.
دکتر مهدی محقّق:

? سال ۱۳۳۸ ه.ش مقاله‌ای نوشتم که این مقاله در واکنش به سخنان دوست مرحومم حسینعلی محفوظ بود. او کتاب سعدی و متنبّی را نوشته بود که دانشگاه تهران آن را چاپ کرد. من این سخن را از خودش نشنیدم ولی شنیدم که این حرف را به او نسبت می‌دهند که گفته بود با دوستی به نام ناجی قیس در تهران همدرس بوده‌اند. طبق قولی که شنیدم محفوظ به قیس گفته بود:

«ایرانی‌ها دو شاعر مهم بیشتر ندارند: یکی سعدی، یکی حافظ. سعدی را من شکستم، تو بیا حافظ را بشکن!»

? این سخن بر من گران آمد. ناچار شدم آن مقاله را بنویسم.
آنچه در آن مقاله به آن اشاره کردم این است که قدما گفته‌اند بسیاری از شعرا تبادل خاطرین دارند یعنی اگر شاعری دید خورشید درخشنده است و دربارهٔ آن شعر گفت و شاعر دیگری نیز دربارهٔ همان خورشید شعر گفت، هر دو از یک خورشید گفته‌اند و به یک نحو اظهار رأی کرده‌اند. نمونه‌های زیادی وجود دارد که دو نفر در دو جای مختلف تشبیهات مشابهی را استفاده کردند. بنابراین لازم نیست هر چه متنبّی در قرن چهارم گفته و سعدی هم در قرن هفتم مانند آن را گفته، اقتباس سعدی از متنبّی باشد.

? مسألهٔ دیگری که در آن مقاله به آن اشاره کردم این بود که علما و اهل بلاغت معتقدند که فضیلت کلام به معانی نیست، بلکه به الفاظ فاخر است چون مضمون را همه می‌دانند.
بحث دیگرم این بود که اسلام دروازه‌های علم را باز کرد چون همانطور که می‌دانید پس از ظهور اسلام بود که دانشمندان مسلمان از زبان‌های یونانی، پهلوی، سانسکریت و... به عربی ترجمه کردند. بنابراین در این فرهنگ اسلامی مضامین مختلف از فرهنگ‌های دیگر وارد شد. حالا اگر لفظ یا آرایه‌ای از فرهنگی در قرن چهارم وارد فرهنگ اسلامی شده، متنبّی آن را به‌کار برده و سعدی هم در قرن هفتم از آن استفاده کرده است، دلیل این نیست که سعدی ابتکار نداشته و از دیگری بهره برده است.

? سخنرانی دکتر مهدی محقّق در همایش سعدی و متنبّی، مرکز فرهنگی شهر کتاب، ۱۳۹۴ ه.ش.

https://t.me/drmahdimohaghegh

.
? متنبّی و سعدی (نقدی بر رسالهٔ دکتر حسینعلی محفوظ)

✍️ به قلم دکتر مهدی محقّق

? راهنمای کتاب، تابستان ۱۳۳۸ ه.ش، شمارهٔ دوّم

https://t.me/drmahdimohaghegh

*? سخنرانی مرحوم حاج شیخ عبّاسعلی محقّق واعظ خراسانی (پدر استاد دکتر مهدی محقّق) در نیمهٔ شعبان سال ۱۳۳۱ ه.ش به مناسبت سال‌روز ولادت حضرت ولیّ‌عصر (عج)*
https://t.me/drmahdimohaghegh
https://t.me/aljonnah