هرچند مرسوم است که شب یکم دی‌ماه (شب‌هنگام ۳۰ آذر) را به عنوان شب چله در نظر بگیریم، اما از نظر محاسباتی وقوع شب چله می‌تواند در در تاریخ 1 دی‌ماه نیز رخ دهد (مانند آن‌چه امسال یعنی سال 1403 رخ خواهد داد). محاسبات فوق تایید کننده این موضوع است. اما همانطور که در جدول مشاهده می‌شود، اختلاف شب چله با شب‌های قبل و بعد، در حدود 1 یا 2 ثانیه است که در اصل موضوع تاثیر چندانی ندارد.
@FUMObservatory

زمانی که خورشید در انقلاب تابستانی قرار گیرد، طول روز به بیشترین مدت خود می‌رسد و زمانی که خورشید در انقلاب زمستانی واقع شود، طول شب به بیشترین مدت زمان خود می‌رسد (شب چله نجومی). گفتنی است فصل‌ها در نیم‌کره شمالی شش ماه با فصل‌های نیم‌کره جنوبی اختلاف زمانی دارند. به عنوان مثال آغاز بهار در نیم‌کره شمالی هم‌زمان با آغاز پاییز در نیم‌کره جنوبی است.

مطالب آموزشی مرتبط با مقدمات نجوم رصدی
#نقاط_اعتدالین_و_انقلابین
دایرةالبروج بر استوای سماوی منطبق نیست، آن را در دونقطه قطع می‌کند و با استوای سماوی زاویه‌ای در حدود 23.5 درجه می‌سازد. هر گاه خورشید در یکی از این دو نقطه واقع شود و از نیم‌کره جنوبی آسمان در حال ورود به نیم‌کره شمالی باشد، این نقطه را نقطه اعتدال بهاری یا نقطه برابران بهاری یا نقطه گاما (γ) می‌نامند. بدیهی است نقطه مقابل را نقطه اعتدال پاییزی یا نقطه برابران پاییزی ('γ) نام‌گذاری می‌کنند. نقطه‌ای بر روی دایرةالبروج در نیم‌کره شمالی آسمان که بیشترین فاصله با استوای سماوی را دارد (حدود 23.5 درجه)، نقطه انقلاب تابستانی یا نقطه دِلتا (δ) و نقطه مقابل آن، انقلاب زمستانی ('δ) نام دارد. هنگامی که خورشید در نقطه انقلاب زمستانی قرار گیرد، با استوای سماوی زاویه‌ای در حدود 23.5 درجه می‌سازد.
@FUMObservatory

مطالب آموزشی مرتبط با مقدمات نجوم رصدی
#دایرة‌البروج
دایرةالبروج مسیر حرکت ظاهری سالانه خورشید به دور زمین است. به عبارتی برای یافتن خورشید در کره سماوی، باید تنها بر روی دایرةالبروج به دنبال خورشید گشت.
البته می‌دانیم زمین در حال گردش به دور خورشید است اما از دید ناظر زمینی این گونه به نظر می‌رسد که خورشید و سایر اجرام سماوی به دور زمین می‌گردند. با توجه به نسبی بودن حرکت در فیزیک، چنین فرضی تغییری در نتیجه مشاهدات ایجاد نمی‌کند.
منبع تصویر:
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e9/Earths_orbit_and_ecliptic.svg
#مطلب_آموزشی
#رصدخانه_دانشگاه_فردوسی_مشهد
@FUMObservatory

#پرسش_نجومی
پاسخ تشریحی به پرسش شماره 7:
"طولانی‌ترین شب سال در چه تاریخی رخ می‌دهد و چقدر طولانی‌تر از شب قبل و بعد است؟"
پاسخ صحیح مد نظر، گزینه دوم است.
اما برای درک بهتر علت، خوب است با برخی مفاهیم نجومی که در ادامه تقدیم می‌شوند، آشنا شویم:

#پرسش_نجومی
پاسخ تشریحی به پرسش شماره 6:
"جهت چرخش کدام سیاره (سیارات) به دور خود برعکس سایر سیارات است و چرا؟"
پاسخ صحیح مد نظر، گزینه چهارم هست.
سیارات زهره و اورانوس در جهت مخالف سایر سیارات منظومه شمسی به دور خورشید می‌چرخند. دلیل دقیق این موضوع هنوز به‌طور کامل شناخته نشده است، اما نظریه‌های مختلفی وجود دارند که از جمله می‌توان به برخوردهایی توسط اجسامی با جرم قابل توجه در مراحل اولیه شکل‌گیری منظومه شمسی اشاره کرد.
به طور کلی دو نظریه اصلی درباره چرخش برعکس زهره و اورانوس وجود دارد:
نظریه برخوردهای بزرگ: این نظریه پیشنهاد می‌کند که در مراحل اولیه شکل‌گیری منظومه شمسی، برخوردهای عظیم با اجرام آسمانی دیگر، جهت چرخش این سیارات را تغییر داده است. یک برخورد قدرتمند می‌تواند باعث تغییر قابل توجهی در تکانه زاویه‌ای سیاره شود و در نتیجه جهت چرخش آن برعکس شود. این نظریه برای سیاره زهره محتمل تر است.
نظریه تغییر تدریجی: این نظریه بیان می‌کند که بر اثر تعاملات گرانشی با سایر اجرام آسمانی یا تغییرات در توزیع جرم داخلی سیاره، جهت چرخش آن‌ به تدریج تغییر کرده است. این نظریه به ویژه برای اورانوس که محور چرخش آن به شدت مایل است، قابل تامل می‌باشد.
علاوه بر نظریات دیگر، هر دو این نظریه‌ها هنوز در مرحله بررسی و تحقیق هستند و دلیل قطعی و یقینی برای چرخش برعکس این دو سیاره تاکنون کشف نشده است و تحقیقات بیشتری برای درک کامل این پدیده مورد نیاز است.
@FUMObservatory

#پرسش_نجومی
پاسخ تشریحی به پرسش شماره 5:
"یک شبانه روز در سیاره ناهید تقریبا برابر با چند شبانه روز زمینی است؟"
پاسخ صحیح مد نظر، گزینه اول هست، یعنی 117 روز!
البته دوستانی که گزینه سوم رو انتخاب کردن از یک دیدگاه اشتباه نکردن. برای واضح‌تر شدن موضوع ابتدا به تعریف انواع شبانه روز می‌پردازیم:
- شبانه روز نجومی: مدت زمان بین دو عبور پیاپی جسمی دوردست (به صورت قراردادی نقطه‌ی اعتدال بهاری) از نصف‌النهار ناظر که به نوعی همان مدت زمان یك دور چرخش كامل سیاره به دور خودش هست. به عنوان مثال این مدت برای زمین تقریبا برابر است با 23 ساعت و 56 دقیقه و 4 ثانیه و برای سیاره زهره تقریبا 243 روز زمینی است.
- شبانه روز خورشیدی حقیقی: مدت زمان بین دو عبور پیاپی مركز خورشید (خورشید حقیقی) از نصف‌النهار ناظر است. این مدت برای زمین در طول سال حدود 0.5 دقیقه از 24 ساعت کم‌تر یا بیشتر است.
- شبانه روز خورشیدی متوسط: مدت زمان بین دو عبور پیاپی مركز "خورشید متوسط" از نصف‌النهار ناظر كه برای زمین دقیقا برابر با 24 ساعت است. خاطرنشان می‌سازد که خورشید متوسط (خورشید میانگین)، خورشیدی فرضی است كه به جای دایرۃ‌البروج بر روی استوا حركت می‌كند (از دید ناظر زمینی) و سرعت حركت آن در طول سال ثابت است.
با توضیحات بالا و مخصوصا اشاره‌ای که گزینه چهارم به موضوع شبانه روز می‌کند، منظور سوال شبانه روز خورشیدی در سیاره زهره است که به دلیل چرخش معکوس آن به دور خودش (در مقایسه با اغلب سیارات منظومه شمسی)، سبب می‌شود که شبانه‌روز خورشیدی آن حدود 117 تا 120 شبانه‌روز زمینی طول بکشد!
برای اطمینان از صحت این موضوع، می‌توانید فاصله زمانی بین دو ظهر متوالی در سیاره ناهید یا تقریبا بین دو طلوع خورشید متوالی در این سیاره را در نرم‌افزار Starry Night شبیه‌سازی و محاسبه نمایید.
@FUMObservatory