♦️**شریعتیست‌ها پرنویس و اهل تکرار اند و گامی از شریعتی فراتر ننهاده اند

✍️حسن محدثی‌ی گیلوایی**
۷ آذر ۱۴۰۳

دکتر علی‌ی شریعتی برای خود اش کسی بود. او انسان بزرگی بود و البته خطاهای بس بزرگی هم داشت. او جهانی را به تکاپو انداخت و جنبش و ولوله‌ای در عصر خود پدید آورد و قلم‌روی تأثیرگذاری‌ اش بسی از مرزهای ایران فراتر رفت. او جزو آخرین متفکران بزرگ جهان دینی‌ی ما بود؛ قبل از این‌که وارد عصر پسادینی شویم.

شریعتیست‌ها امّا از شریعتی بت می‌سازند. آن‌ها گامی از شریعتی فراتر ننهاده اند و دائماً به تکرار اندیشه‌های شریعتی مشغول اند و از او بتی ساخته اند و وظیفه‌ی خود را حفاظت از شریعتی‌ی بت‌شده می‌دانند. راه‌بردهای آنان در برابر نقدها و منتقدان به چند مورد ساده خلاصه می‌شود:
۱. حمله به ناقد و شخصیت او (نظیر حملات این شریعتیست با تأخیر آقای هادی‌ی حکیم شفایی به حسن محدثی)،https://t.me/ReligionPhilosophyPoliticsAnimls/1574 ۲. متهم کردن ناقدان به بی‌سوادی یا نخواندن آثار شریعتی یا نفهمیدن آثار شریعتی (یعنی این‌که حقیقت نزد ما است و عرضه‌ی ارتدوکسی‌ی شریعتیستی)،
۳. توسل به این‌که سخنان شریعتی زمینه‌مند است پس او را اول تبرئه کنید و بعد در باره‌ی او سخن بگویید و اندیشه‌های او را به‌منزله‌ی اندیشه نقد نکنید (میل به فراتر از نقد قرار دادن شریعتی)،
۴. تکرار و تکرار و تکرار سخنان شریعتی،
۵. تنبلی‌ی فکری و ناتوانی در ساختن یک سنت نظری از آرای شریعتی.

شریعتیست‌ها هرگز نتوانسته اند بر اساس تفکر شریعتی یک سنت نظری در ایران پدید آورند. تذکرات متعدد من به فرزندان ارج‌مند و برومند و محترم دکتر علی‌ی شریعتی (مشخصاً خانم دکتر سوسن شریعتی و آقای دکتر احسان شریعتی) مبنی بر این‌که از شریعتی‌شناسان موجود قبل از مرگ‌شان (امید که همه‌گی سالیان سال زنده بمانند!) استفاده کنند و مجموعه‌ی مقالاتی از دست‌کم صد واژه در آثار شریعتی نوشته شود و به‌صورت یک دایره‌المعارف موضوعی‌ی شریعتی در چند جلد منتشر کنند نیز هرگز جدی گرفته نشده است. تأکید کرده ام که بعد از مرگ این شریعتی‌شناسان موجود که هر یک چند دهه با آثار شریعتی دم‌خور و محشور بوده اند، دیگر چنین افراد شریعتی‌شناسی یافت نخواهند شد.

همین‌جا لازم است عرض کنم که یکی از خصوصیات مهم شریعتیست‌ها تنبلی‌ی فکری است. در باره‌ی مبانی‌ی فلسفی‌ی اندیشه‌ی شریعتی نیز من نوشته ام نه شریعتیست‌های فلسفه‌دان. در باره‌ی شناسایی‌ی سنت نظری‌ی شریعتی نیز من کتابی نوشته ام تحت عنوان الاهیات انتقادی (محدثی، ۱۳۸۸) و یک کتاب در همین باره از چارلز دیویس تحت عنوان دین و ساختن جامعه: جستارهایی در الهیات اجتماعی (محدثی و باب‌الحوائجی، ۱۳۸۷) به هم‌راه دوست عزیز امترجمه کرده ام (عذرخواه ام که در باره‌ی خود ام نوشته ام اما بعد از حملات متعدد این شریعتیست با تأخیر ناگزیر شده ام قدری در باره‌ی برخی کارهایم راجع به سنت فکری‌ی دکتر علی‌ی شریعتی بنویسم!). اما شریعتیست‌ها هیچ پروژه‌ی جدّی‌ی فکری و پژوهشی در باره‌ی شریعتی انجام نداده اند و بیش‌تر بلد بوده اند مراسم سال‌گرد اجرا کنند.

اما همین‌جا عرض می‌کنم که مقاله‌ای خواهم نوشت تحت عنوان آیت‌الله خمینی در آثار شریعتی و در آن نشان خواهم داد که یکی از معایب بزرگ‌ دکتر علی‌ی شریعتی سیاست‌زده‌گی بوده است؛ هم‌چون بسیاری دیگر از صاحب‌نظران ایرانی. باری، من به شریعتیست‌های به‌هنگام احترام می‌گذارم ولی شریعتیست‌های با تأخیر را افراد قابل ترحّمی می‌دانم.

*🔸پس‌نوشت:* قصد ام از کاربرد «شریعتیست» و «شریعتیسم» تحقیر و توهین نیست بل‌که مقوله‌بندی‌ی فکری و سنخ‌سازی TYPOLOGY از جریان‌های فکری است.

*🔻معرفی‌ی کتاب الاهیات انتقادی:*
https://www.ibna.ir/news/58254/

*🔻گزارشی در باره‌ی کتاب دین و ساختن جامعه؛ سخن‌ران دکتر محمدجواد غلام‌رضا کاشی*
https://sociology82.blogfa.com/post/436

#علی_شریعتی
#احسان_شریعتی
#هادی_حکیم_شفایی
#شریعتیست_به‌هنگام
#شریعتیست_با_تاخیر

@NewHasanMohaddesi

🔸🔸🔸بازخورد🔸🔸🔸

♦️**از گرم و سردی اندیشه!

نقدی بر سیر تحول اندیشه و رویکرد دکتر حسن محدثی /۱**

✍️هادی حکیم شفایی
۷ آذر ۱۴۰۳

دکتر حسن محدثی، استاد جامعه شناسی که بیشتر بخاطر یادداشت‌نویسی‌های تلگرامی‌شان و طرح مباحث جنجالی شهرت دارند در زمره نویسندگانی هستند که به اصطلاح عامیانه، به سرد و گرم معرفتی گرفتار آمده‌اند! ایشان در زمره کسانی بودند که در دوران جوانی، شیفته‌ی علی شریعتی بوده و اساساً تحولات فکری خویش را با شریعتی آغاز کردند. او در جایی گفته بود که شریعتی موجب شد من دین آباء و اجدادی و سنتی خودم را کنار بگذارم و تجدیدنظر کنم (نقل به مضمون). اما شروع عاشقانه و شیفتگی بسیار که معمولاً خصلت جوانی است و همواره توام با گرمی و حرارت است ممکن است ناگهان با یک رویداد، یک تجربه‌ی تلخ و یک اشاره تازه، به سردی و یخبندان منتهی گردد و وقتی ذهن و روان انسان از حرارت و گرما، نه تدریجاً، بلکه یکباره و سریع به سرما و یخبندان دچار شود، در اصطلاح عامیانه گفته می‌شود فرد سرد و گرم کرده است و در اینجا، سرد و گرم فکری!! به عبارتی، همه آنچه‌ که شیفته‌اش بودی و آن را بی‌عیب و نقص می‌پنداشتی، یکباره در نظرت فرو می‌ریزد و درست همانطور که بدون تامل و سنجش و بدون تفکر نقاد، چیزی را پذیرفتی، به همان صورت، یکباره و بدون تفکر نقاد، از همه یا عمده‌ی آن آموزه‌ها بیزار و دلسرد می‌شوی بدون آنکه اساساًً بفهمی که چه فهمیده‌ای و چه نفهمیده‌ای و شیفته‌ی چه بوده‌ای و از چه ناگهان بیزار گشته‌ای! بخصوص اگر فردِ مبتلا به عارضه سرد و گرمی معرفتی، به چنان یقینی دست یابد که در سالهای بعد نیز خویش را بی‌نیاز از بازخوانی اندیشه‌های معشوقِ سابق بپندارد، شدت این بیزاری و گریز افزایش خواهد یافت و به تندی و تلخی زبان و گزینش‌گری و بی‌انصافی در قلم خواهد انجامید.

دکتر حسن محدثی همواره به صراحت و به تلویح اعلام نموده است که از عشق سابق خود، علی شریعتی، عبور کرده است (نقل به مضمون). از نوشته‌های تند و بی‌رحمانه او نیز یک چنین وضعیت فکری و روانی‌ای هویداست. اما مشکل بیش از اینهاست. بدون تردید، علی شریعتی اندیشمندی همانند اندیشمندان دیگر بوده و واجد اندیشه‌ها و گزاره‌های روا و ناروا، صادق و کاذب و سودمند و ناسودمند. نقد روشمند و همه‌جانبه و منصفانه‌ی هر نویسنده و اندیشمندی حیاتی است و واجد فایده. اما گرفتاری جناب محدثی بیش از اینهاست. او مدعی است که از شریعتی عبور کرده و حتی پاره‌ای از اندیشه‌های شریعتی را به شدت مضر و مخرب دانسته و معتقد است آن را می‌باید درون سطل آشغال ریخت (تعبیر از خود ایشان است). پرسش این است که اگر انسانی از اندیشه‌ها و اثار نویسنده‌ای عبور کرده باشد و خواندن و بازخوانی و بهره‌گیری از آن را منتفی بداند و آن را درخور سطل آشغال بپندارد پس چه معنا دارد که اینقدر درگیر آن نویسنده باشد و وقت خود را شبانه‌روز صرف تهاجم‌های تندزبانانه به او کند و آنقدر با دوستداران و موافقان او در جدال و ستیزه باشد؟!! مگر نه آن است که عبور، بی‌تفاوتی نسبی را به همراه دارد؟! مگر نه آن است که وقتی آموزه‌هایی را بی‌اعتبار و بی‌ارزش بدانی قاعدتاً باید نسبت به آن، نسبتاً بی‌تفاوت باشی و وقت ارزشمند خود را صرف آن نکنی؟!! در حالی که جناب محدثی، نه تنها در طول هر سال، چندین وعده، کانال تلگرامی خود را به تهاجم به شریعتی اختصاص می‌دهد، بلکه تک تک نظرات مخاطبان را خوانده و شخصاً پاسخ می‌دهد، اگر موافقان شریعتی در نقد محدثی یادداشت و مقاله‌ای بنگارند پاسخ ویژه می‌دهد و تا آخرین نفس با آنها نزاع می‌کند و در برابر هیچ نقدی گشوده و پذیرا برخورد نمی‌نماید! این گرفتاری فکری او در حالی است که به بازخوانی آثار شریعتی نیازی نمی‌بیند و مدام به کتابی که ۲۰ سال پیش و با فهم آن زمان خود نگاشته است استناد می‌کند و برای شکست دادن رقیبان فکری خود، همچون سوفسطائیان، به هر ابزاری دست می‌یازد و شعری در ستایش خمینی را که وفق شایعات، منسوب به علی شریعتی است اما در هیچ یک از مجموعه آثار او ثبت نشده است و دفتر تدوین آثار او نیز انتساب این شعر به شریعتی را تکذیب نموده است، برای کوبیدن موافقان شریعتی به میان می‌آورد تا مبادا مجبور به پذیرش خطا گردد! به نظر نمی‌رسد وضعیت فکری، روانی و روشی استاد بزرگوار جامعه‌شناسی، حاکی از گذار از شریعتی باشد بلکه او گرفتار شریعتی است!

👇👇👇👇👇👇👇

#علی_شریعتی
#احسان_شریعتی
#شریعتیست_به‌هنگام
#شریعتیست_با_تاخیر
#حسین_حکیم_شفایی
@NewHasanMohaddesi

🔸🔸🔸بازخورد🔸🔸🔸

♦️در باره شريعتى (به بهانه‌ی مباحث جارى در باره شريعتيست هاى بهنگام و با تأخير) /۲
✍حسين شيخى
۶ آذر ۱۴۰۳

١- تلقى از كفايت عقل انسانى؛
تمدن قديم - پيشا صنعت - عقل انسانى را در غالب امور ناكافى و ناخودبسنده و نيازمند به منبعى در بيرون از عقل -مثلآ وحى - مى دانست ؛ در حاليكه تمدن جديد قائل به كفايت عقل انسانى و به اصطلاح عقل خودبنياد ، هم در امور نظرى و هم در امور عملى است .

٢- امكان و امتناع دانش ؛
نظر به اينكه در تمدن قديم ، حقيقت عبارت بود از صرفآ حقيقت يا حقايق متعال و نه حقايق طبيعى ، دانش هم به معناى امكان درك و دريافت حقيقت يا حقايق تنها به حقيقت و يا حقايق سرمدى تعلق داشت و متوجه بود و نه به امور طبيعى ؛ اين در حالى است كه تمدن جديد امور متعال را كماكان براى دانش فلسفى و عرفان باقى مى گذارد و خود بر فهم حقايق امور طبيعى به شمول طبيعت انسانى و سائق هاى طبيعى او از راه علوم تجربى آزمون پذير بنياد مى گرفته و تمدن جديد را از نقطه نظر تمهيد علمى و معرفتى ، همانطور كه 'بيكن' توصيه كرده بود ممكن كرده است .

٣- اين ناعلم گرايى به امتناع دانش در علوم اجتماعى و تاريخ مى انجاميد و چنين بود كه با انكار و تمسخر علم مستقل - در برابر علم متعهد ، اسلام شناسى و تاريخ او ، يكسره عرصه تخيلات ايدئولوژيك و تحريف تاريخ مى شد ؛ و مگر در غياب علم چه كار ديگرى مى توانست كرد ؟

اين توضيحات اگر درست باشند يا اصولآ و فارغ از جزييات آنها درست باشند نشان مى دهند كه روشنفكرى ياد شده در صدر اين يادداشت ، از مذهبى و غير مذهبى ، از جمله مرحوم شريعتى همچون يكى از تآثير گذارترين آنها در همه اين مؤلفه ها يكسره به تمدن قديم تعلق داشته و از تمدن جديد ، به رغم واقعيت ناگزير آن ، رويگردان و حتى متنفر بوده اند ؛ با اين حال تأمل در اين نكته كه 'بازگشت به خويشتن' ، تاريخى - ملى يا دينى ، در واقع چيست ؟ چگونه ممكن است ؟ و اين بازگشت كدام مشكل از مشكلات حال حاضر ما را رفع و رجوع مى كند ، ناموجه بودن اين تنفر را به خوبى آشكار مى كند .

ضديت با ماشين و به ريشخند گرفتن آن زير عنوان پرآسمان ريسمان 'ماشينيسم' كه از اين همه پريشان گويى و ايرادات بنى اسراييلى آدمى انگشت به دهان مى شود ! و كاملآ روشن است دعوى بر سر خود ماشين است نه ماشينيسم ، به ويژه كه بنابر توضيحات خود او در ماشينيسم ، علم هم زير عنوان 'سيانتيسم' ، انسان را از خويش بيگانه مى كند ! و اصلآ خود تمدن جديد هم ! ، و اين در حالى است كه ماشين جزء بنيادين تمدن جديد در بخش واقعيت اجتماعى است ، و نيز
تقبيح تجارت و بازار آزاد مبادلات كه هنوز هم فرزند او همچون ميراث دار پدر در يادداشت خود آنرا به تمسخر مى گيرد ، در حالى كه حقوق فرد و تفرد و نيز جامعه مدنى كنونى بر همين تجارت و بازار آزاد مبادلات بنياد گرفته است ، و از اين راه ،
نفى حقوق اقتصادى آحاد مردم و نيز نفى حقوق سياسى آنان در سرتاسر 'امت و امامت' و نيز ناعلم گرايى او و هم انكار كفايت عقل و انديشه در مردم ، آنهم در جامعه هاى دسترسى باز و به سخره گرفتن رأى آنان زير عنوان دموكراسى 'رأس ها' در غالب آثار او تا آنجا كه اطلاع دارم ، با شور و هيجان فراوان موج مى زند .

بنابراين مشكل شريعتى نه تنها در زمينه و زمانه خودش كه اكنون نيز ، اشتباهات كوچك يا بزرگ او نيست كه اين مشكلى عمومى و خاص او تنها هم نيست ؛ مشكل شريعتى ، همچنانكه نسل روشنفكران و نخبگان هم عصر او ، اساسآ در رويكرد اوست ؛ مشكل ، مشكل يك ارتجاع تاريخى در ذيل تاريخ پريشى و تمدن پريشى اوست و از اين نگاه شريعتيست هاى به هنگام و با تأخير ، هر دو ، با هم هيچ فرقى ندارند . تاريخ رو به پيش دارد ، اگرچه پاره اى 'اين پيش' را ناخوش داشته باشند ، و تفكر شريعتى كه برخى دل در گرو احياى آن دارند قبله آمال خود را در گذشته مى جويد و البته نمى يابد .

هيچ آيينه دگر آهن نشد
هيچ نانى گندم خرمن نشد.

🔸محدثی: صرف نظر از محتوای نوشته‌ی برادر عزیز آقای حسین شیخی، به‌جا است عرض کنم که جامعه‌ی ما هنوز هم جامعه‌ای صنعتی نيست، ولی روشن‌فکران ما نظیر جلال آل احمد و علی‌ی شریعتی در حدود شصت سال پیش از "ماشين" و "ماشینیسم" به‌عنوان مشکل سخن گفته اند!

#علی_شریعتی
#حسین_شیخی
#نوسازی_اسطوره
#احسان_شریعتی
#شریعتیست_به‌هنگام
#شریعتیست_با_تاخیر
@NewHasanMohaddesi

*♦️حرمت تن، مستتر در قلم محدثی*

*✍️افشین بدری*
۲۸ آبان ۱۴۰۳

۱) بر محوریت آنچه در مباحثه کوته‌نوشتانه، میان آن دو گرانمایه گذشت، ژرفنایی در کلام دکتر محدثی دریافتم که دکتر فوده علی‌رغم کوشش‌شان در واقع‌نگری، فاقد ژرف‌نگری فوق بوده اند. فی الواقع، نوعی معنویت در نگاه دکتر محدثی هست که دکتر فوده فاقد آن است و آن، حرمت تن است.

معتقدم هر اندازه که دکتر محدثی در مواجهه با واقعیتی به نام تن، به حقیقت توام با واقعیت قائل است، به همان اندازه دکتر فوده صرفاً، زمینی‌نگر و فاقد معنویت موضوع را واکاویده است و در این مجال با قیاس تن‌فروشی با کار یدی طبقه‌ی کارگر، به مغلطه ای فاش دست زده اند. نظر ایشان بازتاب همان شعار Sex work is work است.

کارگران، به کار تولیدی مشغولند و در کنار منافع شخصی کارفرما، جامعه نیز از فواید کار کارگران در قالب فعالیت‌های سازنده‌گی و تولیدی بهره‌مند است. کار کارگری حتا در نازل ترین سطح خود، واجد تخصص و مهارتی هر چند اندک است و از طرفی تبعات اخلاقی و حتا بهداشتی آن دامن‌گیر جامعه نخواهد شد. اما «کار» دانستن تن‌فروشی چه سنخیتی با کارگری دارد؟ صرف فعالیت فیزیکی مگر کفایت می‌کند؟

با این حساب آیا می‌توان تن‌فروشی را به صرف اکتیویته‌ی جسمی آن با فعالیت ورزشی یکی دانست؟!! مثلا اگر آن را در ردیف ورزش‌های المپیکی قرار دهند و استدلال کنند که بهرحال تن‌فروشی و مثلا ژیمناستیک هر دو با بدن انجام می‌شوند، آیا منطقی است؟!

۲) تن، موجودیتی شریف و ارزشمند است. ما بسیاری از مفاهیم را با واقعیتی به نام بدن و تن درک می‌کنیم. وقتی کسی را دوست می‌داریم، تن او را به آغوش می‌کشیم. وقتی بد می‌داریم، تن او را از خود می‌رانیم. وقتی تنی را دفن می‌کنیم، مفهومی به نام مرگ را در می‌یابیم. وقتی قصد داریم جایگاه اجتماعی خود را «نشان» دهیم، تن خود را متناسب با شأن مورد نظر می‌پوشانیم... حتا کار یدی و کارگری به اعتبار رنجی که تن و بدن می‌رساند شغل مقبولی نیست و مظلوم است. تن نماد عینی و بروز فیزیکی ماهیت انسان است. شاید در برخی فلسفه‌ها بتوان روح را نفی کرد اما کدام اندیشه و اندیشه‌ورزی توانسته وجود و احترام تن را نفی نماید؟

این‌ها همه برای تن، جایگاهی فراتر از یک ابزار می‌سازند؛ آنهم ابزاری که نه سبب تولید و تمشیت امور اجتماعی باشد بلکه ابزاری که تحت شعار Sex work is work، به ابزاری همگانی و نازل‌الشأن مبدل شده و در اکثر قریب به اتفاق جوامع از ارزش‌گزاری و تجلیل از چنین نقشی، سرباز می‌زنند، وساطت در آن را جرم و مذموم می‌شمارند، مرتکبان‌اش را عاملان اول و موثر در نشر و تکثیر بیماری‌های نابود کننده می‌دانند، پرداختن به آن را خلاف مصالح خانواده می‌بینند و....

تن‌فروشی اتفاقا در ضمن آنکه ضد اخلاقی ست بلکه ضد انسانی هم هست. کالاانگاری زنان است. نگرشی که در آن می‌توان، بدن یا عینی‌ترین و بارزترین نماد موجودیت یک انسان را موقتا به برده‌گی کشاند، قطعا نگرشی ضد انسانی است و اتفاقا از رهگذر همین ضد انسانی بودن‌اش است که غیر اخلاقی است!

#تن‌فروشی
#پویا_فوده
#حرمت_تن
#افشین_بدری
#تن‌فروشی_اجباری
#تن‌فروشی_اختیاری

@NewHasanMohaddesi

البته پیام دیگر آن سخنگو آن بود که زنان روسپی از بیمه تامین اجتماعی برخوردار شوند تا در پیری و ناتوانی به گدایی نیافتند، که البته این مورد در جامعه ما در ایران حل شده است. چون صاحبان همه مشاغل خویش فرما از راننده اسنپ گرفته تا صاحب مغازه ساندویچی تا بیکار می توانند برای خودشان حق بیمه رد کنند و از مزایای آن بهره مند شوند و طبعا بسیاری زنان روسپی هم الان تحت پوشش تامین اجتماعی اند. اما در کشورهای غربی برای قرار گرفتن زیر پوشش بیمه، فقط پرداخت حق بیمه کافی نیست و شما باید شغل مشخص و کارفرمای قانونی داشته باشید و در شرایطی که فحشا غیر قانونی است یا فقط در فاحشه خانه های ثبت شده قانونی و برای کار در خیابان غیر قانونی، این زنان (و مردان) در زمان پیری و بیماری و ناتوانی کاملا بی پناه هستند. بنده تاکید می کنم که فحشا مانند صنعت دخانیات است. اگر ما آن را غیر قانونی نمی کنیم و شاغلان و مشتریان این صنعت را مجرم نمی دانیم اصلا بدین معنا نیست که روسپی گری خوب و اخلاقی است. اما ضد انسانی هم نیست.

#تن‌فروشی
#پویا_فوده
#تن‌فروشی_اجباری
#تن‌فروشی_اختیاری

@NewHasanMohaddesi

*♦️*خبر نگران‌کننده در پیام دکتر مصطفی مهرآیین

✍️ حسن محدثی‌ی گیلوایی**
۲۰ آبان ۱۴۰۳

آن‌چه دکتر مصطفی مهرآیین دوست عزیز و برادر اندیشه‌مند و صاحب نظر ام منتشر کرد، مرا بسیار نگران و غم‌گین ساخت. امیدوار ام مسأله‌ی مورد نظر ایشان جدی نباشد یا فقط سوءتفاهمی بیش نبوده باشد!

دکتر مهرآیین منتقد مشفقی است. قلب او آکنده از عشق و محبت به انسان‌ها و به مردم جامعه‌ی ما است. من امیدوار ام همه‌ی اهل اندیشه و صاحب‌نظران کشورمان - از تمام گروه‌ها و جریان‌ها- قدر دانسته شوند و شأن و حرمت‌شان حفظ گردد و ظرفیت همه‌ی ما و از جمله صاحبان قدرت و مقامات مسؤول برای شنیدن نقدها افزایش یابد!

در تمام این سال‌ها ندیدم که دکتر مهرآیین دنبال ثروت یا قدرت باشد. اگر او نقد می‌کند به‌خاطر تعهد و دل‌سوزی و شفقت او بر انسان‌ها است.

جامعه‌ی ما به صاحب‌نظران و متفکّران بیش از همیشه نیازمند است. امیدوار ام روزی فرا برسد که متفکّران و اهل اندیشه بر صدر بنشینند و بی‌نگرانی و بی‌دغدغه در خدمت فرهنگ و جامعه‌ی ما باشند.

من امیدوار ام این نگرانی بی‌وجه باشد و دکتر مهرآیین عزیز در آرامش فعّالیت علمی و پژوهشی و فرهنگی‌ی خود را دنبال کند و ما دیگر از این اخبار نگران‌کننده نشنویم!

#مصطفی_مهرآیین
@NewHasanMohaddesi

*♦️*در پی پرسش‌های جناب محدثی از فرهنگ ایران باستان

✍محمدمهدی شیرازی**
پژوهش‌گر دین فلسفه و دین

در مخالفت با اسطوره‌سازی‌های زیان‌بار با جنابتان موافقم، و نیز در این که سردم‌داران نام‌دار چه بسا رفتارهایی زشت و زننده نیز در کارنامه خود داشته باشند، و باز در این که گردن‌کشی و تجاوز به کشور و کاشانه دیگران به هر حال محکوم است و باید از آن بیزاری جست، از هر کسی با هر دینی، چه مغولان، چه تازیان، چه پارسیان، چه یهودیان، چه مسلمانان، و چه کسانی دیگر.

اما هنگامی که از فرهنگ ایران باستان (تا پایان ساسانیان) سخن می‌گوییم باید بدانیم اولًا تاریخ شاهان ایران نه همه‌اش زشت و زننده و نه همه‌اش زیبا و ارزنده است، بل در آن دَرهَمی از هر دو وجود دارد.

و دوم این که تاریخ فرهنگ بسیار فراتر از تاریخ سیاسی یا سرگذشت شاهان می‌باشد، تاریخ‌های علم، هنر، دین، آداب، و رسوم مردمان نیز از تاریخ فرهنگ می‌باشند.

این که چند کتاب از ایران باستان به دست ما رسیده است سنجه‌ درخوری جهت شناخت فرهنگ آن دوران نمی‌باشد، بل باید آن فرهنگ را در آثار پراکنده‌ای که هر کدام به گونه‌ای نمایانگر پیشینه فرهنگی این سرزمین و مردمان آن می‌باشد جست‌وجو کرد.

آن چه در پی می‌آید نمونه‌هایی از سررشته‌های شناخت فرهنگ پارسیان در آن روزگار را به دست می‌دهد.

1. اوستا نمایانگر نگاه دینی در آن روزگار می‌باشد.

2. زبان‌پژوهی یا جست‌وجو از روند پیدایش واژگان و پیشینه آن‌ها نمایانگر بسیاری از سویه‌های فرهنگ پارسی در آن روزگار می‌باشد.

در زمینه واژه "پهلوی" از خط و زبانی پارسی در زمان ساسانیان و پیش از آن سخن گفته شده است.

در زمینه واژه "خسروانی" از باربَد سراینده و نوازنده ویژه خسروپرویز و سروده خسروانی وی سخن به میان آمده است.

در زمینه نام‌های ماه‌های پارسی از نیک‌اندیشی‌ پارسیان در باره زندگی و جشن‌های ماهانه ایشان سخن رفته است.

در زمینه واژه‌های "مهرگان" و "نوروز" از دو جشن ایشان در آستانه پاییز و بهار سخن گفته شده است.

در زمینه واژه "میترا" از باور به بایستگی پایبندی به پیمان‌ها سخن به میان آمده است.

و بسیاری از واژگان دیگر.

در این باره‌ها دست‌کم می‌توان به لغت‌نامه‌های دهخدا و معین نگاه کرد.

1. حکایت‌های فردوسی در شاهنامه - پس از پیرایش از اسطوره‌گویی‌ها - روایتگر بسیاری از گفتارهای نیک و رفتارهای ستودنی پارسیان در آن روزگاران می‌باشد.

2. حکایت‌های ابوریحان بیرونی در کتاب آثار الباقیه از دانش اخترشناسی، نگارش گاه‌شمار، و جشن‌های پارسیان روایتگر بخشی از فرهنگ ایشان در آن روزگار می‌باشد.

3. آمیخته‌ای از فلسفه و عرفان در میان اندیشمندان ایران باستان وجود داشته است، همان که سهروردی با نام حکمة‌الاشراق آن را بازسازی نموده، و در فلسفه اسلامی - شیعی به دست ملاصدرا و پیروانش نیز پی‌گیری شده است، در کتاب‌های این فلسفه گاه از آن اندیشمندان پارسی با نام پهلویان یاد شده است.

4. گُندی‌شاپور یا جُندی‌شاپور یا جندی‌سابور (مُعرَّب آن) شهری که دانشگاهش در زمان ساسانیان به ویژه در پزشکی شهرت داشته است، در این باره دست‌کم می‌توان به لغت‌نامه دهخدا نگاه کرد.

5. ساخته‌ها و نگاره‌های دیدنی که از آن روزگاران به‌جا مانده‌اند نمایانگر فرهنگ هنری پارسیان در آن روزگاران می‌باشند.

همین معماری ایرانی که امروزه می‌شناسیم - به گفته کارشناسی چون مهندس هوشنگ سیحون - ریشه در ایران باستان داشته است (سخنان ضبط‌شده ایشان در دست‌رس می‌باشد).

1. همین فرهنگ ادبی پارسی که امروزه می‌شناسیم از فردوسی و حافظ و سعدی گرفته تا دیگران؛ می‌توان گفت: بسا برآمده از بستر فرهنگى ایران باستان است.

فرهنگی که بیشترش برآمده از آموزه‌های دینی - اسلامی به نگاه نمی‌رسد را به گمان باید برآمده از بستر فرهنگی دیگری دانست که می‌توان آن را فرهنگ ایرانی یا پارسی نام نهاد.

مثلًا در این فرهنگ هرگز دین زرتشتی منسوخ یا زمان‌به‌سرآمده دانسته نشده است، شواهد این گفتار به درازا می‌کشد؛ اما همین بس که حافظ گفته است: به باغ تازه کن آیین دین زرتشتی!

#تاریخ
#کورش
#اسطوره
#خودمداری
#تاریخ‌نگاری_خودمدارانه

@NewHasanMohaddesi

♦️تاریخ‌نگاری‌ی خودمدارانه: **پرسش‌های جواب نگرفته‌ی من از یک استاد دانش‌گاه

✍️ حسن محدثی‌ی گیلوایی**
۱۸ آبان ۱۴۰۳

درود استاد عزیز! فرمودید بعد از حمله‌ی اعراب زبان و خط و شکوه فرهنگی‌ی ایران فراموش شد. می‌شود بفرمایید:

**ایرانیان از چه زمان واجد خط شدند؟

چند کتاب مهم از ایران باستان نام ببرید؟

نمونه‌هایی از شکوه فرهنگی را در فلات ایران در عصر باستان نام ببرید؟

آیا مراد شما از شکوه فرهنگی همان فتوحات سیاسی است؟

آیا از نظر شما حمله‌ی اعراب و حمله‌ی مغول و حمله‌ی اسکندر به فلات ایران امر نامطلوبی بوده و حملات و فتوحات کورش و داریوش و کمبوجیه و خشایارشا و برخی امپراتورهای ساسانی به سرزمین‌های دیگر امر مطلوبی بوده است؟ چرا؟**

چرا سلجوقیان و ایلخانان و تیموریان "خسان و کرکسان" اند اما پارسیان آدم اند؟

ممنون می‌شوم این‌ها را قدری توضیح بدهید و بر دانایی‌ی ما بیافزایید!

#تاریخ
#کورش
#اسطوره
#خودمداری
#تاریخ‌نگاری_خودمدارانه

@NewHasanMohaddesi

*♦️*سهمیه‌‌بخشی‌ی نامشروع، عامل تقویت فساد در کشور: به بهانه‌ی تقاضای خانم تکواندوکار (مبینا نعمت‌زاده)

✍️ حسن محدثی‌ی گیلوایی**
۲۵ مرداد ۱۴۰۳

من نیز معتقد ام برای آنانی که به‌نحوی متفاوت از دیگران به کشور خدمت کرده اند، می‌بایست پاداشی درخور در نظر گرفته شود. مثلاً برای رزمنده‌گان یا برای ورزش‌کاران یا برای بسیاری دیگر از افراد که در جهت اعتلای نام کشور و سرمایه‌های انسانی و اجتماعی‌ي آن خدمت کرده اند یا برای حفظ حریم سرزمینی‌ی کشور جان‌فشانی کرده اند، می‌بایست امتیازات و پاداش‌های ویژه‌‌ای در نظر گرفته شود. به‌عنوان مثال، از نظر من ضروری است امکانات زنده‌گی‌ی «جان‌بازان» که سلامتی‌ی جسمانی‌ و روانی‌شان را در راه دفاع از کشور از دست داده اند، باید به‌لحاظ مالی کاملاً تأمین شود و اسباب رفاه آنان و خانواده‌شان به‌نحو شایسته‌ای فراهم گردد.

اما در نظر گرفتن پاداش و امتیاز برای شایسته‌گان کشور و حتا تأمین عمرانه‌ی زنده‌گی‌ی برخی از آنان با سهمیه‌بخشی‌ی نامشروع متفاوت است. سهمیه‌بخشی‌ی نامشروع سبب‌ساز تقویت و گسترش فساد است. مراد من از سهمیه‌بخشی‌ی نامشروع دادن امتیازهایی به افراد است که برای دست‌یابی‌ی به آن‌ امتیازها، آنان باید شایسته‌گی‌های تخصصی را حاصل کرده باشند. بگذارید مثالی بزنم: تصور کنید فردی در دوران جنگ به‌مدت معینی در جبهه‌ها خدمت کرده است و بارها از سوی افراد گوناگون به او پیش‌نهاد شده که مدارک مربوطه را جور کند تا امتیازهایی را دریافت نماید. تصور کنید او بخواهد استاد دانش‌گاه بشود یا مدیر یک مرکز پژوهشی بشود یا بخواهد معاونت اداره‌ی کذا را برعهده بگیرد و از ره‌گذر مدارک مربوط به دوران سربازی و خدمت در جبهه، بخواهد منصبی را دریافت کند که مسیر تعریف شده‌ی آن را طی نکرده است و شایسته‌گی‌های مورد نظر برای کسب این منصب را در خود محقق نکرده است. چنین اقدامی و رویه‌ای پی‌آمدها و کارکردهای منفی‌ی متعددی دارد که برخی از مهم‌ترین آن‌ها عبارت اند از:

1. نخست این‌که سرمنشأ فساد و تقویت‌کننده‌ی فساد و اصلاً خود فساد است. در تعریف فساد پیش از این نوشته ام که:

«فساد تبدیل روابط اجتماعی به مبادله‌های سودمندانة تبعیض‌آمیز است که طی آن اهداف عام، جای خود را به اهداف خاص می‌دهد و خیری نامحدود (مانند قانون‌گرایی، امانتداری، حلال‌خواری، شرافت کاری، رعایت موازین حرفه‌ای و تخصصی، وفاداری، تعهد، صداقت، فضیلت، آزادی، علم، حق‌طلبی، و از این دست) به‌خاطر خیری محدود (پول، مقام و منصب، مدرک، پرستیژ، نفوذ، اعتبار اجتماعی) قربانی می‌شود» (محدثی، ۱۳۹۷: ۶۸؛ حکایت دانشگاه: جامعه‌شناسی سازمان‌های علمی و زیست دانشگاهی. تهران: پژوهشکدة مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، چاپ اول)؛

1. این تبعیض سبب نارضایتی‌ی شدید در میان افرادی می‌شود که می‌کوشند از راه‌های قانونی به موقعیت اجتماعی‌ی مورد نظر دست یابند، و این نارضایتی عواقبی برای فرد و خانواده اش و نیز در دراز مدت برای کشور دارد؛

2. کسانی که بدون کسب شایسته‌گی‌های تخصصی وارد عرصه‌ای از جهان اجتماعی می‌شوند، می‌توانند سبب تخریب و ایجاد خسارت در آن عرصه از فعالیت اجتماعی شوند و آسیب‌های متعددی به امور مربوطه وارد کنند؛

3. دست‌یابی‌ی برخی از افراد به مناصب و موقعیت‌های تخصصی که فاقد شایسته‌گی‌های لازم برای آن تخصص هستند، رفته‌رفته مسیرهای قانونی و تخصصی‌ برای دست‌یابی به موقعیت‌ها و مناصب را بی‌اعتبار می‌سازد و مشوق افراد برای نادیده گرفتن قواعد قانونی برای ارتقای اجتماعی خواهد و در نتیجه، فرهنگ فساد در کشور روز به روز فراگیرتر و قوی‌تر می شود.

با کمال تأسف باید عرض کنم که ما در دهه‌های اخیر با این‌گونه سهمیه‌بخشی‌ی نامشروع در تمامی‌ی حوزه‌های تخصّصی مواجه بوده ایم و نتیجه‌ی آن، همانا بی‌اعتبار شدن تمام امور تخصّصی در کشور و تبعیض گسترده و تقویت و گسترش فساد و فرهنگ فساد بوده است.

مجموعه‌ی سخنان و درخواست‌هایی که از این ورزش‌کار محترم و برخی از اعضای خانواده اش بروز یافته نیز به‌خوبی نشان‌ دهنده‌ی رواج فرهنگ فساد و در واقع، محصولی از فرهنگ فساد است. در گذشته قهرمانان و ورزش‌کاران ایرانی با افتخار برای کشور فداکاری می‌کردند و درخواست‌های نامعقول و نامشروع نداشته اند. ما به جای این‌که فرهنگ خدمت به کشور و فرهنگ شایسته‌سالاری را رواج دهیم، از ره‌گذر سهمیه‌بخشی‌‌های نامشروع، فرهنگ نادیده گرفتن قوانین و قواعد نیل به شایسته‌گی‌های تخصصی را به امری عادی بدل ساخته ایم. به‌راستی، چه نسبتی هست بین قهرمانی در مسابقات تکواندوی المپیک و اشغال صندلی‌ی دانش‌جوی پزشکی در دانش‌گاه؟!

تقاضای خانم مبینا نعمت‌زاده برای اشغال صندلی‌ی یک دانش‌جوی پزشکی در دانش‌گاه، از مصادیق بارز اقدام برای «مبادله‌ی سودمندانه‌ی تبعیض‌آمیز» است.

#فساد
#فرهنگ_فساد
#مبینا_نعمت‌زاده
#سهمیه‌بخشی_نامشروع

@NewHasanMohaddesi