✅ تمرین مضمون یابی در قرابت معنایی (۴)

✍️ مسعود ولدآبادی (استان قزوین)

Ｃ᭄‌❁‌‎‌‌࿇༅═‎═‎═‎═‎═‎═‎┅─ ‌‌‎‌‌‌ ‎‌‎‌‌‎‌‌‎‌‌‎‌‎‌‌‎‌‎‌
@gherabatemanaei
‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌┄┅✿░⃟‌‌‎‌‌‌‎‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‎‌‌‌‎‌‌‌‌‌‌‌‌‎‌‌‌‎‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‎‌‌‌‎‌♥️❃‎‌‌‎─═༅࿇࿇༅═─🦋🎶═

✅ تمرین مضمون یابی در قرابت معنایی (۳)

✍️ مسعود ولدآبادی (استان قزوین)

Ｃ᭄‌❁‌‎‌‌࿇༅═‎═‎═‎═‎═‎═‎┅─ ‌‌‎‌‌‌ ‎‌‎‌‌‎‌‌‎‌‌‎‌‎‌‌‎‌‎‌
@gherabatemanaei
‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌┄┅✿░⃟‌‌‎‌‌‌‎‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‎‌‌‌‎‌‌‌‌‌‌‌‌‎‌‌‌‎‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‎‌‌‌‎‌♥️❃‎‌‌‎─═༅࿇࿇༅═─🦋🎶═‌

● دمی با بیدل

"از زمین تا فلکت دعوی استعداد است
به تکلّف نشوی هیچ، گر انسان نشوی"

#بیدل_دهلوی

تکلّف در لغت به‌معنای تظاهر کردن به امری، خلاف عادت عمل کردن، تعارف، تجمّل و خودنمایی کردن است.
پیام نیای معانی (بیدل) آشکار است و در واقع انتقاد از آنانی هست که ادعای خودبرتربینی و خودنمایی دارند؛ ولی بویی از انسان بودن و انسان زیستن نبرده‌اند و هم‌واره با تکلّف می‌خواهند خود را برتر و مستعدتر از دیگران نشان دهند؛ اما از دیدِ بیدل دعوای مستعد بودن آنان از روی تکلّف است؛ زیرا آنان پیش از همه باید انسان باشند و برای آن‌چه نیستند، تکلّف به خرج ندهند.

● اما انسان از دیدِ بیدل کیست؟

انسان از دیدِ بیدل کسی‌ست که با بارِ سجودِ بندگی توام است و تا بارِ نفس به دوش دارد، خَم* است؛ یعنی انسانی که متواضع و شکسته نفس است و همواره در برابر اراده‌ی خداوند (ج) تسلیم است؛ انسانی که به آدم بودن و بنده بودنش آگاه هست و هرگز در مقام بندگی خودش را خدا نمی‌پندارد.

پانوشت:

• "بیدل به سجودِ بندگی توأم باش
  تا بارِ نفس به دوش داری خم باش

این کارگه عجز که در طینت تُست
الله نمی‌توان شدن، آدم باش" (بیدل)

#جاوید_فرهاد

Ｃ᭄‌❁‌‎‌‌࿇༅═‎═‎═‎═‎═‎═‎┅─ ‌‌‎‌‌‌ ‎‌‎‌‌‎‌‌‎‌‌‎‌‎‌‌‎‌‎‌
@gherabatemanaei
‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌┄┅✿░⃟‌‌‎‌‌‌‎‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‎‌‌‌‎‌‌‌‌‌‌‌‌‎‌‌‌‎‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‎‌‌‌‎‌♥️❃‎‌‌‎─═༅࿇࿇༅═─??═‌

•"جز به‌خموشی از حُباب، صر‌فهٔ عافیت‌که دید
ای قفس این‌قدر مبال، تنگ‌قباست زندگی"

•"بیدل ازین سرابِ وهم، جامِ فریب خورده‌ای
تا به‌عدم نمی‌رسی، دورنماست زندگی"

#بیدل‌_دهلوی

صرفهٔ عافیّت؛ یعنی آرامشِ نسبی زمانی برای آدم فراهم می‌شود که ترکِ تعلقاتِ خودی بگوید و خاموشانه به ارادهٔ الاهی گردن نهد؛ درست مانندِ حُباب یا کفِ روی آب؛ پس ای قفس (موجود محصور در کالبد=انسان) این قدر غره مشو و بر خود مبال؛ یعنی کبر و ما و منی به‌خرچ نده؛ چون قبای زندگی [عُمر] تنگ و محدود است و این قدر کبر و خودخواهی را بر نمی‌تابد.
بیدل که نمادی از انسانِ روزگار ما است، از سرابِ وهم که اشاره به هستی ناپایدار دارد، جامِ فریب؛ یعنی آبِ غفلت خورده‌ای [چون از سراب نمی‌شود آب خورد] و هرگز به‌نیستی که بیرون شدن از خود و رسیدن به هستی مطلق=خداوند (ج) دست نمی‌یازی؛ زیرا رسیدن تا حق و حقیقت در دورنمای زندگی، نیاز به بیرون شدن از پوسته‌ی تعلقاتِ و ترکِ آرزوهای نفسانی دارد.

● مفهومِ مجموعی این غزل زندگی ناپایدار است؛ ولی تمنای آدمی از این زندگی ناپایدار هم‌چنان پایدار ادامه دارد و این تمنا در واقع پرده‌ی فریبی‌ست که بر روی چشم‌های انسان کشیده شده‌است.
انسانِ آگاه از دیدِ بیدل کسی‌ست که در این چند دَم فُرصت ناپایدار زندگی به‌دیگران مهر بورزد، نیکی کند، از عیب‌جویی بپرهیزد و ذهنش را آگاه از حق و حقیقت نماید و به‌تعبیرِ رایج: "زندگی را واقعاً زندگی کند."

#جاوید_فرهاد

Ｃ᭄‌❁‌‎‌‌࿇༅═‎═‎═‎═‎═‎═‎┅─ ‌‌‎‌‌‌ ‎‌‎‌‌‎‌‌‎‌‌‎‌‎‌‌‎‌‎‌
@gherabatemanaei
‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌┄┅✿░⃟‌‌‎‌‌‌‎‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‎‌‌‌‎‌‌‌‌‌‌‌‌‎‌‌‌‎‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‎‌‌‌‎‌♥️❃‎‌‌‎─═༅࿇࿇༅═─??═‌

● شرحِ سه خوشه از یک غزلِ بیدل

•"عاقبت بویی نبردیم از سراغِ عافیّت
ساحلِ گم‌گشته‌ی ما را به‌دریا ریختند"

•"تا نَفَس باقی‌ست هم‌چون شمع باید سوختن
کز فسونِ هستی آتش بر سرِ ما ریختند"

•"اشکِ ما بیدل! ز دردِ نارسایی خاک شد
ریشه‌ای پیدا نکرد این تخم هرجا ریختند"

#بیدل_دهلوی

در این توفان‌کده که نامش دنیاست، بویی از عافیّت یا آرامش به‌دماغِ جانِ آدمی نمی‌رسد و ساحلِ گم‌گشتهٔ آرامشِ انسان شوربختانه به‌دریای رنج و نا آرامی ریخته شده‌است؛ یعنی آدمی را در دنیا قرار و آرامشی نیست و به‌تعبیرِ رایج "تا نفس در تن است، حاصلش جان کندن است.
افزون بر آن، ریختاندن ساحلِ گم‌گشتهٔ عافیّت یا آرامش به‌دریای موّاج و متلاطم زنده‌گی هم تعبیرِ بکری‌ست که تا اکنون هیچ شاعری آن را به این قشنگی به‌کار نبرده‌است.
تا آدمی زنده است، ناگزیر است از اثر ناملایمات روزگار مانندِ شمعی بسوزد؛ یعنی رنج بکشد و قطره قطره فرو ریزد؛ زیرا از فریبِ هستی و طلسمی که به‌نامِ زندگی برایش رقم خورده‌است، آتش این رنج بر سرِ او ریخته شده‌ تا هنگامِ مرگ در آن بسوزد.
انگیزهٔ ریختنِ اشک، درد است؛ اما هنگامی که این اشک در هیچ دلی اثرگذار نشود، شبیه تخمِ بی‌هوده‌ای است که در هر زمینی بریزی‌اش، ریشه و ثمری به‌بار نمی‌آورد؛ یعنی اشک ریختن بی‌هوده از جفای روزگار برای گوشِ کرِ زنده‌گی اثرگذار نیست؛ چون زندگی پدیدهٔ کرخت و بی‌عاطفه است و هیچ اشک و دردی او را به هم‌دردی وا نمی‌دارد.

● مفهوم کُلی ابیات:

بیدل با بیان این نکته‌ها به حسرتِ انسان در دنیای مادی (زندگی) اشاره می‌کند و تنهایی ژرفِ او را در هستی نشان می‌دهد و باورمند است که آه و افسوس آدمی از زنده‌گی به‌گوشِ زنده‌گی بدهکار نیست؛ چون رنج هم‌زادِ انسان در پهنه‌ی هستی است.

#جاوید_فرهاد

Ｃ᭄‌❁‌‎‌‌࿇༅═‎═‎═‎═‎═‎═‎┅─ ‌‌‎‌‌‌ ‎‌‎‌‌‎‌‌‎‌‌‎‌‎‌‌‎‌‎‌
@gherabatemanaei
‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌┄┅✿░⃟‌‌‎‌‌‌‎‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‎‌‌‌‎‌‌‌‌‌‌‌‌‎‌‌‌‎‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‎‌‌‌‎‌♥️❃‎‌‌‎─═༅࿇࿇༅═─??═‌

*** میان گریه خندیدن

دهانِ صبح، پُر از خنده دیدم و گفتم
غنیمت‌است دَرین روزگار، خندیدن

به گریه اُفتَم و خندم که اختراعِ من‌است
میانِ گریه‌ی بی‌اختیار، خندیدن#شفایی‌اصفهانی دیوان حکیم شفایی اصفهانی، لطف‌علی بنان

نه ذوق بودن و نه روی باز گردیدن
چو خنده بر لب ماتم رسیده حیرانم#صائب
?*?
Ｃ᭄‌❁‌‎‌‌࿇༅═‎═‎═‎═‎═‎═‎┅─ ‌‌‎‌‌‌ ‎‌‎‌‌‎‌‌‎‌‌‎‌‎‌‌‎‌‎‌
@gherabatemanaei
‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌┄┅✿░⃟‌‌‎‌‌‌‎‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‎‌‌‌‎‌‌‌‌‌‌‌‌‎‌‌‌‎‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‎‌‌‌‎‌♥️❃‎‌‌‎─═༅࿇࿇༅═─?*?═‌

** حدیث دل به زبان نگاه

چه خوش است راز گفتن به حریف نکته‌سنجی
که سخن نگفته باشی به سخن رسیده باشد
#بیدل‌دهلوی

برهنه حرف نگفتن، کمال گویایی است
حدیث خلوتیان جز به رمز و ایما نیست
#اقبال‌لاهوری

به‌خلوتی که سخن می‌شود حجاب آنجا
حدیث دل به زبان نگاه می‌گویم
#اقبال‌لاهوری
??
Ｃ᭄‌❁‌‎‌‌࿇༅═‎═‎═‎═‎═‎═‎┅─ ‌‌‎‌‌‌ ‎‌‎‌‌‎‌‌‎‌‌‎‌‎‌‌‎‌‎‌
@gherabatemanaei
‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌┄┅✿░⃟‌‌‎‌‌‌‎‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‎‌‌‌‎‌‌‌‌‌‌‌‌‎‌‌‌‎‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‎‌‌‌‎‌♥️❃‎‌‌‎─═༅࿇࿇༅═─??═‌

آتش زهد و ریا خرمن دین خواهد سُوخت
حافظ! این خرقه پَشمینه بینداز و بُرو!

#حافظ

جمیع پارسایان گو بدانند
که سعدی توبه کرد از پارسایی

چنان از خمر و زمر و نای و ناقوس
نمی‌ترسم که از #زهد_ریایی

#سعدی
‌‌‎ ‎‌‎‌‌‎‌‌‎‌‌‎‌
Ｃ᭄‌❁‌‎‌‌࿇༅═‎═‎═‎═‎═‎═‎┅─ ‌‌‎‌‌‌ ‎‌‎‌‌‎‌‌‎‌‌‎‌‎‌‌‎‌‎‌
@gherabatemanaei
‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌┄┅✿░⃟‌‌‎‌‌‌‎‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‎‌‌‌‎‌‌‌‌‌‌‌‌‎‌‌‌‎‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‎‌‌‌‎‌♥️❃‎‌‌‎─═༅࿇࿇༅═─??═‌