? پوشه سخنرانی

✅ تاریخ‌نگاری مشروطه‌خواهان آذربایجانی استانبول
? حسن حضرتی

? چهارشنبه ۱۷ مرداد ۱۴۰۳

? خوی، سالن اجتماعات شهرداری

?@iranosmani

?چکیده‌ای از سخنرانی دکتر قدیمی قیداری در نشست مشروطه و مردم:

✅ دکتر قدیمی قیداری از دانشگاه تبریز، واپسین سخنران در نشست مشروطه و مردم بودند و در سخنرانی خویش، روایتی انتقادی از چیستی و کیستی کنشگران سیاسی در دوره مشروطه ارائه دادند. ناگفته نماند که ایشان در آغاز سخنرانی خویش به این نکته اشاره کردند که موضوع سخنرانی ایشان بر حسب اتّفاق با بخشی از موضوع سخنرانی دکتر فراست‌خواه همپوشانی دارد.
✅ دکتر قدیمی بحث خویش را با این مقدّمه آغاز کردند که پژوهشگران به صورت سنتی، علما، تجّار و روشنفکران را پیشروان نهضت مشروطه ایران دانسته‌اند. به گمان دکتر قدیمی، با پذیرش این کلان‌روایت عملاً جنبه ملی و مردمی جنبش مشروطه ایران زیر سوال می‌رود. نکته دیگری که دکتر قدیمی در مقدّمه سخنرانی خویش بدان اشاره کردند، رویکرد تاریخ‌نگاران و تاریخ‌پژوهان مشروطه به نقش مردم در نهضت مشروطیت است. به باور ایشان، تاریخ‌نگارانی چون ناظم‌الاسلام کرمانی و بعدها فریدون آدمیت با نگاهی نخبه‌گرا به بازیگران جنبش مشروطه پرداخته‌اند و در سوی دیگر، مورّخانی چون احمد کسروی و تا حدودی ژانت آفاری، به نقش و فعالیت‌های طبقات فرودست جامعه در پیشبرد این نهضت تمرکز کرده‌اند‌. کسروی که اساساً کتاب تاریخ مشروطه ایران خود را با انگیزه توصیفِ نقش و عملکرد این "بی‌چیزانِ بی‌شکوه" نگاشته بود، مهم‌ترین روایتگر تاریخ جنبش مشروطه ایران از منظر همین گروه‌های فرودست است.
✅ دکتر قدیمی در ادامه سخنرانی خویش، به این واقعیت نیز پرداختند که مشروطه‌خواهی هیچگاه در تمامی لایه‌ها و سطوح جامعه ایران نفوذ نداشت و تکاپوهای مشروطه‌خواهی را تنها در بخشی از لایه‌های جامعه شهری ایران می‌توان جست‌وجو کرد. ایشان با این مقدّمات، چهار محور اساسی زیر را به عنوان رئوس مطالب سخنرانی خویش معرّفی کردند که هر یک به نوعی، از پیامدها و دستاوردهای جنبش مشروطه در جامعه ایران بودند:

۱-پیدایش کنشگران جدید در عرصه سیاست پس از مشروطه.
۲-شیوه‌های جدید کنشگری سیاسی‌.
۳-محل‌های جدید در عرصه کنشگری سیاسی.
۴-اهداف و انگیزه‌های جدید در عرصه سیاست‌ورزی.

✅ یکی کنشگران جدید سیاسی پس از مشروطه، همان جماعت "بی‌چیزان بی‌شکوه" به تعبیر احمد کسروی بودند؛ یعنی اصناف، کسبه شهری، لوتیان، تهی‌دستان شهرنشین و گروهی که امروزه از آنان ذیل "طبقه فرودست شهری" یاد می‌شود. اعضای این گروه غالباً مردمانی بی‌سواد بودند که آگاهی ایشان بیشتر از طریق شفاهی و گفت‌وگو در محل‌هایی چون مساجد، حمام‌ها و قهوه‌خانه‌ها شکل می‌گرفت. سوای این گروه، دانش‌آموزان مدارس، مجاهدان و زنان از گروه‌های دیگری بودند که با مشروطه، به عنوان چهره‌های جدید وارد عرصه کنشگری سیاسی شدند.
✅ مبحث دوم ناظر به پیدایش شیوه‌های جدید کنشگری و مطالبه‌گری سیاسی پس از مشروطه است. برای نمونه، عریضه‌نویسی که سنتی دیرینه در تاریخ ایران بود، با مشروطه تغییر ماهیت و کارکرد یافت و از نوع عرایض شخصی به عرایض ملی و وطنی تبدیل شد. اعتصاب، شب‌نامه‌نویسی و برگزاری "میتینگ" نیز از شیوه‌های جدید کنشگری در عرصه سیاسی بودند. بسیاری از این شیوه‌های جدید، جنبه مسالمت‌آمیز و مدنی داشتند، اما گاه به رفتارهای خشونت‌آمیز و ترور نیز منتهی می‌شدند.
✅ مسئله دیگری که با مشروطه به صورت جدی و گسترده در شهرهای ایران پدید آمد، پیدایش فضاهای جدید برای کنشگری سیاسی بود. برای نمونه، خیابان‌ها، انجمن‌ها و اوراق جراید و مطبوعات به عرصه‌هایی برای کنشگری تبدیل شدند. برخی فضاهای قدیمی چون مساجد نیز کمابیش با مشروطه‌خواهی همراه شدند.
✅ واپسین نکته‌ای که دکتر قدیمی بدان اشاره کردند، پیدایش اهداف و انگیزه‌های جدید در حوزه سیاست‌ورزی بود‌. با مشروطه، کنشگران جدید اهداف و آمال نوینی مطرح کردند و انگیزه‌های ایشان از ابعاد شخصی بیرون آمد و وارد حوزه‌های ملی و اجتماعی شد.
?@Hassanhazrati50

?چکیده‌ای از سخنرانی دکتر مقصود فراست‌خواه در نشست مشروطه و مردم:

✅ دکتر مقصود فراست‌خواه از دانشگاه شهید بهشتی تهران، چهارمین سخنران نشست مشروطه و مردم در تبریز بودند. موضوع سخنرانی ایشان، نقد تبارشناسانه گفتمان مردم در تاریخ ایران بود و اینکه چگونه گفتمان مردم در دوره مشروطه زایش پیدا کرد و اصطلاحاً صبغه هستی‌شناسانه به خود گرفت. دکتر فراست‌خواه برآنند که گفتمان مردم در دوره پیش از مشروطه، یک گفتمان زبان‌شناسانه بود، نه یک گفتمان هستی‌شناسانه و مردم در هسته و بدنه اجتماعی، وارد لحظه عینیت نشده بودند و فقط لحظه‌های کوتاهی را می‌توان یافت که در آن‌ها، جلوه‌ای از مردم مشهود است. نمونه چنین لحظه‌هایی را می‌توان در حوزه‌هایی چون چاپ و مطبوعات، عکّاسی و شکل‌گیری شرکت‌ها و کمپانی‌های جدید مشاهده کرد. پیش از پرداختن به موضوع شرکت‌ها و کمپانی‌ها، بایستی خاطرنشان کرد که اساساً عرصه فناوری (تکنولوژی) جدید، یکی از بسترهای مهمی بود که زمینه ورود مردم به گفتمان هستی‌شناسانه را فراهم کرد.
✅ باری؛ در ایرانِ روزگارِ پیش از مشروطه، به تدریج شرکت‌ها و کمپانی‌های جدیدی با کوشش شماری از بازرگانان ایرانی شکل می‌گیرند و هدف از راه‌اندازی آن‌ها، تلاش برخی از تجّار برای ورود به شبکه تجارت نوینی بود که در عرصه جهانی پدید آمده بود. این شرکت‌ها زمینه را برای گذر مردم از گفتمان زبان‌شناسانه به گفتمان و موجودیتی هستی‌شناسانه فراهم کردند. ناگفته نماند که در سراسر جهان، شرکت‌ها یکی از مهم‌ترین بایسته‌ها برای گسترش مشارکت‌های سیاسی و اجتماعی هستند و در هر جایی که شرکت‌ها فراوان بودند، مشارکت مردم و آزادی‌خواهی بیشتر و پررنگ‌تر بود.
✅ شکل‌گیری شرکت‌ها در ایران با پیدایش مدارس نو همگام گردید و این پیوند، یکی از جلوه‌های شگرف تاریخ دو سده اخیر ما است. روی‌هم‌رفته، شرکت‌ها و کمپانی‌های به وجود آمده در دوره پیش از مشروطه و پس از آن‌، منشا اثر شدند، اما توان رقابت را با تجارت جهانی نداشتند و با شرکت‌های بین‌المللی به مشکل برخوردند. همین عامل به نوبه خود، سبب گردید تا بورژوازی نوظهور ایرانی که از دل این روند پدید آمده بود، بسیار درون‌گرا شود. سوای شرکت‌ها و کمپانی‌ها، صنف‌ها نیز از لحظه‌های دیگری بودند که مردم در آن‌ها فرصت زایش هستی‌شناسانه یافتند.
✅ با پیروزی جنبش مشروطه و صدور فرمان مشروطیت، نظام‌نامه‌های مجلس شورای ملی و انتخابات نگاشته شد و در آن، ایرانیان وارد عرصه کنشگری شدند و به تدریج و با تاسیس احزاب، کوشیدند تا به این امر جهت دهند. با وجود همه این تحوّلات، پرسش اینجاست که چرا شخصیتی چون فروغی در سال‌های پس از مشروطه، آشکارا اذعان می‌کند که ایران ملت ندارد و در آن، صدای مردم شنیده نمی‌شود؟ به عبارت دیگر، چرا ملت ایران هنوز ملت نشده است؟ به گمان دکتر فراست‌خواه، پاسخ این پرسش را از یک منظر بایستی با نگاهی تطبیقی به نمونه‌های جهانی و مقایسه شرایط و تجربه‌های آن‌ها با تجربه ایران جست‌وجو کرد و به دست آورد. پرسش‌های دیگری نیز وجود دارند که می‌توان درباره آن‌ها اندیشید؛ از جمله اینکه چرا و چگونه جنبش مشروطه ایران به رادیکالیسم انجامید و به یک روندِ خودتخریب‌گر تبدیل شد؟ چرا در ایرانِ عصر مشروطه به‌رغم شمار فراوان انجمن‌ها، الگویی منطقی برای شکل‌گیری و فعالیت انجمن‌ها به وجود نیامد؟
?@Hassanhazrati50

? دین و ایدئولوژی
✍? شریف ماردین
? استانبول، انتشارات ایلتشیم، ۲۰۱۲

?Din ve İdeoloji
✍? Şerif Mardin
? İstanbul: İletişim, 2012

#کتاب
#تاریخ_عثمانی
#تاریخ_ترکیه
#جریان_های_فکری
#شریف_ماردین

?@iranosmani

? مناسبات دین و دولت نزد عثمانیان و صفویان
✍️ وجیه کوثرانی
✍️ مترجم: مخلص جان‌یورِک
? استانبول: انتشارات دِنگِه، 1992

?OSMANLI ve SAFEVİLERDE DİN-DEVLET İLİŞKİSİ
✍️ Vecih KEVSERANİ
✍️ Çeviren: Muhlis CANYÜREK
?İSTANBUL: DENGE YAYINLARI, 1992

#کتاب
#تاریخ_عثمانی
#تاریخ_ایران
#صفویه
#وجیه_کوثرانی

?@iranosmani

? تصوف در جامعۀ عثمانی؛ صوفیان، دولت و علما (قرن هفدهم م.)
✍? نجدت ییلماز
? استانبول، موقوفات مطالعات عثمانی، 2007

?OSMANLI TOPLUMUNDA TASAVVUF; Sufiler, Devlet ve Ulema (XVII. Yüzyıl)
✍? Necdet YILMAZ
? İstanbul: OSMANLI ARAŞTIRMALARI VAKFI, 2007

#کتاب
#تاریخ_عثمانی
#تاریخ_اجتماعی
#جریان_های_فکری
#نجدت_اوزترک

?@iranosmani

?نادر شاه افشار و مجادلات ایران و عثمانی در عصر نادری
✍ عبدالرحمن آتش
? رساله دکتری در رشته تاریخ، پژوهشکده علوم اجتماعی، دانشگاه سلیمان دمیرل، ۲۰۰۱

?AVŞARLI NADİR ŞAH VE DÖNEMİNDE OSMANLI-İRAN MÜCADELELERİ
✍ Hazırlayan: Abdurrrahman ATEŞ
? T.C. SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ, SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ, TARİH ANABİLİM DALI, (DOKTORA TEZİ), 2001

? یادبودهای سفارت استانبول
✍ احمد خان‌ملک ساسانی
? تهران: انتشارات بابک، ۱۳۵۴

#کتاب
#تاریخ_ایران
#تاریخ_عثمانی
#تاریخ_ترکیه
#مناسبات_ایران_و_عثمانی
#احمد_خان_ملک_ساسانی

?@iranosmani

? شرح‌های دیوان حافظ در عثمانی
✍ توفیق هاشم‌پور سبحانی
? سفینه تبریز، پاییز ۱۳۹۵، ۱ (۱)، صص ۲۲۸-۲۳۰

#مقاله
#زبان_و_ادبیات_فارسی_در_عثمانی
#حافظ
#توفیق_هاشم‌پور_سبحانی

?@iranosmani