دوگونه از سیستم اداره شهر

در آمریکا همه شهرها سیستم حکومت‌گری (Governance) یک‌سانی ندارند و به تبع آن، شهرداران همه شهرها نقش‌ها، آرزوها و وظایف مشابه ندارند. برخی شهرها به اصطلاح «شهردار-محور» (Strong Mayor) هستند که در آن شهردار مثل رییس‌جمهور آمریکا است که قدرت اجرایی بالایی دارد. برخی دیگر شهردار-تشریفاتی (Weak Mayor) هستند که در آن شهردار بیش‌تر نقش روابط بیرونی و عمومی را ایفا می‌کند (مثل رییس جمهور خیلی کشورها) و امور روزمره شهر توسط یک متخصص حرفه‌ای به اسم مدیر شهر (City Manager) انجام می‌شود. انتخاب شهردار در این نوع شهرها یک فرآیند سیاسی (رای‌گیری شهروندان) و استخدام مدیر شهر مثل استخدام مدیران حرفه‌ای شرکت‌ها و از طریق رزومه و مصاحبه است. این توضیح هم لازم است که تقریبا در همه شهرها، علاوه بر موضوعات کلاسیک مثل مسکن و حمل و نقل و پارک‌ها، شهردار مسوول پلیس شهر هم هست. در برخی شهرها، اداره مدارس هم زیر نظر شهردار است ولی نه لزوما در همه. مثلا در کالیفرنیا مدارس مستقیما زیر نظر شورای آموزش و وصل به دولت ایالتی است و دولت محلی نقشی در مدیریت آن ندارد.

در شهرهای (با شهردار ضعیف)، شورای شهر هم معمولا خودش نقش مستقیم اجرایی دارد (مثل هیات مدیره تمام‌وقت یک شرکت که درگیر عملیات است) ولی در شهرهای با شهردار قوی، نصب معاونت‌های مختلف شهرداری و مسوولان شهر معمولا مستقیم با شهردار است. مثال‌های معروف شهردار قوی نیویورک و لوس‌آنجلس هستند که شهرداران‌شان معمولا سودای قدم‌های بعدی سیاسی مثلا ریاست‌جمهوری و فرمانداری را دارند. در مقابل اکثر شهرهای سایز متوسط آمریکا مدل شهردار-ضعیف را دارند که کسی حتی اسم شهردارشان را یادش نمی‌آید چون شهردار کم‌تر سیاسی یا حزبی و بیش‌تر یک شخصیت محلی است.

این تجربه ممکن است به کار ایران هم بیاید. خیلی شهرهای ایران شهرداران یا مدیران شهری حرفه‌ای و غیرسیاسی و با افق کاری بلندمدت لازم دارند که باید بیرون از بازی سیاسی باشند و روی مسایل شهر تمرکز کنند. شورای شهر هم به تبع باید از صاحب‌نظران متنوع موضوعات شهری (شهرسازی، معماری، حمل و نقل، بهداشت، اقتصاد، محیط‌زیست، حقوق، فناوری، ...) تشکیل شود و مستقیم درگیر اداره جنبه‌های مختلف شهر باشد.

@hamed_ghoddusi تماس با نویسنده
@hamedghoddusi

قانونی برای اصول رفتاری قضات دیوان عالی

جو بایدن قصد دارد لایحه‌ای برای اصلاحات قضایی ارائه کند که (علاوه بر موضوعاتی مثل محدود کردن دوره خدمت قضات دیوان عالی) یک محور مهمش «قانون رفتاری» (Code of Ethics) برای قضات دیوان عالی است. جالب است بدانیم که تمام قضات در آمریکا متعهد به یک سری اصول رفتاری - که اصطلاحا به آن Canon (قانون) می‌گویند - هستند که مثلا می‌گوید قضات نباید فعالیت سیاسی داشته باشند، تضاد منافع نباید داشته باشند، بیان و رفتارشان در جامعه متناسب با شان‌ قاضی باشد، بی‌طرف باشند، در پرونده‌هایی که صلاحیت ندارند باید از خودشان صلب صلاحیت کنند و از این جور موضوعات.

حالا در کل آمریکا فقط نه نفر قاضی هستند که مشمول این کد رفتاری نمی‌شوند و آن نه نفر قضات دیوان عالی هستند که مقید به هیچ آیین‌نامه رفتاری نیستند. دلیل آن چیست؟ چون اگر قرار باشد قضات دیوان عالی را به آیین‌نامه رفتاری مقید کنند، یک نهاد (حقوقی یا نظارتی) دیگری باید مسوولیت اعمال این آیین‌نامه را داشته باشد و این نهایتا استقلال و بالادست بودن قضاوت دیوان عالی را نقض می‌کند چون دیوان عالی باید به یک نهاد دیگر پاسخ‌گو باشند. برای خود من همیشه سوال بود که برخی قضات دیوان عالی چه طور به راحتی هدیه می‌گیرند، گاهی موضع سیاسی دارند و مواردی از این دست که خلاف شان قاضی است. دلیل آزادی عمل قضات دیوان عالی، همین فقدان آیین‌نامه رفتاری است که به آن‌ها قدرت تقریبا مطلق خصوصا در موارد خاکستری می‌دهد.

حالا در پاسخ به فشار عمومی، خود قضاوت دیوان عالی سال گذشته یک کد رفتاری برای خودشان نوشتند ولی هنوز ضمانت اجرایی (Enforcement Mechanism) برای این کد خود-نوشته (Self-Enforced) وجود نداره. در نتیجه قدم بعدی احتمالا ایجاد یک نهاد یا مکانیسم هست که قانون را اعمال کند ولی همان طور که گفتیم این کار خیلی ساده نیست چون آیین‌نامه رفتاری یک نهاد بالادست دیوان عالی درست می‌کند. ایده بایدن این است که کنگره قانون‌هایی (Law) برای دیوان عالی وضع کند تا رفتار آن‌ها را تحت نظم درآورد. دقت کنیم که Canon های بقیه قضات قانون (Law) مصوب کنگره نیست و اصول حرفه‌ای است که توسط خود جامعه حقوقی اعمال می‌شود.

اگر دوست دارید در مورد این موضوع بیش‌تر بخوانید می‌توانید این بحث از موسسه Brookings را ببینید. کل صورت مساله پارداکس جالبی است که از دید اقتصادی خصوصا در حوزه‌های قانون و اقتصاد و طراحی مکانیسم هم می‌توان به آن فکر کرد.

@hamed_ghoddusi تماس با نویسنده
@hamedghoddusi

انجمن اقتصاد ایران با همکاری خانه اندیشمندان علوم انسانی  برگزار می‌کند

نشست علمی با موضوع:

تورم و سیاست‌های پولی _ مالی

سخنران: دکتر مهراب کیارسی
استاد وابسته در دانشکده اقتصاد دانشگاه اتاوا کانادا

بحث‌کننده: دکتر جعفر خیرخواهان
اقتصاددان و عضو هیات مدیره انجمن اقتصاد ایران

مکان: خانه اندیشمندان علوم انسانی، سالن حافظ
 واقع در خیابان نجات اللهی (ویلا)، نبش ورشو

زمان:  ‌شنبه 22 اردیبهشت 1403
 ساعت: 9 تا 11 صبح

✅ انجمن اقتصاددانان ایران
@IR_Economists_A

چرا مردم وارد بازی‌های جمع-صفر می‌شوند؟اگر اقتصاد می‌خوانید درست و دقیق بخوانید. باعث افتخار نیست که کسی که مدعی داشتن مدرک دکترای اقتصاد است، این موضوع کمابیش ساده را نداند که جمع-صفر بودن یک موقعیت لزوما مانع از ورود بازی‌گران به آن نمی‌شود و این را به عنوان یک کشف بزرگ از «عدم تطابق نظریه و واقعیت» مطرح کند! دنیای واقع پر است از مثال‌هایی که با این‌که موقعیت جمع-صفر است ولی بازی‌گران در «تعادل» وارد آن می‌شوند: رقابت تسلیحاتی بین کشورها، رقابت بازاریابی یا جنگ قیمت بین شرکت‌ها، رقابت استخدام وکیل طلاق بین زوج‌ها، دینامیک بلندتر صحبت کردن در مهمانی‌های شلوغ، رقابت هزینه کمپین انتخاباتی بین سیاست‌مداران، رقابت تحقیق و توسعه برای برنده شدن در یک مناقصه با صرفا یک برنده و الخ.

اولین درس نظریه بازی، یعنی بازی زندانی - که این روزها روایتی از آن در هر کتاب عامه‌پسندی پیدا می‌شود - همین موضوع مهم را توضیح می‌دهد: چرا مردم وارد بازی‌های جمع-صفر یا جمع-منفی می‌شوند؟ چون هر بازی‌گر به صورت انفرادی (Unilateral) تمایل دارد که از استراتژی «عدم ورود» تخطی کند! در نتیجه در بازی‌های جمع-صفر، ممکن است سطح بالایی از رقابت یا فعالیت دیده شود، با این‌که به صورت پیش-از-وقوع (Ex-Ante)، همه طرفین می‌دانند که دست آخر خروجی بازی امر مطلوبی برای کل جمع نیست. به زبان اقتصادی، در موقعیت‌های استراتژیک، خروجی کارا و خروجی تعادلی لزوما روی هم نمی‌افتد. مثلا در رقابت تسلیحاتی، یکی از کشورها تمایل دارد برتری تسلیحاتی نسبت به هم‌‌سایه پیدا کند. چون این کشور این کار را می‌کند، کشور دوم هم روی تسلیحات سرمایه‌گذاری می‌کند و رقابت بالا می‌گیرد. آخر سر هم طرفین هزینه هنگفتی خرج رقابت تسلیحاتی کرده‌اند و دوباره سر جای اول خود (به لحاظ برتری نسبت به رقیب) هستند. پول دادن به مدیران دارایی یا خرید فناوری برتر برای معامله‌گری در بازار سهام هم همین است: همه خودشان را به فناوری برتر مجهز می‌کنند ولی دست آخر بازده متوسط همه بازی‌گران، همان بازده منفعل بازار است منهای هزینه اضافه‌ای که به مدیر دارایی پرداخت کرده‌اند!!

دوست دیگری هم برای‌ این عزیز مدعی «اقتصاد رفتاری»، توضیح داد استدلالش حتی در سطح مبانی ساده منطق هم ایراد دارد. یک نظریه می‌تواند ماهیت موقعیت را توضیح بدهد ولی لزوما نخواهد وارد توضیح رفتار مردم شود: این‌که می‌بینم مردم در عمل سیگار می‌کشند، هیچ تاثیری در درستی یا نادرستی این گزاره که «سیگار برای سلامتی مضر است» ندارد. البته در مورد جمع-صفر بازی سهام، حتی این جدایی دو گزاره را نداریم: تئوری اقتصادی هم به ما می‌گوید که چرا مساله جمع-صفر است و هم به خوبی می‌فهمیم چرا مردم وارد این بازی جمع می‌شوند و به مدیران دارایی دست‌مزد می‌دهند.

@hamed_ghoddusi تماس با نویسنده
@hamedghoddusi

⭕️◻️ گفتگویی جالب در مورد بازی جمع-صفر

دکتر قدوسی گرامی این بار بحث بازی جمع-صفر را در مورد کار مدیران دارایی(سبدگردانها) مطرح کرده‌اند.(اینجا)

▫️پیشتر گفتیم که نظر پروفسور استتمن(از بنیانگذاران مالی رفتاری) این است که فراموش نکنیم که بازی جمع صفر در کار نیست و با یک بازی جمع-بازار(Market-sum) مواجه هستیم.(اینجا)

▫️فارغ از نقدهای فنی (ندیدن بعضی جزییات)، در بهترین حالت اینکه نمی‌فهمید چرا مردم مدیریت سبدشان را به کس دیگری می‌سپارند، نشان دهنده ضعف نظریه شماست!! درست مشابه سایر معماهایی که طرح آنها منجر به توسعه نظریات جدید شد.

▫️مثلا معماهایی مثل معمای بیمه ها و معمای سن‌پترزبورگ منجر به توسعه نظریه مطلوبیت انتظاری شدند.‌

▫️درست مثل حامد که امروز نظریه‌اش توان توضیح (Explanation) رفتار مردم را ندارد، آن زمان هم ریاضیدانان تعجب می‌کردند که مردم خریدار بیمه‌ها هستند! چرا که خرید بیمه به مثابه ورود به یک بخت آزمایی با ارزش انتظاری منفی است!

نظریه را باید اصلاح کنید نه مردم را?

پ.ن.: آدرسی هم که این‌ها می‌دهند اشتباه است. اینجا را ببینید.

✔️کانال اقتصاد رفتاری:
@BehavioralEconomicsAndFinance

? ثبت‌نام برنامه تابستانی مدرسهٔ تردید برای نوجوانان

➖ لینک ثبت‌نام?

https://tardidschool.com/product/summer-courses-teenagers

➖ کانال تلگرام اختصاصی این برنامه?

@tardidschool_children

? با ثبت‌نام در هر چهار دوره این برنامه، از ده درصد تخفیف ثبت‌نام برخوردار شوید.

?شرکت مشاوره مدیریت رهنمان برگزار می‌کند:
? اولین سمینار درد مشترک با موضوع «ایران در جهان»
? ۳ اسفند ۱۴۰۱

?️ دکتر فرهاد نیلی، دکتر محمد فاضلی، دکتر آرش رئیسی‌نژاد

? ثبت‌نام در اولین سمینار درد مشترک:
www.session.rahnaman.com

منابعی برای دروس اقتصاد انرژیدر این سال‌‌ها چند بار درس اقتصاد انرژی پیش‌رفته/کاربردی را برای دانش‌جویانی با پیشینه عموما مهندسی و فنی تدریس کرده‌ام و دنبال منابع مناسب هم برای چنین کلاسی بوده‌ام. این تابستان منابع را دوباره بروز کردم و برخی را معرفی می‌کنم شاید به کار بقیه هم بیاید.

ابتدا باید این توضیح را بدهم که درس‌های اقتصاد انرژی باید چند موضوع مهم را پوشش بدهند که لزوما یک کتاب خوب برای همه‌ آن‌ها وجود ندارد. به نظرم موضوعات اصلی را می‌شه در این گروه‌ها طبقه‌بندی کرد:

۱) سیستم‌های انرژی: فهم روابط فیزیکی حاکم برای تولید، انتقال و مصرف انرژی، تبدیل واحدها، درک قیود فیزیکی حاکم بر سیستم‌های انرژی

۲) اقتصاد کلان انرژی: درک نظام‌مند از تعامل منابع، مصارف و روندهای انرژی در دنیا، سناریوهای انرژی، امنیت انرژی، روندهای بلندمدت انرژی

۳) اقتصاد خرد: مفاهیمی مثل ماهیت تخصصی تابع عرضه و تقاضا، کشش و تعادل در بازارهای انرژی

۴) اقتصاد صنعتی (IO): درک رفتار رقابت ناکامل و استراتژیک بین بازی‌‌گران و تحلیل و طراحی بازارهای انرژی (خصوصا بازار برق)

۵) اقتصاد بخش عمومی: جنبه‌های نرماتیو، رفاه اجتماعی و سیاست‌گذاری بهینه بخش محیط‌زیست و انرژی (مباحثی مثل مالیات و یارانه بهینه)

و نهایتا ۶) تحلیل و درک رفتار و ماهیت بازارهای مختلف انرژی مثل نفت و گاز و ذغال‌سنگ و برق فسیلی و تجدیدپذیر و هیدروژن و برق هسته‌ای و بازار کربن و ... که هر کدام‌شان می‌تواند یک بحث مفصل باشد.

کتابی که همه این جنبه‌ها را به خوبی پوشش بدهد پیدا نکردم ولی چند کتاب که ترکیب‌شان کمابیش مباحث را پوشش می‌دهد این‌ها هستند:

اول از همه یک کتاب با دست‌رسی باز که همین امسال منتشر شد و پوشش خوبی روی اقتصاد کاربردی بازارهای مختلف دارد را معرفی کنم. می‌توانید رایگان دانلود کنید.

کتاب «اقتصاد انرژی: بازارها، تاریخچه و سیاست‌ها» جنبه‌های نظری را خیلی پوشش نداده ولی بازارها و فناورهای را نسبتا با جزییات وارد شده‌ است. نویسنده کتاب دومی هم دارد که بیش‌تر روی جنبه‌های فنی‌تر انرژی متمرکز است.

کتاب اقتصاد انرژی شوارتز به عنوان منبع اصلی درس گزینه بدی نیست چون هم یک مقدار خوبی به تئوری اقتصاد خرد و اقتصاد منابع پایان‌پذیر پرداخته است و هم بازارهای مختلف انرژی را بحث کرده است. این کتاب نسبتا جدید هم خصوصیات کمابیش مشابهی دارد.

باتاچاریا سعی کرده بیش‌تر نظری باشه ولی به نظرم از برخی مباحث نسبتا سطحی عبور کرده است.

نهایتا چند هندبوک انرژی (اولی، دومی) هم در سال‌های اخیر منتشر شده که لزوما مناسب کتاب درسی نیستند ولی برخی فصل‌های‌شان را می‌شود ه عنوان خواندنی مکمل در کلاس بحث کرد.

تماس با نویسنده @hamed_ghoddusi
@hamedghoddusi

Routledgetextbooks

Energy Economics: Markets, History and Policy

A Routledge Companion Website