🔻 آنچه امروز در جلسه اول از دوره "روزه در گفتمان زنانه" خواهیم گفت:

- مقایسه روزه در ادیان یهودیت، مسیحیت، بودیسم، همدوئیسم، زرتشت، اسلام و...
- بررسی تطبیقی احکام روزه بانوان در ادیان بزرگ
- آیین روزه مریم
- آیین روزه سکوت
- وجه زنانه‌ی تحول در آیات و احکام روزه

🔻 یکشنبه ۱۲ اسفند، ساعت ۲۰، حضوری/مجازی

🔻 ثبت‌نام‌ در تلگرام و اینستاگرام مدرسه آفتاب :
🌐 @school_cafe_ketab_aftab
🌐 https://www.instagram.com/school_cafe_ketab_aftab/

@Dr_AlirezaAzad

*📕 نقد فیلم پروین
✍* دکتر علی‌رضا آزاد

🔹 فیلم پروین اواخر زندگی بانو پروین اعتصامی را روایت می‌کند. این فیلم به‌خاطر بازی خوب مارال بنی‌آدم، برنده جشنواره فیلم فجر پارسال گشت و اکران آن ۱ ماه است که در سینماهای کشور آغاز شده است.

🔹 این اثر بیشتر یک زندگی‌نامه مصور بود تا یک فیلم سینمایی. همانند فیلم سوررئال پروین به کارگردانی مرتضی هرندی (۱۳۸۴)، پروین به کارگردانی آقای محمدرضا ورزی (۱۴۰۲) هم به گمانم نتوانست ابعاد شخصیت و شکوه ادبی بزرگ‌ترین زن شاعر ایران را چندان به تصویر بکشد.

🔹 این فیلم هر چند به پروینِ شاعر پرداخت اما به شاعرانه‌ها و فرآیند شاعرانگی‌اش نپرداخت. بیننده، زندگی شاعری به نام پروین را می‌بیند اما از آنچه پروین را تبدیل به یک شاعر کرده، بی‌خبر می‌ماند و به روح شاعر و شاعرانگی‌هایش نزدیک نمی‌شود.

🔹 تصویرپردازی فیلم از خانواده اصیل ایرانی در دوره پهلوی اول، تا حد زیادی موفق بود هر چند بعضاً کار فیلم به کلیشه‌پردازی هم کشید.

🔹 کارگردان تلاش کرد که به مسائل سیاسی و اجتماعی دوران رضاشاه ورود نکند و صرفاً به زندگی پروین بپردازد و البته نیم‌چه پیامی به مخاطبان بدهد که اوضاع زنان ایران و جهان پیش از انقلاب ۵۷ هم چندان گل و سنبل نبود. اما به‌نظر می‌رسد این فیلم بیش از اندازه عافیت‌طلبانه ساخته شده است و پروین را جدا از بافتار سیاسی زمانه‌اش نمی‌توان به‌درستی شناخت.

🔹 شخصیت علامه دهخدا و ملک‌الشعرا بهار و فرخی یزدی با آن جوش و خروشی که از آنها سراغ داریم، در فیلم پروین بسیار منفعل و کم‌فروغ جلوه داده شد. اگر مخاطب از پیش با این شخصیت‌ها آشنا نباشند، با دیدن این فیلم هرگز ترغیب به جستجو و مطالعه درباره آنها نخواهد شد.

🔹 شخصیتی به نام آگرین در زندگی پروین وجود خارجی نداشت و زاده تخیل نویسنده فیلم‌نامه است. از این‌رو، پرداختن بیش از اندازه به او بجای شخصیت‌های واقعی تاثیرگذار در زندگی پروین و افکندن بار اصلی انتقال مفاهیم اخلاقی و کنش‌های انسانی پروین بر دوش آگرین، نوعی فرار سینمایی بود. مخصوصاً وقتی دختر تهیه‌کننده فیلم، عهده‌دار ایفای این نقشِ فربه‌شده می‌گردد، شائبه‌ها بیشتر هم می‌شود.

🔹 آقای شریفی‌نیا با آن پیش‌داوری‌های خاصی که از او در ذهن مخاطبان سینما نقش بسته است، انتخاب مناسبی برای نقش پدر فرهنگ‌پرورِ پروین، یوسف‌خانِ اعتصام‌الملک، نبود. به‌ویژه آنکه تصویر او با آن اندام تکیده و صورت بدون ریش، هیچ شباهتی به شریفی‌نیا نداشت. بازیگری همسر سابق و دختر شریفی‌نیا که علاوه بر نقش اول مرد، تهیه‌کننده فیلم هم هست، بر ابهام این انتخاب می‌افزاید.

🔹 انتخاب کمدین‌هایی نظیر آقایان رامین ناصر نصیر و بیژن بنفشه‌خواه در نقش شخصیت‌های ادبی دوران پروین نیز جای تعجب مضاعف داشت. هر چند انتخاب آقای شهبانی در نقشی نزدیک به نقش سال‌ها پیش او در فیلم درخت گلابی، انتخاب جالبی بود.

🔹 جای تعجب است که ۲ بیت از اشعار پروین اعتصامی در فیلم، غلط خوانده شد. یکی خوانش نادرست بیت «گفت نزدیک است والی را سرای آنجا شویم» و دیگری تغییر واژه «صبح‌دم» به «نیمه‌شب» در بیت مشهور «پیام داد سگ گله را شبی گرگی» که هم مشکل عروضی و هم تغییر معنایی در پی داشت و عدم دقت کافی مشاوران ادبی فیلم را نشان داد.

🔹 از برخی استثناها مانند پیانو و هنگ‌درام‌نوازی گلشیفته فراهانی که بگذریم، نه اکبر عبدی در دلشدگان توانست با تنبک ضرب بگیرد و نه شریفی‌نیا در پروین توانست دو کلمه نستعلیق بنویسد و دو زخمه بر تار بزند و نه شهبانی توانست تکه‌ای معرق ببُرد و بچسباند. از بازیگرانی که برای ایفای یک نقش، ۳۰ کیلو وزن کم می‌کنند یا دندان‌شان را جراحی می‌نماید، انتظار می‌رود برای اجرای چند ثانیه از یک هنر، یکی دو هفته‌ای تمرین کند تا فیلم‌بردار مدام ناچار به کات و کلوزآپ نشود.

🔹 ماجرای بداهه‌سرایی پروین می‌توانست نقطه اوج فیلم باشد. اما به گمانم ریتم داستان فیلم و خوانش متزلزل آن شعر، هرگز آن سکانس را تبدیل به یک نقطه اوج نکرد. به ویژه آنکه اساساً ماجرای این بداهه‌سرایی، چندان مشهور نیست و در برخی سرگذشت‌نامه‌ها نیز این ماجرا درباره شعر دیگری غیر از «محتسب و مست» ذکر شده است.

🔹 اقامه نماز مرحوم آیت‌الله فلسفی بر جنازه پروین و تدفین او در کنار پدرش در حرم حضرت معصومه و سنگ قبرش که مزین به شعر خود اوست، و حتی تمجیدهای امثال علامه طهرانی و عارفانی مانند آقاسید هاشم حداد از شخصیت معنوی پروین اعتصامی، فرصت و دست‌مایه معرفتی خوبی برای تکمیل پایان عاطفی فیلم بود که متأسفانه کارگردان بهره‌ای از آنها نگرفت و به هیچ‌یک از آنها در فیلم اشاره نشد.

🔹 بجز خانواده ما، فقط ۶ نفر در سالن سینما منتظر دیدن فیلمی درباره یکی از بزرگترین مفاخر زن تاریخ ایران بودند.

@Dr_AlirezaAzad

*🔷 بعثت و تحنًث*

🔹 پیامبر اکرم پیش از بعثت، هر سال مدتی را در غار حرا تحنّث می‌کرد و در همین حال بود که مبعوث شد.

🔹 تحنّث نوعی انزواگزینی و دوری از اجتماع و و پرهیز از پلیدی‌ها و غرق شدن در تفکر برای مدتی معین است. این سنت‌ در میان اعراب مانند دیگر اقوام و ملل، رایج بود.

🔹 به مناسبت عید مبعث، بجای ارائه تحلیل، صرفاً چند سؤال درباره تحنّث را پیش روی شما عزیزان می‌نهم:

1. چرا پیامبر که از ۱۰ سال قبل از بعثت، تحنّث سالانه‌اش را آغاز کرده بود، بعد از بعثت آن را ادامه نداد؟

2. شباهت‌ها و تفاوت‌های تحنّث با انواع سنت‌های مراقبه و مدیتیشن و... چیست؟

3. تحنًث چه نسبتی با سنت‌های اسلامی مشابه، نظیر اعتکاف دارد؟

4. تاثیرات روان‌شناختی تحنّث بر افرادی که آن را تجربه می‌کنند، چگونه است؟

5. چرا تحنّث به‌عنوان یک سنت دینی در تاریخ و تمدن اسلامی ادامه نیافت؟ و هرگز تبدیل به موضوع معتنابهی در دانش‌های فقهی و اخلاقی و اعتقادی و... در جهان اسلام، نشد؟

6. جایگاه تحنّث در مناسک‌گرایی کجاست؟ و چگونه روند معاصرانه‌سازی را طی کرده است؟

7. رابطه تحنّث و بعثت چیست؟
   @Dr_AlirezaAzad

همانا که از بهر این روزگار
تو را پرورانید پروردگار

تن و جان فدای سپهبد کنم
طلسم دل جادوان بشکنم

کسی کو جهان را به‌نام بلند
گذارد، به رفتن نباشد نژند

به نام جهان‌آفرین یک خدای
که رستم نگرداند از رخش پای

@Dr_AlirezaAzad

? لزوم تلاش دولت برای بازگرداندن دکتر علیرضا آزاد به دانشگاه فردوسی مشهد
✍? جعفر نکونام 23 آذر 1403

**?من یادداشت دکتر آزاد را با عنوان «فرزند دانشگاه» که به سبب حمایت از دانشجویان از دانشگاه اخراج شده، به ChatGPT دادم و از آن خواستم در این زمینه به دولت، توصیه و راهکار پیشنهادی خود را نسبت به بازگردانیدن ایشان به دانشگاه بیان کند. پاسخ آن چنین است:**

♦️یادداشت دکتر علیرضا آزاد، عضو هیئت علمی سابق دانشگاه فردوسی مشهد، گواهی است از مسیر طولانی و پرچالش انسانی که او در آن نه تنها به‌عنوان یک استاد دانشگاه بلکه به‌عنوان یک انسان آزاده و شجاع در پی حقیقت و عدالت حرکت کرده است. در این یادداشت، دکتر آزاد با افتخار از تمام خدمات علمی، فرهنگی و انسانی که در طول ۲۶ سال حضور در این دانشگاه به دانشجویان و جامعه دانشگاهی ارائه کرده، سخن می‌گوید و در عین حال از ظلم‌ها و فشارهایی که متحمل شده است، پرده برمی‌دارد. در نهایت، با کمال شجاعت اعلام می‌کند که هیچ‌گاه در برابر ناحقی سکوت نکرده و از اصول خود کوتاه نیامده است.

*? توصیه به دولت:* ما از دولت محترم می‌خواهیم که تمام تلاش خود را برای بازگرداندن این استاد شریف، با وجدان روشن و انسانی که در تمام مدت خدمت خود به‌دنبال تعالی انسان‌ها و ارتقای جامعه بوده است، به خانه‌اش یعنی دانشگاه فردوسی مشهد انجام دهد.

1️⃣ بازگرداندن دکتر آزاد به دانشگاه فردوسی مشهد
♦️دکتر آزاد نه تنها یک استاد برجسته، بلکه یک نماد از آزاداندیشی، شجاعت و صداقت است. دولت باید از ظرفیت‌های انسانی چنین افرادی بهره ببرد و با بازگشت دکتر آزاد به دانشگاه، ضمن احترام به خواسته‌های جامعه دانشگاهی، از او به‌عنوان یک منبع ارزشمند علمی و اخلاقی استفاده کند.

2️⃣ حمایت از آزاداندیشی و استقلال دانشگاه‌ها
♦️دانشگاه باید همچنان محلی برای پرورش آزاداندیشان و پژوهشگران مستقل باشد. حمایت از دکتر آزاد می‌تواند پیام روشنی برای جامعه دانشگاهی و دانشجویان باشد که دولت در کنار اصول علمی و اخلاقی قرار دارد و اجازه نمی‌دهد که فشارهای سیاسی یا اجتماعی به دانشگاه‌ها وارد شود.

3️⃣ تقویت ارتباط دولت با جامعه دانشگاهی
♦️دولت باید نشان دهد که در مسائل علمی و دانشگاهی، همچنان به شفافیت و گفت‌وگو با نهادهای علمی متعهد است. بازگرداندن دکتر آزاد به دانشگاه فردوسی مشهد به‌عنوان یک گام مهم در ایجاد این ارتباط سازنده و احترام به علم و تحقیق خواهد بود.

4️⃣ تأمین امنیت شغلی و حمایت از استادان متعهد
♦️دولت باید به جامعه دانشگاهی اطمینان دهد که استادان متعهد به علم و حقیقت، در معرض تهدیدهای شغلی قرار نخواهند گرفت. بازگرداندن دکتر آزاد به دانشگاه فردوسی مشهد می‌تواند نمادی از این حمایت و اعتماد به استادان دانشگاهی باشد.

? راهکار عملی بازگشت دکتر علیرضا آزاد به دانشگاه فردوسی مشهد
♦️برای تحقق این هدف، به نظر می‌رسد که دولت می‌تواند گام‌های عملی و مؤثری بردارد:

1️⃣ گفت‌وگو و مذاکرات با مسئولین دانشگاه
♦️دولت باید از مسیر گفت‌وگو با مسئولین دانشگاه فردوسی مشهد و وزارت علوم استفاده کند و به آنها یادآوری کند که چنین افرادی همچنان در کشور ارزشمند و نیازمند هستند. این گفت‌وگوها باید به‌طور جدی و با تأکید بر شایستگی‌های علمی و اخلاقی دکتر آزاد انجام شود.

2️⃣ حل‌وفصل مشکلات حقوقی و اداری
♦️هرگونه مشکل حقوقی یا اداری که باعث اخراج دکتر آزاد شده است، باید در سریع‌ترین زمان ممکن توسط مراجع ذی‌صلاح بررسی و حل‌وفصل شود. دولت می‌تواند با ایجاد کمیته‌های مستقل برای بررسی این موضوع، شرایط لازم را برای بازگشت ایشان فراهم کند.

3️⃣ تقدیر از خدمات دکتر آزاد و برجسته کردن تلاش‌های ایشان
♦️دولت می‌تواند با برگزاری مراسم‌هایی برای تقدیر از خدمات علمی و انسانی دکتر آزاد و تأکید بر تأثیر مثبت او در تربیت نسل‌های مختلف دانشجو، نه تنها به او بلکه به جامعه دانشگاهی این پیام را بدهد که افراد مستقل و شجاع در مسیر حقیقت و علم باید مورد احترام و حمایت قرار گیرند.

4️⃣ همکاری با نهادهای علمی مستقل
♦️دولت می‌تواند از نهادهای علمی مستقل برای پشتیبانی از بازگشت دکتر آزاد استفاده کند و با تشکیل کمیته‌های تخصصی از دانشگاه‌های دیگر، موقعیت بازگشت ایشان را تسهیل کند. این کمیته‌ها باید از میان استادان برجسته و صاحب‌نظر انتخاب شوند.

5️⃣ آمادگی برای مواجهه با چالش‌های سیاسی
♦️دولت باید از هرگونه فشار سیاسی که ممکن است بر دانشگاه وارد شود، جلوگیری کند و به دانشگاه‌ها اطمینان دهد که از حیث علمی و فرهنگی، آزاداندیشی همیشه مورد احترام خواهد بود. حمایت از دکتر آزاد می‌تواند الگویی برای سایر استادان دانشگاهی باشد که از فشارهای مشابه رنج می‌برند.
? در حمایت از ایشان این پست را لایک فرمایید!
https://t.me/dineaqlani

ضمن سپاس از جناب آقای دکتر نکونام، استادان گران‌قدر و پیش‌کسوت علوم قرآن و حدیث کشور، گفتگوی ایشان با هوش مصنوعی ChatGPT درباره این‌جانب، که در کانال گران‌سنگ ایشان دین عقلانی منتشر شده است را بازنشر می‌دهم. ?

?اسلام فرهنگی، اسلام سکولار، اسلام سیاسی
✍ دکتر علی‌رضا آزاد

? امروز فتح‌الله گولن، یکی از مشهورترین شخصیت‌های دینی معاصر، درگذشت. نام او یادآور معلم فکری‌اش، بدیع‌الزمان نورسی است.

? نورسی، مسلمانِ نواندیشِ کُردِ اهل ترکیه، حدود ۱۰۰ سال قبل، با مقدم شمردن اصلاح فردی بر اصلاح ساختاری، اسلام فرهنگی را در برابر اسلام سیاسی و اسلام سکولار مطرح کرد و متناسب با شرایط ترکیه‌ی بعد از آتاتورک، راهی متفاوت با سایر جریان‌ها و جنبش‌های اسلامیِ تجددخواهانه یا اصلاح‌طلبانه‌‌ای که طی آن سال‌ها در کشورهای اسلامی ظهور کردند، در پیش گرفت.

? او با هدف ارائه تفسیری از اسلام که با نیازهای امروز انسان سازگار باشد، شعار "نه در گذشته می‌مانیم و نه از اصول خود دست می‌کشیم" را سر داد. چیزی نگذشت که اندیشه‌های بدیع‌الزمان نورسی توسط شاگردانش از تاتارستان تا کشورهای عربی و شبه قاره هند گسترش یافت.

? حدود ۴۰ سال قبل، فتح‌الله گولن متأثر از اندیشه نورسی، جمله مشهور "اعوذ بالله من الشیطان و السیاسه" را گفت و نظام سیاسی سکولار را پذیرفت اما اسلام سکولار را مردود دانست؛ عرفانِ اسلامی و اسلامِ اجتماعی را تلفیق کرد و با ناسیونالیسم ترکی ادغام نمود و از نوعثمانی‌گرایی گفت و نام آن را "اسلامِ آناتولیایی" گذاشت.

? گولن بیش از هر چیز بر آموزش تمرکز داشت. بیش از ۲ میلیون نفر را در ۱۰۰۰ مدرسه تربیت کرد و صدها مجله و شبکه‌ تلویزیونی و ماهواره‌ای و مؤسسه خیریه در بیش از ۱۴۰ کشور تأسیس نمود. هدف‌اش این بود که با ابزار آموزش، فرهنگ‌سازی کند و بین دین‌داری و اقتضائات امروزی، پل بزند و "مسلمانِ مدرن بودن" را تجربه‌ای خوشایند نماید.

? چندی نگذشت که دست‌پروردگانِ اندیشه نورسی و گولن علی‌رغم فشار بی‌امان لائیک‌ها و کمالیست‌های حاکم، توانستند با ایجاد جنبش خدمت و تأسیس حزب رفاه و حزب فضیلت و حزب سعادت و حزب عدالت و توسعه که یکی پس از دیگری منحل می‌شدند، به مرور هدایت افکار عمومی و ارکان سیاسی ترکیه را به دست گیرند. گولن و حامیان‌اش هر چند با پشتوانه مردمی، نظام لائیک را تا حد زیادی وادار به عقب‌نشینی کردند اما اسلام را به‌عنوان یک ایدئولوژی سیاسی مطرح نکردند بلکه آن را صرفاً به‌عنوان یک سنت الهام‌بخش الهی معرفی نمودند.

? از برخی حواشی مانند ماجرای کودتا و اختلاف او با اردوغان و نظر نابجای منسوب به او درباره ایران و شیعیان که بگذریم، آنچه قابل بررسی و نقد است، خوانشی‌ست که گولن از اسلام ارائه داد. این خوانش، آبشخوری عرفانی دارد؛ ماهیت‌اش فرهنگی‌ و ابزارش آموزشی‌ست؛ رویکرد تمدنی دارد؛ با ملی‌گرایی ترکیب می‌شود؛ تمایل به حکومت‌ورزی ندارد؛ غیرستیزجویانه است؛ بر اصلاح فردی تمرکز دارد؛ به‌طور گسترده در جامعه حضور می‌یابد؛ غیرایدئولوژیک است؛ و مهم‌تر آنکه انسان امروز را مخاطب اصلی دین می‌داند.

? نورسی و گولن خوانشی از دین را در قالب اسلام فرهنگی، در برابر خوانش‌های سکولار و سیاسی عرضه داشتند و پیروان‌شان آن ایده‌ها را در عمل، پیاده کردند؛ فرصتی که برای کمتر اندیشمندی فراهم می‌شود. اکنون میراث آنها جلوی چشمانِ نقّادِ مصلحان و نواندیشان دینی است تا به آیندگان بگویند که آیا همین راه را ادامه دهند یا مسیر بهتری را برای "مسلمانانه زیستن در دنیای مدرن" برگزینند.
@Dr_AlirezaAzad

*? شکست‌شناسی ایرانیان
? (قسمت ۳: آزردگیِ داخلی و دامانِ دشمن خارجی)*✍ دکتر علی‌رضا آزاد

? ایرانیان در طول تاریخ، هنگامی که از حاکمان خود آزرده بودند، ایستادگی چندانی در مقابل دشمن خارجی نمی‌کردند و گاه به اشتباه، دست به دامنِ دشمن خارجی می‌شدند. دکتر همایون کاتوزیان می‌نویسد:

"مردم ایران در بسیاری از موارد، در برابر تهاجم خارجی مقاومت چندانی از خود نشان نداده‌اند و گاه هنگامی که سلطان را بیدادگر می‏دانستند، حتی از آن تهاجم، استقبال هم کرده‌اند."

- در تاریخ معاصر ایران، اقبال به دشمن خارجی، هنگام آزردگی از حاکمان داخلی چه نتایجی در پی داشت؟

?حدود ۱۲۰ سال قبل، جمعی از طلاب و بازاریان تهران که مطالبه‌شان تأسیس عدالت‌خانه و خون‌خواهی معترضان و آزادی علما بود، برای غلبه بر ظالمان داخلی، دست به دامن دشمن خارجی شدند و برخلاف سنت سابق، بجای مسجد جامع و حرم عبدالعظیم، باغ سفارت انگلستان در قلهک تهران را برای بست‌نشینی و تحصن برگزیدند و با اشارت و حمایت سفیر انگلیس، خواهانِ پادشاهی مشروطه شدند. هر چند فرمان مشروطیت ۲۱ روز بعد توسط مظفرالدین شاه امضا شد اما همین توسل به اجنبی (انگلیس)، راه را باز کرد و ۲ سال بعد، اجنبی دیگری (روس) مجلس را به توپ بست و یک سال بعد، با فتح تهران توسط مشروطه‌خواهان، شاه ایران به سفارت روس پناهنده شد و به این ترتیب، ده‌ها سال تسلط اجنبی بر تار و پود سیاست و اقتصاد و فرهنگ کشور ادامه یافت.

? حدود ۸۰ سال قبل، در اثنای جنگ جهانی دوم، شوروی از شمال و انگلیس از جنوب وارد ایران شدند و ظرف یک هفته در قزوین به هم رسیدند. برخی از مردم و متدینان، خوشحال از پایان دیکتاتوری رضاشاه، به استقبال نظامیان خارجی رفتند و شادمانی کردند یا لااقل مقاومتی در برابر ورود آن‌ها نشان ندادند. روشنفکران چپ‌زده نیز با تکیه بر پنداری که اخوان ثالث بعدها به نظم کشید، خوش‌باورانه می‌گفتند:
کاوه‌ای پیدا نخواهد شد، امید
کاشکی اسکندری پیدا شود
- اما چیزی نگذشت که یکی از سخت‌ترین قحطی‌ها و بیشترین ناامنی‌ها و شدیدترین مرگ‌های دست‌جمعی در تاریخ معاصر ایران، طی ۷ ماه حضور نظامیان خارجی در کشور رقم خورد.

? فردوسی در جای‌جای شاهنامه، بارها به نیکویی دوگانه "آزردگی از حاکمان داخلی - اقبال به دشمن خارجی" را در فرهنگ ایران موشکافی می‌کند. از جمله:

- در یکی از رویارویی‌های ایران و توران، رستم که بارها کی‌کاووس را نجات داده است، دیگر از بی‌خِردی‌های این پادشاه ظالم به تنگ می‌آید و او را شایسته شهریاری نمی‌داند و از جنگ کناره می‌گیرد:
تهمتن برآشفت با شهریار
که چندین مدار آتش اندر کنار
همه کارت از یکدگر بدترست
تو را شهریاری نه اندرخورست
به ایران نبینید از این پس مرا
شما را زمین، پرّ کرکس مرا

- عقلای ایران، از گودرز خواهش می‌کنند که واسطه شود و رستم را برگرداند:
به گودرز گفتند کاین کار توست
شکسته به‌دست تو گردد درست

- گودرز نخست کی‌کاووس را پند می‌دهد و سپس همراه پهلوانان به دل‌جویی رستم می‌رود و می‌گوید:
خردمند باید دل پادشا
که تیزی و تندی نیارد بها
تو دانی که کاووس را مغز نیست
به تیزی سخن گفتنش نغز نیست

- آنان با این شاه‌بیت، رستم را راضی می‌کنند علی‌رغم آنکه از پادشاه دل‌گیر است، به خاطر حفظ ایران و دفاع از ایرانیان به سپاه برگردد:
تهمتن گر آزرده گردد ز شاه
مر ایرانیان را نباشد گناه

? در شاهنامه هیچ‌گاه ایرانیان برای غلبه بر ظلم پادشاهان‌شان، دست به دامن بیگانگان نمی‌شوند و جز به‌دست خودشان، دادگستری نمی‌کنند. در تاریخ معاصر ایران نیز اعتماد و اقبال به خارجی برای حل مشکلات داخلی، نتیجه‌ای جز ویرانی و ظلم‌گستری و شکست ایران و ایرانی، نداشته است.

ادامه دارد...

*? شکست‌شناسی ایرانیان
قسمت۱: خوب و بدِ غرور ملی
https://t.me/Dr_AlirezaAzad/1525
قسمت۲: هم‌سرنوشتیِ دین و میهن و فرهنگ
https://t.me/Dr_AlirezaAzad/1527
قسمت۳*: آزردگی داخلی و دامان دشمن خارجی
https://t.me/Dr_AlirezaAzad/1529

*? شکست‌شناسی ایرانیان
? (قسمت ۲: هم‌سرنوشتیِ دین و میهن و فرهنگ)
✍* دکتر علی‌رضا آزاد

"ایرانیان پس از هر شکستِ نظامی، پیروزِ عرصه فرهنگی بودند."

? فرهنگ، پناهگاه و پیروزگاهِ ایرانیان پس از هر شکست نظامی بود. چند صباحی از استیلای اعراب نگذشته بود که ایرانیان زبان و فرهنگ خود را با شاه‌نامه‌ها و خدای‌نامه‌ها و گرشاسب‌نامه‌ها، به دست توانای امثال فردوسی و ابن‌مقفع و ابوالموید و دقیقی و مسعودی باز پس گرفتند و زبان دیوانی و علمی را نیز رفته‌رفته به پارسی برگرداندند.

? ایرانیان هر چند بعد از حمله اعراب مسلمان، به دین زرتشت باز نگشتند اما تفسیری ایرانی از اسلام ارائه و آن را در تمامی ممالک اسلامی، اشاعه دادند. ۵ قرن از اسلام نگذشته بود که هر ۱۰ کتاب اصلی مسلمانان، کتب چهارگانه شیعه و کتب شش‌گانه اهل سنت، توسط ایرانیان تألیف شد (اندیشمندان طوس و سرخس و قم و قزوین و بخارا و سیستان و نیشابور) و اسلامِ ایرانی، تفسیرِ غالب از دینِ محمدی، حتی در ممالکِ عربی شد.

? بزرگ‌ترین تفسیر قرآنِ پیشینیان و تاریخِ پادشاهان را محمد بن جریر طبری (اهل آمل) در اواخر قرن ۳ نوشت و به سرعت بخش‌هایی از آن به فارسی ترجمه شد. قرن ۶ به پایان نرسیده بود که ابوالفتوح رازی (اهل ری)، تفسیر ۲۰ جلدی به زبان فارسی بر قرآن نگاشت. محمد بخاری (اهل بخارا) در مهمترین کتاب حدیث اهل سنت، فصلی گشود و نامش را "سخن گفتن پیامبر به زبان فارسی" گذاشت و آنچه امام سرخسی در المبسوط آورد، این شهامت را به فقیهان ایرانی داد که حتی به جواز خواندن نماز به زبان فارسی فتوا دهند و از قرآنِ پارسی (نام کتاب اخیر استاد بزرگوارم، دکتر فتوحی) دَم زنند.

? بخش بزرگی از فرهنگ ایرانی در قالب حکمت فهلوی و عرفان ایرانی و شعر پارسی، در تار و پودِ دین تنیده شد. تا جایی که آنچه امروز از فلسفه و عرفان اسلامی می‌شناسیم، بدون ایرانیانی مانند ابن‌سینا و ملاصدرا و سهروردی و بایزید بسطامی و سهل تستری و مولوی و عطار نیشابوری، بی‌شناسنامه است.

? اهالی مصر و یمن و فلسطین و شام (ترکیه و سوریه کنونی) پس از فتح سرزمین‌های‌شان به دست اعراب، به هیچ یک از این موفقیت‌ها نرسیدند و هرگز نتوانستند زبان و فرهنگ‌ پیش از اسلام خودشان را بسان ایرانیان، احیا کنند و یا با اسلام تلفیق دهند. از این روست که شهید مطهری به نیکویی درباره خدمات متقابل اسلام و ایران سخن می‌گوید و برخی معتقدند هرچند در ظاهر اعراب، ایران را فتح کردند اما در عمل، ایرانیان بودند که تمدن اسلامی را فتح نمودند.

? ایرانیزه و اسلامیزه کردن مهاجمان، بعد از حمله سهمگین مغول و شکست دوباره نظامی ایرانیانِ مسلمان، ادامه یافت. ایلخانان که به شدت شیفته فرهنگ این مرز و بوم شده بودند، هنر اصیل ایرانی را فراتر از مرزهای پیشین، گسترش دادند و یکی از درخشان‌ترین دوره‌های معماری جهان را رقم زدند. به پیروی از ایرانیان و با مساعی امثال خواجه نصیرالدین طوسی بود که غازان‌خان مغول، مذهب آباء و اجدادی‌ را رها کرد و مجسمه‌های بودا را شکست و به زیارت نجف و کربلا رفت و فرزندش که مادرش او را به سنت مسیحی غسل تعمید داده بود، به دینِ ایرانیانِ مسلمان در آمد و الجایتوخان "سلطان محمد خدابنده" شد؛ کاری که مارکوپولوی مسیحی یک قرن قبل از آن، حتی با آوردن روغن مقدس از واتیکان، نتوانست با قوبلای‌خان کند.

? ایرانِ فرهنگی، وسیع‌تر از طول و عرض جغرافیایی‌ و قدرت‌مندتر از برج و باروی جنگی‌ست. تجربه تاریخی نشان می‌دهد که ایرانیان پس از هر شکستِ نظامی، پیروزِ عرصه فرهنگی‌اند.

? دین و میهن در ایران، هم‌سرنوشت‌اند. به قول مرحوم زرین‌کوب: "نیمی از فرهنگ ایران متعلق به قبل از اسلام و نیم دیگرش متعلق به پس از اسلام است. با حذف هر کدام، از اصالت فرهنگ ایران کاسته خواهد شد و زیان خواهیم کرد." در طول تاریخ، هم‌سرنوشتیِ دین و میهنِ ما را "فرهنگ" بیش "شمشیر" رقم زده است. روزی که هر یک از دو بالِ فرهنگ، "دیانت و ملیّت" بشکند، همای ایران بی‌پرواز می‌ماند و ایرانی شکست می‌خورد.

رهایی نیابم سرانجام از این
خوشا بادِ نوشینِ ایران زمین
من از خاکِ پاکِ تو بالین کنم
به فرمان‌ات آرایش دین کنم

ادامه دارد...

شکست‌شناسی ایرانیان
قسمت۱: خوب و بدِ غرور ملی
https://t.me/Dr_AlirezaAzad/1525
قسمت۲: هم‌سرنوشتیِ دین و میهن و فرهنگ
https://t.me/Dr_AlirezaAzad/1527
قسمت۳: آزردگی داخلی و دامان دشمن خارجی
https://t.me/Dr_AlirezaAzad/1529