آقایان و خانم‌های نظریه‌پرداز، دانشگاهیان، اهالی رسانه، امنیتی‌ها و مسئولین انکار نکنید؛ آسمان ریسمان به‌هم نبافید؛ سخن نامربوط نزنید. سفسطه نکنید؛ مسئله هویت در ایران در اننتخابات اخیر ریاست جمهوری از زیر لایه‌های پوشالی اصلاح‌طلبی و اصول‌گرایی بیرون زد. حتی آبکی‌ترین تحلیل‌ آرا نیز نشان می‌دهد که پیرامون علیه مرکز عصیان کرده است و طی چند روز اخیر، همه تلاش‌های تحلیل‌گران اطلاح‌طلب و اصول‌گرا، مبنی‌بر عدم اهمیت مسئله هویت، راه به‌جایی نبرده است. آن تحلیل‌گران چون ذهنیت مرکزگرا دارند، مسئله «هویت» را با عنوان «قومیت» مطرح می‌کنند تا شان مسئله را تقلیل دهند اما این یک واقعیت انکارناپذیر است که بعد از رنگ‌باختن طیف‌بندی‌های سیاسی، این‌بار کوه یخ هویت، بیرون زده و همه باید با این موضوع کنار بیاییند.
نکته مغفول در ایران، طی دو دهه اخیر، این است که اساسا مسئله هویت در ایران، امری سیاسی شده و به‌دلیل بی‌توجهی و حتی امنیتی کردن آن، مرزهای فرهنگ را رد کرده و خاستگاه مطالبات سیاسی، اقتصادی و حتی اجتماعی و قضائی نیز شده است. بخشی از این فرآیند به‌دلیل امنیتی کردن مطالبات فرهنگی و زیست‌محیطی فعالان اتنیک‌ها بوده است و لاجرم در فضای امنیتی، جدیت موضوع افزایش یافته و به امری سیاسی بدل می‌شود. هرچند بخشی از مطالبات پیرامون، سهیم شدن از کیک قدرت در ایران بود اما تا همین دو دهه پیش مقوله فرهنگ پیشتاز مطالبات بود.

ابراهیم ساوالان: بحث شیرین فارس و غیرفارس، تعیین کننده پیروز انتخابات!
آرای سیزده استان تاثیری در برد و باخت دو کاندیدا نداشته است. در اهواز جلیلی ۹۹ هزار، در ساری پزشکیان ۶۶ هزار، در کرج پ ۴۲، در قزوین پ ۳۴، در شیراز پ ۲۸، در شهرکرد پ ۳، در هرمزگان ج ۳۹، در یاسوج ج ۲۵، در همدان ج ۱۷، در بوشهر ج ۸، در بجنورد ج ۶، در لرستان ج ۳ و در یزد جلیلی ۲ هزار رای بیشتر از رقیب بدست آورده و در مجموع همه این استانها، جلیلی ۲۶ هزار رای بیشتر از پزشکیان داشته و آرا این استانها در تعیین برنده و بازنده بی‌تاثیر بوده است.
بحث شیرین ترک و فارس یا به عبارت دقیقتر فارس و غیرفارس تعیین کننده پیروز این رقابت بود. پزشکیان حدود ۸۵٪ آرای تبریز، اورمیه و اردبیل را از آن خود کرده و رقیب را همین جا خاک کرد. سنندج ۷۸٪، کرمانشاه ۶۹٪، زاهدان ۶۸٪، ایلام ۶۸٪، زنجان ۶۲٪، رشت ۶۳٪، گلستان ۵۷٪ و تهران ۵۵٪ آرای خود را به پزشکیان داده تا اتحادیه غیرفارسهای ایران به رهبری ترکها بر انحصارطلبان پیروز شود. انحصارطلبان نیز به همین راحتی از میدان بدر نشدند و قم ۶۹٪، خراسان جنوبی ۶۶٪، کرمان ۶۲٪، مشهد ۶۱٪، سمنان ۶۰٪، اصفهان ۵۹٪ و اراک ۵۸٪ آرای خود را به جلیلی دادند تا بگویند که نمیخواهند اریکه قدرت را به غیرخودی داده و دیگران را در توزیع قدرت و ثروت سهیم کنند.
کردستان با کمتر از ۳۰٪ کمترین مشارکت را داشت و آن اندک رای دهندگان نیز به پزشکیان رای دادند. ولی مشارکت کردهای شیعه در ایلام و کرمانشاه، دو برابر کردهای سنی بود که دو سوم آرای آنها نیز به پزشکیان بود و کردهای آذربایجان غربی نیز مشارکت اندکی داشتند و همین باعث شد تا درصد مشارکت آذربایجان‌غربی در قیاس با سایر استانهای آذربایجان کمتر باشد.
سالها بود که ترکها نه کاندیدایی در داخل حکومت نه نماینده‌ای در میان مخالفان داشتند تا روی آنها حساب کنند و این باعث می‌شد تا برخی‌ها از ادغام شدن ترکها در بطن جامعه فارس‌زبان و جامعه سیاسی مرکزگرای ایران بگویند. غافل از آنکه ترکها در فقدان فرد یا گروهی که حداقل بخشی از آنها را نمایندگی کند، دست و پا می‌زنند. نویسنده کتاب مستطاب ایران بین دو انقلاب (نشرنی، ص ۳۵) به نقل از ادوارد براون، کل تاریخ ایران را مبارزه‌ای پایدار میان ترکهای شمالی و فارسهای جنوبی قلمداد کرده و به نقل از ولادیمیر مینورسکی می‌گوید که این دو مانند آب و روغن بوده و باهم ترکیب نمی‌شوند.

یكی از آسیب‌هایی كه در جامعه ما رواج یافته است اغراق و غلوگرایی می‌باشد یا به عبارتی تقدس‌گرایی و قدیس‌سازی به شكلی غم‌انگیز در جامعه نهادینه شده است. تقدس‌گرایی امری مذموم بوده كه متاسفانه اكثر ایرانیان به نوعی درگیر آن شده‌اند.
به نظر می‌رسد تقدس گرایی در زندگی افراد مختلف در سطح جامعه با غلظت‌های متفاوت در موضوعات سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و... جریان دارد. این تعبیر مبتنی بر واقعیت است كه قدیس سازی هویت انسان را در معرض نابودی قرار خواهد داد.
هویتی كه نه یكباره و اتفاقی، بلكه در طول تاریخ و در سیر تحولات سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، مذهبی و... به وجود آمده است. نكته بسیار مهمی كه در این بحث وجود دارد این است كه ‌ اسطوره‌ها كه برای رفع نیاز انسان به الگو توسط خود انسان‌ها خلق می‌شوند مطلق ا‌ند. اما و اگر ندارند. پس غیرقابل نقد هستند. هرچه اسطوره گفت‌‌ همان حرف حساب است. حالا فكر كنید یك شخصیت حقیقی در اثر تقدس‌بخشی ما به او، اسطوره می‌شود. همه‌ این ویژگی بر وی سوار می‌شود. در نتیجه انسان خطاكاری كه مجموع خوبی و بدی‌است مقدس شده و دیگر نمی‌توان حتی به او گفت بالای چشمت ابرو است.
در طول تاریخ بعضی‌ها سعی كردند كه از خودشان اسطوره بسازند. بعضی دیگر هم كه منافعشان در گرو اسطوره شدن دیگری بود از آن دیگری و دیگران در طی فرآیند قدیس سازی، اسطوره ساختند. این قضیه تا حدی جلو رفت كه برخی از افراد باورشان شده بود كه هرچه آن‌ها بگویند حرف حساب است و هرچه آن‌ها انجام بدهند كار درست.
به طور كلی تقدس گرایی در جوامعی بیمار رشد می‌كند و باید گفت این یك جامعه و اجتماع بیمار است كه مولد قدیس سازی در بین افراد جامعه خود خواهد شد.
تقدس‌گرایی اشكال گوناگونی دارد؛ از جمله تقدس زبانی، قومی، شخصیتی، مذهبی، فرقه‌ای، تاریخی، سیاسی، سرزمینی، مكتبی و مانند آن‌ها و متاسفانه اكثریت ما ایرانیان هم مبتلا به این آفت هستیم. اما باید در نظر داشت كه از آفت‌های بارز تقدس گرایی این است كه موجب گسترش خرافه، تحجر، جهل، تعصب، سوءاستفاده و... در میان مردم می‌شود و از میزان نیروی اندیشه، داوری، آزاداندیشی و نقد اشخاص می‌كاهد.
همچنین، به تابوشدن، خامی، تعصب، سخت‌گیری و... دامن می‌زند و البته كه در فضای تقدس‌گرایی امكان رشد و بالندگی اوصافی؛ چون استقلال فكری، دادگری، مدارا، گذشت، عزت نفس، اتكاء به نفس، راستی، دگرپذیری، روشنفكری و... ضعیف‌تر می‌شود.

انتخابات چهاردهمین دوره ریاست جمهوری برندگان و بازندگان زیادی داشت. یکی از برندگان انتخابات خامنه‌ای و حکومت بودند که توانستند با کشاندن پای بخشی از جامعه به انتخابات، زخم جدایی مردم از صندوق‌های رای را کمی ترمیم کنند. مردم غیرفارس برنده‌ی دیگر انتخابات بودند که با حمایت خود از یک غیرفارس توانستند بار دیگر عمق گسل‌های اتنیکی و هویتی را آشکار نماند. اصلاح‌طلبان حکومتی نیز برنده‌ی دیگری بودند که به واسطه‌ی نزدیک شدن به پزشکیان و حضور موثر در کارزار انتخاباتی پزشکیان، بار دیگر خود را در آستانه‌ی اشغال بخشی از قدرت یافتند. آذربایجان و ترک‌های آذربایجانی و غیرآذربایجانی نیز یکی دیگر از برندگان انتحابات بودند که شاید همراهی و همکاری موثر آنها در مسیر انتخابات، باعث نوزایی هویت ترکی در ایران گردد. یکی دیگر از برندگان بزرگ انتخابات مردمی بودند که انتخابات را تحریم نموده و با رای ندادن باعث ثبت کمترین میزان مشارکت در تاریخ انتخابات شدند تا ضمن طرح مطالبات خود و قدرت‌نمایی و مشروعیت‌زدایی از حکومت، بار دیگر جدایی دولت از ملت را به جهانیان یادآور شدند.

اما طرفداران رضا پهلوی و اصول‌گرایان بازندگان اصلی انتخابات بودند. اصول گرایان فقط انتخابات را باختند اما پهلوی طلبان با حجم بالایی از توهین و فحاشی نسبت به مخالفین خود که بعضا همراه با خشونت فیزیکی نیز همراه بود همه چیز را باختند.

هوشنگ امیراحمدی: آقای خامنه‌ای نباید اجازه می‌داد یک نفر از اقوام، کاندید انتخابات شود!
هوشنگ امیراحمدی که خود را تیوریسین «فاشیسم ایرانی/فارسی» می‌داند در مصاحبه با ایران اینترنشنال در خصوص انتخابات ۱۴۰۳ گفته با کاندید شدن یک ترک آذربایجانی و انتخاب او به سمت ریاست جمهوری ما در ایران تنش قومی خواهیم داشت چون پزشکیان می‌گوید «من ترک هستم» و در خانه هم به زبان ترکی با فرزندان خود حرف می‌زند. امیراحمدی معتقد است که خامنه‌ای نباید اجازه می‌داد یک نفر از اقوام، کاندید انتخابات شود!

انتخابات چهاردهمین دوره ریاست‌ جمهوری ایران، اولین انتخابات از این دست بعد از جنبش زن، زندگی، آزادی است. طی روزهای منتهی به انتخابات۱۴۰۳، بحث تحریم انتخابات به صورت گسترده شنیده شد و بخشی از مردم تصمیم گرفتند تا انتخابات را تحریم نمایند و عده‌ای نیز بنا بر دلایلی تصمیم بر حضور در انتخابات گرفتند.

متاسفانه طی فرآیند برگزاری انتخابات شاهد آن بودیم که برخی از هموطنانی که انتخابات را تحریم نموده‌اند با حضور در حوزه‌های اخذ رای مستقر در برخی از کشورها، بدون توجه به حق افراد در اخذ تصمیم برای شرکت کردن در انتخابات، اقدام به فحاشی و نفرت‌پراکنی نمودند که ضربات جبران‌ناپذیری را به همبستگی‌ملی و درک از همزیستی اندیشه‌های مختلف وارد می‌نماید.
‏
شاید ریشه‌ی این رفتار را باید در توضیح اردشیر پشنگ یافت که در این زمینه می‌گوید: یکی از باورها و سنن منفی در تاریخ سیاسی ایران و نوع نگاه و تفسیر ایرانیان از جهان، شرایط و انسان‌های پیرامون‌شان که تا به امروز باقی‌مانده است مفهوم «ثنویت» یا «دوگانه‌باوری» است بدین معنی که برای انسان ایرانی یک‌سوی جهان سپید و سوی دیگر سیاه است، یکی خدای خیر است و دیگری خدای شر، یکی فرشته است و دیگری دیو!

ایکاش همچون محمد درویش اندیشه کنیم که در زمینه‌ی این اختلاف سلیقه‌ها گفته: نباید اجازه دهیم اختلاف‌های سیاسی منجر به کدورت‌های عمیق شده و رفاقت‌ها را به خطر اندازد. مهم این است که دلیل حال خوب هم بمانیم و یادمان باشد: آنچه جامعه‌ای را خراش می‌دهد، قهر آدم‌ها با هم، انزوا و دوری از جمع است چون احساس می‌کنند درک نمی‌شوند یا مورد پرسش و بازجویی قرار می‌گیرند. به آرای هم احترام نهاده و برای ایران با عشق زندگی کنیم.

صمد بهرنگی عمری کوتاه داشت. او در ۹ شهریور ۱۳۴۷، در بیست‌و‌نه سالگی، در رودخانه‌ی ارس غرق شد و جسدش را چند روز بعد پیدا کردند. ده روز قبل از آن، چند مأمور ساواک به محل سکونت صمد هجوم برده و او را تهدید کرده بودند. حدود یک ماه قبل از این حادثه، کتاب ماهی سیاه کوچولو از او چاپ شده و مورد اقبال مردم واقع شده بود. مرگ صمد بهرنگی به نظر برخی مشکوک آمد. شایعه‌ی قتل او به دست ساواک اولین بار از سوی جلال آل‌احمد مطرح و فراگیر شد و در جو متلاطم دهه‌ی ۱۳۴۰ تأثیر زیادی بر افکار عمومی گذاشت و بدین ترتیب صمد بهرنگی تبدیل به یک اسطوره شد. برخی به صورت استعاری مرگ او را با مرگ معروف‌ترین شخصیت داستان‌هایش، ماهی سیاه کوچولو، مقایسه کردند. بهرنگی در گورستان امامیه‌ی تبریز دفن شد. در مراسم خاک‌سپاری او، انبوهی از مردم، روشن‌فکران و جوانان شرکت کردند.
بهترین کتاب‌های صمد بهرنگی
کتاب ماهی سیاه کوچولو: این کتاب قصه‌ی ماهی کوچکی است که از محیط کسالت‌بار مردابی که در آن متولد شده بیرون می‌زند و به عشق دیدن دریا سفری پرخطر و دور‌و‌دراز را برای رسیدن به رهایی آغاز می‌کند. این کتاب بعد از مرگ صمد بهرنگی نقش بیانه‌ی غیررسمی سازمان چریک‌های فدایی خلق ایران را بازی می‌کرد.
کتاب اولدوز و کلاغ‌ها: کتاب اولدوز و کلاغ‌ها نوشته‌ی صمد بهرنگی داستان کوتاهی است درباره‌ی دختربچه‌ای به نام اولدوز. پدر و مادر اولدوز از هم جدا شده‌اند و او با نامادری بدجنس خود زندگی می‌کند. اولدوز از فرط تنهایی با یک کلاغ دوست می‌شود که ننه‌کلاغه نام دارد و یک روز برای اولدوز یک جوجه‌ی کلاغ می‌آورد تا هم‌بازی او شود. کلاغ، در طول این داستانِ استعاری، مفاهیمی همچون آزادی و عدالت را توضیح می‌دهد.
کتاب ۲۴ ساعت در خواب و بیداری: این قصه درباره‌ی پسربچه‌ای فقیر است که به همراه پدر خود برای کار به تهران می‌آید و مجبور می‌شود با دست‌فروشی به درآمد خانواده کمک کند. او از پشت ویترین یک مغازه‌ی اسباب‌بازی‌فروشی یک عروسک شتر می‌بیند و در خیال خود با شتر دوست می‌شود و به او دل می‌بندد.
کتاب کندوکاو در مسائل تربیتی ایران: این کتاب شاخص‌ترین اثر غیرداستانی صمد بهرنگی و شامل دیدگاه‌ها و انتقادهای او درباره‌ی نظام آموزشی و محتوای کتاب‌های درسی است.
سبک نگارش و دیدگاه‌های صمد بهرنگی
صمد بهرنگی راوی رنج ‌کودکان کار ‌و فقیر است. برخی داستان‌های صمد بهرنگی تخیلی و بعضی دیگر واقع‌گرا هستند. او در سبک نگارش و مضمون داستان‌ها و نیز شیوه‌ی تدریس خود در مدارس به دنبال آن بود که ذهنیت اعتراضی به نظام سیاسی حاکم را در ذهن کودکان و نوجوانان و مخاطبان کتاب‌های خود شکل دهد. او به طرق مختلف بچه‌ها را تشویق به مطالعه می‌کرد و به دانش‌آموزانش تکلیف می‌داد که کتاب بخوانند و آن را در جملاتی ساده برای دیگران خلاصه‌نویسی کنند. چون اکثر مخاطبان او کودکان بودند با نثری عامیانه و مورد پسند گروه‌های سنی پایین می‌نوشت. داستان‌های صمد بهرنگی از نمونه‌های بارز «ادبیات متعهد» محسوب می‌شوند. داستان ماهی سیاه کوچولو یکی از داستان‌های برجسته‌ی اعتراضی در زبان فارسی است و ماهی کوچک نمادی از جوانان عاصی و مبارز دهه‌ی ۱۳۴۰ و ۱۳۵۰ در نظر گرفته می‌شود که علیه نابرابری و ظلم شاه و دربار طغیان کرده‌اند.
جملات برگزیده صمد بهرنگی
همه‌اش که نباید ترسید، راه که بیفتیم ترسمان می‌ریزد. (داستان ماهی سیاه کوچولو)
می‌خواهم بدانم که راستی راستی زندگی یعنی اینکه تو یک تکه جا هی بروی و برگردی تا پیر بشوی و دیگر هیچ، یا اینکه طور دیگری هم توی دنیا می‌شود زندگی کرد؟ (داستان ماهی سیاه کوچولو)
اگر یک وقتی ناچار با مرگ روبه‌رو شوم «که می‌شوم» مهم نیست. مهم این است که زندگی یا مرگ من، چه اثری در زندگی دیگران داشته باشد. (داستان ماهی سیاه کوچولو)
درد من حصار برکه نیست، درد من زیستن با ماهیانی است که فکر دریا به ذهنشان خطور نکرده است. (داستان ماهی سیاه کوچولو)
هر نوری هر چقدر هم ناچیز باشد بالاخره روشنایی است. (داستان اولدوز و عروسک سخنگو)