🟣 منطق و روان‌شناسی (۱)

🔴 اگر به خاطر داشته باشید، پیشتر درباب استفاده‌ی اسپینوزا از روش هندسی اقلیدس سخن گفتیم؛ در این روش، کار با شماری از تعاریف و گزاره‌های پایه‌ای آغاز می‌شود و در یک روند منطقی منسجم به پیش می‌رود. بگذارید به شماری از گزاره‌های پایه‌ای اقلیدس نگاهی بیندازیم. اقلیدس در شاهکار خویش موسوم به اصول (Elements) دو دسته از گزاره‌های پایه‌ای را از هم تفکیک کرده است؛ اصول موضوعه (Axioms) و اصول متعارفی (Common Notions).

🔵 اصول موضوعه، گزاره‌هایی هندسی هستند که اقلیدس مفروض گرفته است و نیازی به اثبات ندارند؛ مثلاً «هر دو نقطه را می‌توان با یک خط راست به هم وصل کرد» یا «به هر مرکز و با هر شعاعی می‌توان دایره‌ای رسم کرد» (اقلیدس، ۱۳۸۸، ص ۵). لیک اصول متعارفی گزاره‌هایی مبنایی هستند که ما انتظار داریم برای همگان آشکار و بدیهی باشند زیرا برای خودمان چنین‌اند؛ مشهورترین این گزاره‌ها اصل مقابل است: «چیزهای مساوی با یک چیز، خود نیز با هم مساوی‌اند» (همان). ما از اصل پیش‌گفته در اثبات کثیری از قضایا استفاده می‌کنیم؛ برای نمونه اگر در مرحله‌ای از اثبات به این وضعیت رسیدیم که دو خط d و 'd با خط "d مساوی هستند، نتیجه می‌گیریم که d و 'd نیز با هم مساوی‌اند (همان، ص ۷) یا اگر در یکی از گام‌های برهان به این حالت رسیدیم که زوایای a و b با زاویه‌ی c مساوی‌اند، نتیجه می‌گیریم که زوایای a و b نیز با یکدیگر مساوی هستند.

🟢 جملگی ما اصل پیش‌گفته را بدیهی می‌انگاریم اما جالب است بدانید که احتمالاً در کودکی متوجه بداهت آن نبوده‌ایم! ژان پیاژه، روان‌شناس شهیر سوییسی، در آزمایش‌های جالبی بر روی کودکان نشان داد که آنان این اصل را درک نمی‌کنند. یکی از معروف‌ترین این آزمایش‌ها مربوط به حجم آب است:
کودک چهارساله‌ای را می‌آوریم و به او سه لیوان خالی را کنار یک پارچ پُر از آب نشان می‌دهیم. یکی از لیوان‌ها بلند و باریک است حال‌آنکه دو لیوان دیگر کوتاه و پهن هستند. ابتدا در مقابل کودک، لیوان‌های کوتاه و پهن را با پارچ آب پُر می‌کنیم و مطمئن می‌شویم که کودک متوجه یکی بودن حجم آب در آن دو لیوان شده است. سپس محتوای یکی از دو لیوان کوتاه را درون لیوان بلند، خالی می‌کنیم و از کودک می‌پرسیم که: «به‌نظر تو کدام لیوان، آب بیشتری دارد؟». جالب‌آنکه کودکان چهارساله عموماً پاسخ می‌دهند که لیوان بلند، حاوی مقدار آب بیشتری‌ست! به‌دیگرسخن کودک خردسال متوجه نمی‌شود که وقتی حجم آب دو لیوان با حجم آب لیوان سومی برابر است، حجم آب خود آن دو نیز برابر خواهد بود اما کودک هشت‌ساله به این پرسش، پاسخ درست خواهد داد (Brain, 2000, p.79).

🟤 یکی از نتایجی که می‌توان از این آزمایش گرفت آن است که درک بداهت تا حدودی به موقعیت اشخاص مختلف بستگی دارد؛ آنچه برای کودک هشت‌ساله بدیهی می‌نماید، برای کودک چهارساله بدیهی نیست. بدین ترتیب درک آشکارترین قواعد اندیشیدن نیز مستلزم رشد مهارت‌های منطقی و شناختی است که آموزش کودک در طول زمان را می‌طلبد.

از توجه‌تان سپاسگزارم 🌹

⚫️ اقلیدس .(۱۳۸۸). اصول اقلیدس: سیزده مقاله. ترجمه از یونانی به انگلیسی و شرح توسط تامس لیتل هیث. ترجمه به فارسی توسط محمدهادی شفیعیها.

⚫️ Brain, Christine. (2000). Advanced Subsidiary Psychology: Approaches & Methods.

https://t.me/Philosophical_Researches

فایل کتاب درآمدی بر فلسفه مدرن اروپایی برای دوستانی که می‌خواهند در دوره شرکت کنند.

به دنیای بی‌پایان اندیشه‌ها بپیوندید??‍?

اگر به فلسفه، تاریخ، روانشناسی و جامعه‌شناسی علاقه دارید، اینجا جایی است که می‌توانید به عمق مفاهیم و تحلیل‌های علمی دست یابید. در کانال ما، بحث‌های جذاب و آموزنده‌ای در مورد چالش‌های ذهنی، رویدادهای تاریخی، تئوری‌های روانشناسی و ساختارهای اجتماعی داریم.
هر روز با ما همراه شوید و به گنجینه‌ای از دانش و آگاهی دست پیدا کنید.

? فلسفه
?️ تاریخ
? روانشناسی
? جامعه‌شناسی

منتظر شما هستیم!

لینک گروه:https://t.me/Philosophy098

لینک کانالhttps://t.me/Philosophy7898

بنام خدا

? دور نهم از کلاس‌های آزاد فلسفه
مدرس: زهرا قزلباش

?جلسهٔ ۶۷:

آشنایی با آرای سیاسی جان لاک و کندورسه

? کنفرانس: در باب گوته (خانم مهشید ظفر)

✅تاریخ: شنبه ۲۹ دی

?مکان: شهرک اکباتان، فاز ۲، بلوک ۲، طبقه همکف، کتابخانه.
✅زمان: ۲ الی ۴ عصر

? « آنان که تاکنون به وادی دانش قدم گذارده‌اند یا اهل تجربه بودند یا اصحاب عقیده. تجربه‌گرایان مانند مورچگان‌اند و تنها کارشان گردآوردن و استفاده کردن است. خردگرایان نیز هم‌چون عنکبوت هستند که از وجود خودشان، تار می‌تنند. لیک زنبور عسل راه میانه را در پیش می‌گیرد: مواد خام را از گل‌های باغ و بوستان برمی‌گیرد و آن‌ها را با نیروی خویش تغییر داده و هضم می‌کند. وظیفه‌ی حقیقی فلسفه نیز به این امر بی‌شباهت نیست زیرا فلسفه نه یکسره به قوای ذهنی وابسته است و نه صرفاً بر جمع کردن و محفوظ داشتن مواد خام از تاریخ طبیعی و آزمایش‌های مکانیکی متکی‌ست بلکه یافته‌های خود را در فاهمه‌ی خویش، هضم نموده و دگرگون می‌سازد. بنابراین اگر میان دو قوه‌ی تجربه‌گرایانه و خردورزانه، پیوندی وثیق برقرار شود آنگاه می‌توانیم به [برکات چنین پیوندی] بسیار امیدوار باشیم [به ویژه که] در گذشته هرگز چنین پیوند استواری برقرار نشده بود » (Bacon, 2004, p.79).

? احتمالاً بسیاری از شما مخاطبان گرامی، آزمایش فرانچسکو ردی را در کتاب دبیرستانی علوم زیستی و بهداشت، در خاطر دارید. ردی می‌خواست بداند علت پدید آمدن مگس چیست؟ او با نظریه‌ی خلق‌الساعه‌ی ارسطو مواجه بود که ادعا می‌کرد علت پیدایش مگس همانا گوشت فاسد است اما ردی به این قول بسنده نکرد و به تعبیر بیکن از نو با طبیعت مواجه شد؛ او گوشت‌های حیوانات مختلف را در شرایط متفاوتی قرار داد؛ در فضای آزاد، درون شیشه‌ی در بسته، پنهان شده زیر خاک و... . بدین ترتیب متوجه شد مگس تنها روی گوشت‌هایی ظاهر می‌شود که در هوای آزاد قرار دارند و روی گوشتی که درون شیشه‌ای در بسته قرار گرفته است، مگسی ظاهر نمی‌شود. وی با مشاهدات مستمر دریافت که اگر گوشت در فضای باز قرار گیرد پس از چندی میزبان تخم‌های کوچکی خواهد شد که ابتدا مبدل به کرم و سپس تبدیل به مگس می‌شوند لذا دریافت که علت پیدایش مگس، تخم مگس است (علوم زیستی و بهداشت، ۱۳۹۱، صص ۵ و ۶).

مراحل آزمایش ردی مطابق طرح بیکن چنین است:
۱. ردی به نظریه‌ی از پیش‌موجود خلق‌الساعه بسنده نکرد.
۲. آزمایش‌های متعدد را در شرایط مختلف تکرار کرد و داده‌های مربوطه را ثبت نمود.
۳. با تحلیل عقلانی و بررسی آن داده‌ها، نظریه‌ای تازه درباب پیدایش حشرات عرضه داشت.

البته نگارنده‌ی این سطور واقف است که تلقی پیش‌گفته از علوم تجربی در قرن بیستم با چالش‌های متعددی مواجه گشت اما آن موضوع دلکش دیگری‌ست که پرداختن بدان را به زمانی دیگر موکول می‌کنیم.

از شکیبایی‌تان سپاسگزارم?

⚫️ جهانگیری، محسن. (۱۳۸۵). احوال و آثار و آراء فرانسیس بیکن: با اصلاحات و اضافات.

علوم زیستی و بهداشت .(۱۳۹۱). سال اول دبیرستان.

⚫️ Bacon, Francis. (2004). The New Organon. Edited by Lisa Jardine & Michael Silverthorne.

https://t.me/Philosophical_Researches

? فلسفه‌ی علم (۱)- ادامه: فرانسیس بیکن و نو-ارغنون

♦️دنبال‌کنندگان فرهیخته به‌خاطر دارند که در واپسین یادداشت مربوط به فلسفه‌ی علم، کوشیدیم تا به بعضی از ابعاد مسئله‌ی استقراء بپردازیم. در یادداشت پیش‌گفته پس از عرضه‌ی تعریف استدلال استقرائی و برشمردن اقسام آن و کاربردهای‌اش، به معضل بزرگی که دامن‌گیر این شکل از استدلال می‌شود پرداختیم و شماری از پاسخ‌های کهن و نو را برای چاره کردن آن معضل از نظر گذراندیم. در یادداشت حاضر می‌خواهیم به یکی از برجسته‌ترین مدافعان رویکرد استقرائی در فلسفه‌ی جدید بپردازیم. فرانسیس بیکن، فیلسوف بزرگ قرون ۱۶ و ۱۷ را به حق یکی از پدران فلسفه‌ی نوین غربی دانسته‌اند. او به‌جای برساختن یک نظام مابعدالطبیعی جدید و افزودن یک دستگاه مفهومی تازه به انبوه دستگاه‌های فلسفی افلاطونی، ارسطویی، سینوی، تومایی و... زاویه‌ی دید خویش را تغییر داد و به بحث از روش‌شناسی پرداخت (جهانگیری، ۱۳۸۵، ص ۱۲۴). بیکن معتقد بود روش قیاسی قدما، ما را در شناخت طبیعت یاری نخواهد کرد. البته بیکن نیک می‌دانست که قدما با استدلال استقرائی نیز آشنا بوده‌اند ولی توسل ایشان را به استقراء بسیار خام و ناپخته می‌دانست. اگر در یاد داشته باشید، پیشتر از مثال انبساط فلزات در مجاورت حرارت بهره بردیم و خاطرنشان ساختیم که دانشمندان به صرف مشاهده‌ی انبساط یک تکه آهن در نزدیکی گرما، حکم به انبساط فلزات نمی‌دهند بلکه پس از مشاهدات مضبوط و منظم و پس از توسل جستن به قطعات متعدد آهن در شرایط مختلف و نیز پس از تکرار آزمایش با فلزات دیگری مانند مس، نقره، طلا و... دست به چنین تعمیم‌هایی می‌یازند. البته باید خاطرنشان سازیم که این تلقی از فعالیت دانشمندان با مناقشات فراوانی مواجه است لیک دست‌کم تلقی رایج تا مدت‌ها چنین بوده است. فرانسیس بیکن که به سِمَت صدارت عظمای انگلستان نائل آمد، یکی از پرشورترین مروجان علوم تجربی جدید بود که سعی داشت تا خود را از زیر بار گران افکار قدما آزاد سازد و مستقل از مفروضات و پیش‌پنداشته‌های ایشان به مطالعه‌ی طبیعت همت بگمارد. بیکن منکر ارزش استدلال قیاسی نبود و می‌دانست که استخراج معلومات جزیی از احکام کلی، بی‌فایده نیست اما تنها درصورتی مفید است که خود آن احکام کلی از رهگذر مشاهدات دقیق و پیگیرانه حاصل آمده باشند (همان، ص ۱۲۹). فرض کنید ما با مسلم گرفتن نظریه‌ی اخلاط چهارگانه در طب سنتی بکوشیم تا افسردگی و نومیدی شخص X را تبیین کنیم و دست به استدلال قیاسی ذیل بزنیم:

1. شخص X مبتلا به افسردگی است.
2. همه‌ی مبتلایان به افسردگی، دچار غلبه‌ی سودا هستند.
3. بدین ترتیب شخص X، دچار غلبه‌ی سودا است.

? استدلال فوق‌الذکر از حیث صوری معتبر است و شکل منطقی آن چنین است:
۱. الف، ب است.
۲. همه‌ی ب‌ها، ج هستند.
۳. پس الف، ج است.

همه‌ی ما می‌دانیم که این استدلال از حیث صوری معتبر است اما می‌خواهیم بدانیم مقدمه‌ی دوم (اصطلاحاً کبرای قیاس) از کجا آمده است؟ به بیان دقیق‌تر، مشکل‌مان ماده و محتوای قیاس است و نه صورت آن؛ اینکه همه‌ی مبتلایان به افسردگی، دچار غلبه‌ی سودا هستند متکی بر کدام شواهد تجربی و کدام یافته‌های کالبدشکافتی‌ست؟ به‌دیگرسخن ما باید به تشریح کثیری از اجساد بپردازیم تا مطمئن شویم غیر از خون، اخلاط دیگری چون صفرا، سودا و بلغم در بدن وجود دارند نه آنکه چون در آثار طبی بقراط یا جالینوس یا ابن‌سینا، چنین نوشته شده آن را بپذیریم. در زمان مشاهده نیز نباید در تعمیم دادن، شتاب کنیم بلکه باید از استخراج احکام کلی بی‌پایه بپرهیزیم (همان، ص ۱۳۰).
? از سوی دیگر، بیکن آگاه بود که مشاهدات صرف نیز به تنهایی مفید نیستند مگر آنکه به پیدایش نظریه‌ای تازه منجر شوند که تمام آن شواهد ثبت شده را درون خود منسجم سازد. بیکن برای توضیح بصیرت پیش‌گفته به تمثیلی زیبا دست یازیده که در کتاب نو-ارغنون مطرح شده است. بیکن کوشید تا در برابر کتاب منطق ارسطو موسوم به ارغنون (به معنی ابزار یا آلت)، اثر منطقی تازه‌ای خلق کند که ابزار جدیدی برای وصول به حقیقت در اختیار جویندگان بگذارد:

https://t.me/Philosophical_Researches

? Track: #This_Will_Change_You_Part_One
This Will Change You Pt.1

? Artist: #Incoma

? Album: #_Reasonable_Doubt (2014)

? Genre: #Post_Rock

? Sent by: #Mohammad

@IMPRESSIONS
http://instagram.com/impressions.1