به زوال و انقراض فلسفه ایرانی معتقد نیستم
گفت‌وگوی مجله نقد اندیشه با پرفسور الیور لیمن، مورخ شهیر فلسفه:

🔺من معمولا به همه دوستانم می‌گویم «تهران» تنها جایی است که کتاب‌فروشی‌ای دارد که کتب فلسفی می‌فروشد. شما این پدیده را در لندن، نیویورک و لس‌آنجلس پیدا نخواهید کرد.

🔺به نظرم «فلسفه ایرانی» در حال شکوفایی و رشد است. من به طور مداوم با فلاسفه ایرانی ملاقات می‌کنم و آن‌ها مانند سایر فلاسفه در مرتبه بالایی قرار دارند و فلسفه ایرانی دارد کار خود را به خوبی انجام می‌دهد.

🔺تقریباً هیچ‌کدام از فلاسفه اسلامی، عرب نبودند و اکثراً ایرانی محسوب می‌شدند و شاید این مسأله‌ای است که به زبان مرتبط می‌شود، زیرا عربی فاقد هر نوع فعل اسنادی است، اما زبان فارسی آن را دارد. بنابراین، انجام دادن کار فلسفی به زبان عربی تا حدودی دشوار است. ایرانیان فلسفه را به عنوان یک فرم طبیعی از تجلی فرهنگ دریافته‌اند.

🔺من فکر نمی‌کنم زرتشت تأثیر زیادی بر مدل‌های اندیشه ایرانی داشته و اصلاً فایده‌ای در بازگشت به زرتشتی‌گری وجود داشته باشد. گرچه استدلال می‌شود که تمامی ادیان ابراهیمی و فلاسفه منشعب از آیین زرتشت‌اند، اما به نظر من پیوند دادن فلسفه به یک کشور یا فرهنگ باعث ایجاد مشکل خواهد شد.

🔺بسیاری از هنرمندان دین را به مثابه چیزی که تحمیل کننده ‌است در نظر می‌گیرند و آن‌ها می‌خواهند از دین رها شوند. آن‌ها دین را وسیله‌ای می‌دانند که آن‌ها را به صورت ثابت در نظر می‌گیرد. به نظرم این مایه خجالت است، زیرا در اروپا و آمریکا بسیاری از هنرمندان به دین به مثابه یک پیش‌زمینه غنی و حاصل‌خیز می‌نگرند که می‌تواند در آثار هنری دارای تشخص شود.

🔺نمی‌توان برای فلسفه ایرانی هیچ ذاتی قائل شد. نظریه محبوبی میان همکاران من از جمله سیدحسین نصر و هانری کربن وجود دارد که به نظریه حکمت جاودان معتقدند و «ذاتی روحانی» را برای همه مکاتب فلسفی قائل می‌شوند و از فلسفه ایرانی تا فلسفه مسیحی، همگی در این ذات مشترک قرار داشته و در یک مسیر مشخص نیز پیشرفت می‌کنند. من فکر نمی‌کنم که این صحیح باشد.

🔺من فکر می‌کنم محدوده‌هایی از فلسفه ایرانی و اسلامی وجود دارد که هیچ ربطی به دین ندارند. آن‌ها در تقابل با دین نیستند و دین نقشی در آن‌ها نداشته و این اشتباه است اگر دین را به فلسفه ایرانی یا اسلامی بیش از حد نزدیک‌ بدانیم. اگر شخصی استدلال خود را به دلیل در نظر گرفتن دین تغییر دهد، او فیلسوف بدی است.

✍️محمدطاها جهاندیده، گفت‌وگو با الیور لیمن، مجله نقد اندیشه، شماره دوم و سوم، صص ۲۵۴-۲۵۷

💢لینک خرید مجله
‏https://zarinp.al/584858
▪️اینستا
‏ instagram.com/naghdeandisheh
▪️توییتر
‏twitter.com/naghdeandisheh
@naghdeandisheh

شگفتی‌های فرهنگ ایران

✍️استاد فریدون جنیدی

?در اندیشه ایرانی پس از اسلام، عرفان راستین و فلسفه راستین، پس از آنکه از دو راهِ جدا از ‌هم می‌گذرند، سرانجام، هر یک، به گونه‌ای‌ با یکدیگر دیدار می‌کنند و این از شگفتی‌های فرهنگ ایران است که رهروان آن اگر نیک بیاندیشند، چون از یک ریشه بهره گرفته‌اند، یک میوه دارند، یکی با شوریدگی و سرمستی و دیگری با سنجیدگی و سنگینی!

?در سرتاسر گفتارها و باورهای ویژه ایرانیان باستان، «خرد» و «اندیشیدن»، چنان جایگاهی دارد که از نام خداوند و نگرش درباره هستی و... بدین دو دست می‌یازیدند.

?فلسفه در فرهنگ و اندیشه ایرانی، دانشی آموختنی است، نه یک خرد ذاتی.

?فلسفه و فیلسوف، واژه‌هایی هستند با ریشه‌ای یونانی که برابرند با: «دوست داشتنِ خرد و دانایی» و «دوست‌دارِ دانایی یا دانش»! هم‌زمان با گسترش فلسفه در یونان باستان، کورش بنیاد شاهنشاهی‌ای را در ایران می‌گذارد که «هخامنشی» خوانده می‌شود.

?هخامنشی در سنگ‌نبشته‌های هخامنشیان به دبیره (خط) میخی فارسی باستان «هَخامَنیشَ‌یَ» از «هَخامَنیش» است.

?روشن است که «خداوند جان و خرد» در سروده فردوسی، ترجمه‌‎ای دلپذیر و درست از «اهورامزدا» در اوستا است. اینچنین است که اندیشه فردوسی از دیگر سرایندگان پارسی‌زبان جدا می‌‌شود.

?فردوسی پیوسته به اندیشه نیاکان، «خردِ هستی بخش» یا «سرورِ خردمند» را برتر از هر سخنی می‌داند:
کزین برتر اندیشه، برنگذرد...

?ایرانیان باستان خداوند را «سرور خردمند» می‌دانستند و نخستین و برترین صفت خداوند را «اندیشه نیک»!

?این اندازه بس است تا دریابیم نیاکان ما چه ارزشی به خردورزی و فرزانگی می‌دادند و این خود، به گونه‌ای دیگر در یونان باستان به زبان یونانی و پسان، به زبان عربی و فارسی، از راه ترجمه‌های ایرانیان در زمان عباسیان، از نوشته‌های پهلوی و یونانی و سریانی و هندی، میان دانشمندان مسلمان روان گشت.

?اکنون بسیاری از سخنان دیگر را می‌توان به این نوشتار افزود، اما به همین اندازه بسنده می‌شود تا جوان ایرانی خود به دنبال شاهنامه و انبوه نوشته‌های فیلسوفان و عارفان ایرانی پس از اسلام برود و پس از سیراب شدن از نوشته‌های اندیشه‌برانگیز آنان، به متن‌های پهلوی و اوستایی بنگرد و بسیاری از نکته‌های دیگر را خود پیدا کند.

▫️جنیدی، فریدون. مجله نقد اندیشه، شماره دوم و سوم، صص ۲۹۷-۲۹۹.

?لینک خرید مجله
‏https://zarinp.al/584858
▪️اینستا
‏ instagram.com/naghdeandisheh
▪️توییتر
‏twitter.com/naghdeandisheh
@naghdeandisheh

نهایتِ جنونِ جهان

✍️ مقاله اختصاصی پروفسور اسلاوی ژیژک:
هیچ چیز نمی‌تواند به شکلی که اکنون پیش می‌رود، ادامه یابد
?انسان چیست؟ او به هیچ ‌وجه یک موجود تمام شده یاهماهنگ نیست؛  او هنوز موجودی به شدت بی‌دست و پا است. انسان  تضادهای فراوانی را در خود جمع کرده‌ است.او باید به خودش نگاه کند و خود را به عنوان یک ماده خام یا در بهترین حالت، یک محصول نیمه ساخته ببیند و بگوید: «انسان خردمند عزیزم، بالاخره من روی تو کار خواهم کرد».

?انسان تمایل دارد در «تعقیب بدبختی» عمل کند و با شور و اشتیاق کاری را انجام دهد که به خوبی می‌داند تنها رنج را به همراه خواهد داشت. او خودآگاه یا ناخودآگاه در حال ستایش بدبختی است و در اینجا نیز به ذهنیت دکارتی وارد می‌شود.

?کثرت بحران‌های امروزی روشن می‌کند که همه‌چیز نمی‌تواند به شکلی که اکنون پیش می‌رود، ادامه یابد. اینکه ما چگونه پیش می‌رویم، موضوع پر از ریسک و بداهه‌سازی است.

?ما وقتی از محدودیت تناهی خود عبور می‌کنیم، خودِ مطلق را از دست می‌دهیم و امر جدیدی پدیدار خواهد شد، اما این معنویت، خلاقانه نخواهد بود که از فانی بودن و جنسیت رها شده باشد. در گذر به امر نو، ما قطعاً هر دو را از دست خواهیم داد و نه انسان خواهیم بود و نه خدا.

?ایدئولوژی اساساً در داستان‌هایی که توسط قدرت‌ها برایفریب دیگران اختراع شده‌اند نیست، بلکه در داستان‌هایی است که سوژه‌ها برای فریب خودشان اختراع کرده‌اند. ما داستان‌هایی هستیم که درباره خودمان می‌گوییم و این داستان‌ها مجموعه‌ای مغشوش و کثرتی متناقض از روایت‌هایی هستند که هیچ‌یک از خود آن‌ها، راهی برای خروج از معایب بسیارشان ارائه نمی‌دهند.

?علم، ذهنیت را از بین می‌برد و هدف آن درک «واقعیت عینی» است، در حالی که یک نظریه انقلابی به طور ذاتی، عملی است و مبتنی بر درگیری ذهنی. بُعد دینی یک کنش سیاسیِ رادیکال در یک واقعیتِ بسیار دقیق استوار است. پیروزی انقلاب لحظه‌ای است که با تعلیق قوانین اصلی مکتوب و نانوشته آن، از نظم اقتصادی و اجتماعی موجود خارج می‌شویم.

?ابرهای دیجیتالی، جدیدترین موجودیت «الهی» در دنیای امروز هستند که تا حد زیادی از کنترل خالقانش فرار می‌کنند. مشکل این ابرها که زندگی واقعی ما را تنظیم می‌کنند، این است که مبارزه طبقاتی را مضاعف می‌کنند. مبارزه طبقاتی بین سرمایه‌داران و پرولتاریا، با سرمایه‌دارانی که از استثمار پرولتاریا سود می‌برند، همچنان باقی است.

✍️ اسلاوی ژیژک، مجله نقد اندیشه، شماره دوم و سوم، صص ۳۰-۲۸

?لینک خرید مجله
‏https://zarinp.al/584858
▪️اینستا
‏ instagram.com/naghdeandisheh
▪️توییتر
‏twitter.com/naghdeandisheh
@naghdeandisheh

علیه ارتجاعِ مشدد
?«واپس‎‌گرایی» با همه شئون و در هیئتی کامل آماده قدرت‌نمایی است

? متن کامل سرمقاله (PDF)
✍️پیام فضلی‌نژاد، مجله نقد اندیشه، شماره اول، تابستان ۱۴۰۲، صص ۷-۵

ارتجاع مشدد می‌خواهد تمام نیروی دین و سنت را چون کالایی، خرجِ قدرت‌یابی خود ‌کند.

➕لینک دریافت
t.me/NaghdeAndisheh/744

?اینستا
instagram.com/naghdeandisheh
?توییتر
twitter.com/naghdeandisheh
@naghdeandisheh