Ҳар бир бир сатрда олам маъно. Ҳаёт ҳақиқатлари бадиий бўёқларда, ажойиб ўхшатишларда ишонарли талқин этилган.

Tasanno, ustoz.
Maza qildim o'qib.
Teran fikrlar, ma'nolar.
Chuqur falsafa.

Bir to'rtlikda butun bir hayot mujassam.
Salomat bo'ling doimo.

TO‘RTLIKLAR

Biz bu kun angladik jahon shevasin,
To‘g‘ri joyi yo‘qdir zamon tevasin.
Kim achchiq danakni ekib undirar,
So‘ng kimdir uzadi shirin mevasin.

Totdik, obi hayot taxirdan taxir,
Osmon yiroq, zamin taqirdan taqir.
Jannatdan mosuvo qildi, yerda ham,
Iblisdan omonlik topmadik, axir.

Ta’zimkor bandalar boqma qay yonga,
Menimcha, hojat yo‘q izoh, bayonga.
Davlat-u mansabi bo‘lganda edi,
Ta’zim qilar edik, hatto, chayonga.

Daryolar betinim yelgani yelgan,
Tog‘lar muqim manzil qilgani qilgan.
Qay biri baxtliroq, bilmadim, ammo
Ularga havasim kelgani kelgan

Davosi topilgay darmon yo‘qolsa,
Bir kun o‘rni to‘lar hamyon yo‘qolsa.
Azizim, diyonat ketmasin qo‘ldan,
Oh, qanday ko‘rgilik, iymon yo‘qolsa.

Yirtiq po‘stak ekan, qunduz deb yursak.
Yaltiroq qurt ekan, yulduz deb yursak.
Chindan ham ko‘zimiz tamom ko‘r ekan,
Tong otmagan ekan, kunduz deb yursak.

Sahroga intilgan daryo jim bo‘ldi.
Dengizga yondashdi limmo-lim bo‘ldi.
Dono bo‘lmasang-da, dono birla bo‘l,
Oftobga ergashib, Oy to‘lin bo‘ldi.

Ona – yer bag‘riga sochilgan donmiz.
To pishguncha g‘o‘rmiz, dumbul, nodonmiz.
Tegirmonga tushib, o‘tda toblangach,
Go‘yo shirmoy nonmiz – komil insonmiz.

Demagil hammaga qayg‘uli dunyo,
Kimga bol, kimgadir og‘uli dunyo.
O‘zingni aldama hamma mendek deb,
Sendan-da mug‘ombir, dog‘uli dunyo.

Hayot kimga tikan, kimga gul bergan,
Kimgadir cho‘g‘ bergan, kimga kul bergan.
O‘ziga loyig‘in tanlab olsin deb,
Aql-idrok bergan, ikki qo‘l bergan.

Xudoyberdi KOMILOV

BUYUKLAR BISOTIDAN

O‘zingga nazar sol. Sen o‘z fikrlaring hosilasisan.

BUDDA

O‘zgalar og‘ziga tugma qadolmaysan.

A. S. PUSHKIN

Men o‘limdan qo‘rqmayman, yo‘q-yo‘q!
Yo‘qolib ketishdan qo‘rqaman.

M. Yu. LERMONTOV

O‘zgalarga "xo‘p" deyishdan oldin o‘zingga "yo‘q" demayotganingga ishonch hosil qil.

Paulo KOELO

Birovlar haqida haqiqatni aytishni yaxshi ko‘rasiz. Unda nega o‘zingiz haqingizdagi haqiqatni eshitishni yoqtirmaysiz?

Margaret MITCHYeLL

Aql, iste’dod, go‘zallik... To‘laqonli baxt uchun yana nima kerak? Ammo, sabr, me’yor va sukut ulardan ham qadrliroq desam, nima deysiz?

Xaruki MURAKAMI

Umidsizlarcha fikrlash va umid bilan harakat qilish donishmandlikdir.

German GESSE

Tentak uchun aqllilikdan ortiq ahmoqlik yo‘q. Shunday ekan o‘ta aqlli bo‘lishdan saqlaning. Ahmoqlar yurtida aqlli odam podshoh bo‘lolmaydi.

Oldos XAKSLI

Bugungi noxushliklarni o‘ylab judayam siqilavermang. Erta yangilari bo‘ladi!

Faina RANEVSKAYA

Kishi vaqtini behuda o‘tkazmasligi kerak. Gullar har yili qayt-qayta ochilaveradi. Ammo inson umrida faqat bir martagina gullaydi.

SADXGURU

To‘plab taqdim etuvchi:
Xudoyberdi KOMILOV.

БУЮКЛАР БИСОТИДАН

Ўзингга назар сол. Сен ўз фикрларинг ҳосиласисан.

БУДДА

Ўзгалар оғзига тугма қадолмайсан.

А. С. ПУШКИН

Мен ўлимдан қўрқмайман, йўқ-йўқ!
Йўқолиб кетишдан қўрқаман.

М. Ю. ЛЕРМОНТОВ

Ўзгаларга "хўп" дейишдан олдин ўзингга "йўқ" демаётганингга ишонч ҳосил қил.

Пауло КОЭЛЬО

Бировлар ҳақида ҳақиқатни айтишни яхши кўрасиз. Унда нега ўзингиз ҳақингиздаги ҳақиқатни эшитишни ёқтирмайсиз?

Маргарет МИТЧЕЛЛ

Ақл, истеъдод, гўзаллик... Тўлақонли бахт учун яна нима керак? Аммо, сабр, меъёр ва сукут улардан ҳам қадрлироқ десам, нима дейсиз?

Харуки МУРАКАМИ

Умидсизларча фикрлаш ва умид билан ҳаракат қилиш донишмандликдир.

Герман ГЕССЕ

Тентак учун ақллиликдан ортиқ аҳмоқлик йўқ. Шундай экан ўта ақлли бўлишдан сақланинг. Аҳмоқлар юртида ақлли одам подшоҳ бўлолмайди.

Олдос ХАКСЛИ

Бугунги нохушликларни ўйлаб жудаям сиқилаверманг. Эрта янгилари бўлади!

Фаина РАНЕВСКАЯ

Киши вақтини беҳуда ўтказмаслиги керак. Гуллар ҳар йили қайт-қайта очилаверади. Аммо инсон умрида фақат бир мартагина гуллайди.

САДХГУРУ

Тўплаб тақдим этувчи:
Худойберди КОМИЛОВ.

ONAMGA

Ona, yana kirding tushimga.
O‘tiribsan charxing yigirib.
Qaraginki xayol qushimga,
Yosharibsan qirq birga kirib.

Ammo, charxing o‘sha-o‘sha shax,
Seni qiynab, tashlarmish tanob.
Chilvirlari ketibdi bo‘shab,
Tortarmishsan bo‘lib ko‘p xunob.

Xunob bo‘lma ortiq, onajon,
Endi hech kim yigirmaydi ip.
Kashta tikib koyitmagin jon,
Ko‘z nuringni to‘kma bukilib.

Yoshim o‘tib qoldi meniyam,
Bisot yig‘ma bolangga atab.
Endi yaxshi o‘g‘lim bor deya,
Qizlarga ham yurmagin maqtab.

Urishmagin biroz bo‘lsam sho‘x,
Ko‘chamizga chopsam men yana,
Sen bilgan u tepa endi yo‘q,
Unda ortiq uchmasman chana.

Biz o‘ynagan go‘shalar qani?
Egalladi uni birovlar.
Tortib oldi yaxmalak yo‘lni,
Turnaqator avtoulovlar.

Qara, hatto yog‘may qo‘ydi qor,
Qish chog‘i ham sevalar yomg‘ir.
Izg‘irinli, ayozli bahor,
Bo‘ldimikan zamona oxir?!

Almashtirib qo‘ydik barini,
Endi tamom boshqacha hayot.
Ortiq xunob qilmasman seni,
Ona, meni o‘ylamay, tinch yot!

Xudoyberdi KOMILOV

БУЮКЛАР БИСОТИДАН

Барча яхши китобларни умумлаштириб турувчи битта хусусият бор: уларда ҳикоя қилинган воқеалар воқеликдан ҳам зиёд ишонарлироқ туюлади.

Ер юзида юрган ҳар бир кишининг ҳаётда ўз бурчи бор.

Агар бирор ишни эрмак учун қилаётган бўлсангиз, демак, сиз яшамаяпсиз.

Ҳеч нарса инсон руҳини қўрқув ва қўрқоқликдек тез синдиролмайди.

Қўрқув ҳаммамизда бор, аммо унинг кўзига тик қарайдиганлар жасоратлидирлар.

Дунёдаги энг яхши инсонлар гўзалликни нозик ҳис қиладилар, таваккал қилишга ва ҳақиқатни айтишга жасорат топа оладилар. Айнан ана шу ижобий фазилатлари уларни заифлаштиради. Кўпинча айнан шулар сабабли ич-ичларидан зил кетади.

Ақлли одамлар камдан кам ҳолда бахтли бўладилар.

Барча одамлар икки тоифага бўлинади: биринчиси -- улар билан, бўлсалар ҳам бўлмасалар ҳам яшаш енгил. Иккинчиси -- улар билан яшаш оғир, аммо бўлмасалар яшаш имконсиз.

Одамлар доим бахт сари қисқа йўлни қидирадилар, аммо бундай йўл йўқ.

Кишига зарур нарсаларни беринг -- қулайликни талаб қилади. Қулайлик яратиб берсангиз, ҳашаматни хоҳлаб қолади. Ҳашамат билан кўмиб ташласангиз, ноёб нарсаларни истаб қолади. Ноёб нарсаларни топиб берсангиз, ақлга сиғмайдиганларини орзу қила бошлайди. Барча орзулари ушалган тақдирда ҳам, истаган нарсаси топилмагани ва алданганидан шикоят қилади.

Эрнест ХЕМИНГУЭЙ

Тўплаб тақдим этувчи:
Худойберди КОМИЛОВ.

#саволжавоб

Ассаламу алекум. Рус тили шевалари ҳақида малумот берсангиз.Бугунги рус адабий тили Москва князлиги шеваси негизида шаклланган. Узоқ ўтмишда тарқоқ рус ерларида турли шевалар бўлган. Ҳатто Новгород ва Псковда алоҳида славянча тил мавжуд бўлган. Ягона рус давлати шакллангач, зиёлилар тил унификацияси устида иш олиб борган. Бошида адабий тилнинг ҳам турли версиялари (эски ва замонавий, консерватив ва ўзлашмалари кўп бўлган) таклиф қилинган; ахийри Пушкин асарларида ишлатилган тил олтин ўрталиқ сифатида қабул қилинган. Лекин бугунги рус тилида бошқа тилларнинг ҳамда шеваларнинг қолдиқлари сақланган. Масалан, “город=град”, “ворота=врата”, “молоко=млеко” сингари дуплетлар бор рус тилида. Дуплетлардаги иккинчи сўзлар (“врата”, “млеко”) болгар тилидан кирган; “рука” сўзининг қўшимча олган шакли, рус тилидаги палатализация қонунига мувофиқ, “руце” бўлиши керак эди; лекин Новгород-Псков тили таъсирида “руке” шакли кириб қолган. Хуллас, бундай излар кўп.

Умумий таълим жорий этилиши, саводли одамлар кўпайиши, шаҳарлашув, ОАВ ва бадиий адабиёт шуҳрат қозониши натижасида шевалар секин-аста унутилиб борган. Яна бир нарсани унутмаймиз: Россия шарқидаги улкан ҳудудлар охирги асрлада колонизация қилинган, у ерга руслар ғарбий вилоятлардан кўчиб борган; руслар катта миқдорда жанубга, Марказий Осиёга ҳам кўчган; бу ҳудудларда шаклланган диаспоралар кўпинча марказдан ёзма матнларни (газеталарни, китобларни) олиб, тилини унга мослаб борган. Айниқса империянинг сўнгги йилларида, СССРнинг бошида саноатлашув ва шаҳарлашув асносида қишлоқлар бўшаб қолди; шеваларнинг асосий сақловчилари бўлган қишлоқларда одам кам қолди, шаҳарларда эса тил унификацияси рўй берди.

Лекин, шунга қарамай, ҳали ҳам рус тилида шевалар кўп. Йирик тилларда шева кўп бўлиши – нормал ҳолат. Йирик замонавий шаҳарларда шева анча унификациялашиб, бир-бирига яқинлашиб қолган, лекин кичик фарқлар доим бўлади. Айниқса Моква ва Петербург шеваларини кўп қиёслашади. Петербург шевасини сиз кўп эшитгансиз (зиёлилар орасида петербургликлар кўп), лекин эътибор бермагансиз; Петербург шевасида “дождь” “дощь” дейилади; “-ся” қўшимчаси “-са”га айланади: “старалса”, “билса”; сўз охиридаги “ь” тушиб қолади: “дерис”, “мирис”. Дарвоқе, Петербург шевасида “е” “и” тарзида талаффуз қилингани боис маҳаллий муаллифлар “Туркистан” ўрнига “Туркестан” деб ёзиб кетган, кейин бу одатий имлога айланган дейишади. Лекин умуман олганда йирик шаҳарлар шевалари бир-биридан кичик фонетик ўзгаришлар ва лексикасига кўра фарқ қилади.

Тарихий шаҳарларда-ку, шевалар жуда аниқ-тиниқ сақланган. Тулалик одамни екатеринбурглик, тверлик ёки псковлик одамдан осонликча ажратиб оласиз. Ўзим Владимирда бўлганимда адабий тилдан яққол ажралиб турувчи шеваларни эшитганман.

Чекка қишлоқларда ҳам кўплаб майда шевалар сақланган. Ҳозир батафсил тасниф келтириб ўтирмайман, бир-иккита яққол кўзга кўринадиган мисоллар келтираман:

- “морква” – “сабзи” (адабий тилда “морковь”), Тула шеваси;

- “дяревня” – “қишлоқ” (адабий тилда “деревня”), “яловчи” Урал шевалари;

- рус адабий тилида “о” товуши редукцияга учраб, урғусиз ўринларда “а”лашиб кетган; шимолий рус шеваларида редукция кузатилмайди, натижада қишлоқ шеваларида “молоко”, “хорошо” сўзларини ёзилганидай айтишади (эсингизда бўлса, Ельцин шунақа гапирарди);

- урғу ўзгаради: “свеклА” – “свЁкла”, жанубий рус шеваларида бор; умуман рус тилида урғу беқарор, шевадан шевага, ҳатто одамдан одамга ўзгариб туради;

- “звОнит” (адабий тилда “звонИт”), “нужОн” (“нУжен”), “должОн” (“дОлжен”) ва бошқа шакллар.

@AsanovEldar

IKIR - FIKRLAR

Murakkab vaziyatlardan chiqib ketish uchun chiqish yo‘llari oldindan o‘ylab qo‘yilgan bo‘lishi lozim.

Meditsina -- xotinim, adabiyot -- o‘ynashim, - degan ekan Chexov. Men, o‘zimcha, o‘zimga mosladim: pedagogika -- xotinim, adabiyot -- o‘ynashim, jurnalistika -- do‘stim.

Haqiqatga yaqin -- haqqa yaqin.

Bilimsiz odamlarning murakkab masalalar ustida bahs yuritishlari kishida kulgi va achinish aralash istehzo paydo qiladi.

Hozir mening qalamim ham, qog‘ozim ham telefon bo‘lib qoldi. Shu yerda yozaman, tahrir qilaman, chop etaman. Kitobxonlarim ham, taqrizchilarim ham shu yerda. O‘qiydilar, fikr bildiradilar, maqtaydilar, tanqid qiladilar.

Pastdagilar yuqoridagilardan ustun kelsa, zamon to‘nkariladi.

Qalamkashning vazifasi bitta: ezgulikni original yo‘l bilan chiroyli targ‘ib qilish.

Murakkab kompyuterlar oddiy fizik qonuniyatlar asosida ishlaganidek, mukammallik asosi ham oddiylikdir.

Hunar va bilim -- tuganmas davlat.

Begonalar oldida qilingan nasihat -- haqorat.

Xudoyberdi KOMILOV

BUYUKLAR BISOTIDAN

Menda ikkita odam bor: biri xuddi odamdek yashaydi, ikkinchisi fikrlaydi va meni tergab turadi.

Mixail LERMONTOV

Mening hazillashish usulim -- haqiqatni aytish.

Bernard SHOU

Qulaylik qancha kam bo‘lsa, ehtiyoj ham shuncha kam bo‘ladi. Ehtiyoj qanchalik kam bo‘lsa, inson shuncha ko‘proq baxtli.

Jyul VERN

Kitoblar ba'zan sen istagan gaplarni aytadi. Ammo jim tursalar, ularning ichi bo‘sh deganimas.

Mixael ENDE

Muqaddam yashab o‘tgan barcha buyuk ijodkorlar mening chinakam ustozlarim va xaloskorlarimdir.

Skott FITSJERALD

Inson butun hayoti davomida yashamaydi -- ijod qiladi, o‘z-o‘zini ijod qiladi.

Fyodor DOSTOYEVSKIY

Hayot hamisha yaxshi qartalarni chiqishi emas, ba'zan yomon qartalarni ham yaxshi o‘ynash demakdir.

Jek LONDON

Yo‘limiz-ku -- bitta, ammo unda har kim har xil yuradi.

Mixail SHOLOXOV

Sukut -- qudratli kuch.

Sergey DOVLATOV

Qush parvoz uchun yaratilganidek, inson baxt uchun yaratilgan.

Vladimir KOROLENKO

To‘plab taqdim etuvchi:
Xudoyberdi KOMILOV.