İlham Əliyev və Lukaşenko "Caspian Agro" sərgisində - VİDEO

Cənubi Qafqaz yol ayrıcında...

Regionda baş verən prosesləri anlamaq üçün regiondankənar (xarici aktorlar) və regiondaxili (ölkələrin mövqeləri) dinamikanı nəzərdən keçirmək lazımdır.

Üç il ərzində (noyabr 2020 – dekabr 2023) xarici aktorlar regiona uyğunlaşaraq öz resurslarını və baxışlarını formalaşdırırdılar. 2023-cü ilin dekabrından Azərbaycan və Ermənistan liderləri administrasiyalarının ikitərəfli bəyanatından sonra məlum oldu ki, yeni vəziyyət yaranıb və buna müvafiq addımlar atılmalıdır.

ABŞ və Aİ-nin təmsil etdiyi Qərb hərəkətə keçdi:

- Gürcüstana Aİ üzvlüyünə namizəd statusu verildi;
- İqtisadi tərəfdaşlığın dərinləşdirilməsi və təhlükəsizlik sahəsində əməkdaşlığın sistemli şəkildə başlanması məqsədi ilə 5 apreldə ABŞ/Aİ-Ermənistan sammiti təşkil edildi;
- Vaşinqton və Brüssel danışıqlar platformalarının uğursuzluğundan sonra ABŞ və Aİ öz mövqelərini bərpa etmək üçün hər cür səy göstərdilər, amma nəticəsiz qaldı. Belə vəziyyətdə Almaniya köməyə gəlməklə Fransanın təsirini minimuma endirdi və Berlində ikitərəfli görüş baş tutdu.

Rusiya reaksiya verir

Rusiyanın manevri praqmatikdir. Əgər Qərb Gürcüstan-Ermənistan tandemini prioritet seçdisə, Moskva praqmatik addım atdı və sülhməramlılarını Azərbaycandan çıxardı. Paralel olaraq, Putinlə Paşinyanın görüşündən sonra Azərbaycan-Ermənistanın şərti sərhədi və Zəngəzur dəhlizi boyunca Rusiya sərhədçilərinin geri çəkilməsinə qərar verildi. Bununla da Rusiya 44 günlük müharibədən sonra bölgədə peyda olan qoşunlarını geri çəkməyi qərara aldı. Moskva Azərbaycan və Ermənistan rəhbərliyinə güzəştə getdi, 2020-ci il müharibəsindən sonra əldə etdiyi üstünlüklərdən imtina etdi, lakin ilkin mövqelərini itirmədi. Belə ki, hər şeyə rəğmən Ermənistan KTMT-nin üzvüdür, Aİİ çərçivəsində əlaqələr daha da möhkəmlənir, Paşinyan Rusiya qüvvələrinin Gümrüdəki hərbi bazadan, eləcə də Ermənistanın İran və Türkiyə ilə sərhədlərindən çıxarılması məsələsini qaldırmır.

Bir sözlə, regiondakı xarici oyunçular arasında rəqabət region ölkələrinin onlara verdiyi imkanlardan irəli gəlir.
Bölgədəki ölkələr

Gürcüstanda regiondakı ümumi vəziyyətə təsir edəcək hadisələr cərəyan edir. Tbilisi 44 günlük müharibənin nəticələrinin (Ermənistan-Azərbaycan və Ermənistan-Türkiyə normallaşması, kommunikasiyaların açılması) həyata keçirilməsindən uzun müddət kənarda qala bilmədi. Gürcüstana Aİ üzvlüyünə namizəd statusunun verilməsi regionda Qərb oxunun yaradılmasında maraqlı olmayan xarici aktorları hərəkətə gətirdi. Bununla yanaşı, ölkənin hakim partiyası yaranmış vəziyyətdən istifadə etməyə çalışır. Azərbaycan üçün Gürcüstanın proqnozlaşdırıla bilən, müstəqil və subyektiv olması vacibdir.

Ötən əsrin 90-cı illərinin əvvəllərindən Rusiyanın regionda mövcudluğu üçün şərait yaradan Ermənistan tarixin bu mərhələsində Qərbin öz geosiyasi məqsədlərini həyata keçirməsinə imkan verir. Lakin reallıq budur ki, Ermənistan üçün Rusiyadan imtina etmək iqtisadiyyatda böyük problemlərə səbəb ola bilər. Ermənistan rəhbərliyi Rusiyanın regiondakı maraqlarını tanımağa, subyektivliyini artırmaq üçün öz resurslarını yaratmağa məcburdur.

Azərbaycan xarici aktorlar və qonşularla öz münasibətlər sistemini qurub. Ölkə daxilində məsələləri tam şəkildə həll edən Bakının hazırkı mərhələdə əsas məqsədi region ətrafında geosiyasi gərginliyi azaltmaq, sabit mühit yaratmaq və bölgə dövlətləri arasında regional yanaşmanı inkişaf etdirməkdir.

İlin sonuna qədər hadisələrin gedişatına aşağıdakı amillər təsir edəcək: İyunda Avropa Parlamentinə, oktyabrda Gürcüstanda, noyabrda ABŞ-da keçiriləcək seçkilər, eləcə də Ukraynada müharibənin dinamikası.

Region ölkələri qarşıdurma məkanına çevrilməmək və bir-birinə qarşı istifadə edilməmək üçün ümumi baxış formalaşdırmalıdır. Bakı və İrəvan Gürcüstandakı siyasi vəziyyəti diqqətlə izləyir. Bu, razılaşdırılmış mövqenin inkişafını sürətləndirmək üçün ciddi siqnaldır.

Məhz üçlük formatı hazırki dövrün trendinə çevrilməlidir və yalnız bundan sonra üç+ formatlarını işə salmaq olar.

@cssc_cqtm

⚡️Azərbaycan və Ermənistan parlamentlərinin sədrləri mayın 16-da Cenevrədə görüşəcəklər

Mayın sonunadək Şuşada "ASAN xidmət" mərkəzi açılacaq.

Xankəndi sakinləri də Şuşadakı "ASAN xidmət"dən istifadə edə biləcək.

Azərbaycanın Şərqi Avropa strategiyası

Şərqi Avropa ölkələri ilə əlaqələr Azərbaycanın xarici siyasət kursunun mühüm istiqamətlərindən birini təşkil edir. Region ölkələrilə artan xətt üzrə inkişaf edən qarşılıqlı münasibətlərin əsasında bir sıra amillər dayanır:

- Ümumi tarix - keşmiş sosialist düşərgəsinə mənsubluq;
- Ortaq çağırışlar - kənardan müdaxilə imkanlarını və asılılıqları azaltmaqla suverenliyin möhkəmləndirilməsi;
- Praqmatik yanaşma - xarici əlaqələrin ideoloji prinsiplər üzərində deyil, milli maraqlar əsasında qurulması.

Azərbaycanın Şərqi Avropa ölkələrilə münasibətləri çoxşaxəli xarakteri ilə seçilir. Tərəflər arasında iqtisadiyyatla yanaşı, siyasi əməkdaşlıq və hərbi-təhlükəsizlik sahəsində də işbirliyi mövcuddur.

İqtisadi tərəfdaşlıq

Azərbaycanın enerji daşıyıcılarının tədarükçüləri sırasında Şərqi Avropa ölkələri xüsusi çəkiyə malikdir. Yunanıstan, Xorvatiya, Rumıniya və Çexiya kimi bölgə ölkələri Bakı neftinin alıcıları siyahısındadır. Cənub Qaz Dəhlizi layihəsinin reallaşdırılması və regional qaz interkonnektorlarının qurulması sayəsində hazırda Şərqi Avropanın beş ölkəsi - Yunanıstan, Bolqarıstan, Rumıniya, Macarıstan və Serbiya Azərbaycandan mavi yanacaq nəql edir.

Slovakiya və Albaniya ilə də qazın tədarükü üzrə danışıqlar aparılır, həmçinin yaxın illərdə mövcud alıcılar üçün tədarük həcminin artırılması nəzərdə tutulur. Rəsmi Bakı region ölkələrinin enerji mənbələrinin şaxələndirilməsi istiqamətindəki səylərini dəstəkləməklə yanaşı, investisiyalar və təcrübə mübadiləsi vasitəsilə bu ölkələrin müasir daxili enerji infrastrukturunun formalaşdırılmasında yaxından iştirak edir.

Bununla yanaşı, Azərbaycanla Şərqi Avropa dövlətləri arasında yaşıl enerji sahəsində də birgə işlər aparılır. Qara dənizin dibi ilə çəkilən 1,2 min kilometrlik kabel vasitəsilə Azərbaycanda əldə edilən elektrik enerjisinin Macarıstan, Rumıniya və Bolqarıstan kimi ölkələrə nəqli planlaşdırılır.

Siyasi və hərbi əməkdaşlıq

Ərazi bütövlüyü, suverenlik problemləri, eləcə də təhükəsizlik təhdidləri kimi ortaq məsələlər Şərqi Avropa ölkələrilə Azərbaycan arasındakı siyasi və hərbi əməkdaşlığı şərtləndirir. Bölgə dövlətləri Avropa və beynəlxalq strukturlarda Azərbaycana qarşı həmlələrin zərərsizləşdirilməsi işinə əhəmiyyətli töhfələr verir. Bugünlərdə Slovakiya və Bolqarıstanın rəsmi Bakının strateji tərəfdaşı olan Şərqi Avropa dövlətləri (Macarıstan, Xorvatiya, Bosniya və Herseqovina, Rumıniya, Serbiya) sırasına qoşulması məhz maraqların uzlaşması sayəsində mümkün olub.

Müdafiə və təhlükəsizlik sahəsində Azərbaycanla region ölkələri arasındakı əməkdaşlıq fəaliyyəti genişlənməkdədir. Son olaraq Slovakiya ilə müdafiə və hərbi-texniki sahələrdə əməkdaşlığa dair sazişlər, xüsusən də birgə silah istehsalı üzrə razılaşma bunu deməyə əsas verir. Həmçinin, Serbiyadan 48 ədəd 155 mm-lik “Nora B52” özüyeriyən haubitsasının alınmasına dair müqavilənin imzalanması, Çexiyadan 70 ədəd 155 mm/L45 DITA haubitsasının tədarükünə dair yayılan xəbərlər Şərqi Avropa ölkələrinin Azərbaycanın hərbi təchizatındakı mühüm rolunun göstəricisidir.

Nəticə

Beləliklə də, hazırda rəsmi Bakı Şərqi Avropa dövlətlərilə əlaqələrini müxtəlif sahələr üzrə inkişaf etdirməyə çalışır. Azərbaycan üçün sözügedən region təkcə sabit enerji bazarı olmaqla yanaşı, həm də təhlükəsizliyin təminatı baxımından tədricən daha mühüm rol oynayır.

Azərbaycanla Şərqi Avropa ölkələri arasında logistika sahəsində də geniş əməkdaşlıq perspektivləri mövcuddur. Belə ki, açıq dənizlərə çıxışı olmayan Azərbaycan üçün Qara, Egey, Adriatik və Aralıq dənizləri sahilindəki ölkələrlə dayanıqlı əlaqələrin qurulması ixrac və tranzit imkanlarının artırılması baxımından vacibdir.

Bununla yanaşı, Şərqi Avropa dövlətləri Qərbdəki bəzi qonşularından fərqli olaraq Azərbaycanın haqlı mövqeyinə hörmətlə yanaşır, qayğı və narahatlıqlarını anlayışla qarşılayır, Bakı ilə münasibətlərdə üstün deyil, bərabər hüquqlu tərəfdaş kimi çıxış edirlər. Odur ki, Avropanın məhz bu qismi ilə əməkdaşlıq Azərbaycanın maraqlarına daha uyğundur.

@cssc_cqtm

⚡Rusiya XİN: Moskva Ceyhun Bayramov və Ararat Mirzoyanın Almatıda görüşlə bağlı razılaşmasını alqışlayır

Gürcüstan üçün çətin sınaq

Gürcüstanda daxili gərginliyin artması fonunda ölkənin hakim partiyasının təsisçisi Bidzina İvanişvilinin açıqlamaları geniş rezonansa səbəb oldu. İctimaiyyət qarşısına nadir hallarda çıxan və bir qayda olaraq, öz mesajlarını digərləri vasitəsilə çatdıran siyasi lider bu dəfə birbaşa və sərt bəyanatlar səsləndirdi.

Keçmiş baş nazir “qlobal müharibə partiyası”nı Gürcüstanda Rusiyaya qarşı ikinci cəbhə açmaq cəhdlərində ittiham etdi. O, Qərbin ölkə və regiondakı mənfi təsirlərindən danışsa da, Rusiyanın analoji fəaliyyətlərinə toxunmadı.

Konsensus pozuldu

Sirr deyil ki, 2012-ci ildə Tbilisidə İvanişvili hökumətinin qurulması Kreml və Qərb arasında əldə edilən konsensusun nəticəsi idi. Lakin Qərbin Rusiyanı Cənubi Qafqazdan sıxışdırmaq istiqamətində atdığı addımlar bu ortaq məxrəcin pozulmasına gətirib çıxardı.

Moskvanın regionda ən geniş təsir dairəsinə malik olduğu ölkənin Ermənistan olduğunu nəzərə alsaq, Qərbin Rusiyanı bölgədən sıxışdırmaq prosesinə məhz Ermənistandan başlaması anlaşılandır. Lakin bu planların icrası üçün vacib olan logistik imkanlar yalnız Gürcüstan ərazisindədir.

Odur ki, Qərbin nəzərində, Tbilisi prosesin tərkib hissəsi olmalıdır. Aİ-nin geosiyasi məqsədləri rəhbər tutaraq Gürcüstana Birliyə namizədlik statusu verməsini həm də bu kontekstdə nəzərdən keçirmək lazımdır.

Tbilisinin təhlükəli vasitəçiliyi

Təsadüfi deyil ki, sözügedən statusun təqdim edilməsindən dərhal sonra Gürcüstan ərazisindən Qərb silahlarının ilk partiyası Ermənistana göndərildi. Başqa sözlə desək, Tbilisi “İrəvanın təhlükəsizliyinin diversifikasiyası” adı altında digər dövlətlərə qarşı öz ərazisindən istifadə edilməsinə icazə verdi.

Qərbin Gürcüstanda Rusiyaya qarşı ikinci cəbhə açması cədlərinə etiraz edən İvanişvili heç şübhəsiz ki, Ermənistanın öz ərazisində analoji planlarla razılaşdığını anlayır. Təcrübəli siyasətçi başa düşür ki, hazırda Cənubi Qafqazda Qərbin Kreml əleyhinə forpostu roluna başlıca namizəd məhz İrəvandır.

Belə şəraitdə, Gürcüstan hakimiyyətinin müəyyən qərarları onun tərəfdaşlarında, o cümlədən də Azərbaycanda haqlı suallar yaradır: Tbilisi Ermənistanda Rusiyaya qarşı ikinci cəbhənin açılmasında iştirak edəcəkmi? Bu baş verdiyi halda Rusiyanın reaksiyasını nəzərdən keçirirmi? Gürcüstan Ermənistanın qlobal güclərin mübarizə meydanına çevrilməsi işində vasitəçi olacaqmı?

Nəticə

Böyük dövlətlər arasında qlobal rəqabətin artması özünü dünyanın müxtəlif bölgələrində, o cümlədən də Cənubi Qafqazda büruzə verir. Hazırda Gürcüstanda baş verənlər məhz bu rəqabətin regional təzahürüdür. Aİ Gürcüstana Birlik üzvlüyünə namizəd statusu verməklə regiondakı daxili və xarici aktorları hərəkətə gətirdi.

İndi rəsmi Tbilisi çətin sınaq qarşısındadır. Bütün digər məsələlərlə yanaşı, ölkə rəhbərliyi anlamalıdır ki, Rusiyanın Ermənistandakı təsirinin zəiflədilməsi üçün vasitəçilik təkcə Gürcüstanda deyil, bütün regionda gərginliyi artırır. Xüsusilə də, Ukrayna müharibəsinin nəticələrinin hələ məlum olmadığı bir zamanda, belə addımlar ciddi nəticələri olan fəsadlar yarada bilər.

Azərbaycana gəlincə, ölkəmiz bölgədə hərarəti aşağı salmaq üçün əlindən gələni edir. Rusiya sülhməramlılarının Qarabağdan çıxarılması, Ermənistanla sərhədlərin delimitasiyası məhz bu nəticəyə xidmət edir. Lakin regonun taleyi təkcə Azərbaycandan asılı deyil.

@cssc_cqtm

#SONDƏQİQƏ

Konstitusiyanın tələbinə görə parlament seçkiləri noyabrın əvvəlidir, amma önə də çəkilə bilər.

Bu fikirləri Mərkəzi Seçki Komissiyasının sədri Məzahir Pənahov bildirib.

"Lakin hər yerdə də səsləndirilir ki, ola bilsin noyabrda olacaq COP29 tədbirinə görə seçkilər önə çəkilsin. Ona görə vaxtımız çox azdır və işimiz çoxdur. İndidən maarifləndirmə işlərinə  başlamalıyıq. Hesab edirəm ki, bununla bağlı zəmin var. Maksimum çalışmalıyıq ki, dairələrdə hər hansı problem olmasın".

*🇦🇿* Qərbi AZƏRBAYCAN kanalını təqdim edirik!

Kanala dəstək olaq!**Qərbi Azərbaycandan EKSKLÜZİV GÖRÜNTÜLƏR: İrəvandakı tarixi irsimizin son halı

Kanalı izləyin 👇**

👉** https://t.me/+oFKH-wrJ1vk1MWRi

Sülhməramlılar niyə Ermənistana yollanıblar?!

Dünən Rusiya Sülhməramlı Kontingentinə məxsus ağır tonnajlı avtomobil karvanı Laçın yolu ilə Ermənistana doğru hərəkət edib. Ermənistan Təhlükəsizlik Şurasının katibi bunu Gorus və Sisianda RSK-nın infrastrukturu və şəxsi heyətinin mövcudluğu, onların öz fəaliyyətini yekunlaşdırmaq üçün son işlərin aparılması ilə izah edib.

**Belə çıxır ki, rəsmi İrəvan Azərbaycan ərazisində yerləşən RSK-nı Ermənistan ərazisində də infrastrukturla təmin edib. Bu qərar Paşinyanın RSK-nın Qarabağda uzun müddət qalacağına ümid etdiyi bir vaxtda verilib.

Bununla da, Paşinyan Rusiyanın Azərbaycanda hərbi mövcudluğu üçün şərait yaradıb və eyni zamanda da Kremlin Ermənistan ərazisindəki hərbi mövcudluğunun sahəsini genişləndirib. Ümumilikdə isə baş nazir Rusiyanın Cənubi Qafqaz regionunda hərbi mövcudluğunun genişlənməsinə töhfə verib.

Azərbaycan və Rusiya rəhbərliyi arasında RSK-nın Qarabağdan çıxarılmasına dair razılaşma təkcə Rusiyanın hərbi mövcudluğunun Azərbaycandan çıxarılması deyil, həm də Rusiyanın Ermənistandakı hərbi mövcudluğunun məhdudlaşdırılmasıdır.** Özü də bu, avqustun 1-də İrəvan hava limanını tərk etməli olan onlarla rusiyalı sərhədçi deyil, elə indi Ermənistan ərazisindən yüzə qədər Rusiya hərbçisinin və texnikasının çıxarılmasıdır.

Digər tərəfdən, məhz Qazaxın sərhəd kəndləri ilə bağlı Azərbaycanla razılaşma Paşinyanın Rusiya sərhədçilərinin Voskepardakı dayaq məntəqəsindən çıxarılmasına dair bəyanatı üçün şərait yaradıb. Bu razılaşmadan əvvəl Paşinyan bunu heç dilə gətirmirdi.

Beləliklə, bütün bu üç il ərzində Bakının tezisləri öz təsdiqini tapır. Azərbaycanla münasibətlərin normallaşması Ermənistan rəhbərliyinə daha da suveren olmağa, öz məhdudlaşdırılmış subyektivliyini artırmağa imkan verir. Odur ki, Qərb əslində Azərbaycana minnətdar olmalıdır.

Təəssüf ki, Qərb və Paşinyan 2021-ci ildən bu yana fərqli yol tutdular ki, bu da vəziyyəti daha da çətinləşdirdi və çoxsaylı insan tələfatına səbəb oldu. Qərbin erməni mərkəzli yanaşması onun özünə qarşı çevrildi. Reallıqların, coğrafiyanın, Azərbaycanın maraqlarının tam olaraq inkar edilməsi Qərbi elə bir vəziyyətə gətirib çıxarıb ki, hazırda onlar regionda baş verənləri yalnız tamaşaçı kimi seyr edirlər.

Regionda mühüm hadisələr baş verir. RSK-nın Qarabağ və Ermənistandan çıxarılması, sərhədlərin müəyyənləşdirilməsi prosesinin başlanmasından sonra sülh müqaviləsi üzrə danışıqların da intensivləşməsi gözlənilir.

@cssc_cqtm