🚨🟢 ریشه‌یابی نام «هشتپر» به بهانه‌ی هشتبر خواندن آن در صدا و سیمای گیلان✍️بابک بهاری جوکندان، دانش‌آموخته تاریخ🔵 هَژِن - اخیراً در برنامه‌ای از صدا و سیمای گیلان، نام شهر «هشتپر» به اشتباه «هشتبر» خوانده شد که این موضوع بار دیگر توجه‌ها را به ریشه و تاریخچه این نام جلب کرده است. هشتپر، شهری که امروز به نام تالش شناخته می‌شود، در میان مردم بومی و قدیمی‌ترها همواره با نام «هشتپر» شناخته شده و برای آن‌ها یادآور محدوده مرکزی این شهر است.

🔹اما این نام از کجا آمده و چه معنایی دارد؟

🔴بر اساس گفته‌ها و خاطرات بزرگ‌ترهای محلی، اهالی این منطقه از گذشته‌های دور شهر خود را «هشتپر» می‌نامیدند؛ نامی که با هویت این شهر عجین شده است. نکته جالب توجه اینجاست که طبق اسناد موجود، در هیچ منبع تاریخی از این منطقه به نام «هشتبر» یاد نشده و این تلفظ به نظر می‌رسد صرفاً یک خطای گفتاری باشد.

🔴دکتر امیرانتخابی، پژوهشگر برجسته تالشی، سال‌ها پیش در مقاله‌ای در مجله «تحقیقات تالش» به بررسی ریشه این نام پرداخته بود. برخی معتقدند که این واژه ممکن است از زبان گیلکی، همسایه دیرین زبان تالشی، به عاریت گرفته شده باشد.

🔴نخستین اشاره‌های تاریخی به نام «هشتپر» به متون کهن بازمی‌گردد. در کتاب «تاریخ گیلان و دیلمستان» نوشته مرعشی (حدود سال ۸۸۰ قمری)، این نام در مناطق شرق گیلان، از جمله تنکابن و لاهیجان، به عنوان مکانی با مرکزیت حکومتی ذکر شده است. برای مثال، آمده است: «سلطان علی میرزا روز ۲۳ رمضان به هشتپر تنکابن آمد» یا «هشتپر او صورت انهدام یافت». همچنین، لاهیجی در «تاریخ خانی» (حدود سال ۹۲۲ قمری) از هشتپر به‌عنوان مرکزی اداری یاد کرده و نوشته است: «خان احمد فرمود که بیست سی نفر قورچی در هشت‌پر مرتب باشند».

🔴با این حال، در منطقه قومی تالش، نامی از هشتپر تا پیش از قرن سیزدهم هجری در متون تاریخی دیده نمی‌شود. سفرنامه‌نویسان خارجی مانند ویلیام هولمز (۱۲۲۴ شمسی) و گابریل بونوالت (۱۲۶۷ شمسی) به جای هشتپر از «کرگان‌رود» به‌عنوان مقر حکومتی طالش یاد کرده‌اند. بونوالت همچنین به آغاز ساخت کاخ سردار امجد اشاره دارد که سرآغاز تحول در نام‌گذاری این منطقه بوده است.

🔴به نظر می‌رسد نام «هشتپر طوالش» پس از احداث کاخ عمیدالسلطنه توسط سردار امجد در روستای ریک، که به مرکز سیاسی و اداری طالش تبدیل شد، بر این منطقه نهاده شده است. رابینو در کتاب «ولایت دارالمرز گیلان» (۱۲۹۳ قمری) از هشتپر به‌عنوان مقر خان طالش در ریک نام برده و ملکونوف در سفرنامه خود (۱۳۰۸ قمری) نیز به ریک به‌عنوان منزل حاکم طالش اشاره کرده است. میرزا ابراهیم نیز در سفرنامه‌اش، ریک را حاکم‌نشین جلگه‌ای طالش دانسته است.

🔴به این ترتیب، هشتپر طوالش را می‌توان به معنای «مرکزیت اداری، سیاسی و حکومتی طالش‌ها» تفسیر کرد؛ نامی که با ساخت کاخ سردار امجد هویت تازه‌ای یافت و تا امروز در میان مردم این دیار زنده مانده است. این بار که نام هشتپر را می‌شنویم، شاید یادمان بیاید که این واژه نه فقط یک نام، بلکه روایتگر تاریخ و هویت یک سرزمین است.

🔎#هژن

🔹🔹 هَژِن را در شبکه های مختلف دنبال کنید

📱تلگرام:
@HazhenNews

✅ اینستاگرام:
https://www.instagram.com/hazhen.ir

🟡ایتا:
http://eitaa.com/hazhen

📞واتس اپ:
https://chat.whatsapp.com/FRQxr9gYEXu5YhmW2SisQO

#TLY Tolıšozıniye bárada toža asar cáp bıa

Tolıša folklora šêron (Káspiya dıyo hašiešea janub - İroni Ostoro rayon)
Anıvıšt: Ebráhim Seyf Deraxšáni
Našr aka: Máhminu
İmina cáp 2025

انتشار اثری جدید در حوزه‌ تالش‌شناسی

شعرهای عامیانه تالشی
(جنوب غربی دریای خزر - شهرستان آستارای ایران)
ابراهیم سیف درخشانی
انتشارات ماه مینو
چاپ اول ۱۴۰۳

@BahariBabak

زبان تالشی به دلایل مختلفی حائز اهمیت است:

هویت فرهنگی: زبان تالشی نماد هویت فرهنگی مردم تالش است و حفظ و احیای آن، حفظ بخشی از تاریخ و فرهنگ ایران است.

گنجینه واژگانی: زبان تالشی دارای واژگان غنی و اصیل است که ریشه در تاریخ و فرهنگ این منطقه دارد.

پژوهش‌های زبان‌شناسی: زبان تالشی برای پژوهشگران زبان‌شناسی، به ویژه در زمینه زبان‌های ایرانی، بسیار جذاب است.

@BahariBabak

تصویری از ژنرال پتر کوتلیارفسکی که پس از نبرد برای فتح قلعه لنکران خود را "مُرده زنده" نامید.

روز جمعه ۱۱ دی ۱۱۹۱، قلعه لنکران توسط ارتش متجاوز امپراتوری روسیه به رهبری ژنرال پتر استپانوویچ کوتلیارفسکی تسخیر شد.

کوتلیاروفسکی در هنگام بالا رفتن از قلعه لنکران با سه گلوله شلیک شده به پایش مجروح شد. علاوه بر این، جدی‌ترین زخم او در جریان نبرد، اصابت گلوله به گونه‌اش بود. پس از اینکه ارتش روسیه قلعه را تصرف کرد، کوتلیارفسکی در میان بسیاری از اجساد له شده و بد شکل پیدا شد و سپس به هوش آمد. او بعد از این نبرد به علت شدت جراحاتی که توسط نیروهای تالش به او وارد آمده بود خود را مرده زنده نامید.

@BahariBabak

تصرف قلعه لنکران ۲۱۳ ساله شد

مجموعه دژ لنکران در امتداد خیابان میرمصطفی خان در حاشیه رودخانه لنکران در شهر لنکران امتداد داشت.

این قلعه توسط مهندسان بریتانیایی‌ها در قرن هجدهم طراحی شده و دارای مساحتی بیش از ۳۶ هکتار بوده است. بر اساس برخی گزارش‌ها، قلعه بعداً به شکل مستطیل با کمک معماران انگلیسی و فرانسوی بازسازی شد. این قلعه را خندق‌های عمیق احاطه کرده بود و در مواقع لزوم محل را پر از آب می‌کردند.

قلعه لنکران در جنگ اول ایران و روس، یعنی در سال‌های ۱۸۰۴ تا ۱۸۱۳ میلادی، سنگر ارتش ایران بود و چهار هزار نفر از نیروهای آنها در اینجا مستقر بودند.

▪️تصویر: نقاشی‌ای از سقوط قلعه لنکران

@BahariBabak

**Tolıša omun

بازخوانی ترانه فولکلور آی چمه دیلبر**

@BahariBabak

Lánkoni kinaon, Ogtáy Sádıqzáda -1967

تابلوی دختران لنکران اثر اوگتای صادق‌زاده - ۱۳۴۵

@BahariBabak

در مورد "قلعه نوئه‌ دیز" افسانه‌ای در میان تالش‌ها وجود دارد. می‌گویند شاه تالش تابستان خود را در چمنزاری با چشمه‌های خنک در هشت کیلومتری روستای همُوشَم می‌گذراند. وقتی شاه به دشت رسید، خواهرش بی‌بی‌خانم و تنها دخترش کلثوم را با خود آورد. شایعات در مورد زیبایی کلثوم همه جا پخش شد. یک بار، چهار فرمانده - شیندان، کفو، آسپینا و نوئه‌دیز برای دختر خواستگار فرستادند.

کلثوم چون باهوش بود برایشان شرطی می‌گذارد: «هر که می خواهد با من ازدواج کند باید دژی بسازد تا بتواند از خود در مقابل دشمن محافظت کند و کسی که ساختن قلعه را اول تمام می‌کند باید آتشی روشن کند‌ سپس من با آن شخص ازدواج خواهم کرد»

جنگ‌سالاران شروع به ساختن قلعه می‌کنند. مادر یکی از فرماندهان به او می‌گوید: سریع آتش را روشن کن، دختر را بگیر و بعد به کارت ادامه می‌دهی. و پسر این کار را انجام می‌دهد. در نتیجه آسپینا، کَفو و نوئه دیز قشون خود را برداشتند و به آن مناطقی که قلعه می‌ساختند رفتند. از آن زمان، آن قلعه‌ها نام آن‌ها را بر خود دارد.

@BahariBabak

نوئَه دیز قلعه‌ای باستانی در آستارای شمالی

صخره ای به نام "قلعه نوئه‌ دیز" در روستای تُورَه دی Tora di از توابع آستارا شمالی در ۱/۵ کیلومتری شمال غربی صخره‌های عروس (گلین) در مرز منطقه آستارا و لریک در رشته کوهی در جهت غرب به شرق قرار دارد که در گذشته از این مکان برای اهداف دفاعی و کنترلی استفاده می‌شده است.

کلمه نوئه دیز از ترکیب دو کلمه تالشی "nu" (تازه، جدید، نو) و "diz" (قلعه، دژ) گرفته شده است که به معنی "قلعه جدید" می‌باشد.

در دامنه شمالی صخره و در محوطه پایین آن، نمونه‌های سفالی با قطعات ظروف لعابدار یافت شده است. بر اساس یافته‌های باستان‌شناسی،
این محوطه در اواخر هزاره اول تا اوایل هزاره دوم پیش از میلاد ساخته شده و از آن برای زندگی استفاده می‌شده است. وجود منبع آب آشامیدنی در اینجا یکی از عوامل اصلی زندگی بوده و در اطراف این منطقه چندین تپه باستانی و بقایای سه قبر کلان سنگی (دولمن) نیز کشف شده است.

@BahariBabak