🔹تأثیر شکست گفتمان ادبیات متعهد بر ادبیات ایران و جهان
✍سینا جهاندیده

ماریو بارگاس یوسا( ۱۹۳۶ - ) نویسنده‌ی معروف امریکای جنوبی در ابتدای سخنرانی خود درباره اهمیت آثار بورخس پاراگراف درخشانی می‌آورد. ابتدا به این پاراگراف دقت کنید:

در دوره‌ی دانشجویی شیفته‌ی سارتر بودم و به تزهای او اعتقادی راسخ داشتم. این‌که نویسنده در برابر زمانه‌اش و جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کند تعهد دارد، این که «کلمه عمل است» و اینکه انسان می‌تواند با نوشتن در تاریخ تأثیر بگذارد. امروز چنین ایده‌هایی ساده دلانه به نظر می رسند حتی ممکن است آدم را به خمیازه بیندازند - عصری که در آن زندگی می‌کنیم عصر تردید بجا درباره تاریخ و قدرت ادبیات است. اما در دهه‌ی ۱۹۵۰ تصور اینکه می‌توان جهان را تغییر داد تا بهتر شود و ادبیات باید به این تغییر مدد رساند نزد همه ما هم قانع کننده بود هم هیجان انگیز(ماریو بارگاس یوسا؛ ترجمه‌ی طاهره فرزانه).

یوسا از دهه‌ی سی شمسی یا همان دهه‌ی پنجاه میلادی می‌گوید آن زمان کسانی مثل احمد شاملو، جلال آل احمد، اخوان و حتی نیما جوان بودند . تعریفی که یوسا از تزهای سارتر می‌آورد همان تزهای ادبیات متعهد در ایران است.
در دهه‌ی چهل شمسی بین دو گفتمان ادبی نزاع شدیدی بود: گفتمان ادبیات متعهد و گفتمان ادبیات فرم‌گرا. البته گفتمان ادبیات متعهد تا دهه‌ی شصت شمسی کاملا هژمونیک بود و به همین دلیل این گفتمان این جمله مارکس را که «هدف تغییر جهان است نه تفسیر آن » سرلوحه حکم‌های ایدئولوژیک خود قرار داده بود. گفتمان ادبیات متعهد با فرمالیسم دهه‌ی هفتاد شکست خورد و هژمونی خود را از دست داد. با از دست دادن همین هژمونی است که رهبری اجتماعی از روشنفکران سلب می‌شود و جامعه دیگر آنها را به عنوان رهبران تغییرات اجتماعی در نظر نمی‌گیرد. آیا این تحول که به گونه‌ای شبیه به چرخش زبانی است یک امر منطقه‌ای بود یا جهانی؟ یوسا متولد ۱۳۱۵ است پنج سال از احمد محمود کوچکتر و سه سال از محمود دولت آبادی بزرگتر و ده سالی از اخوان و شاملو کوچکتر است. او هم تحت تأثیر گفتمانی شبیه به گفتمان ادبیات متعهد بود. او هم مثل روشنفکران دهه‌ی چهل ایران به ژان پل سارتر و نظریه‌ی او در کتاب ادبیات چیست چشم دوخته بود. چنانکه کتاب ادبیات چیست سارتر در دهه‌ی چهل به فارسی ترجمه شد. بنابراین اگر کل جهان درگیر یک گفتمان جهانی بوده است باید به این مسئله مهم تبارشناختی توجه کرد که چه اتفاق افتاد که اینگونه شد نه ساده‌دلانه بگوییم گذشتگان ما جهان را نمی‌شناختند و ما بهتر از انها می‌شناسیم یا آنچه از جهان می‌فهمیدند کلا اشتباه بوده است. بی‌شک پیدایش گفتمان ادبیات متعهد برساخته‌ی گرایش‌هایی نوپدید جهانی بود. بنابراین اگر این ادبیات به انقلاب و حتی مبارزه مسلحانه وصل شد، یک پدیده‌ی جهانی بود. به همین دلیل روشنفکران ادبیات متعهد به انقلاب الجزایر و کوبا فکر می‌کردند. یوسا در این پاراگراف به روشنی می‌گوید که ما در یک فضای هیجانی ویژه بودیم. او دیگر توضیح نمی‌دهد که این اتمسفر گفتمانی چگونه ساخته شده است. فهم دیگرگونه از ادبیات به شکل جهانی از دهه‌ی شصت اتفاق افتاد. به همین دلیل فهم دلوز و سارتر درباره ادبیات یکی نیست. در آمریکای جنوبی هم چنین بود. از دهه شصت میلادی نوعی فرمالیسم بر جهان حاکم شد و فهم ایدئولوژیک و معناگرایانه از قدرت ادبیات به چالش گرفته شد.
@tabarshenasi_ketab

@totemmag

https://t.me/mazdakpanjehee/686

#گزارش
#جشنواره_زنان_داستان_نویس

گزارشی مختصر جهت اطلاع شرکت‌کنندگان
در جشنواره داستانی زنان داستان‌نویس
"زنان معماران داستان امروز ایران"

با توجه به پیگیری شرکت‌کنندگان در مورد نتایجِ جشنواره داستانی زنان داستان‌نویس، به اطلاع نویسندگان عزیز می‌رساند، داستان‌های دریافتی به داوران محترم جشنواره ارجاع و در حال‌ بررسی‌ و داوری می‌باشد.

آثار منتخب تا اواخر دی‌ماه ۱۴۰۳ (19 ژانویه 2025) از طریق رسانه‌های‌ ماه‌گرفتگان اعلام و در اختیار نشر کتاب ارزان در سوئد با مدیریت جناب نعمت‌ علیمرادی جهت ثبت و انتشار قرار خواهد گرفت.

زمان‌بندی و روند اجرایی چاپ و نشر  متعاقبا" از طریق رسانه‌های ماه‌گرفتگان اطلاع‌رسانی خواهد شد.

خانه‌جهانی‌ماه‌گرفتگان
کانون اندیشه و قلم در سوئد
نشر کتاب ارزان در سوئد

اسامی هیئت‌ داوران:
رضا نجفی
مسعود امینی (م.روان‌شید)
فریبا صدیقیم
رویا مولاخواه
فریبا چلبی‌یانی
سودابه استقلال
ناهید شمس
صحرا کلانتری

سپاس از همیاری نویسندگان عزیز و زحمات ارزشمند داوران محترم و بانو اعظم اسماعیلی دبیر اجرایی جشنواره که در این مسیر همیار و همراه ما هستند.

لینک فراخوان جشنواره داستانی زنان داستان‌نویس در سایت ماه‌گرفتگان:
https://mahgereftegi.com/3204/

لینک گزارش جشنواره در سایت ماه‌گرفتگان:
https://mahgereftegi.com/3482/

#اطلاعیه‌
#جشنواره_زنان_داستان_نویس
#خانه_جهانی_ماه_گرفتگان
#نشر_کتاب_ارزان_سوئد
#کانون_اندیشه_و_قلم

@khaneye_jahani_mahgereftegan

کارگاه داستان با رویکرد پدیدارشناسانه.
همانطور که از اسم آن پیداست، کارگاه بر فنومن (پدیدار) به جای نومن (مفهوم و ذات) تاکید دارد. رویکرد پدیدارشناسانه تصویر و عینیت را جایگزین معنا، مفهوم و انتزاع می کند.
نویسنده در اینجا چیزی بیش از یک نویسنده نیست و داستان هم ضرورتی ندارد چیزی بیش از یک داستان باشد.
شروع دوره: از هفته ی آخر آذرماه

#نوشتن_به_مثابه_تکنیک
#مرداد_عباسپور

https://t.me/BeckettSamuel/2630

خاطره، حافظه‌ی جمعی، فراموشی و تاریخ‌سازی برای ملت‌ها
دکتر سینا جهاندیده
@totemmag
وقتی می‌خواستم گفتمان خیامیت را تبیین کنم به نکته‌ی مهمی رسیدم اینکه خیامیت پیشامدرن چگونه از گذشته‌ی ایران خاطره‌سازی کرده و خیامیت مدرن چگونه خاطره‌سازی خیامیت پیشامدرن را با گفتمان ناسیونالیسم ترکیب نموده است.
  خاطره مهم‌ترین واکنش مغز برای ثبت رخدادهای گذشت است. هویت انسان به این دلیل رخداد است که از امر ایستا ساخته نشده و پیوند عمیقی با مسئله‌ی زمان دارد.
هر خاطره‌ای براساس فراموشی برجسته می‌شود؛ به این معنی که وقتی چیزی به یاد می‌آید باید چیزهای زیادی فراموش شود. به همین دلیل خاطره، نسبت دقیقی با ایدئولوژی دارد؛ زیرا ایدئولوژی ‌ها با ساز و کار فراموشی چیزها را به یاد می‌آورند. اما همانطوری که فروید با کشف ناخودآگاه ثابت کرد که حوزه‌ی فراموشی بسیار عظیم‌تر از حوزه‌ی به‌یادسپاری است، هیچ خاطره‌ای نه تنها فراموش نمی‌شود بلکه پژواک‌های آن تا ابد تاثیر خود را خواهد داشت. به همین دلیل بیماری‌های روانی بسیار پیچیده‌اند زیرا همه‌ی این بیماری‌ها در اقیانوس گذشته غرق و صید آن‌ها فراتر از کوشش‌های صیادان روان است.
    خاطره‌‌ی جمعی نیز چون خاطره‌ی فردی عمل می‌کند، با این تفاوت که حکومت‌ها، گفتمان‌ها و پارادایم‌ها با خاطره‌سازی و مکانیزم فراموشی - به‌یادسپاری، خود را حفظ می‌کنند. بنابراین حکومت‌ها و گفتمان‌ها  در این که چه خاطراتی را به یاد می‌آورند و چه خاطراتی را فراموش می‌کنند با یکدیگر تفاوت دارند.
   ایران بیش از دو هزار سال خاطرات پادشاهی داشته است، اما وقتی مردم ایران مسلمان می‌شوند حاکمان اسلامی تمام خاطرات گذشته ایران را پاک می‌کنند. ساختار تلمیحات شعر کلاسیک ایران بهترین شاهد برای این فراموشی‌ها و به‌یادسپاری ایدئولوژیک است. به همین دلیل بیش از هزار سال فکر می‌کردند تخت جمشید ساخته‌ی حاکمانی چون سلیمان نبی  است. یا آرامگاه کوروش قرن‌ها  آرامگاه زیارتی مادر سلیمان بود. چرا این اتفاق در تاریخ افتاد؟  برای اینکه حاکمان اسلامی دوست نداشتند مردم ایران به یاد خاطرات قومی و نژادی خود بیفتند. هزار سال گفتند ذوالقرنین اسکندر است اما چرا در دوره‌ی ناسیونالیسم دولت مدرن خاطرات جمعی را تغییر داد؟ آیا کشف آرامگاه کوروش و اعلام ذوالقرنین بودن او،  کشف باستان‌شناسان بود یا کشف گفتمان ناسیونالیسم؟ 
دولت صفوی چگونه خاطره‌سازی می‌کرد؟ شیعه در طول تاریخ چگونه خاطره‌سازی کرده است؟ چرا صفویان اسم‌هابی چون کربلایی، سید و مشهدی تولید کردند؟ چگونه این دولت از مکان‌های دینی خاطرات اسطوره‌ای ساخت؟  وقتی خاطره‌ای تبدیل به اسطوره می‌شود بی‌تردید به قصد فراموشی است. خاطره می‌سازند تا فعالیت‌های پیچیده‌‌ی خاطرات دیگر را کنترل کنند. بنابراین یکی از مهم‌ترین کنش‌های گفتمانی حکومت‌ها، خاطره‌سازی است.
وقتی گفتمان ناسیونالیسم در ایران، گفتنان مسلط شد نمادها، نام‌ها و استعاره‌هایی را به یاد آورد که از یاد رفته بودند. این گفتمان هم درست مثل گفتمان‌های مسلط دیگر فراموش کرد که ایرانیان بیش از هزار سال خاطرات دینی داشته‌اند. بنابراین بر اساس اصل دشمن‌تراشی و بیگانه‌سازی همه‌ی نمادهایی را که در گذشت نه چندان دور انسان‌های بسیاری برایش جان داده بودند از یاد برد. ما غالباً چیزهایی را به یاد می‌آوریم که حکومت‌ها به یاد آورده‌اند. بنابراین این سوال می‌تواند سوال مهم معرفتی باشد که با خاطرت‌سازی‌ها چه چیزهایی‌های فراموش می‌شود؟
یکی از مهم‌ترین تفاوت‌های نسلی همین خاطره‌سازی است؛ اینکه چگونه برای هر نسلی خاطره‌ی جداگانه می‌سازند.
کتاب‌های مهم‌ترین نمادهای فرهنگی هستند که توضیح می‌دهند که براساس کدام خاطره به یاد آمده‌اند. راستی چرا ایرانیان از دهه‌ی هشتاد به بعد به یاد جرج اورول افتاده‌اند؟ چرا رمان‌های ضد اتوپیایی اروپا شرقی مدام ترجمه می‌شود؟ چرا به یاد نوشته ‌ها، نقدهای آرنت افتاده ‌اند؟  آیا سیاست ادبیات تطبیقی در ایران نشان نمی‌دهد که ایرانیان چه چیز را با چه چیز مقایسه می‌کنند؟ چرا اکثر  کتاب‌ها تنها رخدادهای ایران را تا سال ۵۷ توضیح می‌دهند؟ آیا فراموشی و سکوت خود نوعی به یاد آوردن نیست؟

https://t.me/totemmag

یادداشتی تحلیلی بر رسالت زبان در برساخت امید
رؤیا مولاخواه

#اطلاعیه

آخرین فرصت ارسال آثار برای بیست و ششمین شماره ماهنامه توتم
ویژه
#وطن
بیست و پنج شهریور می باشد

لذا خواهشمندیم آثار خود را در قالب ورد و حداکثر سه هزار کلمه در صورت منتشر نشدن در هیچ رسانه ای با عکس مولف به ادرس الکترونیکی مجله ایمیل

یا برای دبیران اجرایی و یا سایر عوامل مجموعه ی توتم ارسال بفرمایید

دقت نظر دبیران و وسواس در انتخاب آثار ارسالی نشانگر استقلال و کیفیت طلبی این مجله در نشر آثار است.

از تمامی مخاطبان جدی توتم برای انتخاب این رسانه در نشر آثار ارزشمندشان سپاس گزاریم

مدیریت مجله ادبی‌ هنری اجتماعی مستقل توتم

@totemmag