می‌گویند باید از سلف صالح پیروی کرد، هرچند مخالفتی در این مقوله نیست اما وقتی خوب به فحوای کلامشان می‌نگریم متوجه می‌شویم که اقوال سلف‌صالح را با محوریت و فهم امام احمد ابن تیمیه می‌سنجند که اگر از فیلتر ایشان عبور کرده و مورد تأیید واقع شده آنگاه فهم سلف…

ابن تیمیه-رحمه الله- (متوفی: 728هـ.ق) می‌گوید:

«وروى ابن بطة في الإبانة، بإسناد صحيح، عن معاذ بن معاذ حدثنا ابن عون قال: سأل رجل نافعًا فقال: هل كان ابن عمر يسلم على القبر، فقال: نعم، لقد رأيته مائة أو أكثر من مائة مرة، كان يأتي القبر، فيقوم عنده فيقول: "السلام على النبي، السلام على أبي بكر، السلام على أبي"»

«ابن بطه در "الإبانه" روایت کرده با اسناد صحیح از معاذ بن معاذ، برایمان ابن عون حدیث کرد گفت: مردی از نافع- غلام آزاد شده ابن عمر- پرسید: آیا ابن عمر(رضی الله عنهما) بر [صاحب] قبر سلام می‌داد؟ نافع (رحمه الله) فرمود: بله، صدبار بلکه بیشتر از صدبار او را دیدم که به نزد قبر پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) می‌آمد و می‌ایستاد و می‌فرمود: سلام بر پیامبر، سلام بر ابوبکر، سلام بر پدرم.»

?اقتضاء الصراط المستقيم، ابن تیمیة، ج2، ص179 – 180.

#زیارت_قبر_النبی

عبدالله الغنیمان می‌گوید:

قال محمد حامد الفقی و غیره من علماء مصر: لا نزال نعرف و نمیز بین أهل التوحید والسنة فی محبة ابن تیمیة، فمن کان یبغضه عرفنا أنه لیس من أهل التوحید ولا من أهل السنة، ومن کان یحبه عرفنا أنه من أهل التوحید والسنة.

محمدحامد فقی-پایه گذار جماعت انصار سنت محمدی- و دیگر علمای مصر [هم‌کیش ایشان] گفتند: ما همیشه اهل توحید و سنت را با محبت ابن تیمیه می‌شناختیم و مشخص می‌کردیم؛ هرکس بغض و کینه ایشان را می‌داشت می‌فهمیدیم که او نه اهل توحید است و نه اهل سنت و هرکس نیز وی را دوست می‌داشت متوجه می‌شدیم که از اهل توحید و سنت است!

?السبائک الذهبیة بشرح العقیدة الواسطیة، عبدالله الغنیمان، ص39.

#ابن_تیمیه_معیار #غلو

بارها از برخی از سلفی‌ها شنیدیم که گفته‌اند: «اهل کلام (متکلمین) توسط سلف ذمّ شده‌اند.» با اینکه متکلمینی که در عصر سلف بوده‌اند غالباً معتزله بوده‌اند و چون در حکومت نفوذ داشتند بر عموم علماء سخت گرفته‌اند و این دست از متکلمین که کارنامه آنها معلوم بوده مورد ذمّ واقع شده‌اند نه اساس علم کلامی که در جهت دفاع از عقیده درست و رد شبهات بوده است از این رو وقتی که متکلمین اشاعره و ماتریدیه آمدند و با توسل به علم راسخ، مذهب کلامی اعتزال را کنار زدند، اکثریت علمای امت به این دو مذهب کلامی گرویدند.
با همان اسلوبی که این سلفی‌ها اتخاذ می‌کنند در خصوص ذمّ اهل کلام، جای تعجبی نیست که اگر گفته شود در میان سلف‌صالح نیز، اهل حدیث ذمّ شده‌اند و روشن است که مقصود سلف از اهل حدیث، کسانی بوده که حدیث را دستاویزی برای هوای نفس قرار داده و به کثرت در نقل بدور از فهم و درک از آن مشغول شده‌اند نه آن اهل حدیثی که ائمۀ اربعه و دیگر بزرگان محدث که با غهم و درایت در پیش گرفته بودند. حال که عده‌ای که خود را اهل حدیث معرفی می‌کنند اگر به آنها گفته شود: «اهل حدیث (محدثین) توسط سلف ذمّ شده‌اند!» چه واکنشی خواهند داشت؟!
ممکن است بگویند که منظور سلف از ذمّ این گروه از اهل حدیث، کسانی هستند که احادیث زیادی را نقل می‌نمایند اما در آن فهم و اندیشه نمی‌کنند نه عموم اهل حدیث. بله، این توجیه درست است و مقبول. برای متکلمینی که پایبند به نقل و عقل‌اند و نقل را اساس دانسته‌اند نیز باید همین توجیه را آورد نه اینکه با استناد به برخی از آرای سلف در مذمّت گروهی خاص از اهل کلام، عموم متکلمین را ذمّ نمود به خصوص اینکه در میان متکلمین هم اهل حدیث فراوان بوده‌اند چنانکه محدثین زیادی نیز صوفی بوده‌اند با اینکه نزد برخی‌ها آنها نیز مذمت شده‌اند.

✖️تابعی سلیمان بن سُحَیم (رحمه الله) می‌گوید:
▪️«رأيت النبي صلى الله عليه وسلم في النوم فقلت: يا رسول الله هؤلاء الذين يأتونك فيسلمون عليك أتفقه سلامهم؟ قال: نعم وأرد عليهم»
▫️«پیامبر(صلی الله علیه وآله وسلم) را در خواب دیدم و عرض کردم: ای رسول خدا، کسانی که به زیارت شما می‌آیند و بر شما سلام می‌دهند، آیا سلامشان را متوجه می‌شوید؟ فرمودند: بله، و جواب سلامشان را هم می‌دهم.»

?حياة الأنبياء فی قبورهم للبيهقی، ص106؛ الشفا بتعريف حقوق المصطفى، القاضی عیاض، ج2، ص80؛ شرح الشفا، الملا علی القاری، ج2، ص145.

✖️ابراهیم بن شیبان کرمانشاهی -رحمه الله- (متوفی:337هـ.ق) می‌گوید:
▪️«حججت في بعض السنين فجئت المدينة فتقدمت إلى قبر النبي صلى الله عليه وسلم. فسلمت عليه، فسمعت من داخل الحجرة: وعليك السلام»
▫️«چندسالی به حج رفتم سپس به مدینه آمدم و به زیارت قبر پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) رفتم و به ایشان سلام دادم که از داخل حجره (اتاق) شنیدم: وعلیک السلام.»

?الترغيب والترهيب، قوام السنة، ج2، ص28؛ الدرة الثمينة في أخبار المدينة، ابن النجار، ص158؛ سبل الهدى والرشاد، محمد الصالحی الشامی، ج12، ص357.

✖️علامه سمهودی-رحمه الله- (متوفی: 911هـ.ق) می‌گوید:
▪️«وقد نقل مثل ذلك عن جماعة من الأولياء والصالحين»
▫️«مانند آن از جمعی از اولیاء و صالحین نقل شده است.»

?وفاء الوفاء بأخبار دار المصطفی للسمهودی، ج4، ص179.

✖️حافظ ابن حجر-رحمه الله- (متوفی: 852هـ.ق) می‌گوید:
▪️«وإذا ثبت أنهم أحياء من حيث النقل فإنه يقويه من حيث النظر كون الشهداء أحياء بنص القرآن والأنبياء أفضل من الشهداء»
▫️«مادام که حیات پیامبران از جهت نقل ثابت است پس این به لحاظ نظری هم تقویت می‌شود چونکه شهداء به نص قرآن زنده‌اند، و پیامبران از شهداء افضل هستند.»

?فتح الباری، ابن حجر، ج6، ص488.

✖️امام قسطلانی-رحمه الله- (متوفی: 923هـ.ق) می‌گوید:
▪️«ولا شك أن حياة الأنبياء- عليهم الصلاة والسلام- ثابتة معلومة مستمرة، ونبينا- صلى الله عليه وسلم- أفضلهم، وإذا كان كذلك فينبغى أن تكون حياته- صلى الله عليه وسلم- أكمل وأتم من حياة سائرهم.»
▫️«بی شک حیات پیامبران (علیهم الصلاة والسلام) ثابت، معلوم و پایدار است و پیامبرمان (صلی الله علیه وسلم) از آنها افضل و بهتر است و مادام که چنین باشد پس شایسته است که حیات ایشان (صلی الله علیه وسلم) از حیات آنان کامل‌تر باشد.»

?المواهب اللدنية بالمنح المحمدية، ج3، ص599.

0️⃣1️⃣ پیامبراکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمودند:
◾️«من صلى علي عند قبري سمعته، ومن صلى علي نائيا أبلغته» [1]
◽️«هر کسی نزد قبر من صلوات بفرستد من آن را می‌شنوم و کسی که از راه دور بر من صلوات بفرستد به من رسانده می‌شود.»

?حياة الأنبياء فی قبورهم للبيهقی، ص103 ح18.

?برخی از حفاظ و ائمه این حدیث را صحیح دانسته‌اند. [2]

➖حافظ ابن حجر(رحمه الله): «أخرجه أبو الشيخ في كتاب الثواب بسند جيد»

?فتح الباری لابن حجر، ج6، ص488.

➖حافظ سخاوی (رحمه الله): «سنده جيد»

?القول البدیع في الصلاة علی الحبیب الشفیع، السخاوي، ص160.

#عباد_القبور

?تعلیق:
[1]. این حدیث با الفاظ شبیه به هم روایت شده است و با اینکه سند این حدیث را برخی از علماء تضعیف نموده‌اند اما معنای آن با دیگر شواهد و متابع صحیح است همانطور که ابن عبدالهادی-رحمه الله- (متوفی: 744هـ.ق) گفته: «وإن كان معناه صحيحاً فإسناده لا يحتج به، وإنما يثبت معناه بأحاديث أخر»، یعنی: «اگر چه معنای آن صحیح است و اسنادش بدان احتجاج نمی‌شود اما معنای آن با احادیث دیگر ثابت می‌گردد.» (الصارم المنكي في الرد على ابن السبكي، ص160) و ابن تیمیه-رحمه الله- (متوفی:728هـ.ق) نیز با اینکه سند آن را ضعیف دانسته ولی قائل به این است که «له شواهد ثابتة»، یعنی: «برای آن شواهد ثابتی وجود دارد.» (مجموع الفتاوی، ج27، ص116).

[2]. جلال الدین سیوطی-رحمه الله- (متوفی: 911هـ.ق) گفته است که این حدیث دارای شواهد و متابعت است و برای متابعت سند آن بیان داشته: «ثم وجدت لمحمد بن مروان متابعا على الأعمش. أخرجه أبو الشيخ في الثواب، حدثنا عبد الرحمن بن أحمد الأعرج حدثنا الحسن بن الصباح حدثنا أبو معاوية عن الأعمش به»، یعنی: «آنگاه برای محمد بن مروان متابعی بر اعمش یافتم که ابوالشیخ [اصفهانی]-رحمه الله- در [کتاب] ثواب [الاعمال] آن را تخریج نموده است...» (اللآلىء المصنوعة في الأحاديث الموضوعة، ج1، ص259). و نسبت این حدیث به کتاب "الثواب الاعمال" ثابت است چنانکه دیگر ائمه و حفاظ با دسترسی به کتاب‌های خطی امام ابوالشیخ اصفهانی-رحمه الله- (متوفی: 369هـ.ق)، آن حدیث را با آن سندی که علماء تصحیح نموده‌اند به ایشان ارجاع داده‌اند. (سلوة الكئيب بوفاة الحبيب، ابن ناصرالدین الدمشقی، ص186 -187). علامه ابن عراق الکنانی-رحمه الله- (متوفی: 963هـ.ق) می‌گوید: «سنده جيد كما نقله السخاوي عن شيخه الحافظ ابن حجر»، یعنی: «سند آن نیکوست همانگونه که سخاوی از استادش حافظ ابن حجر نقل کرده است.» (تنزيه الشريعة المرفوعة عن الأخبار الشنيعة الموضوعة، ج1، ص335).

سلف امت در بسیاری از موارد فهم واحدی از قرآن و سنت نداشته‌اند بلکه دارای ده‌ها افهام (فهم‌های متنوع) بوده‌اند، حتی در برخی از مسائل جزئی اعتقادی نیز با هم اختلاف نموده‌اند.[1] بنابراین حجت در اجماعشان است نه در اقوال افرادشان به‌طوری که حتی قول صحابی نزد جمهور حجت نیست [2] پس حال پایین‌تر از آنها چگونه است؟ از هیچ یک از اهل سنت ثابت نگردیده که افراد سلف‌صالح معصوم هستند نه در عقاید و نه در فروع، و همچنین حجیت اجماع در اجماع سلف منحصر نیست بلکه هرگاه خلف نیز بر حکمی اجماع نمایند، در این صورت اجماعشان حجت می‌باشد.

?تعلیق:
[1]. مجموع الفتاوى، ابن تیمیة، ج5، ص162 و ج6، ص56.
[2]. در مورد حجیت قول صحابی نزد علماء اختلاف است که اکثریت علماء آن را حجت نمی‌دانند به خصوص وقتی که مخالف با قول دیگر صحابه باشد و برخی دیگر آن را مطلقاً حجت دانسته و بعضی هم در قبول یا رد آن قائل به تفصیل هستند. (برای معلومات بیشتر می‌توانید به کتابهای اصولی مراجعه نمایید.)

#اقتباس

حدیث «كل بدعة ضلالة» عامی مخصوص یا عامی که اراده خصوص از آن شده است؛ اگر بگویند این حدیث عمومیت دارد (همه بدعت‌ها)، از آنها می‌پرسیم، پس این همه وسایل و ادوات و چیزهای دنیایی که از آن استفاده می‌کنید و در عصر حضرت رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلم) نبوده‌اند، آیا مشمول این حدیث نمی‌گردد؟!
بلافصله در جواب می‌گویند: اینها بدعت‌های دنیایی بوده و جایز هستند و مقصود حدیث اینگونه بدعت‌ها نیست!
صحیح!
پس به آنها می‌گوییم چگونه بدعت‌های دنیایی را از حدیث استثناء نمودید وقتی که حدیث «كل بدعة ضلالة» بنابه نظر خود شما عمومیت دارد؟!
پس باید این حدیث براساس معیاری تخصیص شده باشد در غیر این صورت خارج کردن بدعت‌های دنیایی از آن بر کدامین مبنا بوده است؟
به همین دلیل منهج علمای ربانی در تقسیم بدعت این بوده که هر بدعتی که تحت اصلی از احکام شرع قرار نگیرد و به تعبیر امام شافعی (رحمه الله) موافق شریعت نباشد آن بدعت، بدعتی مذموم و ناپسند است و اگر موافق شریعت باشد پس بدعتی محمود و پسندیده می‌باشد. با این شیوه است که راه خلاصی مبتنی بر منهج درست از تنگنا و تناقض معلوم می‌گردد.

#اقتباس

شیخ محمد ناصرالدین آلبانی (متوفی:1420هـ.ق) می‌گوید:
«137- إبقاء القبر النبوي في مسجده».
«[بدعت 137] باقی گذاشتن قبر پیامبر(صلی الله علیه وآله وسلم) در مسجد ایشان است».

?مناسك الحج والعمرة، الألباني، ص57.

و در جایی دیگر گفته:
«الواجب الرجوع بالمسجد النبوي إلى عهده السابق وذلك بالفصل بينه وبين القبر النبوي بحائط»
«واجب است مسجد نبوی (صلی الله علیه وآله وسلم) به زمان سابقش برگردانده شود و اینکه بین آن و قبر پیامبر(صلی الله علیه وآله وسلم) با دیواری جدایی انداخت».

?تحذير الساجد من اتخاذ القبور مساجد، الألباني، ص68.

این درحالی است که پیامبراکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمودند:
«ما بين قبري ومنبري روضة من رياض الجنة»، یعنی: «میان قبر و منبرم باغچه‌ای از باغچه‌های بهشت است.»

?فوائد تمام، ج1، ص78 ح177؛ المعجم الكبير للطبرانی، ج12، ص294 ح13156.

?بیان حکم این حدیث:
➖امام ابن ملقن (رحمه الله): «هذا الحديث صحيح»
?بدرالمنیر لابن الملقن، ج8، ص569.

➖حافظ ابن حجر(رحمه الله): «بسند رجاله ثقات»
?فتح الباری شرح صحیح البخاری، ج4، ص100.

➖امام بدرالدین العینی (رحمه الله): «أخرجه الطبراني بسند رجاله ثقات، وكذا وقع في حديث سعد بن أبي وقاص أخرجه البزار بسند صحيح»
?عمدة القاری شرح صحيح البخاری، العینی، ج10، ص249.

➖علامه زرقانی (رحمه الله): «أخرجها الطبراني، عن ابن عمر والبزار برجال ثقات، عن سعد بن أبي وقاص»
?شرح الزرقاني على موطأ الإمام مالك، ج1، ص671.

➖شیخ مبارکفوری (رحمه الله): «بسند رجاله ثقات»
?مرعاة المفاتيح شرح مشكاة المصابيح، ج2، ص401.

نکته بسیار مهم دیگر اینکه قبر حضرت رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلم) در فاصله سالهای 88 تا 91 هجری به مسجدنبوی الحاق و اضافه گردید و این در نهایت به اتفاق سلف‌صالح در همان قرن اولیه اسلام به دستور ولید بن عبدالملک و با تنفیذ و اجرای حکم توسط امام عمر بن عبدالعزیز (رحمه الله) – که در آن هنگام والی مدینه بود- با مشورت بزرگان و فقهای تابعین انجام شد و در آن زمان برخی از صحابه همچون ابوطفیل، انس بن مالک، سهل بن سعد و... (رضی الله عنهم) هم در قید حیات بودند و مخالفتی از سوی آنها صورت نگرفت و این موافقت قرن‌ها با تأیید علماء و ائمه و... همراه بوده است و اکنون عده‌ای می‌گویند که این عمل بدعت است و باید به حالت اولش برگردد؟!
تأیید الحاق کردن قبر پیامبراکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) همراه با قبر شیخین (رضی الله عنهما) به داخل مسجدالنبی در طول قرنها توسط امت اسلامی از سلف تا خلف بوده است آنگاه شیخ آلبانی و هم فکران ایشان قائل به بدعت بودن باقی گذاشتن قبر آن بزرگواران در مسجدالنبی هستند! چه کسی از فهم سلف تبعیت می‌کند؟!

قرآن و سنت به فهم سلف‌صالح؛ تعبیری که آنقدر تکرار شده و برایمان بیان کردند که برای همه ملکه شده است.
اما چه زمانی از فهم سلف‌صالح تبعیت کنیم؟ زمانی که سلف اتفاق نظر نمودند یا زمانی که آرای مختلفی دارند؟!
در حالت اولی که همان «اجماع» است که خودش یکی از دلایل شریعت محسوب می‌شود و مستقلاً حجیت دارد.
در حالت دومی نیز قولی (رأیی) از آنها تبعیت می‌شود و این همان چیزی است که جمهور علماء و اکثریت مسلمانان با تقلید از مذاهب اربعه در پیش گرفته‌اند، و امامِ هر مذهب هم خود یکی از سلف‌صالح است، بنابراین مقلدین هر مذهب که به قولی از امام خود – که از سلف بوده- تقلید کرده در واقع به فهمی از سلف رجوع نموده و آن را گرفته‌اند.

#اقتباس