رقابت بر سر مواد معدنی حیاتی: آیا عرضه با تقاضای گذار انرژی همگام می‌شود؟

جهش جهانی به سمت فناوری‌های انرژی پاک، تقاضای بی‌سابقه‌ای برای مواد معدنی حیاتی ایجاد کرده است. خودروهای الکتریکی، ذخیره‌سازی باتری و زیرساخت‌های انرژی تجدیدپذیر به لیتیوم، نیکل، کبالت، مس و عناصر خاکی کمیاب نیاز دارند. پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۳۰ تقاضای لیتیوم به ۲.۷ میلیون تن برسد، افزایشی ۱۳۱ درصدی نسبت به ۲۰۲۴، در حالی که تولید منگنز باید چهار برابر شود. تقاضای مس نیز به ۲۶.۶ میلیون تن خواهد رسید. این وابستگی فزاینده، نیاز به زنجیره‌های تأمین پایدار را در گذار از سوخت‌های فسیلی نشان می‌دهد.

زیرساخت‌های فعلی عرضه کافی نیست و تا ۲۰۳۰ نیاز به ۲۹۳ معدن و کارخانه فرآوری جدید است، از جمله ۶۱ معدن مس، ۵۲ معدن لیتیوم و ۳۳ کارخانه اسید فسفریک. توسعه معدن کند و پرهزینه است، در ایالات متحده تا ۲۹ سال طول می‌کشد. چین بیش از ۶۰ درصد لیتیوم و ۸۰ درصد عناصر خاکی کمیاب را تصفیه می‌کند، که به زعم بسیاری از کشورهای غربی یک خطر ژئوپلیتیکی مهم محسوب میشود.

متن دستور اجرایی ترامپ در روز اول ریاست‌جمهوری‌اش در خصوص خروج‌از توافقنامه مقابله با تغییرات اقلیمی پاریس

https://t.co/0yQT3hpvJv

در بخش هایی از این دستور اجرایی آمده است:
● در سال‌های اخیر، ایالات متحده در تلاش بوده است که به توافقات و ابتکارات بین‌المللی بپیوندد که ارزش‌های کشور در دستیابی به اهداف اقتصادی و محیط زیستی را منعکس نمی‌کند. علاوه بر این، این توافقات باعث هدایت دلارهای مالیات‌دهندگان آمریکایی به کشورهایی می‌شود که به هیچ‌وجه به کمک مالی نیاز ندارند یا شایسته آن نیستن

●(الف) سفیر ایالات متحده در سازمان ملل باید فوراً اطلاعیه کتبی رسمی خروج ایالات متحده از توافق پاریس تحت کنوانسیون چهارچوب تغییرات اقلیمی سازمان ملل را ارسال کند. ..... ایالات متحده خروج خود از توافق و هرگونه تعهد مربوط به آن را از زمان ارسال این اطلاعیه مؤثر می‌داند.

(ب) سفیر ایالات متحده در سازمان ملل باید فوراً اطلاعیه کتبی رسمی به دبیرکل سازمان ملل یا هر طرف مرتبط دیگر ارسال کند که ایالات متحده از هر توافق، پیمان، معاهده یا تعهد مشابهی که تحت کنوانسیون چهارچوب تغییرات اقلیمی سازمان ملل به امضا رسانده، خارج می‌شود.

(ج) سفیر ایالات متحده در سازمان ملل باید به همراه وزیر امور خارجه و وزیر خزانه‌داری فوراً هرگونه تعهد مالی که ایالات متحده تحت کنوانسیون تغییرات اقلیمی سازمان ملل پذیرفته است را متوقف یا لغو کند.

پیشنهاد تماشا 🎤✍
این قسمت از گفتگوی آزاد به بررسی ریشه‌های بحران انرژی در ایران و راهکارهای مقابله با آن اختصاص دارد. دکتر رضا اردکانیان، وزیر اسبق نیرو در دولت دوازدهم، و دکتر غلامحسین حسن تاش، پژوهشگر و عضو انجمن اقتصاد انرژی، در این برنامه به بحث و تبادل نظر پرداخته‌اند.

https://youtu.be/N-eMX9hVyEg?si=WpYjfpib6oNchiC8

? سخنرانی شینا انصاری، رئیس سازمان محیط‌زیست در کاپ ۲۹

امروز در یادداشتی در روزنامه اعتماد به پیامدهای بازگشت ترامپ به کاخ سفید برای کره زمین و تلاش‌های مقابله با تغییرات اقلیمی پرداختم. در ادامه به برخی از نکات مطرح شده اشاره می‌کنم. (لینک مقاله در انتهای مطلب قراردارد.)

۱)‌ ترامپ در طول مبارزات انتخاباتی صراحتا تغییرات اقلیمی را «دست‌ساخته» و «یکی از بزرگ‌ترین فریب‌های تاریخ» خواند و وعده داد که هزینه‌های مربوط به انرژی پاک را حذف کرده و قوانین زیست‌محیطی مختلف را کنار بگذارد و موج جدیدی از حفاری‌های نفت و گاز را آغاز کند. ترامپ قصد دارد تولید نفت و گاز را، که همین حالا هم در بالاترین سطح خود قرار دارد، با گشودن قطب شمال آلاسکا برای حفاری و پایان دادن به توقف صادرات گاز طبیعی مایع، افزایش دهد تا به وعده خود در کاهش هزینه انرژی به نصف در ۱۲ ماه اول ریاست‌جمهوری‌اش دست یابد.

۲) احتمالا یکی از اهداف اصلی دولت ترامپ، لغو لایحه مهم آب‌وهوایی که به نام قانون کاهش تورم شناخته می‌شودخواهد بود که بایدن آن را امضا کرده و بیش از ۳۹۰ میلیارد دلار را برای توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر اختصاص داد. البته لغو کامل این قانون به ترکیب کنگره بستگی دارد. اما حتی اگر جمهوری‌خواهان اکثریت مجلس نمایندگان را نیز از آن خود کنند، باز هم احتمال دارد لغو کامل این قانون با مقاومت برخی اعضای محافظه‌کاری مواجه شود که شاهد جریان وسیع سرمایه‌گذاری در انرژی پاک و ایجاد شغل در حوزه‌های انتخابیه خود بوده‌اند، چراکه حدود ۸۰درصد از پولی که تاکنون ذیل این قانون هزینه شده به حوزه‌های انتخاباتی جمهوری‌خواهان بوده است.

۳) حتما برای درک بهتر برنامه‌های دولت آینده امریکا باید نگاهی به «پروژه ۲۰۲۵» که توسط بسیاری از مقامات سابق ترامپ نوشته شده است، انداخت. ( خواندن این برنامه برای شناخت از برنامه‌های احتمالی دولت ترامپ در حوزهای دیگر نیز توصیه میشود) در این برنامه به‌طور صریح اعلام شده است که «بحران انرژی جدید نه به دلیل کمبود منابع، بلکه به دلیل سیاست‌های افراطی سبز ایجاد شده است. این برنامه معتقد است تحت عنوان‌های مبارزه با تغییرات اقلیمی دولت بایدن و گروه‌های خاص ذی‌نفع در حال تغییر چشم‌انداز انرژی امریکا هستند. این سیاست‌ها موجب شده‌اند که مقادیر زیادی پول به سمت منافع گروه‌های خاص هدایت شود و امریکا را وابسته به کشورهایی مانند چین کند.» در این برنامه آمده که دولت آینده باید جنگ علیه نفت و گاز را متوقف و از منابع انرژی امریکا برای کمک به متحدان و تضعیف دشمنان استراتژیک استفاده کند.

۴) در بخش دیگری از این برنامه که به آژانس حفاظت محیط‌زیست اشاره شده، هشدارهای این سازمان درخصوص تاثیرات تغییرات اقلیمی به «لفاظی‌هایی برای ترساندن مردم امریکا و پذیرش مقررات ناکارآمد و محدودکننده آزادی، و کاهنده حقوق مالکیت خصوصی مقابله با تغییرات اقلیمی» تعبیر شده است. این برنامه معتقد است که دولت محافظه‌کار آینده باید زیرساخت‌های مقابله با چین که در دوره ترامپ در آژانس توسعه بین‌المللی امریکا ایجاد شده بود را احیا و توسعه دهد و در عین حال به سیاست‌های اقلیمی افراطی که به نفع پکن هستند، پایان دهد.

۵) حضور ترامپ در کاخ سفید تاثیرات منفی غیرقابل انکاری خواهد داشت، به‌ویژه در شرایطی که ما در آستانه یک فاجعه آب و هوایی غیرقابل بازگشت هستیم. براساس برخی برآوردها، با اجرایی شدن سیاست‌های ترامپ تا سال ۲۰۳۰ حدود ۴ میلیارد تن گازهای گلخانه‌ای بیشتر (نسبت به سناریوی ادامه سیاست‌های بایدن) وارد جو خواهد شد که چیزی حدود ۹۰۰ میلیارد دلار خسارت اقلیمی جهانی به همراه خواهد آورد. برای درک بهتر، ۴ میلیارد تن دی اکسید کربن معادل انتشار سالانه ترکیبی اتحادیه اروپا و ژاپن یا مجموع انتشار سالانه ۱۴۰ کشور با کمترین میزان انتشار در جهان است. همچنین به نظر می‌رسد سیاست‌های ترامپ تلاش‌های بین‌المللی مقابله با تغییرات اقلیمی، خصوصا کمک‌های مالی به کشورهای در حال توسعه برای تقویت برنامه‌های کاهش انتشار که مهم‌ترین دستور کار کاپ ۲۹ در باکو خواهد بود را تا حد زیادی مختل کند. پیش‌بینی می‌شود که ترامپ بار دیگر از توافقنامه اقلیمی پاریس خارج شود.

این وضعیت، دنیا را بیش از پیش به آستانه شرایط غیرقابل‌ زندگی نزدیک می‌کند. مایکل مان، محقق دانشگاه پنسیلوانیا گفته است که «دوره دوم ریاست‌جمهوری ترامپ، پایانی بر اقدامات موثر امریکا در زمینه تغییرات اقلیمی در این دهه خواهد بود و این یعنی تثبیت دمای زمین زیر ۱.۵ درجه سلسیوس احتمالا غیرممکن می‌شود.»
https://www.etemadnewspaper.ir/fa/main/detail/224876/%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%85%D9%BE-%D8%AA%D9%87%D8%AF%DB%8C%D8%AF%DB%8C-%D8%AC%D8%AF%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%A2%DB%8C%D9%86%D8%AF%D9%87-%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86

از راه درست

محمد فاضلی

خبر این است که دولت #سوزاندن_مازوت را ممنوع کرده و تن به پذیرش خاموشی محدود بر اثر کمبود برق داده است. استدلال دولت برای چنین تصمیمی، اثرات مخرب و فاجعه‌بار سوزاندن مازوت بر آلودگی هوا و به دنبال آن، به خطر انداختن سلامت مردم است که می‌تواند در آینده، موجی از بیماری‌های مختلف را بر مردم، نظام اجتماعی و نظام سلامت تحمیل کند.

من فعلاً گذشته سیاست‌گذاری و حکمرانی که باعث این وضعیت کمبود و ناترازی انرژی در کشور شده است را کنار می‌گذارم و می‌پذیرم که یک دو راهی وجود دارد:

اول، مازوت بسوازنیم، آلودگی مخرب تولید کرده و کمبود انرژی را پنهان کنیم.

دوم، مازوت نسوزانیم، خاموشی را به جان بخریم، آلودگی و بیماری تولید نکنیم، و برویم دنبال حل مسأله از راه درست.

دولت اگر به مصوبه خودش درخصوص ممنوعیت سوزاندن مازوت در نیروگاه‌ها پای‌بند بماند، به دلایل زیر کار مهمی انجام داده است.

یک. بلندمدت‌نگری کرده و سلامت مردم را به امر کوتاه‌مدت ترجیح داده است. مریض کردن میلیون‌ها ایرانی، و آوار کردن سیل امراض خطرناک در آینده بر سر خانواده‌ها و نظام سلامت بر اثر سوزاندن مازوت، گزینه عاقلانه‌ای نیست. درد و رنجی که این کار بر مردم در درازمدت وارد می‌کند، بسیار زیاد است. این نوع بلندمدت‌نگری در سیاست عمومی ایران زیاد سابقه‌دار نیست.

دو. دولت، هم‌زمان خود را در معرض فشار اجتماعی ناشی از تحمیل خاموشی‌های محدود بر خانوارها و سایر مصرف‌کنندگان برق قرار می‌دهد. مصرف‌کننده مایل نیست ساعاتی را خاموشی تحمل کند و حتماً سطحی از نارضایتی متوجه دولت می‌شود. این فشار و هم‌زمان پای‌بند ماندن به حفظ سلامتی مردم با نسوزاندن مازوت، ضرورت حل مسأله #از_راه_درست را پیش می‌کشد.

سه. دولت با نسوزاندن مازوت، و خاموشی دادن، مسأله ناترازی انرژی را قابل مشاهده برای همگان می‌سازد و ضرورت پرداختن ریشه‌ای و #از_راه‌_درست را در سطح دستور کار سیاسی و اجتماعی، مطرح می‌کند. مازوت سوزاندن، حل کردن موقت مسأله ناترازی، جارو کردن ناترازی و علل پیدایش آن زیر فرش، و درمان موقت آن از طریق وارد کردن خسارت عظیم‌تر بیماری و ناسلامتی به میلیون‌ها ایرانی است.

چهار. دولت برای آن‌که هم سلامتی را به خط نیندازد، و هم از راه درست مسأله ناترازی را حل کند، مجبور است با مردم حرف بزند و توضیح بدهد. این به معنای ضرورت وارد شدن به گفت‌وگوی بی‌پرده با مردم بر سر مجموعه‌ای از مسأله‌های بنیادین و حیاتی نظیر محیط‌زیست، سلامت، عوامل پیدایش ناترازی، راه‌حل‌های ممکن و ... است.

پنج. دولت با این رویکرد، به جای این‌که مسأله را از سر خودش باز کند و بگوید «حالا مدتی مازوت می‌سوزانیم تا سر و صداها بخوابد، تا بعد فکری به حالش کنیم» وارد چالش حل مسأله می‌شود. این چالش از به رسمیت شناختن مسأله و از ابتدا کنار گذاشتن یک راه‌حل غلط (سوزاندن مازوت) و ایجاد مسأله‌های بزرگ‌تر (نظیر سونامی بیماری‌های خطرناک) در آینده، شروع می‌شود.

دولت می‌تواند به شکلی غیرشعاری، واقع‌بینانه و معطوف به مجموعه‌ای از مسأله‌های واقعی و بنیادین ایران امروز (نظیر ناترازی انرژی، محیط‌زیست، سلامت و ...) این رویکرد را به مبنایی برای وفاق با مردم بر سر حل مسأله‌ها تبدیل کند.

زمین #ممنوعیت_مازوت، زمین تمرین برای در پیش گرفتن این رویکرد عقلانی، بلندمدت‌نگر، البته بسیار دشوار و نیازمند تعامل با مردم و ساختن اعتماد و سرمایه اجتماعی است. این زمینی است که دولت‌ها در ایران بسیار کم روی آن پا گذاشته‌اند، چه رسد به این‌که جدی تمرین کرده باشند.

این زمینی است که در آن #از_راه_درست مسأله را تعریف و حل می‌کنند؛ و البته سختی و هزینه‌اش را هم می‌دانند و می‌پردازند. صداقت و عقلانیت سرمایه‌های ضروری برای ورود به این زمین هستند.

@fazeli_mohammad

تصمیم مهم و شجاعانه رئیس جمهور برای توقف مازوت سوزی در سه نیروگاه کشور

ثبت‌نام رایگان در لینک زیر این امکان را به شما می‌دهد که به بیش از صد دوره آنلاین مرتبط با تغییرات اقلیمی دسترسی پیدا کنید. این دوره‌ها در پلتفرم اشتراک‌گذاری دانش UN CC:Learn ارائه می‌شوند که یک «مرکز جامع» برای دسترسی به منابع و خدمات آموزشی تغییرات اقلیمی است که توسط سازمان ملل متحد فراهم شده است.

https://unccelearn.org/

امروز کتابم با عنوان The Rise of Restorative Justice in the Energy Transition and for Climate Mitigation توسط انتشارات Palgrave منتشر شد. این کتاب را با همکاری پروفسور رافائل هفرون، استاد برجسته حقوق انرژی، نوشته‌ام.

این اثر به اهمیت عدالت ترمیمی در گذار انرژی در دنیای امروز می‌پردازد و بر لزوم یک گذار عادلانه، منصفانه و فراگیر به سوی اقتصادی کم‌کربن تأکید دارد. تغییرات آب‌وهوایی به‌عنوان بزرگ‌ترین چالش جهانی شناخته می‌شود و کتاب بر گذار فوری و جامع انرژی با محوریت عدالت ترمیمی تأکید دارد. عدالت ترمیمی بر شناسایی آسیب‌ها (اعم از اقتصادی، زیست‌محیطی و اجتماعی)،
تعیین مسئولیت ها (خصوصا مسولیت های تاریخی)، حمایت از آسیب‌دیدگان (از جمله افراد، جوامع و محیط زیست)، جبران خسارت (ابزارهایی فراتر از ابزارهای مالی)، و جلوگیری از تکرار آسیب و ایجاد زیربنایی محکم برای تحقق عدالت تمرکز دارد.

همان‌طور که در ابتدای کتاب اشاره کرده ام، جان رالز جامعه عادلانه را جامعه‌ای می‌دانست که افراد حاضر باشند به‌طور تصادفی در هر موقعیتی از آن وارد شوند. و من نیک می‌دانم که فاصله زیادی بین واقعیت کنونی ما و چنین جامعه ایده‌آلی وجود دارد. امید من این است که این کتاب گامی کوچک به سوی آن چشم‌انداز باشد. بنابراین، این کتاب را به تمام افرادی که در سراسر جهان به روش‌های مختلف در برابر بی‌عدالتی‌ها ایستادگی می‌کنند، تقدیم کرده‌ام.

https://link.springer.com/book/10.1007/978-3-031-57304-0