🎙 سخنرانی جواد طباطبایی - فیلسوفِ سیاسی ایران - پیرامونِ پیدایشِ مفهوم «مشروطه» در ایران

🔸️ ایراد شده در مرکز مطالعاتِ ایرانی ساموئل جردن کالیفرنیا در اردیبهشت ماه ۱۴۰۱ خورشیدی

@philosophia

🔵 ️سوم شهریور سالگرد دلاوری تعدادی از ارتشیان ایران در برابر قوا اشغالگر

سوم شهریور(۱۳۲۰) سالروز شهادت شهید دریادار غلامعلی بایندر گرامی باد.

@philosophia

اخلاق و قدرت فاصله گزینی

✍ دکتر محمدجواد کاشی

?️ واکنش طبیعت زندگی است. یکی ناسزا می‌گوید، ناسزایی می‌شنود. ضربه‌ای می‌زند، ضربه‌ای دریافت می‌کند. اما فرض کنید شما به طور منظم و سیستماتیک نسبت‌تان با کسی واکنشی شود. در نقطه مقابل همه اشکال و اطوار و عقاید و باورهای او می‌ایستید. با هر چه موافق است، مخالف می‌شوید. به هر چیز حمله می‌کند از آن دفاع می‌کنید. به هر طرف می‌رود مسیر معکوس را اختیار می‌کنید. بعید است در زندگی شخصی کسی اینهمه واکنشی زیست کند
اما در زندگی جمعی و سیاسی اغلب همین طور رفتار می‌کنیم. هنگامی که با یک نظام یا یک گروه سیاسی در موضع تقابل قرار می‌گیریم، یکی از طرفین و در اغلب مواقع هر دو در موضع واکنش سیستماتیک قرار می‌گیرند. نظام جمهوری اسلامی اکثر مردم را در موضع واکنش سیستماتیک نسبت به خود قرار داده است. نمونه آشکار آن، واکنش مردم نسبت به رویدادهای غزه است.
کسی که حیات واکنشی اختیار کرده چند و چون و هستی‌اش به حریف گره خورده است. اگر روزی روزگاری فلانی به کلی از مسیر دید شما خارج شود. قرارگاه زندگی خود را از دست می‌دهید. یاد گرفته بودید با جهت گیری‌های حریف جایگاه خود را پیدا کنید. اگر حریف رفته، انگار شما را هم با خود برده است. برای دوباره پیدا کردن خود نیازمند یک حریف تازه‌اید. زندگی واکنشی در عرصه سیاست، رابطه ارباب و بردگی را تثبیت و تشدید می‌کند. آنکه در صحنه منازعه غلبه کرده، به رفتارها و گفتارهای بندگانش به دید تمسخر می‌نگرد. می‌داند با هر رفتار و گفتارش چگونه مخالفین مغلوب واکنش نشان می‌دهئد. در واقع او می‌تواند همیشه مخالفین خود را مدیریت کند، اگرچه به نحوی واژگون.
جامعه‌ای که در کنش و واکنش‌های هر روزی زندگی می‌کند هم از عقل تهی می‌شود هم از اخلاق.
هر چه نظام مستقر هیکل بزرگ‌تری داشته باشد و پهن‌تر بنشیند، فاجعه عمق بیشتری پیدا می‌کند. نظام جمهوری اسلامی تلاش می‌کند مثل خدا موجودی همه جا حاضر باشد. هر جا که از موجودیت او خالی باشد، فورا پر می‌کند. بنابراین هستی واکنشی نیز به یک وضعیت همه جایی و هرروزی تبدیل می‌شود. هر چه نظام مستقر رادیکال‌تر باشد، هستی واکنشی مخالفین‌اش هم رادیکال‌تر می‌شود. هر چه نظام مستقر فعال‌تر باشد، هستی واکنشی مخالفین نیز فعال و پرهیاهو است. ما در میدان کنش و واکنش دوران پهلوی زاده شدیم. اما آن نظام نه مدعای حضور همه جایی داشت، نه اینهمه پرکار و پرهیاهو بود. جامعه فراغتی داشت کمی بیرون میدان نفس بکشد.
فاصله گزینی از چند و چون صحنه سیاست داخلی و در پرانتز نهادن آنچه نظام می‌گوید و انجام می‌دهد، برای کسب آگاهی صادق و بهره‌مندی از وجدان داوری کننده و منصف ضروری است. این کار البته دشوار و گاهی ناممکن است. جامعه مملو از حس تحقیر و سرکوب شدگی است. نباید انتظار نابجا داشت. اما جامعه‌ای که به خود فرصت فاصله گزینی نمی‌دهد، همیشه در محیط یک دایره می‌چرخد، هیچ چیز دگرگون نمی‌شود.
دست کم برای نجات نسل‌های بعد خوب است فرصت‌هایی تولید کنیم برای فکر و داوری بیرون از میدان صرف واکنش به حریف سیاسی‌مان.

@philosophia

آن‌چه می‌بینیم جریان زندگی است

?️ گفت‌وگوی رضا صائمی (خبرنگار روزنامه هم‌میهن) با آرش حیدری (جامعه شناس)

تکرار وسواسی ارتجاع و استبداد که می‌خواهند زندگی را گروگان بگیرند و تکرار متفاوت شورزندگی که به قالب جریانی در دفاع از زندگی بر این وسواس مرتجعانه و مستبدانه می‌شورد.

شما به عقیم بودن بسیاری از تحلیل‌ها و تفسیرها اشاره کردید. آیا در علوم‌انسانی ظرفیتی برای حل مسئله امروز وجود ندارد؟
مشکل این است که سال‌هاست علوم‌انسانی را عمله فقه سنتی خواسته‌اند و حالا برای برون‌رفت از این وضعیت آشفته می‌خواهند به این علم چنگ بزنند، بدون این‌که پیش‌شرط‌های یک علم‌تجربی که درباره انسان و اجتماع است را بپذیرند. وقتی آقایان در پاسخ به مطالباتی که در اعتراضات است، می‌گویند: «ارزش‌ها تغییرناپذیرند، اما روش‌ها تغییر خواهند کرد». این حرف یعنی جامعه‌شناسی کشک! یعنی علوم‌انسانی کشک! اگر از منظر شماها ارزش‌ها تغییر ناپذیرند، علوم‌انسانی چه‌کار می‌تواند بکند. اصل اول جامعه‌شناسی تغییرات اجتماعی می‌گوید، ارزش‌ها تغییر می‌کنند. خود این آقایان که هی نسل‌نسل می‌کنند، خب براساس همین تحلیل‌ها هم ارزش‌ها تغییر می‌کنند. شما وقتی نمی‌خواهید این تغییر را بپذیرید، علم‌انسانی به چه‌کارتان می‌آید؟
سیستم و سیاست در درجه اول باید از حیات اخلاقی جامعه دفاع کند، نه این‌که علم‌الاخلاق سنتی درس بدهد. حیات‌اخلاقی جامعه یعنی وضعیتی که افراد بتوانند در کنار همدیگر زندگی کنند، بدون این‌که به خصم یکدیگر تبدیل شوند. وقتی ساخت سیاسی این را دریافت کرد، آن‌وقت می‌فهمد که می‌تواند در سازوکارها، اولویت‌ها و ارزش‌هایش بازاندیشی کند و اینجا می‌تواند از علم‌انسانی بهره ببرد. اما وقتی می‌گویند ارزش‌ها تغییرناپذیر است، اساسا کاری به علم‌انسانی ندارند. سیاست فرهنگی رایج، خود را پاسبان فقه‌سنتی تعریف کرده است، نه پاسبان جامعه و حیات‌اخلاقی آن.
نتایج ایده‌ها و سیاست‌ها اگر در خدمت زندگی نباشد و به حیات‌اخلاقی جامعه کمک نکند، شر است. سازوکارهای روشنفکرانه و عالمانه هم مصداق این گزاره هستند. نفرت از زندگی درحیات روشنفکری هم، تاریخ دور و درازی دارد و البته هم‌دست است با تمام آن نگاه‌های عبوس و ضدزندگی و مصداق همان اخلاق‌ بردگی است.
زندگی انسان، امری جمعی است پس باید از جامعه در تمامیت‌اش، در تمایزها و تفاوت‌هایش دفاع کرد. زندگی، ‌تفسیر نمی‌خواهد. زندگی، تجربه‌کردن و شجاعت‌زیستن می‌خواهد. آن‌چه شنیده نشده و باید شنیده شود، صدای‌زندگی است.

?️ ۷ از ۷
@philosophia