درسگفتار (آنلاین و آفلاین)
اقتصاد سیاسی فضا؛
رویه‌های قلمروسازی و قلمروزدایی در شهرهای ایران
به‌هدایت احمد یزدانیان
۴ جلسه‌
از ۲۷ بهمن ۱۴۰۳
‌شنبه‌ها ۱۸ تا ۲۰

اگر برنامه‌ریزی را به‌مثابه عقلانیت تنظیم‌کننده‌‌ی روابط در نظر بگیریم، آن‌وقت هر شکلی از برنامه‌ریزی در شهرها خواه‌ناخواه به منازعات فضایی پیوند خورده است. اقتصادسیاسی، روزنه‌ای است که برای ما مناسبات نامرئی فضا را رویت‌پذیر می‌کند. اگرچه می‌دانیم هر شکلی از دیدن هم‌زمان که امری گفتمانی است، اساسا مسأله‌ای روش‌شناختی نیز هست. تجربه‌های فضایی، میانجی‌هایی‌اند که به‌گونه‌ای روش‌مند می‌توانند پیش‌انگاره‌های ذهنی ما را نسبت به روابط انضمامی فضا به پرسش بکشند.

در این دوره تلاش می‌کنیم از خلال خوانش اقتصادسیاسی و به‌واسطه برخی از طرح‌های توسعه شهری به تحلیل منازعاتی بپردازیم که در فضا بین بازیگران مختلف شکل می‌گیرد. هدف از چنین مواجه‌ای درک رویه‌های تضاد منافع بازیگرانی است که در ساحت سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی و مدیریت شهری وجود دارند. به‌واقع درک و دریافت توپوگرافی چندسطحی طرح‌ها و برنامه‌های شهری در این سطوح می‌تواند به شناخت دقیق‌تر کنشگران شهری و اجتماعی از مناسبات و روابط تعیین‌کننده در هرکدام از سطوح نام‌برده کمک کند. آنچه از آن تحت‌عنوان اکتیویسم شهری یاد می‌شود به‌واقع حاصل فهم درون‌ماندگار مجموعه روابط برسازنده‌ای است که در فضا جریان دارند. 

جلسه‌ی اول: ده‌ونک: رویه‌های برون‌رانی و سلب‌مالکیت
جلسه‌ی دوم: طرح توسعه دانشگاه تهران: مکانیسم‌های قدرت و مقاومت در فضا
جلسه‌ی سوم: طرح توسعه‌ی محله‌ی نفرآباد: منازعات گفتمانی و اعیانی‌سازی
جلسه‌ی چهارم: کنشگری شهری: استراتژی‌ها و روش‌ها

احمد یزدانیان دانش‌آموخته شهرسازی دانشگاه تربیت مدرس است. پژوهش‌های او بیشتر از منظر اقتصادسیاسی فضاست. او و از همین زاویه در جایی که فرم و کالبد آرام و بی‌نزاع به نظر می‌رسد، به بررسی مجموعه روابط و نیروهای برسازنده‌ای بپردازد که به شیوه‌های مختلفی در لایه‌های زیرین فضا جریان دارند. او درحین تحصیل وارد قلمروی حرفه‌ای شد و آنچه در دانشگاه آموخته بود را در معرض آزمون و امتحان قرار داد. در فرایند کار، چندسالی نیز در دفاتر خدمات نوسازی در محلات جنوب تهران به‌‌عنوان کارشناس شهرساز و کارشناس اجتماعی مشغول به کار شد. به تعریف‌ خودش آنچه تاکنون آموخته است، متعلق به تجربه‌های فضایی این دوره بوده که تا به امروز با تجربه‌های فضایی متعددی هم‌پیوند شده است. اجتماعات محلی، نوسازی شهری، سلب‌مالکیت و برون‌رانی، تبارشناسی و سکونتگاه‌های غیررسمی از جمله موضوع‌های مورد پژوهش وی هستند. او در مقاله‌ای با عنوان «فضا را چگونه بخوانیم؟‌ از خوانش پدیدارشناسانه تا خوانش انتقادی فضا»، از نگاه اقتصادسیاسی به ناتوانی‌های نگاه پدیدارشناسانه و غالب شدن این نگاه در میدان دانش شهرسازی ایران می‌پردازد و برای فهم‌ منازعات‌ موجود در فضا به نوعی از نگاه انتقادی فرامی‌خواند.

علاوه بر این «نوسازی یا برون‌رانی؟» یکی دیگر از پژوهش‌هایی است که به دنبال تجربه‌های کاری در محلات جنوب تهران انجام داده است. وی در این نوشتار به نقد سازوکارهای نوسازی شهری که منتهی به انواع مختلف برون‌رانی‌ و سلب‌مالکیت‌ می‌گردد، پرداخته است. «دگرگونی باغات شهری: نئولیبرالیسم و تضادهای کاربری زمین در باغات قصردشت شیراز» نام پژوهشی است که او در آن تلاش کرده ضمن ترسیم رویه‌های تاریخی تغییرکاربری باغات قصردشت در شیراز، به تبیین سازوکارهای آسفالته شدن و باغ‌زدایی در آنجا بپردازد. درحال حاضر او بیشتر مشغول «تنظمیات فضایی و نوسازی شهری در ایران؛ تولد بافت‌های مسأله‌دار با تأکید بر شهر تهران» است. در این پژوهش هدف نشان دادن شیوه‌های مختلف تنظیمات فضایی و تبیین فرایند تاریخی فضامندشدن سیاست‌های نوسازی شهری از مقیاس کلان تا مقیاس خرد محلی در شهر تهران معاصر در سال‌ها ۱۳۲۰ تا ۱۳۵۷ است.

لطفا در صورت تمایل به شرکت در این دوره‌‌، از طریق یکی از راه‌های ارتباطی زیر با ما در تماس باشید.
شماره‌ی تماس و واتس اپ: ۰۹۳۸۱۳۶۰۶۹۴
۰۲۱-۸۸۸۹۱۸۴۳
سایت: www.bidar.school
ایمیل: [email protected]
تلگرام: t.me/bidarschool
اینستاگرام: bidar.school
کانال یوتیوب:Bidar School
آدرس: مدرسه‌ی بیدار، خیابان نجات الهی، کوچه‌ی نوید، پلاک ۴، طبقه‌ی همکف شرقی
@bidarschool
@bidarcourses

«اشک تمساح» تنها مقاله‌ی #صادق_هدایت است که با اسم مستعار «ک. ز» در شماره‌ی نخست روزنامه‌ی «رهبر» ارگان مرکزی حزب توده‌ی ایران به تاریخ ۱۰ بهمن ۱۳۲۱ منتشر شده است.

اشک تمساح از چند جهت اهمیت دارد: نخست این‌که از هم‌کاری هدایت با حزب توده در سال‌های آغاز کار این حزب خبر می‌دهد.
تأسیس حزب توده امیدهای بسیاری را در دل روشن‌فکران برانگیخت، مخصوصاً بعد از تجربه‌ی خفقان حاکمیت پهلوی اول. بسیاری از روشن‌فکران در آن دوره یا به عضویت حزب درآمدند و یا با آن هم‌کاری کردند، مانند صادق هدایت یا ابراهیم گلستان.

دوم این‌که در این مقاله هدایت به نقد سیاست ناسیونالیستی دوره‌ی پهلوی اول می‌پردازد. به بیان هدایت ما هیچ تافته‌ی جدابافته‌ای نیستیم و ملتی هستیم مثل همه ملت‌های دیگر، آن هم در بهترین حالت و آن‌چه در صحنه‌ی امروز جهان اهمیت دارد، «داشتم داشتم» نیست، بل‌که «دارم دارم» است.

و سوم نقد «عصر طلایی» رضاشاهی است؛ در واقع اشک تمساح به نقد کارنامه‌ی پهلوی اول و بازی‌گران آن می‌پردازد، آن هم با زبان و ادبیات خاص هدایت.

📚@FarhangDoostan

گفت‌‏وگو با آصف بیات: آیا سوریه یک استثنا بود یا باید منتظر اتفاقات مشابه در سایر کشورهای خاورمیانه باشیم؟

شاید سقوط دیکتاتوری ۵۰ ساله رژیم اسد، آغازگر دور سوم از بهار عربی باشد، به‌ویژه اگر نتیجه خوبی حاصل شود. این موضوع می‌تواند در آن کشورهایی اتفاق بیفتد که خیزش‌های سیاسی گسترده‌ای را تجربه کرده‌اند،…

https://akhbar-rooz.com/1403/10/10/4794/

? درباره اهمیت بقعه و گذر امام‌زاده یحیی که شهرداری تهران در صدد تخریب آن است
?حمیدرضا حسینی

?در روزهای اخیر اسنادی منتشر شده است که نشان می‌دهد سازمان نوسازی شهر تهران بر آن است تا با همکاری سازمان اوقاف و تولیت امام‌زاده یحیی، ۳۸هزار مترمربع از بافت تاریخی گذر امام‌زاده یحیی را به‌منظور اجرای «طرح توسعه امام‌زاده یحیی» تخریب کند. اجرای این طرح به‌منزله نابودی یکی از کهن‌ترین بخش‌های بافت تاریخی تهران است که برخلاف تصور عمومی، پیشینه آن نه به دوره قاجار، بلکه دست‌کم به ۱۳۰۰ سال پیش بازمی‌گردد.

?گذر امام‌زاده یحیی منسوب به بقعه‌ای به همین نام است که از کهن‌ترین زیارتگاه‌های تهران به شمار می‌رود و منسوب به دو تن از امام‌زادگان به‌ نام‌های یحیی و محمد است. گمان می‌رود که این گذر با ضلع شمال شرقی روستای تهران منطبق باشد؛ روستایی که بی‌تردید از آغاز سده نهم میلادی وجود داشته است. برپایه مكان‌يابی گورستان‌هاي قديمی تهران و با این پیش فرض که گورستان‌های مزبور، پيرامون روستا و نه درون آن قرار داشتند، حدود روستای تهران عبارت بوده است از امام زاده يحيی در شمال شرق، امام‌زاده زيد در شمال غرب، امام ‌زاده سيد ناصرالدين در جنوب غرب و امام‌زاده سيد اسماعيل در جنوب شرق.

?تقریبا تا اواخر دوره قاجار نیز گورستان بزرگی پیرامون بقعه امام‌زاده یحیی وجود داشت. از این گذشته، گمان می‌رود چنار کهنسالی که در جبهه غربی این بقعه قرار دارد، بیش از هشتصد سال عمر داشته و تنها درخت بازمانده از روستای تهران باشد.

?کتیبه صندوق قدیمی داخل ضریح امام‌زاده یحیی متعلق به سال ۸۹۵ق (۸۶۸ش) است. هم‌چنین، کاشی فیروزه‌ای رنگی با کاربرد لوح مزار متعلق به سال ۶۲۸ق (۶۰۹ش) در این بقعه یافت شده است که قدیمی‌ترین کتیبه تاریخ‌دار تهران قلمداد می‌شود. شادروان دکتر محمدتقی مصطفوی، ساختمان اصلی بقعه را متعلق به دوره ایلخانی و شامل یک برج خشتی هشت ضلعی می‌داند که بعدها در دهه ۱۳۲۰ به علت فرسودگی شدید، طبق نقشه اولیه بازسازی شد.

?در شهرسازی ایران، گذر به محل تقاطع سه کوچه و نیز بازارچه‌مانندی بی‌سقف که اغلب بر سر سه راهی با چند دکان تشکیل می‌شود، گفته می‌شود. بدین معنا، گذر امام‌زاده یحیی دیرینگی بقعه این امام‌زاده را ندارد و شکل‌گیری آن به احتمال زیاد حاصل تحولات دوره قاجار است. اما شکل کلی گذر و شبکه معابر متصل به آن می‌تواند بسیار قدیمی‌تر و مربوط به دورانی باشد که راسته اصلی گذر امام‌زاده یحیی یکی از اضلاع گورستان شمال شرق روستای تهران را تشکیل می‌داد و دیگر معابر آن، راه دسترسی به باغ‌های روستا را فراهم می‌کردند؛ چه آن‌که روستای تهران پوشیده از باغ‌های وسیع، از جمله انارستان‌ها و چنارستان‌های بزرگ بود.

?به باور نگارنده، حتی اگر طرح بیهوده و ناسنجیده سازمان نوسازی شهر تهران برای تخریب و نوسازی بقعه امام‌زاده یحیی به مرحله اجرا برسد، به احتمال زیاد در حین گودبرداری، لایه‌های باستانی و مواد فرهنگی درخور توجهی کشف خواهد شد که می‌تواند اسباب توقف طرح به‌منظور کاوش‌ها و بررسی‌های باستان‌شناسی را فراهم کند.

?تلگرام و اینستاگرام ناف تهرون @nafetehroon

این فایل، متن طرح ۱۰ماده‌ای است با عنوان «طرح تقویت نظام آموزش‌وپرورش» که اخیراً در مرکز پژوهش‌های مجلس طراحی و از سوی برخی نمایندگان به مجلس ارائه شده است.

هستۀ اصلی این طرح که گویا وزیر آموزش‌وپرورش نیز بر تصویب و اجرای هرچه سریعتر آن تأکید دارد، این است که دولت نمی‌تواند [و نباید] منابع بیشتری صرف آموزش عمومی کند، پس وزارتخانه باید به‌دنبال تنوع‌بخشی به منابع خود باشد. لذا باید یک «معاونت اقتصادی» در وزارتخانه تأسیس شود و سازمان‌ها و مراکز زیرمجموعۀ وزارتخانه از جمله مدارس به‌عنوان واحدهای اقتصادی در نظر گرفته شوند و «درآمدآفرین» باشند؛ یعنی وزارت آموزش‌وپرورش به‌طور رسمی و جدی‌تر وارد بنگاه‌داری شود. همزمان باید مدارس براساس مجموعه‌ای از شاخص‌ها؛ از جمله میزان درآمدآفرینی آنها، رتبه‌بندی شوند و منابع عمومی هم به نفع مدارس با رتبۀ بالاتر توزیع شود. این رویکرد، رسمیت‌دادن و تشدید مسیر ضداجتماعی، مخرّب، و پرفسادی است که از اواسط دهۀ ۸۰ در آموزش عمومی شروع شد و در دهۀ ۹۰ ادامه یافت.
@omidi_reza

با افزایش بیکاری در اوایل دهه ۷۰ میلادی و افزایش مشکلات معیشتی زنان محله کیرکبی برای خود و خانواده‌های خود یک گروه بحث و گفت‌وگو و حمایتی شکل دادند. وقتی که اجاره‌های محله ۱ پوند افزایش یافت، زنان کمیته‌ای به نام «گروه کنش علیه اجاره ناعادلانه» شکل دادند و #اعتصاب_اجاره ۱۴ ماهه سازماندهی کردند.
در کیرکبی زنان توانستند خارج از محیط کارخانه متشکل شوند و اعتصاب بزرگی را سازمندهی کنند. جنبش آن‌ها نتنها توانستن شرایط معیشتی خانواده‌های آنجا را بهبود بخشد و اجاره‌ها را تا حدی کنترل کند بلکه در این چند ماه شرایط کل محله، مانند نظافت و پارکینگ‌ها را بهتر کرد.
@TarTaKar