?بدنین فیزیولوژیک حالت لری

+اۆرک بولانماسی (حالت تهوع)
+ گؤز آجیشماسی ( چشم که در اثر دود و سایر عوامل حالت سوزش و اشک آلود داشته باشد)
+ گؤزو سیێرمک (رگ به رگ شدن چشم)
+گؤزو یوْل چکمک (خیره شدن چشم به جایی)
+ یانقی (عطش)
+ قاشینما (خارش)
+دێکسینمک (به صورت غافلگیرانه ترسیدن)
+ سێزیلداماق (تیر کشیدن نقطه ای از بدن به علت درد)
+سانجیلانماق (درد شدید موضعی در اطراف شکم)
+ کؤپمک (نفخ کردن)
+ زوْققولداماق (درد ضربان دار)
+ گؤینه‌مک (درد خفیف همراه با سوزش )
+ آغری (درد)
+ خوْرولداماق (خروپف کردن)
+ سایێقلاماق (هذیان گفتن بیمار و یا در حالت خواب)
+ سوْیوقلاماق (تکرر ادار گرفتن بعلت تغذیه و حساسیت به مواد غذایی)
+زێریقلاما (اسهال)
+ قبیضلیک (یبوست)
+ترله‌مک (عرق کردن)
+ تؤوشه‌مک (کم آوردن نفس )
+ اسنه‌مک( خمیازه )
+ گَیێرمک ( آروق زدن)
+آسقێراق (عطسه)
+اؤسکورک ( سرفه)
.+ چێمچشمک (چندش، مور مور شدن و..)
+ چێرگیمک/چێیریمک (بیزار شدن دیگر دوست نداشتن)
+اێیرگنمک/اێیرنمک( تنفر داشتن، دست دادن حالت تهوع در برابر چیزی )
+ سولانماق (آبدار شدن [زبان] یا ..
+ تێتره مک ( لرزش بدن)
+ اۆشومک (احساس سرما)
+ قێزما (تب)
+ اۆشوتمه (تب و لرز)
+ اسمک (لرزش بدن بر اثر سرما یا ترس)
+ اسمه‌جه ( لرزش بر اثر حالات عصبی)
+ توتماجا (صرع -تشنج)
+ آجیقماق (گرسنه شدن)
+سوسوزماق (تشنه شدن)
+ مۆرگولنمک/پێنکله‌مک (چرت زدن)
+ قودورماق (تحریک و بروز حالات افراطی عصبانیت)
+ قوسماق (استفراغ کردن)
+یئریکله مک (ویار حاملگی)
+گرنشمک (خمیازه همراه با کشیدن عضلات بدن)
+اودقونما (قورت دادن آب دهان بیشتر از روی عادت)
+کئیێمک : کرخت شدن قسمتی از بدن
+ هێچقیرما/ اێشقیرما : سکسکه

https://t.me/Barishann

‍ نه واختا قالدی؟! ??
#شور #ماهنی

گیله نار قیزاردی پاییز سوُووشدو
پاییمی درمه دیم بوُداقدا قالدی
هامی کوُنول وئریب یارا قوُووشدو
بس بیزیم توُیوموز نه واختا قالدی
آی گوزل ، نه واختا قالدی

قوُنچالار آچیلیر، گۆلور چمن دوز_گولور چمن دوز
هر آخشام تارلادان قاییداندا بیز _ قاییداندا بیز

یوخسا او سئویرم سوُیله دیگین سوُز
دوشه رک مرجان تک، بوُلاقدا قالدی، آی گؤزل بولاقدا قالدی

گوُیلری آی گزیر، هاوا بورکولو
ائیواندا دورموشام بوُینو بوکولو
یوخسا عشقیمیزین سوُنا بولبولو
اوچوب یوُل اۆسته کی، قوُواقدا قالدی، آی گوزل قوُواقدا قالدی

شعر : اسلام صفرلی
موسیقی : قنبر حسینلی
اوخویان: منصوم ابراهیم او

https://t.me/Barishann

ابتدا ورق بزنید و از تصاویری که با هوش مصنوعی در مورد چلله آذربایجان قدیم ساختم لذت ببرید بعد مطالعه کنید؛

اولا این شب در مناطق سردسیر معنی دارد چرا که آفتاب و گرمایی که برای مناطق گرم دردسر ساز است در آذربایجان و مناطق شمالی یک نعمت و شایسته حتی پرستش بود.
خورشید( قوت/ اوتوو) در آثار آذربایجان باستان چون سلسله "مانناها" و روی جام حسنلو یکی از رب النوع های این سرزمین بود.
آنها از اینکه خورشید پس از غرق شدن در آبهای غرب، در زیر زمین بتواند تاریکی را شکست بدهد نیایش کرده و یاد او را با روشن نگه داشتن آتش تا صبح گرامی می داشتند.
در این آئین شبانه با بایاتی و افسانه سرایی دلواپس جنگ خورشید با تاریکی در طولانی ترین شب بودند
ریشه های سومری شب چیلله را در افسانه "دوموزی"(دوموز در تورکی یعنی خوک) سومریان نیز میتوان مشاهده کرد که خروج این رب النوع گیاهان و رمه ها از زیر زمین موجب شادی و جشنهایی می شد‌.
در این مبارزه هندوانه را که نمادی از تابستان بود می خوردند و سرخی رنگ آن که برای آذربایجانیان باستان مقدس و مربوط به تابستان بود را یک نماد می‌دانستند.
یلدا نیز یک کلمه پیشاعربی" سریانی " است
ولادت.تولد.ولد.والد.والده.لم یلد و لم یولد...می تواند به شما ثابت کند که این کلمه به تولد خورشید بعد از طولانی ترین نبرد با تاریکی اشاره دارد.
در واقع ارتباط دادن چیلله تورکی به عدد چهل اتفاقی است و یکی از معانی آن است که به فارسی راه یافته، چون دو چله در تابستان داریم و چله های کوچک ربطی به چهل ندارند و بیست روز هستند. بعد از چله کوچک زمستان چله "قاری ننه" داریم که آنهم ده روز است. در واقع چله زمستان هفتاد و تابستان شصت روز است.
چیلله مفهومی تورکی است.
چله (چیلله) به معنی نهایت کشیدگی زه کمان است و کلمات زیادی مورفولوژی تورکی آن را ثابت می کنند.
چیل=اثر( کاشغری)
چیل=کبک( کاشغری.البخاری)
چیل=جای چماق بر بدن( کاشغری)
چیلاق=دوک نخ ریسی( البخاری)
چیله=سرگین( کاشغری)
چیلله=تفقد( البخاری)
چیلله=زه کمان( البخاری)
چیلله=تجسس( البخاری)
چیلله=چهلم( البخاری)
چیلیک=نوعی دوک( البخاری)
چیلیم=حقه( البخاری)
چیلگیر=چلّه تابستان( شاهمرسی)
چیلده=چلّه زمستان( شاهمرسی)
چیلله چکمک=چلّه نشینی.در سکوت نشستن برای مدتی( شاهمرسی)
چیلله مک= چلاندن( شاهمرسی)
کیچیک چیلله=بیست روز بعد از چلّه بزرگ( بهزادی)
چیلنمک=قطره قطره پاشیدن( بهزادی)
جلیه=زنجیر دراز(سنگلاخ)
چیلاماق=خواستن( سنگلاخ)
چیلاماق=راندن( سنگلاخ)
چیلیک=چوب دراز( صحاح العجم)

اسن قالین
رحیم آغ بایراق

https://t.me/Barishann

زهره خانیم وفایی
آرا-سیرا ، قیسا-قیریق خاطرات
و ابدی‌لیک تأثرات
ع. صرافی

گؤی یاشیل، یئر ساری، مرجان داللار
دالمیش اوستونده‌کی  قوشلار یاده

بیزه بیر ذوق تخطر قالدی  (۱)
بو سؤنن، کؤلگه‌لنن دنیاده

«احمد هاشم»

? زهره وفائی‌ ایلک اؤنجه جوالدوزلا  تیکیلمیش  بیر آد ایدی، دئمک اونو   ۱۳۷۰-دن  جوالدوز نشریه‌سی‌یله تانییردیم، اما یاخیندان هئچ گؤروشمه‌میشدیک.

? آرادان یئددی ایل کئچدی
۷۷-ده دکتر حمید نطقی‌نین وفاتیندان سونرا تهراندا اونون حقینده بیر سمینار کئچیریردیک، همین سمینارا زهره خانیمی دا چاغیردیق. ساغ اولسون سؤزوموزو یئره سالمادی، اوزاق یولدان آیاغی‌نین توزویلا گلیب، تریبون آرخاسینا کئچیب، اورک سؤزلرینی دانیشدی. دئمک ایلک دفعه اورادا یاخیندان و اوزبه‌اوز تانیش اولوب دانیشدیق.

? بیر ایل کئچدی ، تهران دانشگاهیندا «آذربایجان فولکلورو» کلاسیندا درس وئررکن بیردن قاپی آچیلدی و  زهره خانیم ایچری گیردی! او تواضعکارلیقلا کئچیب اؤیرنجیلرین یانیندا  اوتوردو!  
من درس دئمگی دایاندیردیم و اونو طلبه‌لره معرفی ائدرک ایسته‌دیم کی  گلسین بیزه دانیشسین، آما او دئدی : - تکجه گلمیشم تهراندا گؤردوگونوز ایشلرله تانیش اولام، سیز درسه دوام ائدین، منیم ده سوالیم اولسا بیر طلبه کیمی سوروشارام - دئدی.
او گون اؤیرنجیلره  عاشیق ادبیاتیندان دانیشیردیم و‌ سؤزون بیر حصه‌سینده معاصر اوستاد عاشیقلارین بیر نئچه‌سیندن آد چکدیم. یادیمدادی زهره‌خانیم ال قووزایبب ، دئدی:
- بس نییه منیم اوستادیمین آدینی دئمه‌دیز؟ 
- سیزین اوستادیز کیمدیر ؟  - دییه سوروشدوم.
- منیم اوستادیم‌عاشیق غافار- دئدی
منسه او زمانا کیمی عاشیق غافارین آدینی بئله ائشیتمه‌میشدیم.
معلوماتیمین آزلیغیندان اؤز-اؤزومه اوتاندیم و ایسته‌دیم کی عاشیق غافار حقینده بیر پارا معلومات بیزه وئرسین.
او دا اوتوردوغو یئرده اونون حقینده دانیشدی و بیر شعرینی ده  حفظدن اوخودو.

?تبریزه گلندن سونرا بیر ایشیم ده عاشیق غافاری تاپیب اونونلا یاخین تانیش اولماق ایدی، حقیقتا ده زهره خانیمین دئدیگی کیمی اوستاد بیر عاشیق ایدی ، اونونلا دوست اولدوق و ‌بیر چوخ دگرلی خاطره‌ار یاشادیق
ایندی هر ایکیسی ده اللهین رحمتینه قوشوبلار. 
روحلاری شاد اولسون.

? دؤرد ایل سونرا یعنی ۸۲-دن اعتبارا  تبریز متروسوندا  ایشلمگه گلدیگیمده مختلف مناسبتلرده اونو بعضا  زینب‌پاشا آدلی کتاب‌ساتیشی و نشر مرکزینده و بعضا ده اؤز ائولرینده  گؤروب، آذربایجان مسئله‌لری حقده  قارشیلیقلی دانیشیقلاریمیز اولموشدو.

?  ۸۵-ده آذربایجان شهرلری ایران   روزنامه‌سینه قارشی نمایش میدانی اولدو، آرا قاریشدی، مصصب ایتدی،  من ده مجبورا چیخیب گلدیگیم یئره (تهرانا ) گئتمه‌لی اولدوم و بو آرادا بیر چوخ دوستلاریملا علاقه‌م   کسیلدی، او‌ جمله‌دن زهره خانیم وفایی‌یله.

تهراندا ایکن ائل‌بیلیمی مؤسسه‌سینی قوردوق و  آیدا بیر  فولکلور موضوعلو  درگی چیخارماغا باشلادیق.

?۱۳۸۹ -دا بو قرارا  گلدیم کی اؤلکه‌ده ایلک دفعه اولاراق قادین و فولکلور موضوعوندا بیر اؤزل‌سایی  چیخاریم، منیم خواهشیمله زهره خانیم دا ایلک فولکلورچو قادین اولاراق اؤز چالیشمالاری حقده بیر  دگرلی یازی یازیب نشر اوچون گؤندردی.
(آشاغیدا عینیله دا وئریرم. )

? تخمینا ۶ ایل تهراندا قالاندان سونرا  ۱۳۹۱-ده یئنه منی تبریز متروسوندا داها یوکسک بیر وظیفه‌ده ایشله‌مگه چاغیردیلار. گلدیم یئرلشیب ، یئریمی برکیدندن سونرا،  زنگ ووروب اجازه آلیب زهره خانیمین گؤروشونه گئتدیم، آما اونون دورومو تام معنادا دگیشمیشدی. 
او داها  اولکی‌ زهره دئییلدی! اؤزونو اجتماعی فعالیت‌لردن کناردا ساخلیر، آز دانیشیر، هئچ نه ده یازمیردی !!!…
سببینی  سوروشمادیم، هر چند معین حدسلر وورا بیلیردیم.
بو غریب حال عمرونون سونونا قدر  سوردو.

?  و ایندی
بیر زمان مین بیر دیل‌له دانیشان او زهره ،
اونا -بونا جوالدوز باتیران، بیر شهری قاتیب‌، قاریشدیران ، زینب‌پاشانین قیز نوه‌سی، آما اونون کیمی ده سونوندا یورولوب، بیر قیراغا چکیلن او زهره  … سس‌سیز - سمیرسیز. دونیامیزی ترک ائتدی. 

اوندان بیزه نه قالدی ؟ 
-  قیرخا یاخین کتاب و   بیر جوالدوز!
و البته آجیلی- شیرینلی خاطره‌لر  و داها بیر ذوق تحسر و تخطر …
….
حیفلر اولسون

.
———————————-
(۱) - «تخطر» : خاطرلاما

@el_bilimi
@Barishann

#ماهنی

? یاخچی کی وارسان

? افشین آذری

https://t.me/Barishann

? شهریار و روز شعر و ادب فارسی

⏪ روز شعر و ادب

◀️ انتخاب یک روز به نام یک زبان در کشوری که تک‌زبانی نیست مانند این است که در خانواده‌ای که چند فرزندی است فقط یک فرزند به طور خاص مورد توجه قرار گیرد.

? در دنیا بیش‌ از ۷ هزار زبان و بیش‌ از صد الفبا داریم با بیش از ۸ میلیارد انسان،

? کل زبانها مخلوق خالق هستی است و هر کدام مانند گلی دارای زیبایی و عطر‌ و بوی خاصی است.

? هیچ زبانی بر زبان دیگر ارجحیت ندارد و هر زبان برای صاحبان آن زبان بهترین است.

? اما تنوع زبانها به معنای درجه‌بندی زبانها نیست که بگوییم این زبان خاص است و آن یکی بی‌ارزش

◀️ ارزش زبانها بر اساس قانون خلقت خداوندی با فرمول ۶ سال قابل بیان است.

? طبق این فرمول، اولین زبان هرکس، زبانی است که مادر آن فرد بدان تکلم می‌کند و برای همین به این زبان زبان مادری می‌گویند.

? زبان مادری، نشان ملیت و هویت هرکس هم است.

? دومین زبان مهم برای هرکس با توجه به مذهب شیعه و سن ۹ سالگی تکلیف شرعی برای دختران را می‌توان زبان مرتبط با دین و مذهب فرد در نظر گرفت.

? با توجه به وجود دهها کشور با مرزهای غیر تطبیقی و وجود چندین زبان در برخی کشورها، سومین زبان مهم برای هرکس بعد از زبان مادری و زبان دین و مذهب فرد، زبان رسمی است.

? زبان رسمی یعنی زبانی که در یک کشور دو غیر همزبان وقتی باهم روبرو می‌شوند با آن زبان باهم تکلم کنند.

? در ایران این زبان، فارسی است.

? چهارمین زبان مهم برای هر فرد، با توجه به وجود دهها کشور با زبانهای رسمی گوناگون، زبان بین الملل است.

امروز، انگلیسی به عنوان زبان بین‌الملل در جهان مورد استفاده است.

◀️ تحصیل در مدارس برای هر فرد باید به زبان مادری باشد چون تحصیل یعنی آغاز کسب توانایی نوشتاری زبان گفتاری ۶ سال اول زندگی هر فرد که ابتدا از مادر و سپس پدر، خواهر، برادر، فامیل و ... آموخته می‌شود و اگر فرد به غیر زبان مادری تحصیل کند در واقع او تحصیل نه بلکه ترجمه می‌کند.
فرض کنید
یک روسی در مدرسه به چینی

یک چینی به ژاپنی

یک ژاپنی به عربی

یک عرب به اسپانیایی

یک اسپانیایی به پرتغالی
تحصیل کنند.

⛔️ زبانهای مرتبط با دین-مذهب فرد، رسمی و بین‌الملل، باید در قالب واحد درسی از پایه هفتم در مدارس در کنار چند زبان دیگر در صورت وجود توان و علاقه در فرد آموزش داده شود.

◀️ برگردیم به روز شعر و ادب فارسی در ایران

ایرانی که در آن غیر فارسی، زبانهای ترکی و ... هم وجود دارد.

? کاش نام این روز را روز شعر و ادب می‌گذاشتند و در این روز از آثار فاخر تمام‌ زبانها تقدیر می‌کردند.

? اشعار و دیگر آثار تمام زبانهای موجود در ایران را معرفی می‌کردند و مانند دندانهای شانه، همه را یکسان در نظر می‌گرفتند.

? نام شهریار هم به عنوان شاعری ترک و بعد شاعری که در زبان رسمی کشور هم بسیار تبحر داشت معرفی می‌کردند.

? برای شعر فارسی، شاعری که زبان مادریش فارسی است را کاش معرفی میکردند،

? شهریار را هم با شاهکارش حیدربابا که در ایران غریب اما در جهان به بیش از ۹۰ زبان ترجمه شده و در دانشگاههای زیادی به عنوان یک‌ رشته خاص تدریس می‌شود معرفی می‌کردند.

⛔️ اما متاسفانه از دوره پهلوی اول در ایران، اصرار گروهی در سیستم فرهنگی کشور به تک‌زبانی و بدتر از آن انکار وجود زبانهای دیگر در کشور با دادن القابی مانند گویش و لهجه و محلی و ...
شیرینی این روز را به کام خیلی‌ها تلخ می‌کند.

? به امید روزی که ایران،  همه مردم با زبانهای مختلف ساکن در خود را به مانند اعضای یک خانواده در نظر بگیرد و تبعیضی بین ساکنان آن حتی در ذهن کسی خطور نکند.

✍ علی روشن‌ زاده

https://t.me/Barishann