✅ املای درست برخی از واژه‌ها

آن‌قدر (و این‌قدر)، با نیم‌فاصله
آنکه، اینکه و بلکه، چسبیده
آنگاه، چسبیده
شست‌وشو، نه شستشو
گفت‌وگو، نه گفتگو
علاقه‌مند، نه علاقمند
بیندیش، نه بیاندیش
سپاسگزار، نه سپاسگذار
مسئله، نه مسأله
بلیت، نه بلیط
جابه‌جایی، نه جابجایی
آنچه، چسبیده
چنانچه، چسبیده
چنان‌که، با نیم‌فاصله
هیچ‌کدام، با نیم‌فاصله
هرگاه، بدون فاصله بین هر و گاه
به‌خصوص، نه بخصوص
بشخصه، نه به‌شخصه
رئیس، نه رییس
یک‌چهارم، با نیم‌فاصله

? دستور خطّ فارسی، فرهنگستان زبان و ادب فارسی

#نگارش

حافظ:

عاشق که شد که یار به حالش نظر نکرد
ای خواجه درد نیست وگرنه طبیب هست

سایه:

عاشق منم که یار به حالم نظر نكرد
ای خواجه درد هست ولیکن طبیب نیست

۱۹ مردادماه سالروز درگذشت هوشنگ ابتهاج (سایه)

✅ امروزی‌نویسی

بهتر است نوشته‌های علمی مطابق با استانداردها و مقتضیات روز نوشته شوند تا درک و فهم آن‌ها ساده‌تر باشد. در اینجا، با ذکر چند مثال این موضوع را روشن‌تر می‌کنیم.

مثال ۱: خط مار بر نقطه‌ی P.

«مار» در اینجا یعنی مرور‌کننده یا گذرنده. پس بهتر است به‌جای این عبارت بنویسیم خط گذرنده از نقطه‌ی P.

مثال ۲: بازای هر عدد حقیقی x داریم x²≥0.

ویراستاران توصیه می‌کنند که پیشوند «به» جدا از کلمه‌ی بعد از خود و با نیم‌فاصله نوشته شود. بنابراین در این مثال بهتر است به‌جای «بازای» بنویسیم «به‌ازای». همچنین است در مورد عبارت‌های «بویژه»، «بهرحال»، «بطوری که» و «بکارگیری».

مثال ۳: قوای طبیعی عدد حقیقی x.

منظور از قوای طبیعی یک عدد، توان‌های طبیعی آن عدد است. پس به‌جای عبارت بیان شده بهتر است بنویسیم توان‌های طبیعی عدد حقیقی x.

مثال ۴: لذا و فلذا.

بهتر است به‌جای این دو واژه از جایگزین‌های مناسب آن‌ها مانندِ «پس»، «بنابراین»، «در نتیجه» و «از این‌رو» استفاده کنید.

به این فهرست می‌توان مثال‌های بیشتری اضافه کرد، اما به ذکر همین چند مثال رایج بسنده می‌کنیم. اصل موضوع را فراموش نکنیم: ساده بنویسیم، چون قرار است مخاطب به‌سادگی به منظور ما پی ببرد.

#نگارش

✅ پرهیز از فعل اضافی

در ریاضیات، برخی از گزاره‌ها را به‌کمک نمادهای ریاضی بیان می‌کنیم. گزاره‌هایی که با استفاده از نمادهای ریاضی بیان می‌شوند، از چپ به راست خوانده می‌شوند. مثلاً برای دو عدد حقیقی معلوم مانند a و b، گزاره‌های

a=b, a<b,

از چپ به راست، به‌ترتیب چنین خوانده می‌شوند:

- عدد a مساوی با b است.

- عدد a کوچک‌تر از b است.

باید توجه داشت که فعل چنین گزاره‌هایی، بسته به موقعیت آن‌ها در متن، ممکن است تغییر کند. برای مثال، عباراتِ «فرض کنید که a=b» و «اگر a<b، آنگاه a+b<2b» به‌ترتیب چنین خوانده می‌شوند:

- فرض کنید که a مساوی با b باشد.

- اگر a کوچک‌تر از b باشد، آنگاه a+b کوچک‌تر از 2b است.

در واقع، این رابط‌ها و دیگر رابط‌های ریاضی مانندِ

, ≤, ≥, ≈, ≠, ∈, ⊆, ≡, ≅, ∥, ⊥

دارای فعل متناسب با جمله هستند. از این رو، از به‌کار بردن جملاتی مانند «فرض کنید که a=b باشد» و «اگر a<b باشد، آنگاه a+b<2b است» در متن‌های ریاضی باید پرهیز کرد.

#نگارش

✅ علائم سجاوندی و محصورکننده‌ها

علائم سجاوندی مانند ویرگول، .، :، ؛، ! و ؟ بدون فاصله با کلمه‌ی قبل از خود نوشته می‌شوند، ولی بعد از آن‌ها باید یک فاصله‌ی خالی قرار گیرد. مانند: من، تو، او.

علامت‌های پرانتز، کروشه، آکولاد، گیومه، نقلِ‌قول و نظایر آن‌ها، بدون فاصله با عبارت داخل خود نوشته می‌شوند، ولی با عبارات اطراف خود، یک فاصله دارند. مانند: (این)، [آن]، {این‌ها} و «آن‌ها».

#نگارش

✅ کوتاه‌نویسی

به جمله‌بندی مسئله‌ی بالا توجه کنید. اِطناب چرا، وقتی می‌شود این سؤال را کوتاه‌تر و شیواتر نوشت؟ مثلاً به این صورت:

فرض کنید A و X دو ماتریس حقیقی n×n باشند به طوری که:

A⁴=0, X+A²X+XA³=A.

مطلوب است محاسبه‌ی X بر حسب A.

تا جایی که می‌توانیم باید ساده و کوتاه بنویسیم. فعل‌های ترکیبی، کلمات زائد و توضیح واضحات موجب درازنویسی می‌شوند و باید تا حد امکان از آن‌ها پرهیز کرد.

#نگارش

? راهنمای تایپ کامپیوتری
✍️ محمدکاظم کاظمی

? فاصله‌گذاری در خط فارسی
✍️ احمد صفّارمقدّم

✅ رعایت فاصله‌ها و نیم‌فاصله‌ها

رعایت فاصله‌ی میان کلمات در خوانایی متن اهمیت فراوانی دارد و عدم رعایت این موضوع، یکی از مشکلات عمده‌ی نویسندگان ماست. کاراکتر فاصله برای جدا کردن دو کلمه از همدیگر است. ما به این وسیله، استقلال کلمات را نشان می‌دهیم و از بدخوانی متن پیشگیری می‌کنیم. اگر فاصله‌ها را به درستی رعایت نکنیم، آنگاه کلمات گاهی به شکل ناخوشایند در هم ادغام می‌شوند و خواندن متن را دشوار می‌کنند. از این گذشته، برخی کلمات هستند که اگر فاصله‌ی میانشان رعایت نشود به کلمه‌ای دیگر تبدیل می‌شوند.

مثال ۱:

به ترکیب «محمد علی دوستی» توجه کنید. مشخص نیست که اسم این فرد «محمدعلی دوستی» است یا «محمد علی‌دوستی». اگر فاصله‌ها به درستی رعایت شوند، آنگاه این ابهام از بین می‌رود.

مثال ۲:

اگر فاصله‌ها به درستی رعایت نشوند، آنگاه ممکن است ترکیبات زیر به جای هم اشتباه گرفته شوند:

و زیر (و+زیر)، وزیر (مقام دولتی)

و صف (و+صف)، وصف (توصیف کردن)

ز رشک (ز+رشک)، زرشک (ماده‌ی غذایی)

در برخی موارد نباید از فاصله استفاده کنیم و به جای آن باید از نیم‌فاصله استفاده کنیم. برای مثال، نوشتن «می‌گوییم» به صورت «می گوییم» نادرست است. در ادامه‌ی این فرسته، منابعی برای اطلاع بیشتر از قواعد جدانویسی قرار خواهیم داد.

#نگارش