‍ تخریب شبانه قسمتی از سردر مجموعه خانقاه شیخ عبدالصمد و بیچارگی تاریخی زین‌الدین علی ماستری

امروز خبری منتشر شد که دزدانی شبانه به طمع یافتن گنج یا شاید هدفی دیگر قسمتی از کاشیکاری سردر مجموعه شیخ عبدالصمد را دریده و تا گوشت بنا پیش رفته‌اند. با این حال با حضور (البته به موقع!!) نیروهای میراث، متواری شدند. گرنه خیال داشتند تا به دنبال گنج تا دانه اخرین کاشی را نیز بتراشند.
صاحب اعظم، ممهد قواعد الخیر و الکرم، وزیر ممالک عالم «زین‌الدین علی ماستری» که دزدان به عقب گنج کاشی‌های بنایی که به دستور او وقف شده بود را دریده اند، خود داستانی دارد پر از آب چشم.

زین الدینی علی ماستری که نایب اول سعدالدین ساوجی، وزیر بزرگ دربار غازان و اولجایتو بود، تا پیش از مرگ، تمامی اموالش را تا می‌توانست در راه  آبادانی و احداث ابنیه پرشمار وقف نمود. شمار اثار موقوفه او در زمان خودش به قدری زیاد بوده که خواجه رشیدالدین فضل‌الله که او نیز از واقفان نامدار این دوره است، به ماستری لقب «مشید مبانی الخیرات» داده است.
یکی از موقوفات برجای مانده از ماستری، همین مجموعه شیخ عبدالصمد در نظنز است.  او کار توسعه مسجد کهن و ساخت مزار و خانقاه مجموعه را از سال 699  پی گرفت و در مسیر ساخت آن از هیچ بذل و بخششی دریغ نکرد. این مجموعه را می‌توان بدون تردید از معدود شاهکارهای برجای مانده از عصر ایلخانان به شمار آورد. علاقه ماستری به صرف اموالش در جهت توسعه اوقاف مزارات صوفیان به قدری بوده که بر خلاف درباریان هم‌رده‌اش، در زندگی شخصی نیز راه و رسم صوفیانه در پیش گرفت. داستان غمناک مرگ او گواهی است بر این مشی زندگانی‌اش.
مرگ ماستری در محلی به نام «مُحَوِل» در شمال غرب بغداد رقم خورده است. می گویند، در سال ۷۱۲ و در سومین قشلامیشی اولجایتو‌ در بغداد، سرانجام سعایات تاج‌الدین علیشاه بر علیه سعدالدین ساوجی کارگر افتاد و او به همراه پنج نفر از نایبانش به جرم اختلاس، محاکمه و به مرگ محکوم شدند. یکی از این بیچارگان زین الدین ماستری بوده است. ابوالقاسم کاشانی در اولجایتونامه می‌گوید که بعد از مرگ صاحب بزرگ و نایبان او، اولجایتو حکم به ضبط اموال و دارایی‌ همگی انها داد و مال بسیاری حاصل شد، مگر از نزدیکان زین‌الدین ماستری «که در خانه او جز باد هوا و تار عنکبوت در زوایای بیوت نیافتند. سلطان فرمود گوییا زین ماستری ذریق بغداد بود همه پروریش بی گوشت!!».
این بدبخت که دزدان موقوفه او‌ را به خیال گنج کاویده و دریده اند، در هنگام زندگانی نیز چیزی نیندوخته بود. که اگر داشت بسیار پیشتر از شما فرومایگان، اولجایتو سلطان از او می ربود.

@qabnevesht

مقاله: بررسی تحول شهر هرات در طول دورۀ ایلخانی برمبنای مطالعۀ تحولات در محور خیابان-مزار

Study of the Development Process of Herat City During the Kart Dynasty, Based On the Survey of Developments in The Axis of Khiaban-Mazar-e Herat

Shahin Garakani Dashteh, Mohammad Mortezaei

Tomb Street (Khiaban-Mazar) is described as a complex where the tombs are located on either side of a passageway. “Khiaban-e Herat” (Herat Street) is also a cemetery with tombs along its main axis, and it is one of the most unique and ancient examples of Mazar Street in Khorasan. This article aims to examine the process of early developments in Khiaban-Mazar-e Herat, study the evolution of Herat’s urban development during the Mongol-Ilkhanid era and compare it with the developments in Tabriz, the capital of Ilkhanid empire, analyze the similarities and differences between the developments in the two cities and finally evaluate the impacts that these urban changes have had on the expansion process of Khiaban-Mazar-e Herat. The research has been done by the historical-analytical method. This research shows that urban development in Herat was remarkably similar to Tabriz; in Herat, just like in Tabriz, the Mongols were extending the suburbs of the city and establishing commercial uses and aristocratic palace gardens. The process of expansion of Herat’s suburbs was so widespread that Herat’s ruler, imitating the “Ghazani Wall” in Tabriz, built a massive wall around Herat to encompass all of its new suburbs. With the construction of this wall, Herat’s Mazar Street was divided into two parts, North and South, and the south part of the wall within the boundary of the city was separated from the cemetery and led to various uses in Herat.

Garakani Dashteh, S., Mortezaei, M. Study of the Development Process of Herat City During the Kart Dynasty, Based On the Survey of Developments in The Axis of Khiaban-Mazar-e Herat. Journal of Archaeological Studies, 2024; 16(2): 295-311.

https://jarcs.ut.ac.ir/article_99681_c0baa3db3368b0143cebfd63d8cb7d2e.pdf?lang=en

@restorationarcheology

مقاله: بازنگری محل انتساب هفت قطعه کاشی زرین‌فام در موزه ملّی ایران؛ اطلاعات باستان‌شناختی تازه‌ای از دشت لار تهران

نویسندگان: محمد سپهر سیری و سعید امیرحاجیلو

مشخصات مقاله: سیری, محمد سپهر, امیرحاجیلو, سعید. بازنگری محل انتساب هفت قطعه کاشی زرین‌فام در موزه ملّی ایران؛ اطلاعات باستان‌شناختی تازه‌ای از دشت لار تهران. دوفصلنامه موزه ملی ایران, 1399; 1(1): 211-223.

https://doi.org/10.6084/m9.figshare.14754300

@qabnevesht

‍ کتاب تازه: شجرة‌ الأتراک / گزیده تاریخ الوس اربعه چنگیزی

مقدمه، تصحیح و تعلیقات: حامد عباسی

چاپ اول ۱۴۰۳، میراث مکتوب

شَجرة‌ُ الاَتراک (گزیدۀ تاریخ اُلوس اَربعۀ چنگیزی، منسوب به اُلُغ‌بیگ تیموری)، تبارنامۀ ترکان (مغولان) به نثر فارسی فاخر، از مؤلفی ناشناخته (تألیف حدود ۹۸۰ هـ)، با تحقیق و تصحیح حامد عباسی، از سوی انتشارات مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب منتشر شد.
اصل کتاب الوس نزد مؤلف موجود بوده که آن را خلاصه کرده و با بهره‌گیری از دیگر منابع موجود، این کتاب را نگاشته است.
مطالب  این کتاب اقتباسی است از کتاب الوس اربعه، ظفرنامۀ شرف‌الدین علی‌یزدی و اشعارش متخذ از چنگیزنامه یا شاهنامۀ چنگیزی است.این اثر براساس دو نسخه، یکی که در دانشگاه هاروارد امریکا نگهداری می‌شود و دیگری در موزۀ بریتانیا که میکروفیلم آن در کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران موجود است، تصحیح شده است.اهمیت تصحیح و انتشار این اثر به گفتۀ مصحح در چند نکتۀ مهم است که در مقدمۀ خود بدان اشاره کرده است. شناخت دودمان چنگیزخان، با توجه به گسترۀ تأثیرگذاری این قوم بر فرهنگ و هنر و تاریخ و ادب فارسی، به‌ویژه در دورۀ بازماندگان او تیموریان و ایلخانان و گورکانیان هند، و نقش ایرانیان در اعتلای علمی و فرهنگی این ادوار، امری ضروری است. خواجه نصیر طوسی رصدخانه مراغه را در زمان هولاکوخان ساخت و خواجه رشیدالدین همدانی بزرگترین دانشگاه را معروف به ربع‌رشیدی در عهد غازان‌خان بنا کرد و بزرگترین دایرةالمعارف تاریخ‌نگاری جهان را به فارسی تألیف نمود. به همین دلیل نگارش کتاب‌های دودمانی برای مغولان برای حفظ هویت خود از اهمیت بسیار برخوردار بوده است.بعدها ابوالغازی بهادرخان هم شجرة‌الاتراک به زبان ترکی جغتایی متأثر از جامع‌التواریخ رشیدی نوشت. دمونوس فرانسوی این کتاب را به فرانسوی برگرداند و با عنوان شجره‌نامۀ تاتارها منتشر کرد.
این اثر حاوی تبار مغولان و ترکان و شامل اطلاعات تاریخی و اجتماعی بسیار، علل هجوم مغولان به ایران از طریق سمرقند و هرات و ذکر پادشاهی هولاکوخان و غازان‌خان و ابوسعید بهادرخان، سلطان حسین اویس جلایر و … می‌باشد.

@qabnevesht

? پوشه شنیداری نشست علمی نقد و بررسی کتاب خانان کوچ رو، شهریاران یکجا نشین

? شنبه 1 دی 1403

? سالن خیام

?خانه اندیشمندان علوم انسانی?

? @iranianhht

مقاله: سفالینه¬ها و جابجایی

نویسنده: اولیور واتسون

Ceramics and Circulation

Oliver Watson

نویسنده در این مقاله به مسئله انتقال تجارب ساخت سفالینه¬ها میان کشورهای خاورمیانه در دوره اسلامی و همینطور میان این کشورها با تمدن¬های دیگر پرداخته است. او دو مسئله مهم را مورد بررسی قرار داده است: اول سفر سفالگران در داخل این سرزمین¬ها که منجر به انتقال تجارب و همچنین تکنیک¬های لعاب¬گذاری و ساخت سفال شده است. و دوم، واردات ظروف سفالی از سرزمین¬های دیگر مانند چین و ژاپن که بر تغییر شکل و طراحی سفالینه¬ها موثر بوده است. او در طی این مقاله مصادیق متعددی را مورد بحث قرار می¬دهد و در این بین تحولات ساخت سفالینه¬ها را یکی از نمونه¬های شاخص داد و ستد فرهنگی در دوره اسلامی قلمداد می¬کند.

@qabnevesht

مقاله: "معماری دنیای وسیع پارسی: از آسیای مرکزی تا آناتولی غربی در قرون دوازدهم و سیزدهم میلادی"

نویسنده: ریچارد پیران مک کلری

Architecture of the Wider Persian World: from Central Asia to Western Anatolia in the Twelfth and Thirteenth Centuries
Richard Piran McClary

2018

مک کلری در این مقاله به گستردگی و نفوذ سبک¬های معماری ایرانی از آسیای مرکزی تا آناتولی غربی توجه داشته است. او به طور ویژه به بررسی برخی از ساختارهای کمتر شناخته شده معماری ایرانی در آسیای مرکزی، خصوصا در بالگاسون و دره فرغانه پرداخته و زیبایی¬شناسی معماری ایرانی را در گستره این سرزمین¬ها در قرون پیش از حجوم مغولان مورد مطالعه قرار داده است. او همچنین به غربی¬ترین مناطق تحت نفوذ این فرهنگ در آناتولی نیز توجه کرده و در این میان بعضی از آثار معماری شاخص در در آقشهر در نیقیه در مرکز ترکیه امروزی را مورد بررسی قرار داده است.

@qabnevesht

کتاب تازه: نقّاشی های دیواری بامیان، افغانستان

نویسنده: یوکو تانیگوچی و مارین کوت

۲۰۲۲

مترجم: باقر فاضلی

کتاب نقّاشی دیواری بامیان، افغانستان: فنّاوری و مواد، توسط انتشارات آرکیتایپ در بریتانیا در سال 2022 به زبان انگلیسی منتشر شده است. نسخه ترجمه شده این کتاب مدیون ترجمه و زحمات آقای باقر فاضلی است که متخصص سکه های دوره کوشانی از دانشگاه تهران است و در حال در حاضر زادگاه خویش، در بامیان مستقر است. پس از آنکه که برای آخرین بار از بامیان بازدید کردم، برنامه های حفاظتی و تحقیقاتی ما با همکاری یونسکو، به دلیل مشکلات امنیتی، از سال 2013 به حالت تعلیق درآمده است. ما این کتاب را به صورت رایگان در فضای آنلاین منتشر میکنیم، زیرا این کتاب باید توسط بسیاری از دانشجویان و دانش پژوهان افغانستان که در حال حاضر در افغانستان و خارج از کشور هستند خوانده شود.

(بخشی از مقدمه کتاب)

@qabnevesht

مقاله: کتابخانه بایسنغر میرزا و مسئله تقلید در هنر کتاب آرایی

برنارد اوکین

The Baysunghur Kutubkhana and Emulation in the Arts of the Book

Bernard O’Kane

2024

در این مقاله که اخیرا به چاپ رسیده، پروفسور اوکین به مسئله تقلید در هنر نگارگری پرداخته است. مسئله تقلید در نگارگری تنها منحصر به وام گیری برخی از شخصیت ها یا الهام گرفتن از فضا ها نبوده است. اوکین در این مقاله به چندین نمونه اشاره کرده، که مسئله تقلید در بعضی از آنها فراتر از الهام گرفتن بوده به صورتی که آنها را می توان یک کپی برداری تمام عیار معرفی کرد. با این حال در برخی از این کپی برداری ها، به تفاوت سبک پردازی در هر مکتب توجه شده که شایان توجه است.

@qabnevesht