Тарийх дәлийлейди: Қарақалпаққа бүйири бурған Президент Шавкат Мирзиёев

Сонда жолбарыс ашыў менен сол үйдиң қорасында баққыда турған танасын дийўалдан сыртқа ылақтырып таслапты деген ǝңгимени еситип едим.
Оннан басқа жǝне бир гүрриңде сол аўылдың бир адамын жолбарыстың алып кеткенлиги ҳǝм уясына алып барып балаларының алдында жерге жатқарып, бетин жалай баслағанлығы, тилиниң болса адамның жүзин шеңгелдей тырнағанлығы айтылытағын еди. Жаны көзине көринген пақыр ақырғы шара усы болса керек деп үстинде турған жолбарыстың артқы аяқларының ортасына бар күши менен тепкен. Тепки ҳайўанның жан жерине анық тийген болса керек, жолбарыстың қулындағы даўысы шығып қапталға жығылады. Солай етип ол адам ǝжелден қутылған екен.
Мениң атам Нағмет(улла) аңшылық пенен шуғылланып келди. Оның баласы, яғный мениң ǝкем Абдулла, төмендеги ўақыяны айтып берип еди. Оның 6-7 жасар ўақытлары таңның алдында атамыз үйге келип, «Мен ҳǝзир ғана жолбарыс пенен ушырасып, қудай сақлап қутылып қалдым» дейди. Ол 1943-44-жыллары колхоздың егинлерин қараўыллап жүргенде таңның алдында жолбарысқа дус келеди. Астындағы аты бүктиң астында айдың жақтысында еки көзи жылтырап жатырған жыртқышты сезип тоқтап қалады. Атам да оны көргеннен соң үндеместен ҳǝм қыймылдамастан ҳайўанға карап турады, соңынан болса оң қолы менен аттың жамбасына ǝсте урады. Аты да ақыллы болғанлықтан бурылмастан артқа қарай шегинеди ҳǝм қǝўипли орыннан узақлайды. Жолбарыстың адамның арқа тǝрепинен ғана топылатуғынлығы көпшиликке белгили. Соның ушын Ҳиндистан тǝреплерде адамлар тоғайда жумыс ислеген ўақытлары ҳǝзирге шекем басының арқа тǝрепине жолбарыс ушырасып қалған ўақытлары адамллардың қайсы тǝрепи алды екенин билмегенликтен топылыўға жүрек етпеўи ушын маска тағып жүреди..
Атамлар «Жолбарыста қырқ жигиттиң күши бар, қасқырда қырқ жигиттиң жүреги бар» дейтуғын еди.
Жǝне бир ўақыя еле есимде. Аўылымыз Қызыл қумның етегинде жайласқан. Оның арқа тǝрепинде Қарақшы қум қойымшылығы болып, сол жерге жолбарыс келип түнейди деген гǝплер жүретуғын еди. 1978-79-жыллары болса керек, жазда далада уйықлаймыз. Бир күни азанда атам «Балам, түнде аўылдың сыртынан қойымшылыққа қарап жолбарыс өтти. Буны аңлағанымның себеби, дǝслеп қарақулақтың сести шыққан еди, сонда аўылдың ийтлериниң барлығы үрип шықты. Бираздан соң болса жолбарыстың ǝўпилдегени еситилди ҳǝм ийтлер тым-тырыс болып қалды» деди. Түске жақын мен атам силтеген тǝрепке барып қумнан из кеспекши болдым. Бирақ, ол жерлерден аўылдың пада-пада қой-ешкилери өтип кеткенликтен из кесиў қыйын екен, сонлықтан үйге қайтып кеттим.
Қаллибек Нагметов

МЕНИҢ ЖОЛБАРЫСЛАР ҲАҚҚЫНДА ЕСИТКЕНЛЕРИМ
Амет Шамуратовтың «Мениң жолбарыслар менен ушырасыўларым» шығармасын көпшилигимиз оқығанбыз. Ондағы ўақыялар жазыўшының басынан кеширгенлери емес, ǝлбетте, ал сол ўақытларда жасаған адамлардың аўзынан жазып алынған. Классик жазыўшы менен бǝсекилесиў нийетим жоқ, оның үстине жолбарыслар менен ушыраспағанман, бирақ, солай болса да ертеректе усы аты ǝпсанаға айланып кеткен ҳайўан ҳаққында еситкенлерим менен ортақласқым келди. Балалығымызда үйге келген ғаррыларға чай тасып жүргенимде олардан басқа ўақыялар ҳаққында да еситетуғын едик. 20 – ǝсирдиң басларында жолбарыс келип мениң атам жасаған аўылдың ортасын ийелеп алған. Адамлар 3-4 күнге шекем үйлеринен шыға алмаған. Сонда аўылдың бир кемпири (атын да айтатуғын еди, есимде қалмады) жолбарыстың алдына барып, «Балаларыңды бизлер алмадық, оны Бекмурат (алжаспасам) орысларға бериў ушын алған», дейди ҳǝм оның үйин силтейди.

Өзсанаат қурылыс банк тарепинен кредит бериуде пукараларга машкалалар пайда етип атырган. Президентимиз жумыссыз пукаралардын бантлигин тамийинлеўде исбилерменликти рауажландырыу ушын бир канша багдарламаларды мамлекетлик сиясатка алып кирди. Бул дурыс жол. 3 жылдан сон натийже береди. Өзсанаат қурылыс банк Каракалпакстан филиалы хызметшиси исбилерменлердин жумысынын басланыуында тоскынлыклар, тусиниспеушиликлер келтирип шыгарып атырганы Президент хам мамлекет сиясатына сая салмас па екен?
(жол устинде жазылды)

Шон-шуҳрат
ароққа ўхшайди мисоли.
Ичган сайин ичгинг келади.
Юз грамм ичсангиз,
яна юз грамм ичсам дейсиз. Кейин, яна, яна…
охири бориб… йиқитади.
Олдин бошни айлантиради.
Одам бурнидан нарини кўролмай қолади, босар-тусарини билмай қолади.
Кейин… кейин… йиқитади.
Шон-шуҳрат ана шу ароққа ўхшайди.
Юз грамм ичса, тағин юз-юз грамм ичсам, дейди.
Шуҳрат кетидан шуҳрат…
Кун сайин шон-шуҳрат,
йил сайин шон-шуҳрат…
Охири бориб,
ароқнинг куни келади – йиқитади.

Тоғай МУРОД