⭕️ نظام آموزشی چین در مقابل آمریکا: آیا رقابت کلید پیشرفت است؟

✍ فرزاد دهقانیان، ۱۴۰۳/۱۱/۱۲

شرکت DeepSeek، یک شرکت چینی است که مدل هوش مصنوعی آن با صرف هزینه‌های بسیار کمتر در قیاس با شرکتهای آمریکایی، عملکرد فوق‌العاده‌ای را از خود نشان داده است. وزارت بازرگانی آمریکا به دنبال تحقیق در این مورد است که آیا این شرکت از تراشه‌های آمریکایی که ارسال آن‌ها به چین ممنوع است، استفاده کرده است یا خیر [+].

اما پاول دوروف، مؤسس و مدیرعامل تلگرام، در کانال خود و در یادداشتی با عنوان «سال نو چینی مبارک»، عملکرد DeepSeek را به برتری نظام رقابتی آموزش متوسطه چین در مقایسه با نمونه‌های غربی آن نسبت می‌دهد.
صرف‌نظر از اینکه سخن او تا چه حد واقعیت ماجرا را منعکس می‌کند، این نوع نگاه—که به‌جای تمرکز بر عوامل سطحی، به دنبال یافتن علل در ساختارهای سیستمی‌ای است که از لحاظ زمانی فاصله‌ی قابل‌توجهی با معلول دارند—در دنیای پرتلاطم و پرشتاب امروز، نگاهی کمیاب است.

ترجمه‌ی کامل یادداشت او، که با کمک هوش مصنوعی انجام شده است، در ادامه آمده است:

⭐ سال نو چینی مبارک!

«پس از موفقیت استارتاپ چینی DeepSeek، بسیاری از مردم از این که چین با چنین سرعتی در حوزه هوش مصنوعی به آمریکا رسیده است، شگفت‌زده شده‌اند. اما پیشرفت چین در بهره‌وری الگوریتمی از هیچ به دست نیامده است. دانش‌آموزان چینی سال‌هاست که در المپیادهای بین‌المللی ریاضیات و برنامه‌نویسی از سایرین پیشی گرفته‌اند.

وقتی صحبت از پرورش نخبگان در ریاضیات و علوم می‌شود، سیستم آموزش متوسطه چین برتری محسوسی نسبت به غرب دارد. این سیستم رقابت شدید میان دانش‌آموزان را ترویج می‌دهد، اصلی که از مدل بسیار کارآمد شوروی الهام گرفته شده است.

در مقابل، بیشتر مدارس غربی رقابت را نفی می‌کنند و اعلام عمومی نمرات و رتبه‌های دانش‌آموزان را ممنوع کرده‌اند. این منطق قابل درک است—برای محافظت از دانش‌آموزان در برابر فشار یا تمسخر دیگران. اما چنین سیاست‌هایی به‌طور قابل پیش‌بینی بهترین دانش‌آموزان را نیز بی‌انگیزه می‌کند. پیروزی و شکست دو روی یک سکه‌اند. اگر بازنده‌ای وجود نداشته باشد، برنده‌ای هم نخواهد بود.

برای بسیاری از دانش‌آموزان، انگیزه‌ی برتری در دبیرستان از این می‌آید که آن را به چشم یک بازی رقابتی ببینند و تلاش کنند در رقابت با حریفان قوی، رتبه‌ی نخست را کسب کنند. حذف شفافیت در عملکرد دانش‌آموزان، می‌تواند مدرسه را برای نوجوانان جاه‌طلب بی‌معنا کند. تعجبی ندارد که بسیاری از کودکان با استعداد، اکنون بازی‌های رقابتی را هیجان‌انگیزتر از درس و مدرسه می‌دانند—حداقل در بازی‌های ویدیویی، می‌توانند ببینند که هر بازیکن چه رتبه‌ای دارد.

این که به همه دانش‌آموزان بگوییم، صرف‌نظر از عملکردشان، قهرمان هستند، ممکن است مهربانانه به نظر برسد—اما فقط تا زمانی که واقعیت پس از فارغ‌التحصیلی این توهم را در هم بشکند. برخلاف سیاست‌های خوش‌نیت آموزشی، واقعیت، رتبه‌بندی و نمرات عمومی دارد—چه در ورزش، چه در کسب‌وکار، چه در علم و چه در فناوری. شاخص‌های هوش مصنوعی که برتری DeepSeek را نشان می‌دهند، یکی از همین رتبه‌بندی‌های عمومی است. و موارد بیشتری در راه‌اند.

اگر سیستم آموزش متوسطه آمریکا اصلاحات اساسی را تجربه نکند، تسلط فزاینده‌ی چین در فناوری اجتناب‌ناپذیر به نظر می‌رسد.»

@systemdiary

⭕️پيشنهاد ايجاد سيستم شنبه شاد براي ايران

✍️ فرزاد دهقانيان، ۱۴۰۳/۱۰/۲۵

روز تولد دکتر مارتین لوترکینگ به عنوان تعطیلی رسمی در ایالات متحده شناخته می‌شود. این تعطیلی در سومین دوشنبه ماه ژانویه هر سال برگزار می‌شود تا یادبود تولد او در ۱۵ ژانویه باشد و به افتخار تلاش‌های او برای حقوق مدنی و مبارزه با نژادپرستی جشن گرفته شود. بسیاری از تعطیلات فدرال در آمريكا، مانند روز یادبود (Memorial Day)، روز کارگر (Labor Day)، و روز مارتین لوترکینگ جونیور همیشه به گونه‌ای برنامه‌ریزی می‌شوند که در یک دوشنبه برگزار شوند. این تغییرات به "Uniform Monday Holiday Act" در سال ۱۹۶۸ بازمی‌گردد که با ایجاد تعطیلات آخر هفته طولانی‌تر، به دنبال كمك به صنعت گردشگری آمریکا بود.

انتقال تعطیلات میان هفته به آخر هفته در کشورهای دیگر، از جمله انگلستان و ژاپن نیز رایج است. سیستم تعطیلات ژاپن، که به عنوان "Happy Monday System" یا "سیستم دوشنبه شاد" شناخته می‌شود، مجموعه‌ای از اصلاحات در تعطیلات ملی است که به طور خاص تعطیلاتی را که در طول هفته قرار می‌گیرند به دوشنبه‌ها منتقل می‌کند تا مردم بتوانند از تعطیلات آخر هفته طولانی‌تری بهره‌مند شوند.

از مزایای انتقال تعطیلات طول هفته به انتهای هفته می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. تعطیلات طولانی و کاهش خستگی: این نوع تعطیلات به مردم فرصت بیشتری برای استراحت، سفر و انجام فعالیت‌های فرهنگی می‌دهد و از خستگی روزهای کاری متوالی جلوگیری می‌کند. این رویکرد نه تنها به رضایت شغلی بیشتر منجر می‌شود، بلکه احتمال کاهش بیماری‌ها و استرس‌های مرتبط با کار را نیز به همراه دارد.

2. افزایش بهره‌وری: کارمندان و کارکنان پس از یک تعطیلات طولانی با انرژی و بهره‌وری بیشتری به کار بازمی‌گردند.

3. رونق بخشیدن به صنعت گردشگری: تعطیلات طولانی فرصتی برای مسافرت‌های کوتاه به مناطق مختلف کشور و تقویت صنعت توریسم فراهم می‌کند. مردم می‌توانند از جاذبه‌های طبیعی و فرهنگی کشور لذت ببرند و همین باعث افزایش درآمد و رشد اقتصادی در مناطق گردشگری می‌شود.

4. ترویج توازن بین کار و زندگی: تعطیلات آخر هفته طولانی‌تر برای ایجاد تعادل بهتر میان کار و زندگی شخصی است و به کارکنان فرصت بیشتری برای وقت‌گذرانی با خانواده و پرداختن به علایق شخصی می‌دهد.

5. کاهش غیبت‌های کاری در میانه‌ی هفته: قرار گرفتن تعطیلات در طول هفته باعث می‌شود بسیاری از کارکنان روزهای قبل و بعد از تعطیلات را نیز مرخصی بگیرند.

✅ پیشنهاد اجرایی:

در حال حاضر، مجموع تعداد روزهای تعطیلات رسمی در ایران ۲۸ روز است که از این تعداد، ۱۱ روز تعطیلات ملی و انقلابی و ۱۷ روز تعطیلات مذهبی است. بسیاری از این تعطیلات ممکن است در وسط هفته باشند یا باعث ايجاد بين التعطيلين شوند.
در ایران، بین‌التعطیلین روز مزاحمی تلقی می‌شود که انگار بین دو استراحت و خوشی متوالی مانع ایجاد کرده است. این موضوع از نظر روانی باعث کاهش بهره‌وری و رضایت شغلی و همچنین کاهش سطح خدمات به مشتری می‌شود. مشتریان نیز به‌عنوان دریافت‌کننده خدمت در روزهای بین‌التعطیلین احتمال بیشتری می‌دهند که کارشان به درستی انجام نشود یا مسئول مربوطه مرخصی گرفته باشد.

انتقال تعطیلات میان هفته به شنبه برای استفاده از مزایای تعطیلات طولانی‌مدت آخر هفته و ایجاد سیستم شنبه شاد، می‌تواند به عنوان یک گزینه تصمیم‌گیری برای مسئولان مد نظر قرار گیرد. آیا اشکالی دارد که مثلاً تعطیلی ۲۲ بهمن به شنبه منتقل شود؟

برخی از تعطیلات مذهبی ایران، مانند تعطیلات محرم و صفر و ماه رمضان، تعطیلاتی هستند که به شکل تاریخی با مناسک مذهبی در کشور گره خورده‌اند و ممکن است جابجایی آن‌ها امکان‌پذیر نباشد. اما تعطیلاتی که در مورد آن‌ها حساسیت زیادی وجود ندارد و مربوط به اعیاد هستند، به سادگی می‌توانند به شنبه‌ها منتقل شوند. روز تولد امام علی (ع) (روز پدر)، عید غدیر، تعطیلی روز نیمه شعبان و تعطیلات ۸ و ۱۷ ربیع‌الاول برای انتقال به شنبه‌ها قابل بررسی هستند. حذف بعضی از تعطیلات غیرضروری و اضافه کردن تعطیلات جدید در شنبه‌ها، به سیستم شنبه شاد رونق خواهد بخشید.

البته نيازی به توضيح نيست كه برای شاد بودن فقط تعطيلی كافی نيست و اگر آهی در بساط نباشد، تعطيلی خود رنجی مضاعف است كه اين البته بحث ديگری است.

🔸اگر این مطلب برای شما مفید بود، آن را با دوستان خود به اشتراک بگذارید.
@systemdiary

⭕️ بیست فقط متعلق به خدا نیست؛ نقدی بر رویکرد آزمون‌های سخت

✍ فرزاد دهقانیان، ۱۴۰۳/۱۰/۷

ناتیل براندن در کتاب روانشناسی عزت‌نفس (Self-Esteem) به مطلبی با مضمون زیر اشاره می‌کند که در سال ۱۹۹۰ در مجله تایم به چاپ رسیده است:
«سال گذشته، آزمون ریاضی استانداردی به دانش‌آموزان ۱۳ ساله‌ی شش کشور مختلف ارائه شد. دانش‌آموزان کره‌ای بهترین و دانش‌آموزان آمریکایی بدترین نتایج را به دست آوردند. دانش‌آموزان اسپانیایی، ایرلندی و کانادایی همگی بهتر از آمریکایی‌ها ظاهر شدند. اما وقتی از دانش‌آموزان خواستند به جمله‌ی «در ریاضی بسیار خوب هستم» واکنش نشان دهند، دانش‌آموزان آمریکایی بیشترین تعداد پاسخ مثبت را ارائه کردند. در واقع، ۶۸ درصد از دانش‌آموزان آمریکایی این جمله را تأیید کردند.

ممکن است دانش‌آموزان آمریکایی در درس ریاضی خوب نباشند، اما به احتمال زیاد تحت تأثیر آموزش‌هایی قرار گرفته‌اند که بر تقویت عزت‌نفس تأکید داشته و از آن‌ها خواسته می‌شود در هر شرایطی از خود راضی باشند.»

اشاره‌ی او احتمالاً به اقدام ایالت کالیفرنیا در اواخر دهه‌ی ۱۹۸۰ برمی‌گردد که با تشکیل "گروه ویژه برای ترویج عزت‌نفس و مسئولیت شخصی و اجتماعی" به دنبال بررسی نقش عزت‌نفس در کاهش مشکلات اجتماعی (نظیر فقر، جرم، اعتیاد و ترک‌تحصیل) و ارتقای مسئولیت‌پذیری فردی و اجتماعی بود.

گزارش نهایی این گروه در سال ۱۹۹۰ تحت عنوان "به سوی یک ایالت با عزت‌نفس" منتشر شد. این گزارش عنوان می‌کند که ارتقای عزت‌نفس می‌تواند تأثیرات مثبتی بر رفتار فردی و اجتماعی داشته باشد. آن‌ها توصیه کردند که عزت‌نفس به دستاوردهای واقعی متصل باشد، نه صرفاً حس خوب بدون پشتوانه. پس از آن، بسیاری از مدارس و سازمان‌ها در آمریکا برنامه‌های مشابهی را برای ارتقای عزت‌نفس آغاز کردند.

البته ناتیل براندن اختلاف بین عملکرد واقعی و احساس خوب دانش‌آموزان آمریکایی نسبت به خود را به‌عنوان خبری بد گزارش می‌کند و می‌گوید که عزت‌نفس باید از عملکرد واقعی سرچشمه بگیرد.

✅ تحلیل و توصیه شخصی

عزت‌نفس یک نیاز ضروری برای هر فرد است و همه‌ی ما، در سطح شخصی و اجتماعی، نسبت به آن مسئول هستیم. جایگاه عزت‌نفس در نظام آموزش‌وپرورش، موضوعی پیچیده و تخصصی است.

این نوشته می‌خواهد تنها از منظر طراحی سؤالات امتحانی در دانشگاه‌ها، به‌ویژه در مقطع کارشناسی رشته‌های مهندسی، به این موضوع بپردازد. به گمان من، ما درگیر سطحی از خشونت آموزشی در مقطع کارشناسی رشته‌های مهندسی در دانشگاه‌های معتبر ایران هستیم. منظور از خشونت آموزشی، تدریس مطالب بسیار زیاد و غیرکاربردی و آزمون‌های نسبتاً سخت است.

پُر واضح است که سؤالات باید با توجه به محتوای تدریس‌شده و سطح دانش و مهارت دانشجویان طراحی شوند. سؤالات بیش از حد سخت دو اثر منفی جدی دارد:

1. کاهش عزت‌نفس و ایجاد احساس ناکافی بودن در دانشجویان، که می‌تواند تأثیرات اجتماعی نامطلوبی به همراه داشته باشد.

2. فشار غیرمنطقی در طراحی سؤالات و نبود ارتباط میان محتوای تدریس‌شده و نیازهای واقعی زندگی حرفه‌ای، باعث می‌شود که با توجه به شرایط اقتصادی و حقوق و دستمزد، دانشجو تناسبی بین سختی‌هایی که متحمل شده و درآمدی که از شغل مرتبط با رشته‌ی تحصیلی خود کسب می‌کند، نبیند. شاید بتوان اثر این عدم تناسب را در کاهش رغبت دانشجویان به رشته‌ی ریاضی در دبیرستان‌ها جستجو کرد؛ به‌گونه‌ای که موجب انقراض این رشته در بعضی دبیرستان‌ها شده است [+].

از طرف دیگر، این عدم تناسب باعث می‌شود که دانشجویان به دنبال گزینه‌های جایگزین برای یادگیری بروند. پلتفرم‌هایی مانند Coursera به دانشجویان این امکان را می‌دهند که درس‌ها و مهارت‌های موردنیاز خود را بدون فشار اضافی یاد بگیرند. این روند می‌تواند اعتبار و جایگاه دانشگاه‌های سنتی را تحت تأثیر قرار دهد.

بنابراین، توصیه می‌شود که حداقل در خصوص آزمون‌های دانشگاه، مدل ذهنی «بیست فقط متعلق به خداست» و طراحی سؤالات بسیار سخت کنار گذاشته شود. البته این به معنای آسان‌گیری یا سهل‌انگاری نیست، بلکه هدف طراحی سؤالاتی است که با اهداف آموزشی و نیازهای واقعی جامعه همخوانی داشته باشند. بیست‌هایی که از آزمون‌های بسیار سخت به دست می‌آیند، تنها به درد مهاجرت می‌خورند و تأثیری در کسب مهارت‌های موردنیاز محیط کار ندارند.

دانشگاه‌ها باید محیطی فراهم کنند که در آن دانشجویان با احساس ارزشمندی و انگیزه به یادگیری بپردازند. این نوع نگاه، نه‌تنها باعث تقویت عزت‌نفس دانشجویان می‌شود، بلکه تأثیر مثبتی بر آینده‌ی نظام آموزشی و جامعه خواهد داشت.

🔸اگر این مطلب برای شما مفید بود، آن را با دوستان خود به اشتراک بگذارید.
@systemdiary

⭕️رد پای آیشمن در مازوت‌سوزی نیروگاه‌ها

✍ فرزاد دهقانیان، ۱۴۰۳/۸/۱۹

آدولف آیشمن مسئول سازماندهی و مدیریت حمل‌ونقل یهودیان و دیگر اقلیت‌های مورد هدف رژیم نازی به اردوگاه‌های کار اجباری و مرگ بود. او برنامه‌ریزی‌های لجستیکی و عملیاتی برای دستگیری، انتقال، و تبعید دسته‌جمعی این افراد را مدیریت می‌کرد تا سیاست‌های نژادپرستانه نازی‌ها را در سطح گسترده‌تری اجرا کند. آیشمن با وسواس و دقت وظایفش را انجام می‌داد و با همین مدیریت اجرایی، میلیون‌ها نفر قربانی برنامه‌های نابودسازی نازی‌ها شدند.

آدولف آیشمن پس از دستگیری در آرژانتین، در محاکمه‌اش در اسرائیل مدعی شد که شخصاً نسبت به قربانیان احساس دشمنی یا نفرت نداشته و صرفاً "دستورات مافوق" را اجرا می‌کرده است. این ادعا در راستای ایجاد تصویری از او به‌عنوان یک "کارمند وظیفه‌شناس" بود که خود را فقط مجری قوانین می‌دانست.
گفته‌اند كه، آيشمن، چنان خود را اخلاق‌مدار می‌دانست كه كوچكترين فساد مالي در پرونده نداشت و در جريان دادگاه با افتخار می‌گفت: “من می‌توانستم يك يهودی آشويتس را مجبور كنم مجانی به من عبری ياد بدهد اما من پول اين كار را به او می‌دادم” [+].

هانا آرنت، فیلسوف آلمانی-آمریکایی، درکتاب آیشمن در اورشلیم، از این ویژگی او به‌عنوان "پیش‌پاافتادگی جنایت/ ابتذال شر" (banality of evil) یاد کرده‌ است. آرنت بر این باور بود که آیشمن به‌جای یک هیولای خون‌خوار، بیشتر یک بوروکرات مطیع و بی‌فکر بود که بدون تعهد اخلاقی و شخصی نسبت به اقداماتش، صرفاً در چارچوب سازمان عمل می‌کرد.

با این حال، شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد آیشمن دارای عقاید متعصبانه یهودستیزی بوده و از کار خود لذت برده و به آنها باور داشته است [+].

✅ تحلیل و تجویز راهبردی

هانا آرنت در توضیح ابتذال شر، فرایندی را که طی آن یک فرد عادی تبدیل به یک آیشمن ‌می‌شود، توضیح داده است. (توضیح ساده‌ای از این فرایند را اینجا می‌توانید مطالعه کنید).

به عنوان نمونه‌ای از عادی شدن انجام یک امر کشنده برای جامعه می‌توان به نوشته سخنگوی دولت در صفحه شخصی خود در شبکه اجتماعی ایکس اشاره کرد: "«شرط عدالت نیست برای تولید برق، بخشی از جامعه با جان خود هزینه آن را پرداخت کند. از همین رو به دستور رئیس جمهور مازوت سوزی در سه نیروگاه اراک، کرج و اصفهان که شرایط ویژه ای دارند، متوقف می‌شود. می‌توان برای مدت محدودی، «خاموشی منظم» را جایگزین «تولید سم» برای عموم شهروندان کرد [+].»

خواندن این خبر با یک نگاه سخت‌گیرانه یادآور آیشمن است. پرسش این است که چگونه در این سالها با علم به سم بودن مازوت‌سوزی و تهدید جان شهروندان، یک مسئول وظیفه‌شناس دستور به انجام چنین کاری داده‌ است؟! شاید توضیحش همان ابتذال شر باشد.

همه ما جزیی از سیستم هستیم که اعمالمان در خروجی‌های سیستم تاثیرگذار است. ما می‌توانیم با آگاهی و تفکر نقادانه، پرسش‌گری درباره پیامدها، مسئولیت‌پذیری فردی، پرهیز از سکوت در برابر بی‌عدالتی، در نظر داشتن وجدان و اخلاق در محیط کار و بهبود مستمر و یادگیری از گذشته، به شکلی موثر عمل کنیم تا محیطی عادلانه‌تر، انسانی‌تر و آگاهانه‌تر بسازیم.

?اگر این مطلب برای شما مفید بود، آن را با دوستان خود به اشتراک بگذارید.

@systemdiary

⭕️صدای مردم؛ کلید ثبات و وفاق ملی

✍️ فرزاد دهقانیان، ۱۴۰۳/۸/۱۱

تاج‌الملوک همسر رضاشاه پهلوی در کتاب "خاطرات تاج‌الملوک" می‌گوید:

رضا[خان]، قزاق‌ها را با وضع آبرومندانه‌ای سامان می‌داد و خود نیز جلوتر از دسته، در حالتی که گل به سر و رویش مالیده بود و با پای برهنه راه می‌افتاد، سینه می‌زد. قزاق‌ها نوحه‌های جالبی می‌خواندند؛ به‌طور مثال، می‌گفتند اگر در کربلا قزاق بودی، حسین بی‌یار و تنها نبودی.

حدود یک سال پیش از سلطنت رضا، احمد شاه به فرنگ رفته و در پاریس سکنی گزیده بود. در ایام عزاداری آن سال، شایعه‌ای در تهران منتشر شد که وهابی‌ها به مرقد مطهر حضرت محمد (ص) حمله کرده و آنجا را ویران کرده‌اند. در این شرایط، دستجات مردم از گوشه و کنار تهران به سمت میدان توپخانه، که محوطه‌ای بزرگ و وسیع داشت، سرازیر شدند. دسته قزاق‌ها نیز به جمعیت ملحق شده و به میدان توپخانه رسیدند.

مردم خشمگین و عصبانی مشت‌های خود را به هوا تکان داده و مرتب فریاد می‌زدند: «یا محمدا! یا محمدا!» در این حین، عده‌ای متوجه حضور رضا، که در آن زمان فرمانده قزاقخانه بود، شدند و او را بر دوش خود بلند کردند. مردم همان‌طور که رضا را به آسمان بلند کرده بودند، به نفع قزاق‌ها شعارهایی می‌دادند و تصور می‌کردند که قزاق‌ها می‌توانند به حجاز رفته و از حریم مرقد مبارک حضرت رسول (ص) دفاع کنند.

در آن زمان، وسایل فیلم‌برداری و عکاسی پیشرفته و مجهز مانند امروز وجود نداشت و فیلم‌ها نیز صامت بودند. یکی از افراد سفارت انگلستان از این مراسم فیلم‌برداری کرده و آن را به پاریس برد و در برابر احمد شاه نمایش داد. احمد شاه مشاهده کرد که مردم مشت‌هایشان را به هوا تکان می‌دهند و صحبت‌هایی می‌کنند، اما از آنجا که فیلم صامت بود، محتوای کلام مردم برایش مشخص نبود. از افرادی که فیلم را برایش برده بودند می‌پرسد: «این مردم چه می‌گویند؟» و جواب می‌دهند که مردم علیه احمد شاه شعار داده و می‌گویند: «ما شاه را نمی‌خواهیم.» سپس در همان فیلم می‌بیند که مردم رضا را روی دست بلند کرده‌اند و دوباره می‌پرسد: «راجع به این بابا چه می‌گویند؟» پاسخ می‌دهند که مردم می‌گویند: «ما رضاخان را می‌خواهیم.»

راوی این داستان می‌گفت که وقتی احمد شاه این فیلم را دید، خشم مردم را متوجه خود دید و از آنجا که آدمی فوق‌العاده ترسو و بزدلی بود، گفت: «من دیگر هرگز پا به ایران نخواهم گذاشت تا یک مشت رعیت وحشی جان مرا بگیرند.»

رضا این داستان را بسیار دوست داشت و معتقد بود این حادثه، که هیچ ارتباطی با او نداشت، نقطه شروع موفقیت و حرکت او به سمت سلطنت و دستیابی به تاج و تخت پادشاهی بود.

شاه شدن رضا برای ما اصلاً باور نکردنی بود...

✅تحلیل و تجویز راهبردی

نشنیدن صدای مردم یا اشتباه شنیدن آن، همواره معضلی جدی در تاریخ است که در کنار عوامل دیگر، بارها باعث ناپایداری و بی‌ثباتی در حکومت‌ها شده است. فیلم صامت زمان احمد شاه، به عنوان یک تمثیل قوی، نشان می‌دهد که چگونه فقدان سازوکار مناسب برای شنیدن صدای مردم می‌تواند به درک نادرست از واقعیت‌های اجتماعی منجر شود. در این موقعیت، حاکمان به جای فهم عمیق از نیازها و خواسته‌های مردم، با تصورات غلط و درک‌های سطحی مواجه می‌شوند.

برای جلوگیری از تکرار چنین اشتباهاتی در نظام‌های حکومتی، ایجاد سازوکارهای ارتباطی مؤثر، تقویت رسانه‌های مستقل، انجام تحقیقات و نظرسنجی‌های اجتماعی منظم و پاسخگویی به نیازهای واقعی مردم می‌تواند در اولویت‌های مسئولان قرار گیرد.

شاید اینها پیش‌نیاز وفاق ملی باشند.

?اگر این مطلب برای شما مفید بود، آن را با دوستان خود به اشتراک بگذارید.

@systemdiary

⭕️برای قورباغه‌های پخته ایران‌

✍️ فرزاد دهقانیان، ۱۴۰۳/۸/۳

سازمان ملل از فرسایش خاک و فرونشست زمین با عنوان «جذام زمین» یاد می‌کند، به این معنا که همچون جذام که به آرامی بدن انسان را نابود می‌کند، این پدیده نیز زمین را به صورت تدریجی و غیرقابل بازگشت تخریب می‌کند. نتایج یک تحقیق جدید نشان می‌دهد که ایران از نظر نرخ فرونشست دومین و از نظر مساحت فرونشست سومین کشور در جهان است. اتحادیه اروپا ۴ میلی‌متر فرونشست زمین در سال را طبیعی اعلام کرده است؛ اما میانگین فرونشست در ایران ۱۵ برابر نرخ اعلام‌شده از سوی اتحادیه اروپاست [+]. برخی از شهرهای ایران، از جمله تهران، مشهد، اصفهان، کرمان و یزد، با خطر جدی فرونشست مواجه هستند. این مسئله می‌تواند زندگی میلیون‌ها نفر را تحت تأثیر قرار دهد. در شهر مشهد، فرونشست زمین به سمت شمال غربی شهر پیشروی کرده و با نرخ حدود ۲۰ سانتی‌متر در سال به تدریج به مرکز شهر و اطراف حرم امام رضا (ع) گسترش می‌یابد [+]. یکی از اصلی‌ترین دلایل فرونشست زمین در ایران، برداشت بی‌رویه و غیرمجاز از آب‌های زیرزمینی است.

✅ تحلیل و توصیه راهبردی:

اگر یک قورباغه را در آب داغ بیندازید، فوراً از آن بیرون می‌پرد تا جان خود را نجات دهد. اما اگر قورباغه را در آب سرد بگذارید و سپس به آرامی آب را گرم کنید، قورباغه به تدریج به تغییرات دما عادت می‌کند و متوجه خطر نمی‌شود. در نهایت، وقتی آب به نقطه جوش می‌رسد، قورباغه قدرت یا اراده‌ای برای نجات خود ندارد و در آب پخته می‌شود. داستان "قورباغه پخته" یک استعاره مشهور در تفکر سیستمی است که اغلب برای توصیف خطرات تغییرات تدریجی استفاده می‌شود. فرونشست زمین همچون قورباغه‌ای است که در حال پختن است؛ فرآیندی تدریجی و ناپیدا که بسیاری از مردم به دلیل کمبود آگاهی به آن بی‌توجه‌اند. به همین دلیل، توجه عمومی و سیاسی لازم برای مقابله با این پدیده وجود ندارد.

فرونشست زمین نه تنها زیرساخت‌های حیاتی مانند ساختمان‌ها و جاده‌ها را تخریب می‌کند، بلکه بر کشاورزی نیز تأثیرات مخربی دارد. این پدیده باعث از بین رفتن لایه‌های خاکی می‌شود که برای کشاورزی ضروری هستند. به‌ویژه در مناطقی که به دلیل کمبود آب، زمین‌های کشاورزی به آب زیرزمینی وابسته هستند، فرونشست می‌تواند زمین‌های حاصلخیز را برای همیشه نابود کند و این خود به بحران اقتصادی و معیشتی بزرگی برای کشاورزان و جوامع روستایی منجر می‌شود.

اما ایران مسائل بحرانی دیگری هم دارد: کم‌آبی، بحران منابع طبیعی، فرسایش تدریجی سرمایه اجتماعی، مهاجرت نخبگان و نیروهای متخصص، آلودگی هوا، ناترازی‌های انرژی و ورشکستگی صندوق‌های بازنشستگی مشابه قورباغه‌ای هستند که در حال پختن در آب گرم است؛ زیرا ممکن است جامعه به دلیل تغییرات تدریجی متوجه وخامت کامل اوضاع نشود و زمانی که بحران به نقطه اوج برسد، تغییر و اصلاح آن بسیار دشوارتر خواهد شد.

ویل دورانت، تاریخ‌نگار و فیلسوف مشهور گفته است: "تا زمانی که یک تمدن بزرگ خود را از درون نابود نکرده باشد، از بیرون تسخیر نمی‌شود". تا دیر نشده است نجات قورباغه‌های در حال پخت ایران را در اولویت قرار دهید.

?اگر این مطلب برای شما مفید بود، آن را با دوستان خود به اشتراک بگذارید.

@systemdiary

⭕️آشپزی: کلید مغز بزرگ و ذهن خلاق!

✍️ فرزاد دهقانیان، ۱۴۰۳/۷/۲۴

یکی از ویژگی‌های عجیب انسان‌ها این است که مغز و دستگاه گوارش‌شان در صورت خالی بودن به یک اندازه هستند و هر کدام کمی بیشتر از یک کیلوگرم وزن دارند. اندازه مغز اکثر پستاندارانی که توده بدنی مشابهی با انسان دارند، تقریباً پنج برابر کوچک‌تر و اندازه روده‌ها دو برابر بزرگتر است. به عبارت دیگر انسان‌ها روده نسبتاً کوچک و مغز بزرگی دارند. در یک مطالعه برجسته، لزلی آیلو و پیتر ویلر ابراز کردند که یک اندازه بودن منحصر به فرد مغز و روده انسان نتیجه یک تغییر انرژی ژرف است که در آن انسان‌ اولیه، با بالا بردن کیفیت غذای خود اساساً روده‌های بزرگ را با مغزهای بزرگ عوض کرد.
آشپزی احتمالاً تا کمتر از یک میلیون سال پیش ابداع نشده بود، اما سنگها و استخوان‌های قدیمی‌ترین مکان‌های باستانی نشان می‌دهند که انسان اولیه شروع به بریدن و خرد کردن بسیاری از غذاها قبل از جویدن کرده است. چنین فرآوری اولیه مواد غذایی مزایایی را به همراه دارد. یکی کاهش زمان و صرف انرژی کمتر برای جویدن و هضم است. در واقع انسان با تکیه بیشتر بر فرآوری غذا، توانست انرژی بسیار کمتری را برای هضم غذای خود صرف کند و در نتیجه انرژی بیشتری را صرف رشد و پرداخت مغز بزرگتر کند [کتابِ داستان بدن انسان، دانیل لیبرمن].

✅تحلیل و توصیه راهبردی

مغز انسان راز برتری او بر دیگر موجودات است. این یک فرضیه حیرت‌انگیز است که غذا و فرآوری آن (آشپزی) در طی میلیون‌ها سال باعث بزرگ‌تر شدن مغز انسان و متعاقب آن انجام فعالیتهای پیچیده‌‌تر شده است.
آشپزی یک هنر سیستمی است: ترکیب مواد غذایی و پخت آنها برای تامین یک غذای لذیذ و با انرژی کافی. این هنر به انسان‌ها این امکان را داد تا مغزهای بزرگ‌تر و پیچیده‌تری داشته باشند و به این ترتیب قدرت تفکر، نوآوری و حل مسئله‌شان را افزایش دهند.

بر اساس گزارش فائو، طی سالهای ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۲، ۶.۱ درصد از جمعیت ایران با مشکل سوء تغذیه مواجه بوده‌اند. فائو ۱۶۷ کشور جهان را از نظر سوء تغذیه مقایسه کرده که رتبه ایران در این جدول با رشدی ۱۲ پله‌ای به نسبت دوره قبل، ۹۰ بوده است و این نشان می‌دهد که ۷۷ کشور نسبت به ایران سوء تغذیه بیشتری داشته‌اند [+].

تغذیه بر رشد مغزی کودکان تاثیرگذار است. مغزهای سالم و تحصیل‌کرده جزء زیرساخت‌های توسعه جوامع به شمار می‌روند. جنگ، بیماری، فقر و البته عادات بد غذایی از دلایل اصلی سوء تغذیه در دنیا هستند. هر سیاستی برای اجتناب از این عوامل در توسعه بلندمدت جوامع تاثیرگذار است.

۲۵ مهرماه روز جهانی غذا است. غذا و آشپزها بخشی از داستان توسعه ملت‌ها هستند.

?اگر این مطلب برای شما مفید بود، آن را با دوستان خود به اشتراک بگذارید.

@systemdiary

⭕️جنگ‌های سیستمی
✍️ فرزاد دهقانیان، ۱۴۰۳/۷/۸

دکترین رسمی تفنگداران نیروی دریایی آمریکا تحت عنوان جنگیدن (۱۹۹۷) در دسترس عموم است و خواندنش می‌تواند جالب باشد. از نظر این جزوه، جنگ یک ‌فرایند اجتماعی تعاملی است که در آن یک نیرو می‌کوشد اراده خود را بر نیرویی دیگر تحمیل کند. بدین ترتیب در دکترین کتاب جنگیدن تأکید اصلی بر نابود کردن نیروی مخالف از نظر فیزیکی و تحمیل تلفات جانی یا خسارات تجهیزاتی نیست، بلکه نابود کردن اراده جنگیدن در قوای دشمن است. هدف این است که انسجام سازمانی دشمن تا حد امکان از بین برود به طوری که یکایک عاملان نتوانند به صورت کالبدی منسجم و هدفمند عمل کنند و به جای آن منافع فوری خودشان را مد نظر بگیرند. با این کار قابلیت سازمانی قوای دشمن حتی با داشتن شمار زیاد و تجهیزات فراوان فرو می‌پاشد و در واقع ارتش دشمن یک سازمان اجتماعی که دارای قابلیت اقدام هدایت شده است به توده‌ای از افراد تبدیل می‌گردد [از کتاب توسعه به مثابه توانمندسازی حکومت، ترجمه جعفر خیرخواهان و مسعود درودی، ص ۱۳۴].

✅تحلیل و تجویز راهبردی

یکی از جنبه‌های کلیدی دکترین جنگیدن، درک عمیق از این نکته است که سازمان‌ها، از جمله نیروهای نظامی، به عنوان سیستم‌هایی از اجزا و عوامل عمل می‌کنند که برای رسیدن به هدفی مشترک با یکدیگر در تعامل‌اند. هر گونه تضعیف در تعامل و هماهنگی این اجزا منجر به فروپاشی کلی سیستم می‌شود. در سطح عملیاتی، این به معنای بهره‌گیری از انواع ابزارها برای تخریب این تعاملات و هماهنگی‌ها است.

تحریم‌های اقتصادی به عنوان یکی از ابزارهای مهم برای تضعیف سیستم رقیب، نقشی اساسی در نابودی اراده و توانایی آن‌ها برای جنگیدن ایفا می‌کند. با کاهش توان اقتصادی، رقیب نه تنها قادر به نوسازی و به‌روزرسانی تجهیزات نظامی خود نخواهد بود، بلکه نیروی انسانی آن نیز تحت فشارهای مالی و معیشتی انگیزه‌ای برای جنگیدن نداشته و حتی ممکن است به سادگی با پیشنهاد مالی به نیروی نفوذ دشمن تبدیل شود.
علاوه بر این، تحریم‌ها در کنار خطاهای سیاست‌های اجتماعی داخلی دولت‌ها، باعث کاهش سرمایه اجتماعی و تخریب رابطه بین دولت و ملت می‌شود. زمانی که این رابطه تضعیف شود، افراد دیگر حاضر به فداکاری برای اهداف کلان سیستم نخواهند بود و منافع فردی خود را بر منافع جمعی ترجیح می‌دهند. بنابراین انسجام و یکپارچگی مورد نیاز برای شکل‌گیری قابلیت دفاع و حمله به سادگی از بین می‌رود.

اما چه باید کرد؟ وقتی نقاط حمله مشخص است، عقلانی است که اولویت دفاعی هم باید معطوف به همان نقاط باشد:

۱- تقویت رشد اقتصادی از طریق رفع تحریم‌ها، جذب سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خارجی، گسترش صنایع نوآور و تکنولوژی‌محور، و توسعه زیرساخت‌های اقتصادی کلان، می‌تواند پایداری و توانایی جامعه را در مقابله با تهدیدات در بلندمدت افزایش دهد.

۲- برای افزایش سرمایه اجتماعی، باید اعتماد میان مردم و دولت تقویت شود. این هدف می‌تواند از طریق شفاف‌سازی فرآیندهای حکومتی، مشارکت دادن نخبگان در تصمیم‌گیری‌های کلان، افزایش پاسخگویی مسئولان، و بهبود خدمات عمومی حاصل شود.

بدیهی است که دادن شعار‌های حماسی و ابراز احساسات عمومی، بسیار ساده‌تر از انجام دو گزینه بالاست.

?اگر این مطلب برای شما مفید بود، آن را با دوستان خود به اشتراک بگذارید.

@systemdiary
https://t.me/systemdiary

⭕️بازنگری دروس عمومی دانشگاه‌ها: گامی به سوی توانمندسازی جامعه

✍️ فرزاد دهقانیان، ۱۴۰۳/۶/۲۲

دروس عمومی مصوب وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ایران، به جز دروس فارسی عمومی، زبان عمومی و تربیت بدنی (در مجموع ۸ واحد)، شامل ۱۴ واحد دیگر در چهار دسته مبانی نظری اسلام، اخلاق اسلامی، انقلاب اسلامی، تاریخ و تمدن اسلامی، آشنایی با منابع اسلامی و یک درس دانش خانواده و تنظیم جمعیت است [+].

به عنوان نمونه‌ای برای مقایسه با ایران، دروس عمومی (General Education) در دانشگاه‌های آمریکا تنوع بسیار زیادی دارد و هر دانشگاه بر اساس اهداف خود دروس مختلفی را ارائه می‌دهد که در طول زمان به‌روزرسانی می‌شود. به طور مثال، دروس عمومی دانشگاه هاروارد که به صورت قبول/مردود (Pass/Fail) نمره‌دهی می‌شوند، در چهار دسته زیر ارائه می‌شوند:
1- زیبایی‌شناسی و فرهنگ - نمونه کلاس‌ها: خودت باش (Act Natural)، فرهنگ غذا خوردن، خلاقیت
2- اخلاق و شهروندی - نمونه کلاس‌ها: شادی/خوشبختی (Happiness)، آشنایی با جهل، دروغ، مزخرفات و فریب
3- تاریخ، جوامع و افراد - نمونه کلاس‌ها: اسلحه در آمریکا، پروژه دموکراسی
4- علم و فناوری - نمونه کلاس‌ها: هوش مصنوعی، محاسبات و تفکر [+].

همچنین، دروس عمومی دانشگاه ایالتی کالیفرنیا به صورت زیر دسته‌بندی شده‌اند:
1- اهداف پایه - نمونه کلاس‌ها: زبان، فرهنگ و تفکر انتقادی، اصول سخنرانی عمومی، علم و شبه‌علم
2- جهان طبیعی و اشکال مختلف حیات - نمونه کلاس‌ها: زمین‌شناسی، ریاضیات عمومی، شیمی عمومی
3- هنر و بشریت - نمونه کلاس‌ها: تاریخچه هنرهای اسلامی، زنان خاورمیانه، سنت‌های بصری اروپایی
4- فرد و جامعه - نمونه کلاس‌ها: آزادی بیان، آسیا در جهان امروز، سیاست جهانی
5- فهم توسعه فردی - نمونه کلاس‌ها: کودک در خانواده، تغذیه و سلامت، سبک زندگی سالم
6- مطالعات قومی - نمونه کلاس‌ها: اقوام بومی کالیفرنیا، اقوام آسیایی-آمریکایی، مطالعه سرخپوستان [+].

✅تحلیل و تجویز راهبردی:

توانمندسازی جامعه به معنای تقویت قابلیت‌ها و مهارت‌های افراد و گروه‌ها برای مشارکت فعال و مؤثر در زندگی اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی است. در این زمینه، دروس عمومی دانشگاهی نقش مهمی در توانمندسازی جامعه ایفا می‌کنند. دروس عمومی با فراهم آوردن دانش، مهارت‌ها، و ارزش‌هایی که برای مشارکت فعال و مؤثر در جامعه ضروری هستند، می‌توانند نقش مهمی در توانمندسازی جامعه داشته باشند. این دروس به افراد کمک می‌کنند تا به عنوان شهروندانی آگاه و مسئول، در جهت توسعه اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی جامعه خود تلاش کنند.

بررسی دروس عمومی دانشگاه‌های ایران به وضوح نشان می‌دهد که دروس ارائه شده تناسبی با نیازهای امروز جامعه ایران ندارند. اصلاح و به روزرسانی این برنامه‌ها نیازمند مطالعات جامع است، اما به عنوان پیشنهاد اولیه، دروسی همچون مبانی علم اقتصاد، آشنایی با هوش مصنوعی، اصول نگارش و ارائه، فلسفه علم، تفکر انتقادی، آشنایی با اقوام ایرانی، تاریخ معاصر ایران، تاریخچه هنر در ایران، تغذیه و سلامت، و شاد زیستن می‌توانند به عنوان دروس عمومی انتخابی در برنامه درسی دانشگاه‌ها اضافه شوند. ارائه این دروس متنوع در دانشگاه‌های جامع کشور به‌سادگی قابل اجرا خواهد بود.

در نهایت، اگر وزارتخانه‌های علوم و آموزش و پرورش برنامه جامعی برای تأثیرگذاری در توسعه فرهنگ عمومی جامعه نداشته باشند، فرهنگ عمومی به افراد و رسانه‌های غیرمتخصص و سلبریتی‌ها سپرده خواهد شد که می‌تواند موجب بروز آسیب‌های جدی در بلندمدت شود.

?اگر این مطلب برای شما مفید بود، آن را با دوستان خود به اشتراک بگذارید.

@systemdiary
https://t.me/systemdiary