زمانی که فیزیک سیالات می‌خواندیم، سیالات را به دو گروه سیال نیوتنی و سیال غیرنیوتنی تقسیم می‌کردیم که اولی به سیالاتی مانند هوا و آب و دومی به سیالاتی مانند قیر، ژل، ماست، خمیر و عسل اطلاق میشد که قوانین مربوط به حرکت و رفتار این دو گروه باهم متفاوت بودند. آن روزها برایم سئوال شد که آیا برای این دو لغت سیال نیوتنی و سیال غیرنیوتنی در زبان ما نیز معادل‌های وجود دارد؟ و وقتی لغتنامه‌های ترکی را زیر و رو کردم با حیرت دو لغت بسیار عالی برای این عبارات پیدا کردم که برایم چیزی در حد کشف بود.

برای سیال نیوتنی لغت سویوق (suyuq) و لغت قویوق (quyuq) برای سیال غيرنيوتنى وجود داشت و ما هنوز برای سوپ و آشی که مواد افزودنی اندکی داشته و زیاد آبکی شده باشد؛ سیویق یا سیویخ میگوییم که همان سویوق و بمعنى مايع رقیق می‌باشد که معادل همان سیال نیوتنی است و امروزه غذایی به نام قویماق (quymaq) داریم که نامش از لغت قویوق بمعنى شل، ول و سيال غليظ به یادگار مانده و نحوه حرکت و رفتارش تابع قوانین نیوتن نیست.

در دیوان اللغات الترک (ص۵۰۲ نسخه دکتر صدیق) به نوعی نان روغنی خمیری شکل و به هر ابزار فلزی که با ذوب و ریخته‌گری ساخته شود، قویما (quyma) گفته شده که ارتباط آن نان روغنی و غذای امروزی قویماق به وضوح دیده می‌شود. همچنین در ترکی قدیم به حالت مذاب همه فلزات قویما گفته شده که دقیقا معادل همین سیال غیرنیوتنی دروس ما بود و در فرهنگ سنگلاخ؛ تألیف میرزا مهدی استرآبادی نیز به نقره؛ قویوم نوشته شده و امروزه در ترکیه به زرگر؛ قویومچو می‌گویند.

همچنان که معادل‌های ترکی ماست؛ هر دو لغت قاتیق و یوغورت مفهوم غلیظ و عجین شده را دارند، لغت بال یا همان عسل نیز یکی دیگر از سیالات غیرنیوتنی ما بود که همان مفهوم غلیظ بودن و رقیق نبودن در نام آن سیال مستتر بود. ما به گل غلیظ و ورز داده شده، بالچیق یا پالچیق می‌گوییم، ولی به گل بسیار رقیق، زیغ می‌گوییم که همان سیویق بمعنی رقیق بوده و با تبدیل سین به حرف ز بصورت زیویق و زیغ در آمده است. برخلاف پالچیق که گلی ورز داده شده است و کارکردهایی دارد، زیغ تنها مایعی است که کمی کدر شده و باعث آلودگی لباس بچه‌ها می‌شود و به افرادی که صریح و شفاف نبوده و فکرشان را کدر و مبهم بیان کنند، قارنی زیغلی می‌گوییم.

----------
@ibrahimsavalan

📰 کولتورل-توپلومسال، تورکچه-فارسجا "گونش" درگیسی‌نین بئشینجی ساییسی.

📰 شماره پنجم نشریه فرهنگی-اجتماعی، تورکی-فارسی "گونش".

#گونش_درگیسی
#نشریه_گونش

💢 کانون شمس دانشگاه صنعتی اورمیه
💢 اورمو تئکنیک بیلی‌یوردو'نون شمس درنه‌گی 👇👇

@shams_uut

Yar Qasidi😞
Ustad Şəhriyar

@xalq_mahnisi

?سهند درگی‌سینین 21_جی سایئ‌سی
(مئی آیینین اوچو، دونیا مطبوعات آزادلیغی گونو موناسیبتی‌ایله)

ایچینده‌کی‌لر:
✅مصاحبه با رزیدنت ارشد داخلی
پیرامون مسائل و مشکلات دوران دستیاری
✅تبریز در نهضت تنباکو
✅تبریز و موزه هایش
✅قلب دریاچه ارومیه هنوز می‌تپد
✅رقص آذربایجانی
✅قان‌لی قوجا اوغلو قان تورالی حیکایه‌سی
✅صمد وورغون
✅آذربایجان یوردوموز، تیراختور بوزقوردوموز
✅توران دروازه نجات ایران
✅اوزه‌ییر حاجی بیگ اوف خالق اولین اپرای جهان اسلام

@sahand_ocaq