🔥 نگاهی به دیدگاه مهرداد بهار درباره ریشه‌شناسی واژه سَده:

✍️ شاهین سپنتا

به باور مهرداد بهار، واژه سده از ریشه sand به معنی «به نظر رسیدن» مشتق شده است (جُستاری چند در فرهنگ ایران، ص۲۲۷)

۱- آنچه که بهار آن را سده فرض کرده در اصل «سَنده» sanda ماده مضارع از ریشه «سَند» sand است که در فارسی امروز نیز به همان صورت در واژه‌هایی همچون «پسنده» یا «پسند» از مصدر پسندیدن حاضر است:
(پسنده: پَ+سنده/pati+sanda)
(نگا: فرهنگ ریشه‌شناختی زبان فارسی، محمد حسن‌دوست، ج۲، ص ۶۹۸و۶۹۹.)

بنابراین، دیدگاه بهار درباره ریشه‌شناسی سده نمی‌تواند درست باشد، چون سند یا سنده به سدک و سپس سذق دگرگون نمی‌شود.

۲- سَتَ در اوستایی sata، سَت یا سَد یا سَده در پهلوی(نگا: زادسپرم)، و سَد یا صَد در فارسی امروز = ۱۰۰ هستند.
(نگا: فرهنگ ریشه‌شناسی فارسی، جلال خالقی‌مطلق، ص۲۷۸ و  فرهنگ ریشه شناختی زبان فارسی ج۳ص۱۹۴۹/فرهنگ واژه‌های اوستا، احسان بهرامی، ص۱۴۰۵)

عدد یا شماره صد، در برخی دیگر از واژه‌های فارسی امروز نیز با «س» به کار می‌رود: سنار (سد دینار)، دویست(دو سد).

براین پایه، سَت/سَد + ه یا ک نسبت= سَده یا سَتَک یا سَدَک، اسم مرکب منسوب به شماره سد (صد) است که به صورت سَذق معرب شده است.

پس، به نظر می‌رسد که صورت دیگر این واژه «ستک» یا «سدک» بوده است که به «سدق» تغییر‌ یافته است.

۳- متن‌های عربی همچون آثارالباقیه را ایرانیان فارسی‌زبانی چون بیرونی نوشته‌اند که بر هر دو زبان فارسی و عربی تسلط داشته‌اند، و با آگاهی از معنای واژه سده (دوره ۱۰۰ روزه) همه جا سده را به صورت سدق معرب کرده‌اند.

اگرچه در متون عربی و فارسی قدیم، سده را به صورت سدق یا صدق معرب کرده‌اند، (سده: دهخدا، نقل از آنندراج و غیاث) اما واژه «سده» نیز تا امروز همچنان متداول است.

نمونه مشابه دیگر، هفته است که در برخی متون، معرب آن را هفتق آورده‌اند.(منتهی الارب فی لغه العرب)

۴- سده نام یکی از جشن‌های ایرانی است و این نام‌گذاری از یک الگوی کهن پیروی می‌کند. این الگو در نام چهار جشن ایرانی به کار رفته است:
چله (چهله) تابستان. یک دوره چهل روزه از یکم تیرماه تا دهم امردادماه.
چله (چهله) زمستان. یک دوره چهل روزه از یکم دی‌ماه تا دهم بهمن‌ماه.
نَوَده (نود روز) یک دوره ۹۰ روزه از یکم دی‌ماه تا آخر اسفندماه.
‌ سَده یک دوره ۱۰۰روزه از دهم بهمن‌ماه تا نیمه اردیبهشت‌ماه که زمان برداشت غله است.

1. آنچه بین همه جشن‌های بالا مشترک است، این که نام همگی از شماره‌های ۴۰، ۹۰ و ۱۰۰ برگرفته شده است و همگی در آغاز یک دوره ۴۰ روزه، ۹۰ روزه یا ۱۰۰ روزه برگزار می‌شوند.

در زبان فارسی امروز نیز اگرچه عدد ۱۰۰ را با ص می‌نویسند اما یک دوره صدساله یا قرن را «سده» گویند.
در سده‌شماری نیز سَده یا قَرن یکای زمان و برابر است با ۱۰۰سال و ۱۰دهه و یک‌دهم هزاره.
سال یکم هر سده آغاز آن سده است و آغاز سده‌شماری با یک آغاز می‌شود.

۶- بجز برداشت بهار از داستان آتش در اسطوره هوشنگ، دلایل دیگری بر بنیان اسطوره، تاریخ یا واژه‌شناسی، ارتباط بین نام جشن سده و واژه sand به معنی «به نظر رسیدن» را نمایان نمی‌سازد./ پایان

@shahinsepanta

@JASHNHA2

✅ جشن‌های ایرانی برای همه ایرانیان،
بر پایه تقویم رسمی و قانونی ایران:

✍ شاهین سپنتا

👈 فروردین‌ماه
🌸 یکم فروردین‌ماه: جشن نوروز شهریاری/ جشن رپیتوین. جشن اعتدال بهاری.
⭐️ ششم فروردین‌ماه: نوروز خاصه(ویژه)/ جشن زادروز زرتشت/روز امید.
🌧 ۱۳ فروردین‌ماه: جشن سیزده‌به‌در (جشن باران‌خواهی)
💐 ۱۹ فروردین‌ماه: جشن فروردین‌گان (یادبود درگذشتگان)

👈 اردیبهشت‌ماه
🌹 سوم اردیبهشت: جشن اردیبهشت‌گان / گلستان‌جشن/ جشن گل‌سرخ(ستایش راستی)
✅ ۱۱ تا ۱۵ اردیبهشت: گاهنبار میانه سبز(چهره میدیوزرم) جشن آفرینش آسمان.

👈 خردادماه
☘️ ششم خردادماه: جشن خردادگان (ستایش رسایی در زندگی و پاسداشت آب و آبادانی)

👈 تیرماه
🌞یکم تیرماه: جشن چله تابستان/چله تموز. (جشن انقلاب تابستانی)
🌸 ششم تیرماه: جشن نیلوفر، خورداد روز و تیرماه (روز دختر ایرانی)
✅ ۱۱تا ۱۵ تیر: گاهنبار میانه تابستان(چهره میدیوشم)، جشن آفرینش آب.
💦 ۱۳ تیرماه: جشن تیرگان (جشن آب‌پاشان و یادروز آرش کمان‌گیر)/ روز ملی دماوند.
✏️ ۱۴ تیرماه: تیرگان بزرگ (روز قلم)

👈 امردادماه
🌳 هفتم امردادماه: جشن امردادگان (پاسداشت گیاهان)

👈 شهریورماه
👨🏻 چهارم شهریورماه: جشن شهریورگان (روز مرد ایرانی/ روز پدر)
✅ ۲۶ تا ۳۰ شهریور: گاهنبار پایان تابستان(چهره پته‌شهیم)، جشن آفرینش زمین.

👈 مهرماه
🍁 یکم مهر: جشن خزان(جشن اعتدال پاییزی)
❤️ ۱۶ مهرماه: جشن مهرگان (روز مهر ایرانی/روز مهرورزی/ یادروز کاوه آهنگر)
✅ ۲۶ تا ۳۰ مهر: گاهنبار آغاز سرما(چهره ایاسرم) جشن آفرینش گیاهان.

👈 آبان‌ماه
💧 ۱۰ آبان‌ماه: جشن آبان‌گان(روز پاسداشت آب)

👈 آذرماه
🔥 ۹ آذرماه: جشن آذرگان (روز پاسداشت آتش/انرژی‌های‌پاک)
🌞 ۳۰ آذرماه: جشن چله زمستان یا شب‌یلدا (جشن زایش مهر/ بلندترین شب سال)

👈 دی‌ماه
🌿 یکم دی‌ماه: جشن خرم روز/ جشن خور روز/ دی دادار جشن/ جشن۹۰روز( جشن انقلاب زمستانی)
🙏  ۸ دی‌ماه: دیگان یکم/ جشن دی یکم (جشن نیایش آفریگار)
🍽  ۱۴ دی‌ماه: سیرسور (جشن‌ سیر/روز ملی تندرستی)
🙏 ۱۵ دی ماه: دیگان دوم/ جشن دی دوم (جشن نیایش آفریگار)
🙏 ۲۳ دی‌ماه: دیگان سوم/ جشن دی سوم (جشن نیایش آفریگار)
✅ ۱۶ تا ۲۰ دی: گاهنبار میانه زمستان(چهره میدیارم) جشن آفرینش جانوران.

👈بهمن‌ماه
🐓 دوم بهمن‌ماه: جشن بهمن‌گان (روز پاسداشت جانوران)
🔥۱۰ بهمن‌ماه: جشن سده (جشن آتش/ جشن پیشواز نوروز)

👈اسفندماه
💠 یکم اسفند: جشن اسفندی(شب اسفند)
👩پنجم اسفندماه: جشن اسفندگان (روز زن ایرانی/ روز مادر زمین)
💠 ۱۹ اسفند: نوروز رودها(جشن پاکسازی رودها و آب‌های جاری)
🌷 ۲۰ اسفندماه: جشن گلدان (جشن کاشت سبزه و گل‌های بهاری به پیشواز نوروز)
🌱 ۲۳ اسفندماه: جشن سمنوپزان (جشن زنانه پیشواز نوروز)
💦 ۲۶ اسفندماه: جشن زنده‌رود (نکوداشت زاینده‌رود در اصفهان)
🔥شب آخرین چهارشنبه سال: جشن چهارشنبه‌سوری/شب‌سوری (جشن پیشواز نوروز)
✅ ۲۵ تا ۲۹ اسفند(پنجه): گاهنبار پایان زمستان(چهره همسپتمدم) جشن آفرینش مردمان(در سال‌های کبیسه از ۲۶ تا ۳۰ اسفند)

@JASHNHA2

به نام خداوند جان و خرد

من شاهین سپنتا از سال ۱۳۸۲ به پیشنهاد استاد ادیب برومند به عضویت جبهه ملی ایران درآمدم و به پیشنهاد دکتر پرویز دبیری، در زمان بیماری ایشان به عنوان نماینده اصفهان در شورای مرکزیِ جبهه ملی ایران حضور داشتم و پس از درگذشت ایشان با رای اعضای شورای مرکزی به عضویت شورای مرکزی جبهه ملی درآمدم و یکی از شرکت‌کنندگان در پلنوم جبهه ملی در تاریخ هشتم آبا‌ن‌ماه ۱۳۸۲ موسوم به پلنوم اللهیار صالح به نمایندگی از اصفهان بودم. 
در تاریخ ۵ بهمن ماه ۱۴۰۳ به دلیل باور به گسترش اندیشه ایرانشهری و حضور و نفوذ همه‌جانبه ایران در گستره مرزهای فرهنگی ایران بزرگ و همچنین مخالفت با برنامه استعمارگرانه «نظم نوین خاورمیانه»، از عضویت در جبهه ملی ایران استعفا دادم.

شاهین سپنتا - ۷ بهمن ۱۴۰۳

‍ ‍ ‍ ‍ ☘ ☘ برگی از تقویم تاریخ ☘ ☘

۱ آذر روز اصفهان

روز اصفهان به پاسداشت و ارج نهادن به شهر تاریخی اصفهان و روز نکوداشت اصفهان است

در بهمن‌ماه سال ۱۳۸۳ پس از پیشنهاد گزینش روز اصفهان از سوی دکتر شاهین سپنتا و استقبال برخی از سازمان‌های غیردولتی اصفهان از این پیشنهاد، تلاشی برای گزینش روز اصفهان آغاز شد. در اردیبهشت ماه سال ۱۳۸۴ پس از فراخوان هم‌اندیشی برای نام‌گذاری روز نکوداشت اصفهان روز یکم آذرماه هرسال از سوی بیش از ۳۰ نفر از اصفهان شناسان به‌عنوان روز نکوداشت اصفهان، گزینش و تصویب شد و بر اساس پیشنهاد دکتر لطف‌اله هنرفر نگاره تاریخی منقوش بر کاشی کاری‌های سردر قیصریه اصفهان را که با اقتباس از صورت فلکی برج قوس (آذر ماه) طراحی شده‌ است، به‌عنوان نماد اصفهان برگزیدند. دلیل انتخاب آن‌ها این بود که بر اساس مستندات تاریخی زایچه شهر اصفهان در ماه آذر (قوس) است.
در متن بیان نامه مصوب اصفهان شناسان آمده‌است:
«... از آنجا که احداث باروی حفاظتی یا حصار بزرگ اصفهان به منظور تضمین امنیت شهر تاریخی اصفهان در دوران دیلمیان و در زمان رکن‌الدوله دیلمی (۲۹۲–۳۶۶ هجری قمری) صورت گرفت و برپایی این باروی امنیتی به‌عنوان نقطه عطفی در تاریخ اصفهان شناخته می‌شود، یاد روز آن رویداد تاریخی از این روی شایسته‌تر از دیگر پیشنهادها است. همچنین چون در آن زمان برپایی باروی بزرگ اصفهان بر بنیان زایچه این شهر در آذر ماه (برج قوس) صورت گرفت، لذا روز یکم آذرماه هرسال (مطابق با ۲۲ نوامبر) به‌عنوان روز نکوداشت اصفهان برگزیده می‌شود. همچنین نگاره تاریخی منقوش بر کاشی‌کاری‌های سردر بازار قیصریه اصفهان که با اقتباس از صورت فلکی برج قوس (آذر ماه) و با محتوایی متعالی طراحی شده‌است، به عنوان نماد این روز گزیده شد.»
از آن سال تاکنون، هرساله سازمان‌های مردم نهاد اصفهان و سازمان‌های دانشجویی دانشگاه‌های اصفهان یکم آذرماه را به‌عنوان روز اصفهان و هفته اصفهان را از یکم تا هفتم آذرماه گرامی می‌دارند.

‎? @bargi_az_tarikh

#برگی_از_تقویم_تاریخ

☘☘☘☘☘☘☘☘☘☘
#روز_اصفهان

? در همایش نکوداشت یکم آذرماه، روز اصفهان، از سرآمدان اصفهان، آقایان محمدعلی موسوی فریدنی (نویسنده، مترجم و اصفهان‌پژوه)، نصرالله صفدرزاده حقیقی(طراح و تولید‌کننده فرش دستباف اصفهان)، رضااسلامی(زمین‌شناس و پژوهشگر)، رضا عنایتی دهسرخی (مرمتکار کاشی)، و اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و‌ کشاورزی اصفهان، تجلیل به عمل آمد.

? یکم آذرماه ۱۴۰۳

@shahinsepanta

✅ متن کامل مصوبه اصفهان شناسان در انتخاب روز اصفهان، یکم آذرماه :

به نام خداوند جان و خرد

با یاری پروردگار یکتا، در تاریخ جمعه 16/2/1384 خورشیدی، در نشستی که در منزل استاد گران‌مایه محمد مهریار و با حضور جمعی از پژوهشگران و اصفهان‌شناسان برگزار شد، همه پیشنهادهای رسیده به دبیرخانه طرح «فراخوان هماندیشی برای نام‌گذاری روز نکوداشت اصفهان» بررسی و به داوری گذاشته شد و پس از بحث‌های به عمل آمده، حاضرین در این جلسه به رای اکثریت، روز «یکم آذرماه» هر سال را به عنوان «روز نکوداشت اصفهان » گزینش و تصویب نمودند.

داوران ضمن درنظرگرفتن همه جوانب فرهنگی، تاریخی و اجتماعی در برگزیدن این روز، تاکید کردند:

« ... از آنجا که احداث باروی حفاظتی یا حصار بزرگ اصفهان به منظور تضمین امنیت شهر تاریخی اصفهان در دوران دیلمیان و در زمان حسن رکن‌الدوله دیلمی (366 - 322 هجری قمری) صورت گرفت و برپایی این باروی امنیتی به عنوان نقطه عطفی در تاریخ اصفهان شناخته می‌شود، یادروز آن رویداد تاریخی از این روی شایسته‌تر از دیگر پیشنهادهاست. همچنین، چون در آن زمان برپایی باروی بزرگ اصفهان بر بنیان زایچه این شهر در آذرماه (برج قوس) صورت گرفت، لذا روز یکم آذرماه هر سال (مطابق با 22 نوامبر) به عنوان روز نکوداشت اصفهان برگزیده می‌شود. همچنین نگاره تاریخی منقوش بر کاشی‌کاری‌های سردر بازار قیصریه اصفهان که با اقتباس از صورت فلکی بُرج قوس (آذرماه) و با محتوایی متعالی طراحی شده است، به عنوان نماد این روز گزیده شد.»

فهرست امضاء‌کنندگان بیان‌‌نامه گزینش روز اصفهان، به ترتیب حروف الفبا به شرح زیر است:

۱ - عبدالعلی ادیب برومند - شاعر ملی ، نویسنده و اصفهان‌شناس .
۲ - رضا ارحام صدر - هنرمند بازیگر سینما و تیاتر ایران.
۳ - محمد رحیم اخوت - پژوهشگر و نویسنده و اصفهان‌شناس.
۴ – حشمت‌اله انتخابی - پژوهشگر و ویراستار علمی مجموعه کتاب‌های کنگره بزرگداشت اصفهان و دبیر جمعیت طبیعت یاران.
۵ - دکتر احمد تویسرکانی - مترجم و مصحح کتاب محاسن اصفهان.
۶ - استاد مرتضی تیموری – کتاب‌شناس و مولف کتاب‌شناسی بزرگ اصفهان.
۷ – دکتر محمد علی چلونگر - رئیس مرکز اصفهان‌شناسی و استاد تاریخ دانشگاه اصفهان.
۸ - دکتر حسن حسینی ابری - استاد جغرافیای دانشگاه اصفهان و نویسنده کتاب زاینده‌رود از سرچشمه تا مرداب.
۹ - دکتر پرویز دبیری - پژوهشگر، استاد دانشگاه اصفهان و مولف کتاب نگاهی به اصفهان شهر هنر.
۱۰ - مهندس محمود درویش - پژوهشگر و رئیس انجمن مهندسان معمار و شهرساز اصفهان.
۱۱ - مهندس محمد اسماعیل ربانی - رئیس شورای هماهنگی سازمان‌های غیردولتی استان اصفهان.
۱۲ - مهندس محمد رضایی - عضو هیات مدیره انجمن فردوسی و رئیس شبکه پژوهش و فن‌آوری استان اصفهان و استاد دانشگاه صنعتی اصفهان.
13 - دکتر عبدالحسین ساسان - رئیس مرکز هم‌اندیشی استان اصفهان و استاد دانشگاه اصفهان.
14 - دکتر شاهین سپنتا – دبیر کانون گسترش فرهنگ ایران بزرگ و مولف کتاب ایران‌نامه، پیشنهاد دهنده انتخاب روزی برای اصفهان.
15 - دکتر مرتضی سقاییان نژاد - شهردار اصفهان و استاد دانشگاه صنعتی اصفهان.
16 - مهندس محمود رضا شایسته - مدرس گردش‌گری و نویسنده کتاب اصفهان بهشتی کوچک اما زمینی.
17- دکتر سیروس شفقی - پژوهشگر و نویسنده کتاب جغرافیای اصفهان .
18- دکتر رضا عبدالهی - مشاور شهردار اصفهان و استاد تاریخ در دانشگاه اصفهان.
19 - علی عربیان - رئیس انجمن مثنوی پژوهان ایران.
20 - دکتر ایران غازی - استاد جغرافیای دانشگاه اصفهان.
21- دکتر محمد باقر کتابی - پژوهشگر و رجال‌شناس و نویسنده کتاب رجال اصفهان.
22 - دکتر فضل اله صلواتی - نویسنده، رئیس انجمن روزنامه‌نگاران اصفهان و دبیر علمی کنگره بزرگداشت اصفهان.
23 - دکتر محمد مسعود - پژوهشگر و رییس گروه شهرسازی دانشکده معماری دانشگاه اصفهان.
24 - دکتر محمود محمدی - عضو شورای شهر و مدرس شهرسازی دانشگاه هنر اصفهان.
25 - دکتر حسین مسجدی - رئیس موزه هنرهای معاصر اصفهان و استاد دانشگاه هنر دانشگاه اصفهان.
26 - دکتر جمشید مظاهری - استاد دانشگاه اصفهان، ادیب، پژوهشگر و اصفهان شناس و مصحح کتاب تاریخ اصفهان.
27 - مهندس احمد منتظر - استاد دانشگاه اصفهان، پژوهشگر و مدیر کل اسبق میراث فرهنگی استان اصفهان.
28 - محمد علی موسوی فریدنی - اصفهان شناس و نویسنده کتاب اصفهان از نگاهی دیگر
29 - استاد محمد مهریار - پژوهشگر ، مترجم ، اصفهان شناس ، استاد سابق دانشگاه اصفهان و نویسنده کتاب فرهنگ جامع نام ها و آبادی های کهن اصفهان.
30 - نعمت اله میر عظیمی - پژوهشگر و نویسنده کتاب اصفهان جمال و کمال.
31 - لئون میناسیان - نویسنده ، مترجم و پژوهشگر تاریخ ارامنه جلفای اصفهان.
32 - حسین علی وکیل - مدیر کل میراث فرهنگی و گردشگری استان اصفهان.

@ISFAHAN_didban