لطف دوستان و همکارانی که با من در برهه‌های مختلف در مسیر آکادمیک در ارتباط بوده‌اند، همواره شامل حال بنده بوده است؛ اما گاه صحبت‌هایی مطرح می‌شوند که به دور از انصاف و اخلاق حرفه‌ای آکادمیک هستند و نه تنها مورد تایید بنده نیستند، بلکه اغلب نقطه‌نظرهای متفاوتی را شامل می‌شوند.

هر آنچه هست، مشق تدریس در کنار اساتید است؛ و بنده همواره ارادت و احترام بسیار زیادی برای تمامی این بزرگواران، که بعضاً الهام‌بخش من در فعالیت‌های آکادمیک بوده‌اند، قائل هستم، و این حواشی را دور از شأن این عزیزان می‌بینم، که معتقدم برای همه، تنها عشق به تدریس انگیزه‌ی ماندن در این حرفه است.

طِیِّ مکان ببین و زمان در سلوکِ شعر (سلوک علم)
کاین طفل یک شبه رَهِ یک ساله می‌رود

« ... المپیاد سخت بود ولی دوستش داشتم! فیزیک ۲ و معارف اسلامی سخت بود ولی دوستشون نداشتم. اما یاد گرفتم دنیا پر از چیزهاییه که دوستشون نداریم ولی گاهی مجبوریم انجامشون بدیم که بتونیم فراتر بریم. دنیا مملو از جعبه‌هاییه که گذاشته‌ن تا ملت توش جا بشن [...] شاید کسی توی این جعبه‌ها جا نشه؛ اما اگه این جانشدن رو نفهمه، عذاب می‌کشه ... »

شاید بعضی‌ها از طریق دیگه‌ای بشناسنش، ولی اسم آیدین نصیری شرق همیشه برای من با کتاب ششصد مسئله‌ی الگوریتمی قرینه؛ کتابی که در سال‌های تحصیلش در شریف با همکاری مشترک دکتر قدسی نوشته. آیدین سال‌های طولانیه که دیگه ایران نیست؛ مدت زیادی در گوگل مشغول به کار بود، و الان روی استارتاپ خودش (Codelita) برای آموزش برنامه‌نویسی کار می‌کنه. اخیرا رشته‌توییتی گذاشته از تجربیات منحصر به فردش در شریف؛ از تجربه‌ی المپیاد و عضویت در تیم مسابقات ICPC تا مشروطی و بارها افتادن دروس پایه. خوندش رو به همه‌ی شما توصیه می‌کنم.

https://x.com/Loc0m0/status/1833203967687594472

در این آشفته‌بازار این روزهای مدل‌های زبانی بزرگ، و هیجانات غالب بر جامعه‌ی علمی و غیرعلمی و تاثیر شگرفش روی سهام شرکت‌های فراهم‌کننده‌ی زیرساخت‌های سخت‌افزاری، پرسش اصلی‌ای که به وجود میاد اینه که بعد از گذشت هفتاد سال از مطرح شدن «بازی تقلید» (معروف به تست…

در این آشفته‌بازار این روزهای مدل‌های زبانی بزرگ، و هیجانات غالب بر جامعه‌ی علمی و غیرعلمی و تاثیر شگرفش روی سهام شرکت‌های فراهم‌کننده‌ی زیرساخت‌های سخت‌افزاری، پرسش اصلی‌ای که به وجود میاد اینه که بعد از گذشت هفتاد سال از مطرح شدن «بازی تقلید» (معروف به تست تورینگ) برای سنجش «تفکر ماشینی» و هوش مصنوعی، آیا سرانجام می‌تونیم چت‌بات‌های مبتنی بر مدل‌های زبانی نظیر GPT رو برنده‌ی این بازی و فاتح جایگاهی در نظر بگیریم که تورینگ در دهه‌ی پنجاه میلادی پیش‌بینی کرده بود؟ پرسشی که در ابتدا ممکنه ساده به نظر بیاد، به خصوص که ادعای «پاس شدن تست تورینگ» این روزها لقلقه‌‌ی زبان مدیران شرکت‌‌ها و بازوهای تبلیغاتیشونه، اما زمانی پیچیده می‌شه که متوجه می‌شیم در آزمایش‌های واقعی، درصد قابل‌توجهی از انسان‌ها هم در این تست مردود می‌شوند. مشکل کجاست؟

«آیا ماشین‌ها قادر به تفکر هستند؟»، سوالیه که آلن تورینگ در مقاله‌ی ۱۹۵۰ خودش مطرح می‌کنه، و تلاش می‌کنه تا با طرح بازی تقلید، معیاری برای سنجش تفکر ماشینی خلق کنه. بازی شامل یک پرسشگر، یک انسان و یک ماشینه. پرسشگر جدا از انسان و ماشین در یک اتاق جداگانه قرار گرفته و با هدف حذف فاکتورهای غیرمرتبط از جمله صدا و تصویر، ارتباط او با دو بازیکن دیگه، صرفا از طریق مکاتبه انجام می‌شه. هدف پرسشگر، تشخیص انسان از بین دو بازیکن دیگر، هدف انسان، کمک به این تشخیص و هدف ماشین، گمراهی پرسشگر است تا برنده‌ی این بازی باشه. تیمی از پژوهشگرهای دانشگاه کالیفرنیا در سن‌دیگو (UCSD)، اخیرا نسخه‌ای دو نفره از این بازی رو با پانصد شرکت‌کننده شبیه‌سازی کردند، و نتایج، خارج از انتظار بود.

اگر به تاریخچه‌ی چت‌بات‌ها علاقه‌مند باشید، احتمالا با Eliza آشنا هستید. تاریخچه‌ی این چت‌بات به دهه‌ی ۶۰ میلادی و دانشگاه MIT می‌رسه و در زمان خودش، پیشرو به شمار میومد (از اینجا امتحانش کنید). در آزمایش جدید، علاوه‌ بر GPT سه‌ونیم و چهار، نسخه‌ای از Eliza هم مورد استفاده قرار گرفته. بازی دو نفره رو به این صورت طراحی کردند که شرکت‌کننده‌‌ها در برابر یک انسان یا یکی از سه چت‌بات بالا قرار می‌گرفتند و باید ظرف مدت پنج دقیقه، تشخیص می‌دادند که با یک انسان دیگه و یا یک چت‌بات صحبت می‌کنند.

مطابق انتظار، Eliza و GPT-4 به ترتیب در ۲۲ و ۵۴ درصد بازی‌ها، برنده شدند. اگر با Eliza کار کرده باشید، می‌دونید که عدد ۲۲، درصد بالایی به حساب میاد؛ پدیده‌ای که تحت عنوان Eliza Effect شناخته می‌شه و بر اثرش، پرسشگرها برخلاف چیزی که می‌بینند و استدلال می‌کنند، رفتارهای انسان‌گونه رو به Eliza نسبت می‌دن. از سمت دیگه، بازیکن‌های انسانی که به جای چت‌بات‌ها قرار گرفته بودند، تنها در ۶۷ درصد موارد موفق به قانع کردن پرسشگرها شدند.

اقتصاددان‌ها در این مواقع از «علیت دوّار» صحبت می‌کنند، که در علم اقتصاد، به ارتباط علت و معلولی متقابل میان چند پدیده‌ گفته می‌شه. در این مورد هم برخوردهای شرکت‌کننده‌های آزمایش با چت‌بات‌ها، موجب شده بود که سطح انتظارها از عملکرد هوش مصنوعی به قدری بالا بیاد که در ۳۳ درصد موارد، انسان‌ها رو هم به اشتباه ربات تشخیص بدن. از طرف دیگه، پرسشگرها در تشخیص GPT-4 هم عملکردی در حد و اندازه‌ی پرتاب سکه داشتند (اگر فکر می‌کنید که می‌تونید عملکرد بهتری از شرکت‌کننده‌ها داشته باشید، تلاش کنید که از بین چهار عکس زیر، انسان رو تشخیص بدید؛ سه عکس مربوط به AI و یک عکس مربوط به بازیکن انسانیه. سبزها مکالمات پرسشگر و خاکستری‌ها جواب انسان‌/چت‌بات‌ها هستند).

با لحاظ این موارد، به نظر میاد که نیاز به بازنگری در تست تورینگ، بیشتر از هر زمان دیگه‌ای احساس می‌شه؛ و تا به امروز، پیشنهاداتی هم روی میز قرار گرفته. یکی از این‌ها، ایده‌ی یکی از اساتید روانشناسی دانشگاه پرینستونه. Philip Johnson-Laird اعتقاد داره که برای آزمایش مدل‌ها، باید اون‌ها رو در برابر آزمون‌های روانشناسی قرار بدیم، و مثل یک جلسه‌ی تراپی، شباهتش با رفتارهای انسان‌گونه رو بررسی کنیم؛ یک دیدگاه میان‌رشته‌ای که می‌تونه درهای جدیدی رو به سوی شناخت LLMها باز کنه.

از سمت دیگه، Terrence Sejnowski استاد علوم اعصاب UCSD هم در مقاله‌ی اخیرش، با مطالعه روی شیوه‌ی رفتاری و عملکرد مغزی انسان‌ها، نگاه کاملا متفاوتی رو مطرح می‌کنه: همون‌طور که در یک بازی تنیس، یک رقیب قدرمندتر، از شما بازیکن بهتری می‌سازه، LLMها هم صرفا بازتاب‌‌دهنده‌ی ضریب هوشی پرسشگر هستند. در حقیقت، هر بار که ما با اون‌ها صحبت می‌کنیم، این ما هستیم که در جایگاه پرسش‌شونده قرار گرفته‌ایم، پدیده‌ای که او ازش به عنوان «تست تورینگ وارونه» تعبیر می‌کنه. این دیدگاه، با نتایج آزمایش بالا هم‌خوانی داره و می‌تونه دلیلی باشه بر اینکه چرا اطلاق جایگاه پرسشگر به انسان‌ها در تست تورینگ، می‌تونه به چنین نتایج دور از ذهنی منجر بشه.

«دستیاری نظریه زبان‌ها و ماشین‌ها»
دانشجویانی که تمایل دارند در نیم‌سال آینده (پاییز ۱۴۰۳) دستیار آموزشی درس نظریه‌ زبان ها و ماشین ها در گروه مهندس معینی‌جم باشند، می‌توانند درخواست خود را تا ۱۰ شهریور از طریق فرم زیر ثبت نمایند:
https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSfqwBuV6GhQ6TjiZqb_toyybi-gG0lNbczDbH6hHYVpfFoqSw/viewform