نبرد چالدران: شکستی که هویت ایرانی را تثبیت کرد

✍مونا حجت انصاری/تهران تایمز

مرثیه بخش بزرگی از مراسم عزاداری ایرانیان است. مرثیه نه تنها به عزاداران اجازه می دهد غم و اندوه خود را ابراز کنند، بلکه با بازخوانی داستان زندگی فرد متوفی، خاطرات او را زنده نگه می دارد. هرکسی که با مرثیه یاد شود شخص مهمی است. در مراسم عمومی، یکی از شخصیت های مهم تاریخی، ملی یا مذهبی است و در مراسم خصوصی، عضو از دست رفته ی یک خانواده.

صدها نفر که روز یکشنبه در یک مراسم عزاداری در شهر اردبیل شرکت کردند، این سنت دیرینه ی ایرانی را پاس داشتند. به دور از سرمای شدید شهر، یک مرثیه خوان در مقابل جمعیت عظیمی در یک اتاق سرپوشیده ایستاده بود. شخصیت هایی که برایشان مرثیه سر میداد، شهدای چنگ چالدران بودند که بیش از پنج قرن پیش جان باختند.

با یکی از شرکت کنندگان درباره ی اهمیت جنگ چالدران برای مردم منطقه صحبت کردم: "نبرد چالدران برای ما یکی از هزاران درگیری دیگر در تاریخ طولانی و پرماجرای ایران نیست. شهدای چالدران ایرانیانی تلقی می شوند که حاضر بودند برای حفظ هویت و ارزش های خود جان خود را فدا کنند. این اتفاق بیش از 500 سال پیش رخ داد، اما آنچه ایرانیان آن زمان برایش جنگیدند هنوز هم مهم است."

در نبرد چالدران چه اتفاقی افتاد؟

زمان سال 1514 میلادی است؛ مکان، دشت های پرگرد و غبار چالدران. سربازان ایرانی به رهبری شاه اسماعیل اول صفوی در مقابل نیروهای خلافت عثمانی ایستادند. ایرانیان دلایل مهمی برای جنگیدن داشتند، اما مخالفان آنها بسیار مجهزتر بودند. عثمانی ها سلاح های به روزی داشتند که پس از برخورد با  سربازان امپراتوری بیزانس با آن ها آشنا شده بودند.

سالار سیف‌الدینی، پژوهشگر و کارشناس سیاست و تاریخ قفقاز جنوبی، به تهران تایمز گفت: «ایرانی‌ها در نهایت جنگ را باختند. ایران شهر تبریز و بخش های زیادی از مناطق شمالی خود را از دست داد. اما آنچه از جنگ چالدران به دست آورد به بازگرداندن آنها کمک کرد.»

این کارشناس افزود که ایرانیان پس از یک دوره طولانی حاکمیت اعراب درک کردند که هویت آنها بار دیگر در معرض تهدید قرار گرفته است و برای محافظت از آن باید مقاوم تر شوند. "آنچه از خاکستر شکست برخاست، حس شدیدی از وحدت ملی بود."

صفویان به عنوان اولین سلسله مستقل سیاسی از زمان فتح ایران توسط اعراب شناخته می شوند. بنیانگذار سلسله، شاه اسماعیل اول، اسلام شیعه دوازده امامی را به دین رسمی ایران تبدیل کرد، اقدامی که قرن ها حاکمیت سنی را به چالش کشید، هویت ایرانی را شکل داد و آن را از تار و پود همسایگانش جدا کرد.

اما عثمانی ها که چشم به توسعه ارضی و ادعای خلافت اسلامی داشتند، این اقدام را چالشی غیرقابل تحمل می دانستند.

سیف الدینی اظهار داشت: "در حالی که در ظاهر به نظر می رسد ایران فقط مقداری از خاک خود را از دست داده است، برای کسانی که در آن زمان در این کشور زندگی می کردند اینطور نبود. عثمانی ها می خواستند مانند امویان و عباسیان بر جهان اسلام حکومت کنند. به همین دلیل است که مبارزه ی ایران نه فقط علیه یک قدرت خارجی، بلکه مبارزه ای برای حفظ جوهره آنچه ایرانیان را ایرانی می کرد، بود."

این آگاهی جمعی در نهایت منجر به تجدید قوا در دوران شاه عباس اول شد، که بر اساس درس هایی که از جنگ چالدران گرفته بود، سرزمین های از دست رفته را بازپس گرفت و ایران قدرتمند و متحدی را ایجاد کرد.

در مراسم روز یکشنبه اردبیل، مردی را با فرزند خردسالش بیرون از مراسم دیدم. کمی بعد مادرش از راه رسید. مادر با پسرش به زبان آذری صحبت کرد و از او درباره ی روزش پرسید. در پاسخ، کودک شروع به خواندن مرثیه ای کرد که در مراسم شنیده بود و به آرامی به سینه ی خود زد - این نیز یکی دیگر از آداب و رسوم رایج ایرانیان در هنگام عزاداری است. پدر گفت: "این دومین باری است که چنین مراسمی برای بزرگداشت شهدای چالدران برگزار می شود. من حتما حسین را هر سال به اینجا خواهم آورد."

https://www.tehrantimes.com/news/508207/The-Battle-of-Chaldoran-a-lost-war-that-consolidated-Iranian

???
@Salar_Seyf

‏در گفتگو با تهران تایمز پیرامون جنگ چالدران، گفتم که ریشه این نبرد به دشمنی دیرینه نهاد خلافت علیه ایران بازمیگردد، در این نبرد نیز خلافت عثمانی همچون اسلاف اموی و عباسی خود، به جنگ با ایران آمد و گرچه سپاه شاه اسماعیل شکست خورد، اما چالدران در حافظه تاریخی ما نقش مهمی داشت. در نهایت صفویه به عنوان دولت ملی ایران، نقش مهمی در مقاومت برابر ماشین کشتار عثمانی بازی کرد.
https://www.tehrantimes.com/news/508207/The-Battle-of-Chaldoran-a-lost-war-that-consolidated-Iranian

@Salar_Seyf

مستند آذرآبادگان امشب از شبکه مستند پخش شد که روایتی از ظهور و سقوط فرقه پیشه وری است، گروه «دموکراتی» که به پشتوانه شوروی به دنبال «دیکتاتوری» پرولتاریا و تجزیه ایران بود.
خوشحالم که بعنوان مشاور فیلم، سهمی در ساخت آن داشتم.
از بقایای فرقه نیز «دو نفر و نصفی» در مستند حضور داشتند و روایت خودشان را ارائه کردند، پس سعی شد همه دیدگاهها حتی طرفداران فرقه دیده شود و در نهایت بیننده قضاوت کند.
تکرار پخش آنها فردا صبح ساعت ۹ خواهد و در بایگانی شبکه مستند تلویبیون قرارداده خواهد شد.
لینک کامل از اینجا

@Salar_Seyf

در فرهنگ استراتژیک ایران، روسیه چگونه ادراک می شد؟

قائم‌مقام فراهانی در نامه‌ای از زبان عباس میرزا به میرزا موسی به این نکته مهم اشاره می‌کند که در «همسایگی روس خبر خوش نمی‌توان یافت» زیرا «جنگشان بلاست و صلح‌شان بلاتر».
همو در منشأت در وصف عباس میرزا، پس از اشاره به موقعیت جغرافیای سیاسی ایران چنین می نویسد:
«این مُلک مختصر را که از سه طرفِ بحر و برّ با روم [ترکان عثمانی] و روس مجاور است و جمیع اوضاعش با دیگر ممالک مغایر، مالک الملکی چنین باید، رزم خواه نه بزم خواه، نامجو نه کامجو، چنانکه این وجود مسعود به نانی قانع است و عزمش به جهانی قانع نیست. فتح و نصرت خواهد و عیش نخواهد، نای جنگش به کار است نه نای و چنگ...».

@Salar_Seyf