آقای رئیس‌جمهور مواظب بوروکراسی باشید
منتشرشده در روزنامه ایران ۲ دی ۱۴۰۳

محمد فاضلی

چند روزی از مصاحبه تلویزیونی آقای رئیس‌جمهور پزشکیان می‌گذرد و نوشتن درباره آن شاید دیر باشد. اما وقتی از آن فاصله گرفته‌ایم، زمان بهتری برای پرسیدن برخی سؤالات است.

سؤالاتم را اتفاقاً می‌خواهم از نقاط قوت آن گفت‌وگوی تلویزیونی بپرسم و بنابراین ابتدا باید خیلی مختصر نقاط قوت آن ‌را ذکر کنم.

یک- آقای پزشکیان! شما تلاش نکردید ناترازی‌ها را پنهان کنید. این البته عقلانی‌ترین کار است. اما خب ما عادت کرده‌ایم شاهد گفت‌وگوهای مقاماتی باشیم که بسیار سعی می‌کردند تا چیزهایی را پنهان کنند، حتی اگر آشکارتر از روز روشن باشد.

دو- آقای پزشکیان! شما یک واقعیت دیگر هم گفتید که ما به شنیدن آن از زبان مقامات عادت نداریم. گفتید «با اعداد که نمی‌شود دعوا کرد.» باور کنید این برای ما که شاهد بوده‌ایم بسیاری نه فقط با اعداد دعوا کرده‌اند، بلکه اعداد را به نحوی شکنجه کرده‌اند تا از آنها اعتراف بگیرند، خیلی هم غیرعجیب نیست. تصور می‌کنم شما سعی کردید اعداد را شکنجه نکنید تا به موفقیت‌تان اعتراف کنند.

سه- آقای پزشکیان! شما وعده ندادید. وضع اقتصاد، جامعه و سیاست البته چنان آشفته است که عقلا همین کار را می‌کنند و وعده بالاخص از نوع سر خرمن آن نمی‌دهند و شما هم همین کار را کردید.

چهار- آقای پزشکیان! حداقل برداشت من این بود که شما نمی‌گویید «ملت آسوده بخوابید که ما بیداریم.» البته جایگاه و وظایف شما ایجاب می‌کند که نگرانی ایجاد نکنید اما خب نمی‌شود آن‌ همه از ناترازی، نبود پول، مطالبات پرستاران و بازنشستگان، اقدامات ضدامنیتی از ابتدای شروع به کار دولت و غیرقابل اجرا بودن قانون حجاب و عفاف گفت و هیچ نگرانی ایجاد نکرد. از در و دیوار گفت‌وگوی شما می‌بارید که باید نگران بود، خیلی هم باید نگران بود حتی اگر خود شما به صراحت نگویید.

آقای رئیس‌جمهور پزشکیان! همین چهار نکته کفایت می‌کند تا معتقد باشم در آن گفت‌وگو در حد مقدورات خوب بودید. فکر کنید مثلاً از ۴۰ سال پیش هیچ مقام مسئولی تلاش نکرده بود ناترازی‌ها را پنهان کرده و زیر فرش‌های متعدد جارو کند؛ اعداد را شکنجه نکرده بود تا به موفقیت‌های او اعتراف کنند؛ وعده‌های سر خرمن نداده بود و سرکنگبین وعده‌ها صفرای ناترازی‌ها را نفزوده بود و دائم به ملت نگفته بود شما آسوده بخوابید که ما بیداریم و خودش را در هیبت قهرمان توده‌ها جا نزده بود؛ الان وضع بهتر نبود؟

من البته معتقد نیستم که در دنیای سیاست عمومی «ماهی را هر وقت از آب بگیری تازه است.» بلکه درست برعکس گاهی اوقات ماهی صیدشده از دریای سیاست عمومی، آنقدر دیرهنگام صید می‌شود که دیگر بوی گند گرفته و به هیچ دردی نمی‌خورد. اما بالاخره شما سنگ بنای مقام مسئولی را بنا نهاده‌اید که قرار است پنهان‌کار ناترازی، شکنجه‌گر اعداد، دهنده وعده‌های سر خرمن و منادی آسودگی‌های فریبنده توده‌ها نباشد. اینها را به فال نیک می‌گیرم و فقط چند سؤال می‌پرسم. تصور می‌کنم راه و رسم جدید بدون پاسخ دادن به این سؤالات ناقص و بدون اثربخشی کافی باشد.

ادامه 👇👇

https://telegra.ph/%D8%A2%D9%82%D8%A7%DB%8C-%D8%B1%D8%A6%DB%8C%D8%B3%E2%80%8C%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1-%D9%85%D9%88%D8%A7%D8%B8%D8%A8-%D8%A8%D9%88%D8%B1%D9%88%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%A8%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%AF-12-22

مهاجرات ایرانیان

محمد فاضلی

بخش قابل توجهی از ایرانیان در رؤیا یا در حال اقدام برای مهاجرت هستند. برخی هم ویزای‌شان را گرفته‌اند و به زودی وطن را ترک می‌کنند. سازمان‌ها و شرکت‌ها، دانشگاه‌ها و بین دوست و آشنا زیادند آدم‌هایی که خودشان رفته‌اند یا روح‌شان رفته و این‌جا در تعلیق بین ماندن و رفتن زندگی می‌کنند.

شناخت علل و انگیزه‌های این پدیده مهم است. عده‌ای می‌گویند این‌که پژوهش و گزارش نیاز ندارد، همه چیز روشن است؛ تا اندازه‌ای هم درست می‌گویند. اما پژوهش و گزارش، آن‌چه را که می‌بینیم و احساس می‌کنیم، به زبان داده و عدد و واقعیت سنجش‌شده بیان می‌کند. راه بر انکار می‌بندد، هشدار می‌دهد و اقدام طلب می‌کند.

گزارشی که با عنوان «مهاجرت ایرانیان: علل و انگیزه‌ها» به شما تقدیم می‌شود، حاصل پژوهشی است که در تیرماه ۱۴۰۲ انجام شد. خلاصه‌ای از این گزارش را در پاییز ۱۴۰۳ در قالب پادکست دغدغه ایران منتشر کردم؛ و حالا کل گزارش در این‌جا تقدیم می‌شود.

پادکست دغدغه ایران در کست‌باکس

پادکست دغدغه ایران در تلگرام

از ۱۲ هزار نفری تشکر می‌کنم که به پرسشنامه پاسخ دادند.

ممنون اگر به اشتراک می‌گذارید.

@fazeli_mohammad

فریاد بزنی فریاد می‌زند

🖋️جواد کاشی
@javadkashi

ایران امروز در یک خلاء گفتمانی زیست می‌کند. هنگامی که خلاء گفتمانی هست چشم‌اندازهای فردا تیره‌اند و همه منتظر حوادث می‌مانند، یا انتظار می‌کشند متفکر تازه‌ای از راه برسد و با خلق گفتمانی تازه دروازه‌های تازه بگشاید. اما برای خلق یک گفتمان تازه نباید منتظر متفکر تازه‌ای بمانیم. اصل ماجرا چرخش در مسیر عادت شده رویدادهاست که بستر ظهور گفتمان تازه را هم فراهم می‌کند. تعلیق اجرای لایحه عفاف و حجاب از آن دست رویدادهاست.

این لایحه بارها بازنویسی شده، تعلیق شده، بازگشت خورده و هنوز هم که هنوز است به مرحله اجرا نرسیده است. تعلیق دوباره لایحه، آخرین سکانس این فیلم تماشایی است. از این همه رفت و برگشت چیزی نمی‌توان فهم کرد الا اینکه نظام جمهوری اسلامی نگران بازتاب آن و واکنش جامعه است. نظام به جامعه ناهمسو با انتظار خود گردن نهاده است. این ماجرا را اینطور بخوانید: پذیرش دیگری بودن دیگری ، یا به رسمیت شناختن دیگری.

گام نخست به رسمیت شناسی، پذیرش یک دیگری است که به هیچ روی تن به همسان شدن نمی‌دهد. گام دوم بازآفرینی مناسبات است به طوری که دیگری متفاوت، با همه تفاوت‌هایش پذیرفته شود. سخنی که این پذیرش را به زبان می‌آورد گفتمان جدید است. نظام به این گفتار نزدیک نمی‌شود اما اگر خود مبدع آن نباشد، دیگران چنین می‌کنند و بهره آن را در عرصه سیاست همان‌ها خواهند برد.

ماجرای حجاب با ماجرای ماهواره تفاوت ماهوی دارد. نظام هیچ‌گاه ماهواره را نپذیرفت. در سکوت از آن عقب نشست. اما عقب نشینی در باره حجاب دختران نیازمند یک بازاندیشی عمیق پیرامون نسبت حکومت با جامعه است. جامعه تشخص پیدا کرده و صدا دارد. فریاد بزنی فریاد می‌زند.

حکومت همراه با پشتوانه‌های اجتماعی خود ضروری است ترتیبات گفتگو و پذیرش دیگری در جامعه ایرانی را کلید بزند. به جای آنکه خود را نماینده یک گروه و رویاروی گروه‌های دیگر اجتماعی تعریف کند، ارتفاع بگیرد و خود را به مثابه میانجی و داور تعارضات فرهنگی و اجتماعی و سیاسی جایگذاری کند. این تغییر مسیر و گفتار، راه‌هایی برای حل بقیه مشکلات عدیده نیز خواهد گشود.

آنگاه می‌بینی که میدان سخن‌های تازه گشوده می‌شود، افق‌های جدیدی پدیدار می‌شود و جامعه‌ای که به نظر می‌رسد احساس نفس تنگی می‌کند، خشم خود را فرومی‌دهد و کمی هم لبخند می‌زند. باید بپذیریم امروز نظام جمهوری اسلامی بیش از مردم نیازمند اکسیژن برای تنفس است. این بار فقدان پذیرش مردم است که فضای تنفس را برای نظام سیاسی تنگ کرده است.

#حجاب_و_عفاف

@fazeli_mohammad

هیچ صدایی از درون بر نمی‌آید

🖋️ جواد کاشی
@javadkashi

زندگی سیاسی یک سویه مادی و یک سویه معنوی دارد. سویه مادی‌اش قانون و سازمان‌ها و نهادها و احزاب و رسانه‌ها و منابع قدرت‌ است. سویه معنوی‌اش داستان‌های جدی گرفته شده در عرصه عمومی است. مطابق هر یک از این داستان‌ها مردم از جایی آغاز کرده‌اند، اینک رهسپار مقصدی دیگرند.

افراد در این داستان‌ها جایی به خود اختصاص می‌دهند و متن زندگی شخصی‌شان را به نقش‌آفرینی در رخدادهای داستان وابسته می‌کنند. جوامع هر چه مدرن‌تر شوند، زندگی سیاسی متکثرتر می‌شود. گروه‌های متفاوت هر کدام با داستانی ظاهر می‌شوند و صحنه سیاسی به عرصه رقابت و رویارویی داستان‌های فراوان تبدیل می‌شود. سیاست به کانون خلق نظام‌های معنوی متکثر تبدیل می‌شود.

سه عامل هست که عرصه عمومی را از وجه معنوی تهی می‌کند. عامل نخست استبداد سیاسی است. هنگامی که یک گروه خیال می‌کند تنها داستان اوست که مرجعیت دارد و همگان باید بازیگران یک داستان شوند، عرصه سیاست کانون معنابخش خود را از دست می‌دهد

اگر قرار باشد عرصه سیاسی با یک داستان سازماندهی شود، دیگران احساس می‌کنند به جای آنکه بازیگر باشند، عروسک‌های خیمه شب‌بازی‌اند. اکثر مردم تن می‌زنند و ترجیح می‌دهند در یک خلاء معنوی زندگی کنند.

عامل دوم، نقش‌آفرینی موثر نیروهای خارجی است. داستان در یک موقعیت مکانی مشخص ظهور می‌کند. بازیگران کم و بیش محدود و آشنا دارد. داستان‌های معنابخش عرصه سیاست، ممکن است گاهی از مرزهای ملی فراتر روند. اما تا اطلاع ثانوی هنوز این قلمروهای ملی است که زندگی داستان‌وار یک جماعت را امکان‌پذیر می‌کند.

عامل سوم، از کار افتادن ساختار مدیریتی کشور و ناتوانی در تامین امور مادی مردمان است. مردم دست به گریبان فقر و بی‌ثباتی دیگر به هیچ داستانی نمی‌اندیشند.

آوارگی بشار اسد و ابهام مردمان شاد سوریه، پیامد خالی شدن سیاست از بعد مادی و معنابخش است. در پرتو دیکتاتوری یک خاندان بی‌رحم، مردم مجالی نداشته‌اند تا در گروه‌های شناسنامه‌دار، داستانی برای حیات جمعی‌شان بسازند. اینک نیز نقش‌آفرینی موثر کشورهای همسایه و ناهمسایه امکان خلق معناهای همبسته‌ساز سیاسی را ناممکن کرده است.

این روزها جلساتی با هدف مدیریت سوریه بعد از اسد برگزار می‌شود یکبار در عراق و این بار در اردن. مردمان سوریه هیچ نماینده‌ای در این جلسات ندارند. دست اسرائیل تماماً باز است و هر کاری که دلش می‌خواهد انجام می‌دهد. ترکیه سوداهای فراوان در سر دارد و ایران به یک فردای دیگر در سوریه دل‌بسته است. اما

هیچ صدایی از درون بر نمی‌آید.

@fazeli_mohammad

🔴فقط یک نمونه

🔺اعتماد ۲۴ آذر ۱۴۰۳

✍️عباس عبدی

🔘نوشتن در باره یک نامه با ۱۳۰ امضای نمایندگان خطاب به رییس جمهور، شاید بی‌تناسب با شرایط کلان کشور باشد، ولی اگر به نتیجه‌گیری یادداشت دقت کنیم، متوجه خواهیم شد که این نحوه رفتار و موضع‌گیری استثنا نیست، بلکه یک قاعده است.

🔘مسأله این است که شورای عالی انقلاب فرهنگی در دولت گذشته مصوب کرد که ظرفیت رشته‌های پزشکی سالانه ۲۰ درصد افزایش پیدا کند، هدف آن افزایش ۱٫۵ برابری سرانه پزشک در ایران بود. از همان زمان اعتراضات دانشگاه‌های علوم پزشکی شروع شد ولی فایده نداشت. در واقع قانون می‌نویسند برای کسانی که اصلاً قبول ندارند، و آن را اجرایی نمی‌دانند، بلکه زیان‌بار می‌دانند.

🔘گزارش‌های بعدی از دانشگاه‌ها نشان داد که انتقادات درست بوده، لذا شورا را به این نتیجه رساند که مصوبه را اصلاح کند، و در نهایت این سیاست متوقف شد. اکنون یک نماینده مجلس اعلام کرده که:
▪️”امروز همراه با ۱۳۰ نماینده دیگر در نامه ای خطاب به رئیس جمهور نسبت به "توقف مصوبه افزایش ظرفیت پزشکان و دندانپزشکان" اعتراض کردیم. درحالیکه کشور دچار کمبود پزشک و دندانپزشک است، این اقدام مصداق بی تدبیری و ضربه زدن به مردم است. امیدوارم دکتر پزشکیان این اشتباه را اصلاح کند.“▪️

🔘اینکه سرانه پزشک باید بیش‌تر شود خیلی هم خوب و ضروری است و در چند دهه گذشته در حد توان و ظرفیت انجام شده است. ولی چند نکته مهم وجود دارد که ظاهراً مورد توجه قرار نمی‌گیرد. چرا سالانه ۲۰ درصد اضافه شود؟ چطور است سالی ۱۰۰ درصد اضافه شود، بلکه سرانه خیلی بالاتر برود و حتی پزشک هم صادر کنیم!!

🔘پزشکی رشته حساسی است تجهیزات فراوان و امکانات زیادی می‌خواهد، استاد، تجهیزات و... نیاز دارد، این مصوبه مثل کار آنان است که مهمان می‌آید و غذا ندارند، یک پارچ آب جوش می‌ریزند داخل آبگوشت. البته باید نان هم داشته باشند، و مخلفات را با هم تقسیم کنند، ولی در اینجا هیچ‌کدام نیست. حتی با ظرفیت سابق هم، امکانات آموزشی کم بود، چه رسد به این که افزایش ظرفیت هم داده شود.

https://telegra.ph/فقط-یک-نمونه-12-13

همایش‌های وفاق؟

محمد فاضلی

از زمان پیروزی مسعود پزشکیان و مطرح شدن ایده #وفاق، تلاش‌هایی برای تبیین و معنا دادن به وفاق شروع شده است. این کار در سی سال گذشته درخصوص شعارهای محوری رؤسای جمهور نظیر جامعه مدنی سیدمحمد خاتمی، مهرورزی محمود احمدی‌نژاد، اعتدال حسن روحانی و دولتِ مردم ابراهیم رئیسی هم انجام شده است.

اغلب تلاش‌ها در قالب برگزاری همایش، کنفرانس و انتشار کتاب و خلاصه مقالات این گردهم‌آیی‌هاست. من معتقدم در وضع فعلی، استانداری‌ها، وزارتخانه‌ها و سازمان‌های دولتی، حق ندارند با استفاده از بودجه‌های دولتی کشوری در تحریم و دچار به انواع ناترازی‌ها چنین همایش‌ها و کنفرانس‌هایی برگزار کنند. 

رئیس‌جمهور البته حق دارد ایده محوری دولتش را تبیین کند و یک نهاد مطالعاتی و فکری مجاز به این کار است. شرح وظایف «مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری» در بر گیرنده تبیین گفتمان و اندیشه‌های رئیس‌جمهور نیز هست. تصور نمی‌کنم غیر از این مرکز که تبیین ایده وفاق در قالب رخدادهای علمی، وظیفه ذاتی آن است، بقیه دستگاه‌های اجرایی دولتی وظیفه‌ای برای برگزاری کنفرانس و همایش داشته باشند. 

جالب این‌که مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری که یکی از وظایفش تبیین گفتمان و ایده‌های رئیس‌جمهور است، بررسی ایده وفاق را در کم‌هزینه‌ترین شکل (در حد برگزاری جلسات گفت‌وگوی علمی تقریباً بی‌خرج) دنبال می‌کند و برخی سازمان‌ها دولتی در پی برگزاری همایش و کنفرانس‌های متداول (و اغلب نمایشی جهت ابراز ارادت) هستند. 

این سازمان‌ها و دستگاه‌ها هم بهتر است به همان مطالب و ایده‌هایی که در فعالیت‌هایی که در مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری تولید می‌شود قناعت کنند و اگر می‌توانند مشارکتی در آن‌ها داشته باشند. کار فکری که در آن مرکز درباره وفاق انجام می‌شود، کفایت دارد. 

@fazeli_mohammad 

🔴مبادا دولتمردان دچار سندروم صندلی شوند
▪️بهانه پذیرفتی نیست.

🔺 خبرآنلاین ۱۹ آذر ۱۴۰۳

▪️عباس عبدی روزنامه نگار و فعال سیاسی اصلاح طلب معتقد است که در عمل به وعده ها، نمی‌گذارند و مخالف هستند و اینجور بهانه‌ها مطلقا پذیرفتنی نیست.

▪️به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، «۶۰ درصد مردم با فیلترینگ مخالف هستند و البته هر ساله مردم ما ۲۰ همت صرف هزینه فیلترینگ می‌کنند. شورای فضای مجازی با ۱۵ عضو حقیقی فعلا رفع این فیلترینگ را به صلاح نمی‌دانند. ما باید این‌ها را قانع کنیم که فیلترینگ حتی امنیت کشور را هم به هم می‌ریزد، چرا که دشمنان با همین ابزارهای فیلترینگ به اطلاعات مردم دست می‌یابند.» این جملات را محمدجعفر قائم پناه معاون اجرایی رییس جمهور در خصوص موانع رفع فیلترینگ بیان کرد، اظهاراتی که ضمن تاکید مجدد بر مانع تراشی ها بر سر راه رفع فیلترینگ در شورایعالی فضای مجازی، احتمالات درباره رفع فیلترینگ در بازه زمانی کوتاه مدت را کمرنگ کرد.

▪️عباس عبدی، فعال سیاسی اصلاح طلب در گپ و گفتی کوتاه با خبرگزاری خبرآنلاین ضمن انتقاد از این مواضع معاون رئیس جمهور، تاکید کرد؛ «از این پس ادامه فیلترینگ ربطی به مخالفت آن ۱۵ عضو ندارد مسئولیت آن با دولت و شخص آقای پزشکیان است.» وی می‌گوید؛ «اگر کسانی هستند که مطابق نظر معاون محترم اجرایی جلوی بدیهیات منافع کشور ایستاده‌اند پس هیچ کدام از وعده‌های آقای پزشکیان محقق نخواهد شد.»

▪️گفتگوی عباس عبدی با خبرگزاری خبرآنلاین را در ادامه می خوانید:

🔹آقای قائم پناه! در سخنان خود به مخالفت ۱۵ عضو حقیقی فضای مجازی با رفع فیلترینگ اشاره کردند، این که آنان رفع فیلترینگ را به مصلحت نمی‌دانند. و به نوعی مردم را از تحقق یکی از وعده‌های داده شده آقای رییس‌جمهور ناامید کردن،. شما فکر می‌کنید ماجرا به کجا خواهد رسید؟

🔘البته ایشان در همان سخنرانی مفصل در مذمت فیلترینگ و هزینه‌های آن برای مردم سخن گفته‌اند که طبعا درست هم هست. ولی از این پس ادامه فیلترینگ ربطی به مخالفت آن ۱۵ عضو ندارد مسئولیت آن با دولت و شخص آقای پزشکیان است.

🔘اگر کسانی هستند که مطابق نظر معاون محترم اجرایی جلوی بدیهیات منافع کشور ایستاده‌اند پس هیچ کدام از وعده‌های آقای پزشکیان محقق نخواهد شد. مشابه همین استدلال را برای مصوبه حجاب هم می‌توان آورد. اقایان آمده‌اند که اینها را حل کنند و الا مردم که می‌دانستند چه کسانی و با چه منافعی پشت این سیاست‌ها هستند خیلی هم بهتر از مسیولین آنان را می‌شناسند.

🔘اگر قرار باشد که با رای مردم نتوانید وعده‌های داده شده را حل کنید لطفاً بگذارید خودشان این سیاست‌ها را پیگیری و اجرا کنند. آقای رییس‌جمهور هنگامی که وعده داد آیا می‌دانست که می‌تواند آنها را عملی کند یا نمی‌دانست؟ اگر می‌دانست باید تا امروز حل کرده باشد. نمی‌گذارند و مخالف هستند و اینجور بهانه‌ها مطلقا پذیرفتنی نیست. اصلا ادامه این سیاست‌ها به زیان مملکت و حکومت است مگر شما آمده‌اید که علیه کشور و حکومت کار کنید و فیلترینگ را ادامه دهید؟

🔘اگر هم نمی‌دانستند که وعده‌ای فراتر از قدرت خود داده‌اند از مردم عذر خواهی کنند و راه را برای برگشت قبلی‌ها باز نمایند. مردم رای نداده‌اند که فقط صندلی نشینان تغییر کنند بلکه دنبال تغییر سیاست‌ها و بهبود شرایط هستند. لطفا صداقت در برابر مردم را فراموش نکنند.

🔹با توجه به این شرایط، به نظرتان فیلترینگ رفع خواهد شد؟

🔘مسأله امروز فراتر از فیلترینگ است. به هر حال مردم که از هر سدی عبور می‌کنند با قدری هزینه و زحمت و البته بدنامی و نفرین آن برای سیاستگذاری غیرعلمی می‌ماند. فیلترینگ امروز نمادی از مقاومت جریان تندرو در برابر تغییرات است. مصوبه حجاب هم همینگونه است.

🔘آقای پزشکیان و قائم پناه و دیگر اعضای دولت حتما توجه دارند که قدرت آنان در حکمی که دارند نیست این احکام فقط یک برگه کاغذ است. مخالفت شما با فلیترینگ و رفتار با زنان برای پیش از رای دادن بود الان مردم نیازی به این مخالفت‌ها ندارند به عمل نیاز دارند.‌

🔘مبادا دوستان دچار سندروم صندلی شوند. کمی به گذشته و اطراف نگاه کنیم. صندلی نه اعتبار می‌آورد و نه قدرتی پایدار ایجاد می‌کند. صندلی فقط یک فرصت و امکان است. اگر با حمایت و احترام مردم روی آن بنشینیم و به این حمایت مستظهر باشیم همه چیز حل است. متاسفانه این سخن ایشان بوی قدرت و اتکا به منبع اصلی قدرت یعنی مردم را نمی‌دهد. امیدوارم اشتباه کرده باشم.

حافظ، اسد و عاقبت سوریه

محمد فاضلی

دیکتاتورهایی مثل خاندان اسد، شکوهی در مملکت‌شان داشتند. عمری را در سایه این شکوه و لذت قدرت زندگی کردند، اما تصور می‌کنم پدر و پسر هیچ شبی را آرام سر بر بالش نمی‌گذاشتند.

قدرت، ثروت و مواهبی که نزد دیکتاتور جمع می‌شود، چنان طعمه چشم‌گیری است که بسیاری سودای ربودن آن به هر وسیله از جمله با خشونت دارند. این خودش مایه تشویش و عذاب است. 

دیکتاتوری با اتکا بر خشونت و سرکوب، نارضایتی هم تولید می‌کند. این ناراضیان هم علاوه بر آن‌ها که به ثروت، قدرت و اختیارات دیکتاتور چشم دوخته‌اند، عامل تشویش خاطرش هستند و نمی‌گذارند یک شب آرام سر بر بالش بگذارد. 

فکر نکنید این ویژگی برای دیکتاتورهای خاورمیانه عربی صادق است، برای همه دیکتاتورهای جهان از آمریکای لاتین تا آفریقا هم وضعیت همین است.

خب، در این شیر تو شیر خاورمیانه و تشویش تاریخی اذهان دیکتاتورها به دلایلی که نوشتم، خواجه #حافظ_شیرازی چه کاره است و چه می‌گوید؟ 

حضرت حافظ فرموده‌اند «شکوه تاج سلطانی که بیم جان در او درج است⭕کلاهی دلکش است اما به ترک سر نمی‌ارزد.» کاری به این ندارم که حافظ از این شعر چه معنایی در نظر داشته است. بزرگوار کلاً اهل چندپهلو سخن گفتن بود، اما این سخنش عمیقاً با دموکراسی و دیکتاتوری ارتباط دارد. 

خواجه حافظ در این بیت، تمام‌قد در قامت یک نظریه‌پرداز سیاسی ظاهر می‌شود و می‌فرماید. شکوه تاج سلطانی دیکتاتورها، خیلی دلکش است، اما خب «بیم جان» هم در آن هست. این همان تشویشی است که دیکتاتورها همواره با خود دارند. دیکتاتورها همواره نگران «ترک سر» هستند و همین هم باعث می‌شود علی‌رغم شکوه ظاهری زندگی‌شان، دل‌آرام نباشند. 

شعر حافظ چه ربطی به دموکراسی دارد؟ خب زمان خواجه حافظ سخنی از دموکراسی در میان نبود، اما حافظ زرنگ، از همان چند قرن قبل نکاتی هم درباره مزایای دموکراسی در همین یک بیت شعر ذکر کرده است. دموکراسی در اصل یک بده-بستان است. دموکراسی به جنابان اصحاب قدرت می‌گوید: اختیارات نامحدود، تمرکز قدرت و انبوه ثروت و شکوه را «بده» و ما به ازای آن آرامش و نداشتن بیم جان را «بستان». 

حاکمان دموکراتیک، لذت قدرت نامحدود را ندارند، زمان حکومت‌شان هم محدود است؛ اما در عوض می‌دانند در بازی دموکراسی، کنار رفتن از قدرت به بهای باختن جان، مال و همه حقوق دیگرِ (البته محدود و نه نامحدود) تمام نمی‌شود.

دموکراسی، لذت نامحدود بودن قدرت حاکمان را می‌ستاند و لذت آرامش امر محدود را جایگزین می‌کند.

خواجه حافظ دوباره می‌تواند در قامت نظریه‌پرداز سیاسی مدعی شود که در دموکراسی، شکوه دلکش تاج سلطانی درج نیست و حاکمان چند سالی یکبار با برگه رأی جابه‌جا می‌شوند؛ اما بیم جان هم در آن درج نیست. تازه وقتی کسی از قدرت کنار می‌رود، کلاً از سیاست بیرون نمی‌رود و مثلاً مجبور به ترک کشورش نمی‌شود، فقط می‌رود گوشه‌ای می‌نشیند نان و ماستش را می‌خورد و در عالم سیاست‌ورزی از دور و نزدیک دستی بر آتش دارد. 

🔴نتیجه‌گیری
اول. در این مختصر تلاش کردم وجه مهمی از نظریه‌پردازی سیاسی «خواجه شمس‌الدین محمد بن بهاءالدین محمد حافظ شیرازی» (۷۹۲-۷۲۷ ه.ق) را آشکار کنم. این مرد بزرگ ظاهراً فقط شاعر نبوده است و ما ایرانیان به این وجه از اندیشه بزرگوار به اندازه کافی توجه نکرده‌ایم. 

دوم. نمی‌دانم نظر خواجه حافظ درباره عاقبت سوریه چیست، اما اطمینان دارم که هر «نظم دسترسی محدود» اقتدارگرا، وقتی با فرایندهای خشونت‌آمیز ساقط می‌شود، با یک «نظم دسترسی محدود» اقتدارگرای دیگر جایگزین خواهد شد.

اقتدارگرایی‌های فروپاشیده بر اثر بهار عربی با نمونه‌های مشابه خود جایگزین شدند؛ و به همان ترتیب، توسعه و دموکراسی تا دهه‌ها از #سوریه دور است. 

@fazeli_mohammad

انواع جامعه‌شناسان، دانشگاه و دولت

محمد فاضلی

روز ۱۲ آذر - سالروز تولد دکتر غلامحسین صدیقی - به عنوان #روز_علوم_اجتماعی گرامی داشته می‌شود. امسال به دعوت انجمن جامعه‌شناسی ایران یکی از سخنرانان این روز بودم.

در این گفتار، انواع رویکرد جامعه‌شناسی به جامعه، دردها، آسیب‌شناسی، و مشارکت در سطح دولت و جامعه مدنی را توضیح دادم. ابزارهای جامعه‌شناسی برای این مشارکت را نیز برشمردم.

@fazeli_mohammad

🔴لایحه حجاب مصوب تندرو در کمیسیون ۸۵ است که حتی جرات نکردند آن را به صحن علنی بیاورند.

▪️ماموریت پزشکیان برای ایجاد وفاق با جامعه را با اجرای چنین مصوبه‌ای پایان یافته تلقی کنید.

🔺خبر فوری ۱۲ آذر ۱۴۰۳

✍️عباس عبدی

🔹عباس عبدی، فعال سیاسی اصلاح‌طلب در‌خصوص لایحه حجاب به مطهره حیدری، خبرنگار گروه رسانه‌ای خبرهای فوری مهم گفت:

🔘لایحه فعلی حجاب آن چیزی که دولت و دستگاه قضایی نوشتند نیست، آنقدر آب در آن کردند که تغییر ماهیت داده و به طرح تندروها در کمیسیون ۸۵ تبدیل شده است که حتی جرات نکردند آن را در صحن علنی بیاورند. چون بیشتر از یک سال و نیم است که این لایحه در‌حال رسیدگی است و باید در صحن علنی مطرح می‌شد اما به خاطر اینکه نگران شفافیت و آبروی خود بودند آن را به کمیسیون ۸۵ بردند.

🔘عبدی در پاسخ به این سوال که آیا این لایحه با چنین مصوباتی قابل اجراست یا خیر، تاکید کرد: تندروها خواستار اجرای لایحه حجاب نیستند اگر بودند در دولت رییسی نهایی و اجرا می‌کردند. بلکه به دنبال منتفی کردن ماموریت و هدف پزشکیان در ایجاد وفاق ملی هستند چون یک سال در زمان دولت رئیسی وقت تصویب و اجرای آن را داشتند اما معطل کردند تا آن دولت را زمین نزنند. ولی می‌خواهند در این دولت اجرا شود، البته اگر همچنان خودشان دولت را در دست داشتند اجرا نمی‌کردند.

🔘این تحلیلگر مسائل سیاسی نسبت به شکل‌گیری دوباره اعتراضات با اجرای لایحه حجاب افزود: شکل‌گیری دوباره اعتراضات ربطی به این مصوبه ندارد، چون ظرفیت آن وجود دارد و اگر به هر دلیلی رخ دهد این‌بار بخش اعظمی از حامیان پزشکیان هم از سیاست‌های موجود فاصله خواهند گرفت.

🔘عباس عبدی، فعال سیاسی اصلاح طلب در پایان تاکید کرد: اساسا پزشکیان نمی‌تواند این لایحه را اجرا کند البته اگر هم ابلاغ نشود و رییس مجلس مستقیما ابلاغ کند باز هم فایده‌ای ندارد چون مردم اساسا تمایزی بین اجزای حکومت قائل نمی‌شوند و آن را یکدست می‌بینند. بنابراین ماموریت ایجاد وفاق پزشکیان با ابلاغ چنین مصوبه‌ای تمام است.

🔘کوتاه شدن دست تندروها نیز مقداری زمان می‌برد و حکومت هم می‌داند که مردم با چنین لوایح و سیاست‌هایی مخالف هستند و حتی اگر یک رفراندوم هم برای آن برگزار شود، خیلی واضح و آشکار خواهد شد که مخالفان چنین سیاست‌هایی چندین برابر موافقان آن است و این برای کشور و حکومت به هیچ وجه مناسب نیست.