایرانی بدمند، زیرا بدون روحیه، هیچ توسعه‌ای رخ نمی‌دهد.» نزد ایشان، توسعه بدون نشاط اجتماعی ممکن نمی‌شود و «هر عاملی از آموزش، تا هنر و… آنچه به ارتقای روحیه کمک کند، برای ما باید مورد ستایش و احترام باید باشد. اما آنچه که به  این روحیه صدمه بزند، هر چه که هست، باید توی سرش زد و کنارش گذاشت.»

تفکر و متفکر در این معنا از یک رسالت اجتماعی بزرگ برخوردار است که اگر در آن شکست بخورد، بی‌شک ارتجاع پیروز می‌شود. بنابراین، از «کتاب‌های مدرسه، لالایی مادر تا حکایاتی که مادر برای بچه می‌گوید، تا زمانی که بچه دوره‌های پیش دبستان را می‌گذراند و بعدها به #دانشگاه می‌آید، باید تمام #ادبیات و هنرمان، و نشرمان در جهت ارتقای روحیه اجتماعی و فردی این افراد باشد.» باشد که چنین شود.

? www.instagram.com/p/DA82NhDNYdW/?igsh=MTRwcGwwNXhxaWtrdA==

@naghdeandisheh
@payamfazlinejad