АЭС салынып жатқаны рас па?

Толығырақ🌐

Әуе билетінің құны қалай қалыптасады?
Толығырақ🌐 — https://factcheck.kz/kaz/faktchek/jaue-biletjanjaja-jajany-jaalay-jaalyptasady/

Кейінгі кездегі медиадағы моральдық дүрбелеңге қатысты тағы жазбасқа болмады

Біз телефондағы Schoolboy Runaway ойынының айналасындағы шуға қатысты үнсіз отыра алмадық. Алматыда үш жасөспірім суицид жасағаннан кейін WhatsApp мессенжерінде тараған хабарламаларда бұл ойын «балаларды ата-анасынан қашуға үйретеді» деген ақпарат тарады. Жақында шыққан көлемді мақалада біз ойынды ойнап көріп, одан қандай да бір алаң тудыратын ештеңе таппағанымызды айттық.

Бұл жазбаны жариялауымызға не түрткі болды.

Біріншіден, күні кеше WhatsApp мессенжерінде тараған видеода әкесі баласына осы ойынды орнатқаны үшін ұрысып, осы ойынды ойнайтын ауладағы достарының атын айтуға мәжбүрлейді, олардың бұл ойында не істеп жатқанын сұрайды. Бала қатты қорқып, күйзеліп, ойынның мәнін толық түсіндіре алмайды, ал әкесі мұны өзінше түсініп, қате шешім шығарады.

Екіншіден, баспасөз бетіндегі осы ойын туралы ақпарат қазір медиада желдей есіп жүр. Оның ішінде «Хабар» телеарнасының сюжеті де WhatsApp мессенжерінде тарап жатыр. Олар сюжет соңында мәселе ойында емес, жауапкершіліктен қашу деген психологтың пікірін айтады. Бірақ ең алдымен «қауіпті ойынға» қатысты нарративтерге де көп уақыт арнайды.

Үшіншіден, осы ойын туралы Білім министрлігінің ескертпесі: министрлік таратқан ақпаратта Schoolboy Runaway ойынын «қауіпті» дейді.

Енді аздап ақылға қонымды нәрсе айтайық: ойынның сюжеті бойынша ойыншының ата-анасынан серуендеу үшін үйінен қашуы керек дегені, ол балаларды өмірде үйден қашуға үйретеді дегенді білдірмейді. Бұл, жалпы айтқанда, тым қарабайыр ойлау.

Түсінуімізше, жұртты аула сыртына қашу үшін жер үйдің шатырынан шөпке секіретін соңғы эпизод алаңдатады. Жоғарыдағы абзацты оқыңыз.

Бұл ойынға қатысты жалғыз ақылға қонымды қарсы пікір – жас шектеуі. Ол, бұрын жазғанымыздай, бір платформада 12-ге толған балаларға арналса, тағы бірінде 17 жастан асқан жасөспірімдерге арналғаны жазылған. Ойынды әзірлеуші, бәлкім, елдің даурыққанын байқап, ойынға 16+ шектеуін қосуға мәжбүр болды. Бұдан бөлек сюжеттің ойдан шығарылғанын, бұл ойынның «шынайы өмірдегі мінез-құлық үлгісі еместігін» жазады.

Шектеу қалай қалыптасады? Контентке қатысты екені анық. Жоғары жас шектеуін алып, оған не әсер ететінін көрейік. Ойынның ішінде әкесі сыра ішеді – бұл ішімдікті көрсету. Баласын ұстап алған кезде анасы мен әкесі оны ұрады (олар оны шапалақпен ұрады, белдікпен сабайды, бірақ мұны ойынның ішінде көрсетпейді) – зорлық-зомбылық көріністеріне сілтеме жасайды. Футбол көріп отырған әкесі бүкіл команданы сынайды – балағат сөздер мен дөрекі әзіл айтады. Күдікті музыка, саспенс, қудалау мен жазалау элементтері – үрей мен хоррор тақырыбы.

Біз ата-аналарды балаларына эмоционалды зорлық-зомбылық жасамауға шақырамыз, өйткені оларда бұл ойын болмаса да осыған ұқсас ойындар да толып жатыр. Балаларға бұл ойынды ойнауына неге әлі ерте екенін немесе неге мүлде ойнамау керектігін түсіндірудің басқа жолдары бар.

Үйден қашу немесе суицид сияқты ауыр және қорқынышты шешімдердің әлдеқайда күрделі себептері бар екенін түсініңіз: ең алдымен, отбасындағы атмосфера, ата-анамен және құрдастарымен қарым-қатынас, баланың дамуының психоэмоционалдық ерекшеліктері. Телефон ойындарының бұл тізімде болуы екіталай.

Factcheck.kz жаһандық фактчекиң бағдарламасы аясында Meta компаниясының Қазақстандағы алғашқы серіктесі атанды
Meta корпорациясы Facebook, Instagram және Threads желілеріндегі дезинформацияны әшкерелеу үшін қазақстандық Factcheck.kz сайтын вирусты дезинформация мен жалған ақпаратты анықтайтын бағдарламасына қосты.

Үшінші тараптың фактілерді тексеру бағдарламасы 2016 жылдан бері жұмыс істеп келеді. Содан бері оған дүние жүзінде 60-тан астам тілде жұмыс істейтін әрі Халықаралық фактчекиң желісінің (IFCN) қатаң іріктеуінен өткен 100-ден астам тәуелсіз ұйым қосылды. Бағдарламаға қатысатын фактчекерлер дезинформацияны әшкерелеп, оған жалған, ішінара не жартылай жалған я болмаса өзгертілген деген баға береді.

Meta жалған ақпаратпен тиімді күресу үшін контенттің рас-өтірігін тексеретін әлемнің түкпір-түкпіріндегі тәуелсіз фактчекерлермен серіктестік орнатқан. Фактчекерлер ақпаратты жалған, ішінара жалған я болмаса өзгертілген деп бағалаған соң, Meta пайдаланушылардың ол жаңалықты көру мүмкіндігін азайтады. Бұл жалған ақпараттың тарауын тежеп, оны көретін адам санын азайтуға көмектеседі. Жалған контентті жиі жариялайтын парақшалар, топтар мен аккаунттардың көрілімі азайып, олардың монетизация мен жарнама жасау мүмкіндіктері шектеледі. Жазба жалған деп белгіленсе, Meta жазбаны көрген не оны бөліскісі келген адамдарға бұл туралы ескертеді.

Маңызды ескерту: фактчекерлер контентті не аккаунттарды жоюмен я болмаса оларды Meta платформаларында бұғаттаумен айналыспайды, бұған жауапты емес. Фактчекерлер Facebook, Instagram және Threads желілеріндегі жалған ақпаратты әшкерелеп, қаншалықты бұрмаланғаны жөнінде баға береді. Контент пен Meta-ның тәртібіне сәйкестікті тексеру процесі тәуелсіз фактчекиң жүргізетін үшінші тарап бағдарламасынан бөлек жұмыс істейді.

Meta компаниясының стратегиялық серіктестікті дамыту менеджері Николь Хан Factcheck.kz пен Meta серіктестігі туралы ойын білдіріп, «Meta платформаларындағы жалған ақпаратты азайтуға қатысты жұмысымыз жалғасып жатыр және бүгін Factcheck.kz Meta компаниясының Қазақстандағы үшінші тараптың фактілерді тексеру бағдарламасына қосылғанына қуаныштымыз. Meta платформаларын қолданушылардың сенімді ақпарат тұтынуы үшін істеп жатқан жұмысымызға Factcheck.kz атсалысады», - деді.

Factcheck.kz – 2017 жылдан бері жұмыс істеп келе жатқан MediaNet Халықаралық журналистика орталығының жобасы, Орталық Азиядағы алғашқы кәсіби фактчекиң ресурсы. Factcheck.kz 2018 жылдан бері әлемнің жетекші фактчекерлерін біріктіретін Халықаралық фактілерді тексеру желісінің (IFCN) сертификатталған мүшесі.

Қосымша ақпарат үшін:

Meta баспасөз қызметі [email protected]
Мөлдір Утегенова [email protected]

Тұрмыстағы зорлық-зомбылық туралы заңға қарсы петиция аргументтерін талдайық
Толығырақ? — https://factcheck.kz/kaz/faktchek/tjarmystajay-zorlyja-zombylyja-turaly-zajajaa-jaarsy-petitsiya-argumentterjan-taldayyja/

Қазақстандағы электр энергиясының 70%-і көмірден өндіріле ме?
Толығырақ? — https://factcheck.kz/kaz/basty-bet/jaazajastandajay-elektr-energiyasynyja-70-ja-kjamjarden-jandjarjale-me/