‍ *⌛️در صد ثانیه*

🔡 حدود دو دقیقه از سخنان بانویی، به‌عنوان چهره‌ای پیشرو در کسب‌وکار (که البته تحسین‌برانگیز است)، پخش می‌شود. صد ثانیه‌ای که در هر دمِ آن، لشکری از واژه‌های انگلیسی، واژه‌های فارسی را دانه‌به‌دانه گردن می‌زند. واژه‌هایی که بیشتر آن‌ها را هر دانش‌آموز و دانشجو و زبان‌آموزی، با آشنایی نه‌چندان پیشرفته با زبان انگلیسی، می‌شناسد و گفتن‌شان نه جای تفاخر دارد نه نشان از کاربرد زبان تخصصی. این که چرا، به‌ویژه در سال‌های اخیر، واژه‌های انگلیسی این‌چنین در زبان ما فراگیر شده‌‌‌اند دلایل گوناگون دارد که بارزترین‌ آن‌ها، افزون بر خودکم‌بینی فرهنگی، جنبۀ تجاری و اقتصادی دارد.
استادی می‌گفت: «آدم‌ها گول خوردن را دوست دارند و گاه خودخواسته گول می‌خورند». این حکایت ماست در این روزها. می‌دانیم فلان کالا بی‌کیفیت است، اما چون نام خارجی دارد چشم‌بسته آن را می‌خریم و حتی حق می‌دهیم که گران‌تر هم بخریم؛ اما به کالای خوبی که نام ایرانی دارد با تردید نگاه می‌کنیم، چانه می‌زنیم که آن را ارزان‌تر بخریم، و دست‌آخر هم نمی‌خریم! فلان کت‌وشلوار معمولی سبک «مردانه» را، به قیمت آنچنانی، با نام «ماسکولین» بِهِمان قالب می‌کنند، و ما هم لابد فکر می‌کنیم که با پوشیدنش خارجی شده‌ایم! یا می‌دانیم که فلانی چه‌بسا از درست گفتن یک جملۀ سادۀ انگلیسی (و اغلب فارسی) هم ناتوان است؛ ولی چون تک‌واژه‌های انگلیسی می‌پرانَد و تنها حروف ربط و عطف و چند واژۀ دستوریِ دیگر را فارسی می‌گوید، در نگاه ما بُتی می‌شود که می‌کوشیم همانندش شویم (حتی جلو بزنیم)، باشد که قطره‌ای از این بارانِ «باکلاسی» بر کهنه‌بامِ «بی‌کلاسیِ» ما نیز شَتَکی بکند! حال‌آن‌که چه بسیارند استادان بی‌ادعا که چند زبان را به‌خوبی هم می‌دانند، ولی چون در خلوت خود سال‌ها دود چراغ خورده‌ و از غوغا و نمایش و سوداگری به‌دور بوده‌ و خدمت را برگزیده‌اند، تا از دنیا نروند، حتی نامشان را هم نمی‌شنویم، چه رسد به آنکه بخواهیم مانندشان شویم؛ اما پس از مرگشان واویلا سر می‌دهیم که چه درّ یتیم و دردانه گوهری داشتیم و ندانستیم و مسئولان کجایند؟!
بدبختانه سخن بزرگان را آنطور که باید درک نمی‌کنیم؛ می‌خوانیم و می‌رویم و دلخوشیم به ادعای دانستن، که اگر درک می‌کردیم که «چشم‌ها را باید شست» و «واژه‌ها را باید شست» یعنی چه، به این خطاهای بینایی و گفتاری و رفتاری و شناختی گرفتار نمی‌شدیم.
ذهن‌ها را باید شست.

✍🏻 سمانه ملک‌خانی

#گروه_واژه_گزینی_فرهنگستان_زبان_و_ادب_فارسی
@cheshmocheragh

*🔴 چندمین بار است که کانال «انجمن ویراستاری ایران»، فرسته‌های کانال «چشم‌و‌چراغ» را با حذف نام و منبع در کانال خود می‌آورد. دلیل این بی‌اخلاقی چیست؟*

#گروه_واژه_گزینی_فرهنگستان_زبان_و_ادب_فارسی
@cheshmocheragh

⁧‏⁧⬇️⬇️⬇️

‍ *📚 به‌ مناسبت ۱۴ فوریه، روز جهانی اهدای کتاب*
🎤 دکتر #علی_شیوا، عضو هیئت‌علمی فرهنگستان زبان و ادب فارسی
📺 انواع قطع و جلد کتاب

👈🏼 چند اصطلاح دیگر:

📕عطف: در صحافی، قسمتی از سطح خارجی کتاب است که پشت و روی جلد را به یکدیگر می‌چسبانَد و روی آن برخی مشخصات کتاب مانند نام کتاب، مؤلف، مترجم، و ناشر چاپ می‌شود.

📖 شیرازه: نواری پهن که در صحافی کتاب به‌کار می‌رود و در دو سرِ بالا و پایینِ عطف کتاب چسبانده می‌شود تا اتصال ورق‌های کتاب را به‌ هم محکم کند. انتهای بالایی و پایانیِ شیرازه معمولاً دارای بندی است به رنگ‌های متناوب سفید و آبی و سرخ و قهوه‌ای یا رنگ‌های دیگر.

🎗نوارِ نشان (register): نواری نازک و باریک از پارچه که در بالا به شیرازه متصل است و انتهای دیگر آن آزاد است و در میان برگ‌های کتاب قرار می‌گیرد. نوار نشان وسیله‌ای است کمکی برای نشان کردن صفحه‌ها در جریان خواندن و نقش چوق‌الف را بازی می‌کند.

🔖چوب‌الف/ چوق‌الف*: قطعه‌ای از جنس کاغذ یا چوب یا چرم یا جز آن که برای مشخص کردن صفحۀ موردنظر در بین اوراق کتاب گذاشته می‌شود.

• واژه‌های مصوب فرهنگستان برای bookmark/ book marker  در گروه #علوم_کتابداری_و_اطلاع_رسانی «چوق‌الف» و در گروه #رایانه_و_فناوری_اطلاعات «نشانک» است. نشانک در اینجا علامتی است که کاربر در جایی از یک متن برای مراجعات بعدی می‌‏گذارد.

#تکه_فیلم
#کتاب_واژه
#صبح_به_خیر_ایران (اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۷)
#گروه_واژه_گزینی_فرهنگستان_زبان_و_ادب_فارسی
@cheshmocheragh

-«بنویس گل».
بچه می‌مانَد خدایا چه کند!
ــ «گاف، پیش: گُـ، لام جزمی: گُل».
کودک حیران می‌مانَد؛ «گاف، پیش گُـ» چه فلزی است؟ چه جانوری است؟ لام جزمی اسم گُل است یا باغبان؟ اینجاست که تسلیم چوب و فلک می‌شود... .

بزرگ‌ترین هدیه‌ای که میرزا حسن رشدیه فراهم آورده بود، الفبای صوتی بود که از ابتکارات پرقیمت آن شادروان است. مثلاً در کلمهٔ «بار» می‌گفت «ب‌ــ‌ا می‌شود با، با ــر می‌شود بار»، و نمی‌گفت: «ب به صدای الفی: با، و به ‌صدای جزمی ر می‌شود بار»... و برای تشخیص حروف هر کلمه صداهای آن را جدا می‌کرد و می‌نوشت، و کودک از گفتن اسم حروف و مطالبی که نمی‌فهمید آسوده شده بود. از پدر شنیدم که: «خدمت بزرگ من تأسیس مدرسه در ایران نیست. اگر من این کار را نمی‌کردم، دیگری می‌کرد. خدمت من ایجاد الفبای صوتی است که راه آموزش را آسان کرده‌ و نوآموزان بی‌گناه را از آن کوره‌راه‌ها و عذاب‌ها خلاص کرده‌‌است...».

برگرفته از: شمس‌الدین رشدیه (فرزند میرزا حسن رشدیه). سوانح عمر. تهران: نشر تاریخ ایران، چاپ اول، ۱۳۶۲، ص ۱۷، ۲۳ و ۲۴.

??‍?میرزا #حسن_رشدیه (۱۴ تیر ۱۲۳۰ - ۱۸ آذر ۱۳۲۳)

https://t.me/cheshmocheragh

#چوگان
فرهنگستان در #صبح_به_خیر_ایران
دکتر #علی_شیوا
#گروه_واژه_گزینی_فرهنگستان_زبان_و_ادب_فارسی
@cheshmocheragh

هزارواژهٔ #حمل_ونقل_درون_شهری_جاده_ای

معرفی هزارواژه‌ها:
https://t.me/cheshmocheragh/4684
#کتاب
#هزارواژه
#واژه_های_مصوب_فرهنگستان
#گروه_واژه_گزینی_فرهنگستان_زبان_و_ادب_فارسی
@cheshmocheragh

هزارواژهٔ #ژن_شناسی_و_زیست_فناوری ۱

معرفی هزارواژه‌ها:
https://t.me/cheshmocheragh/4684
#کتاب
#هزارواژه
#واژه_های_مصوب_فرهنگستان
@cheshmocheragh

‍ ?? پایش و واپایش

?طرح پایش خون،
?معاینات پایش سلامت کارکنان،
?پایش سلامت دانشجویان،
?برنامۀ پایش سلامت برای تلفن همراه.
«پایش»، اسم مصدر فعل پاییدن، در برابر monitoring، به‌معنی نگهبانی و مراقبت، این روزها دیگر ناآشنا نیست. این واژه به‌معنی نظارت بر محیط یا صحنه یا دستگاه ازطریق نمایشگر است. «پایش» برگزیده و مصوب کارگروه تخصصی #مهندسی_مخابرات، در نخستین دفتر فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی است. «پایش» بار دیگر هم در زمان فراگیری کرونا با تعریف تخصصی #پزشکی به‌تصویب رسید که در آنجا به‌معنی اندازه‌گیری و تحلیل متوالی و مکرر داده‌ها و سنجش‌های روزمره به‌منظور تعیین تغییرات صورت‌گرفته در وضعیت سلامت افراد یا محیط فیزیکی و اجتماعی آنها و تحلیل و بررسی اثر یا اثرات یک مداخله بر وضع سلامت جامعۀ هدف است. پایشگر (monitor، فرد یا دستگاه ناظر) و پایشگری (monitoring، پاییدن و مشاهدۀ فعالیت‌ها در سامانۀ پردازشی برای تحلیل‌های بعدی) از مشتق‌های این واژه هستند.
مشتق دیگرِ این واژه، «واپایش» (پیشوند «وا-/ با-» به‌نشان تکرار و تأکید، یعنی بازپایش) است، که در برابر control، به‌معنی نظارت و مدیریت بر چیزی یا مهار و محدود‌سازی آن آمده‌است. این واژۀ نوساخته به‌خوبی توانسته‌ به‌جای الفاظی که تاکنون در برابر واژۀ «کنترل» رایج بوده‌اند، مانند اداره و مهار و بازبینی و بازرسی و نظارت و ضبط و مراقبت، به‌کار برود. «واپاییده» به‌معنی کنترل‌شده و «واپایشگر» به‌معنی کنترل‌کننده هم در کنار «واپایش» به‌تصویب رسیده‌اند.

✍?سمانه ملک‌خانی

گروه واژه‌گزینی #عمومی
#واژه_شناسی
@cheshmocheragh

Telegram

attach 📎

?به‌ مناسبت زادروز استاد #هوشنگ_مرادی_کرمانی
داستان‌خوانی ایشان در همایش بین‌المللی میراث مشترک ایران و هند، تهران، خرداد ۱۳۹۵
@cheshmocheragh