نکات تفسیری

مَنْ جٰاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثٰالِهٰا وَ مَنْ جٰاءَ بِالسَّيِّئَةِ فَلاٰ يُجْزىٰ إِلاّٰ مِثْلَهٰا وَ هُمْ لاٰ يُظْلَمُونَ (١٦٠) انعام

این آیه که کلامى است مستقل و تمام، یکى از منتهاى خداوند را که بر بندگان خود نهاده ذکر مى کند، و آن این است که: خداوند عمل نیک را ده برابر پاداش مى دهد، و عمل زشت و گناهان را جز به مثل تلافى نمى کند. و خلاصه، یک عمل نیک را ده عمل به حساب آورده و یک گناه را یک گناه حساب مى کند و در آن ظلم نمى کند یعنى از پاداش آن نمی کاهد و کیفر آن را بیشتر نمى دهد، و از آیه (مثل الذین ینفقون اموالهم فى سبیل الله کمثل حبة انبتت سبع سنابل فى کل سنبلة ماة حبة و الله یضاعف لمن یشاء) استفاده مى شود که اگر ممکن باشد پاداش عمل نیک را بیش از ده برابر مى دهد و نیز اگر ممکن باشد اصلا گناه را به حساب نمى آورد.
.
منبع: تفسیر المیزان ج 7

نکات تفسیری

‏و چون جمله" إِنَّا أَعْطَيْناكَ ..." در مقام منت نهادن بود، با سياق متكلم مع الغير (ما) آمد كه بر عظمت دلالت میكند، و چون منظور از آن خوشدل ساختن رسول خدا (ص) بود مطلب را با واژه اعطاء كه ظاهر در تمليك است بيان داشت و فرمود:
"‏ما به تو كوثر عطا كرديم."
‏و اين جمله از اين دلالت خالی نيست كه فرزندان فاطمه (ع) ذريه رسول خدا (ص) هستند، و اين خود يكی از خبرهای غيبی قرآن كريم است، چون همانطور كه میبينيم خدای تعالی بعد از درگذشت آن حضرت بركتی در نسل آن جناب قرار داد، به طوری كه در همه عالم هيچ نسلی معادل آن ديده نمیشود، آن هم با آن همه بلاها كه بر سر ذريه آن جناب آوردند و گروه گروه از ايشان را كشتند.

المیزان

نکات تفسیری

حقیقت «توکل» چیست؟
توکل و رضا

از نظر فلسفی توجیه «توکل» این است که دنیا یک واحد جاندار و ذی‌شعور است؛ این واحد ذی‌شعور نسبت به افرادی که در راه حقیقت فعالیت می‌کنند و افرادی که در راه غير حقیقت فعالیت می‌کنند، بی‌طرف و متساوی نیست. این، روح و حقيقت توكل است.

🔰 به عبارت دیگر اگر انسانی در راه آرمان مقدس فعالیت کند و نیتش خالص باشد، جهان کور و کر و بی‌طرف نیست بلکه حمایت و تأیید می‌کند. ولی البته این هم مثل دعا در حدود مصالح کلی نظام عالم است.

☑️ «رضا» که پشت سر توکل می‌آید برای این است که اگر مورد توکل بر خلاف نظام کلی عالم باشد آنجا دیگر جای رضاست.

📚شهید مطهری مجموعه آثار۲۹ صفحه۵۴

نکات تفسیری

🌏  اشاره قران به اینکه زمین بسیار داغ و پر حرکت بوده است.

اللَّهُ الَّذِی جَعَلَ لَکُمُ الْأَرْضَ قَرَارًا وَالسَّمَاءَ بِنَاءً ...(غافر : ۶۴)

خدایی که زمین را برای ما قرارگاه (شایسته‌ی سکونت) نهاد و آسمان را (بر فرازش) بنیانی قرار داد.

«قراراً» در این آیه از (قرّ) بمعناى سردى است، که خود مقتضى سکونتى نسبى است، زیرا هر اندازه حرارت جسم بیشتر باشد، حرکتش نیز بیشتر است، و این قرار دادن زمین خود این حقیقت را تبیین مى کند که نخست زمین بسیار داغ و پُر حرکت بوده، سپس به سردى و حرکتى آرام گرائیده، به گونه اى که ما هرگز آن را احساس نمى کنیم و «لکم» بین «جَعَلَ» و «قَرراً» اشاره به نسبى بودن این سردى و حرکت هنجار زمین است، پس از داغى و حرکات ناهنجارش، چنانکه آیاتى مانند آیه ذلول بر این حقیقت گواه است. حرکات زمین چنانکه در جا به جاى قرآن تبیین گردیده در روایاتى هم مشاهده مى گردد مانند فرمایشى از على علیه السلام در این باره که بر حَسَب نقل نهج البلاغه روایت شده که: زمین در عین حرکتش سکون و آرامش یافت که سرنشینانش را سرنگون نکند، و نیز در روایتى دیگر از حضرتش که: خدا حرکات زمین را با کوههایى سر به فلک کشیده اش و در زمین همچون میخهایى فرو رفته اش، همانند سکانى کشتى فضا نورد زمین را معتدل ساخت که از انحراف آنرا نجات بخشید. در هر صورت سرعت و حرارت زمین طورى معتدل شد که براى زندگى نباتات و جانداران مناسب گشت، و این «قراراً» نه سردى مطلق است و نه سکون مطلق، زیرا سکون مطلق ماده از نظر فیزیکى سکون از هستى است، و چنانکه هر موجود متحرکى به اندازه حرکتش حرارت دارد زمین نیز اینگونه است

📗 منبع : تفسیر ترجمان فرقان آیت الله محمد صادقی تهرانی

نکات تفسیری

يأجوج و مأجوج» اقوامى بودند كه با حملات خود به مناطق همجوار، موجب فساد در زمين و خرابى و نابودى مى‌شدند، تا آنكه به دستِ ذوالقرنين سدّى ساخته شد و راه نفوذ آنان به ديگر مناطق بسته شد.
در قرآن مجيد در دو سوره از یأجوج و مأجوج سخن به ميان آمده است؛ يكى در آیه 94 سوره کهف و ديگری در آيه 96 سوره انبياء:
«قَالُوا يَا ذَاالْقَرْنَيْنِ إِنَّ يَأْجُوجَ وَمَأْجُوجَ مُفْسِدُونَ فِي الْأَرْضِ فَهَلْ نَجْعَلُ لَكَ خَرْجًا عَلَى أَن تَجْعَلَ بَيْنَنَا وَبَيْنَهُمْ سَدًّا» (کهف، 94)؛ گفتند: ای ذوالقرنین، یاجوج و ماجوج در زمین فساد می کنند، میخواهی خراجی بر خود مقرر کنیم تا تو میان ما و آنها سدی برآوری؟
«حَتَّى إِذَا فُتِحَتْ يَأْجُوجُ وَ مَأْجُوجُ وَهُم مِّن كُلِّ حَدَبٍ يَنسِلُونَ» (انبیاء، 96)؛ تا آنگاه که یاجوج و ماجوج گشوده شوند و آنان از بلندی ها به شتاب سرازیر گردند.
برخی مفسّران و مورّخان، با استفاده از قرائن موجود مى‌گويند: مراد از يأجوج و مأجوج همان قبايل مغول و تاتار مى‌باشند.
آيات قرآن به خوبى گواهى مى دهد كه اين دو نام متعلق به دو قبيله وحشى بوده است كه مزاحمت شديدى براى ساكنان اطراف مركز سكونت خود داشته اند و مردم قفقاز به هنگام سفر ذوالقرنین به آن منطقه تقاضاى جلوگيرى از آنها را از وى كه داراى قدرت و امكانات عظيمى بود، نمودند و او نيز اقدام به كشيدن سدّ محکم و معروف ذوالقرنين نمود، به گونه ای که یأجوج و مأجوج نه توانستند از آن بالا روند و نه در آن سوراخ ایجاد کنند: «فَمَا اسْطَاعُوا أَن يَظْهَرُوهُ وَمَااسْتَطَاعُوا لَهُ نَقْبًا» (کهف، 97).
در روايتى از امام على عليه السلام آمده است: ذوالقرنين قومى را يافت كه به او گفتند: قوم يأجوج و مأجوج پشت اين كوه هستند و هنگام برداشت محصول و ميوه‌ها هجوم آورده و همه را غارت يا نابود مى‌كنند، آيا ما براى تو ساليانه هزينه‌اى را قرار دهيم تا براى ما سدّى بسازى؟

تفسیر نورالثقلين، حویزی.
منابع
تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی، ج3.
تفسیر نور، محسن قرائتی، ج5، ص224