نکات تفسیری

وَ لا تَكُونُوا كَالَّذينَ نَسُوا اللَّهَ فَأَنْساهُمْ أَنْفُسَهُمْ أُولئِكَ هُمُ الْفاسِقُون (الحشر، 19)
ترجمه: و همچون کسانی نباشید که خدا را فراموش کردند و خدا نیز آنها را به «خود فراموشی» گرفتار کرد، آنها فاسقان هستند.

اگر ما اين آيه را هر روز مدّ نظر قرار بدهيم، جا دارد. ما مشكل داريم از جهت اينكه گاهى راههاى خوبى برايمان باز مىشود؛ ولى نسيان بر ما مسلط مىشود. اين نسيانى است كه منجر به فسق مىشود. اين نسيانى است كه انسان را دور مىكند.
براى كسى كه هر مقدار از راه خدا و تذكّرات و توجّهات و توسّلات باز شد و تا هر كجا رفت، اين شخص عملاً نشان داده كه استعداد آمدن تا اينجا را دارد و اين شخص تا اينجا را بدهكار است. اگر برگشت، خيلى خسران است. تا جايى كه خودش رفته، حق ندارد برگردد. نبايد انسان را نسيان بگيرد.
اگر انسان در يك فصلى به حدّ اعلاىِ حالى و توجّهى رسيد، بايد اين را در فصول ديگر نگه دارد. اگر تنزّل كرد، اين را بدهكار است و به عوارضش مبتلا مىشود و به مشكلات مىافتد.   

‌ ‌اگر برای كسى زمينه هايى براى رشد، مهيّا شد و حقّ اين زمينه ها را ادا كرد و پا ايستاد و خودش را در حدّ اعلاى توجّهاتى كه نصيبش شده، نگه داشت و به مقتضايش عمل كرد، اين شخص رو به رشد است.
قاعده‌ی «لَئِنْ شَكَرْتُمْ لَأَزيدَنَّكُم» (یعنی اگر شکرگزار بودید حتما نعمتم را برای شما زیاد می کنم. ابراهیم، 7) اين شخص را پیوسته جلو مىبرد؛ اما اگر كم گذاشت و يمين و شمال رفت و از آن الطاف الهى منحرف و منصرف شد و خواسته هاى وجودیش گردن كشيد و این خواسته‌ها بر انسان مسلّط شد، انسان از الطاف الهى عقب مىافتد.
وقتى که عقب افتاد، انواع ابتلائات شروع مىشود؛ چون که يك وقت هایی حتّی در سنين بالا انسان هوس هايى به دلش مىزند، چنانچه در روایت هم دارد: 
يَشِيبُ ابنُ آدم وَ يَشُبُّ فِيه خِصلَتان الحِرصُ وَ طُولُ الأَمَلِ (الوافي، ج5، ص890)
ترجمه: فرزند آدم پیر می‌شود؛ اما دو خصلت در او جوان می‌شود و رشد می‌کند: یکی طمع و دیگری آرزوهای بلند.

حجت الاسلام و المسلمین حاج شیخ جعفر ناصری

نکات تفسیری

مَنْ جٰاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثٰالِهٰا وَ مَنْ جٰاءَ بِالسَّيِّئَةِ فَلاٰ يُجْزىٰ إِلاّٰ مِثْلَهٰا وَ هُمْ لاٰ يُظْلَمُونَ (١٦٠) انعام

این آیه که کلامى است مستقل و تمام، یکى از منتهاى خداوند را که بر بندگان خود نهاده ذکر مى کند، و آن این است که: خداوند عمل نیک را ده برابر پاداش مى دهد، و عمل زشت و گناهان را جز به مثل تلافى نمى کند. و خلاصه، یک عمل نیک را ده عمل به حساب آورده و یک گناه را یک گناه حساب مى کند و در آن ظلم نمى کند یعنى از پاداش آن نمی کاهد و کیفر آن را بیشتر نمى دهد، و از آیه (مثل الذین ینفقون اموالهم فى سبیل الله کمثل حبة انبتت سبع سنابل فى کل سنبلة ماة حبة و الله یضاعف لمن یشاء) استفاده مى شود که اگر ممکن باشد پاداش عمل نیک را بیش از ده برابر مى دهد و نیز اگر ممکن باشد اصلا گناه را به حساب نمى آورد.
.
منبع: تفسیر المیزان ج 7

نکات تفسیری

‏و چون جمله" إِنَّا أَعْطَيْناكَ ..." در مقام منت نهادن بود، با سياق متكلم مع الغير (ما) آمد كه بر عظمت دلالت میكند، و چون منظور از آن خوشدل ساختن رسول خدا (ص) بود مطلب را با واژه اعطاء كه ظاهر در تمليك است بيان داشت و فرمود:
"‏ما به تو كوثر عطا كرديم."
‏و اين جمله از اين دلالت خالی نيست كه فرزندان فاطمه (ع) ذريه رسول خدا (ص) هستند، و اين خود يكی از خبرهای غيبی قرآن كريم است، چون همانطور كه میبينيم خدای تعالی بعد از درگذشت آن حضرت بركتی در نسل آن جناب قرار داد، به طوری كه در همه عالم هيچ نسلی معادل آن ديده نمیشود، آن هم با آن همه بلاها كه بر سر ذريه آن جناب آوردند و گروه گروه از ايشان را كشتند.

المیزان

نکات تفسیری

حقیقت «توکل» چیست؟
توکل و رضا

از نظر فلسفی توجیه «توکل» این است که دنیا یک واحد جاندار و ذی‌شعور است؛ این واحد ذی‌شعور نسبت به افرادی که در راه حقیقت فعالیت می‌کنند و افرادی که در راه غير حقیقت فعالیت می‌کنند، بی‌طرف و متساوی نیست. این، روح و حقيقت توكل است.

? به عبارت دیگر اگر انسانی در راه آرمان مقدس فعالیت کند و نیتش خالص باشد، جهان کور و کر و بی‌طرف نیست بلکه حمایت و تأیید می‌کند. ولی البته این هم مثل دعا در حدود مصالح کلی نظام عالم است.

☑️ «رضا» که پشت سر توکل می‌آید برای این است که اگر مورد توکل بر خلاف نظام کلی عالم باشد آنجا دیگر جای رضاست.

?شهید مطهری مجموعه آثار۲۹ صفحه۵۴