چیزهای ترسناک زیادی در ادبیات کلاسیک فارسی وجود دارد. اجازه بدهید یکی از آن‌ها را با هم مرور کنیم. در این نمونه‌ای که پایین‌تر می‌آید، دو چیز کاملاً یکسان را با فاصله‌ی تقریباً سیصدسال مشاهده می‌کنیم که می‌توان آن را به‌مثابه‌ی یک بیماری اجتماعی ببینیم. گویا همیشه در این خاک طبقه‌ای بوده‌اند که خودشان را از همه بالاتر می‌دانسته‌اند و دیگران را از انجام کارهایی منع می‌کرده و بعد خودشان همان‌ها را انجام می‌داده‌‌اند.

ابوالفضل بیهقی در تاریخ بیهقی (قرن پنجم) چنین نوشته:
«چه بسیار مردم بینم که امر معروف کنند و نهی از منکر، و گویند بر مردمان که فلان کار نباید کرد و فلان کار بباید کرد، و خویشتن را از آن دور بینند... و نیز فیلسوفان هستند و ایشان را طبیبان اخلاقی دانند که نهی کنند از کارهای سخت زشت، و جایگاه چون خالی شود، آن کار بکنند.»

معنی‌اش کاملاً مشخص است.
سپس سه قرن بعد از ابوالفضل بیهقی، حافظ شیرازی (قرن هشتم) این بیت را می‌گوید:

«واعظان کاین جلوه بر محراب و منبر می‌کنند/ چون به خلوت می‌روند آن کار دیگر می‌کنند»

قسمت ترسناک ماجرا این‌جاست که همین امروز می‌توان این دو متن را پس از گذشت صدها سال، همچنان «معاصر» خواند! انگار بیهقی و حافظ همین امروز این دو متن را نوشته‌اند.

#ادبیات_کلاسیک
#حافظ
#تاریخ_بیهقی

? @MedadMagazine

حافظ در غزلیاتش بارها کلمه‌ی «دولت» را استفاده کرده است. منظور حافظ از «دولت» چیست؟ آیا همان معنای امروزینش، چیزی معادل هیأت حاکمه‌ی کشور و غیره بوده؟ باید گفت که نه.
کلمه‌ی «دولت» از آن کلمه‌های غزلیات حافظ است که باید در بستر بیت معنایش را یافت. این کلمه در غزلیات حافظ غالباً چهار معنای گوناگون دارد:

1) دولت در معنای سعادت، شانس، بختِ نیک، خوش‌بختی:
دولت از مرغِ همایون طلب و سایه‌ی او/ زانکه با زاغ و زغن شهپر دولت نبُود
یا
ای خوشا دولتِ آن مست که در پای حریف/ سر و دستار نداند که کدام اندازد

2) دولت در معنای جاه و مقام و مکنت و اعتبار و اقتدار:
سمندِ دولت اگر چند سرکشیده رود/ ز همرهان به سر تازیانه یاد آرید

3) دولت درمعنای بسیار نزدیک به معنای سیاسی امروزی، رجال دربار:
چو زر عزیز وجودست شعر من آری/ قبول دولتیان کیمیای این مس شد

4) دولت در معنای مدد، همت، کمکِ فلان.
حافظ از دولت عشق تو سلیمانی شد/ یعنی از وصل تواَش نیست به‌جز باد به دست (حافظ به مدد و کمک عشق تو سلیمان شد)

بنابراین وقتی حافظ ترکیباتی با دولت می‌سازد، منظورهای متفاوتی دارد. مثلاً وقتی می‌گوید «دولتِ بیدار» یعنی بختِ بیدار (گفت افسوس آن دولتِ بیدار بخفت...)
همچنین وقتی می‌گوید «دولتخواهی» منظورش طرفداری از حکومت نیست! دولت‌خواهی در غزلیات حافظ غالباً یعنی خیرخواهی، خیراندیشی.

پ.ن: برای نوشتن این یادداشت از کتاب «حافظنامه» نوشته‌ی بهاءالدین خرمشاهی استفاده شده است.

#شعر
#حافظ

? @MedadMagazine