Ақорда қанша жерден Қазақстанды “орта деңгейлі держава” (Middle Power) деп жар салғанымен еліміз жақын арада күшейіп кетпейді. Солтүстіктегі көршіміз авторитар биліктің “құбыласы” болып қала береді. Әлсіз экономикамыз одан сайын әлсіреп, халқымыз одан әрі кедейлене береді.

Дегенмен кейінгі екі күнде көңілге үміт сыйлайтын дүниені байқадық. Азаматтарымыз соғысты емес бейбітшілікті, құлдықты емес азаттықты қалайтынын көрсетті.

Автократияның құрсауында отырса да, кедейліктің қамытын кисе де еркіндікке ұмтылатын халқы бар Қазақстан күндердің бір күні шын мәнінде егемен ел болады деп сенемін. Ол үшін алдағы саяси және экономикалық өларадан аман-есен өтуіміз қажет. Ал Ақорда кезекті қилы кезеңде Қаңтардағыдай күшке емес диалогке, имитацияға емес реформаға сүйенуі керек.

Наблюдая за смешным и жалким объяснением министров, оправдывающих решение правительства о переходе на единый часовой пояс, всё больше убеждаешься в том, что это чисто «хотелка» действующего президента страны.

После Кантара нынешний хозяин Акорды начал позиционировать себя как “казахский Дэн Сяопин”. Он обозначил себя реформатором, архитектором «Нового Казахстана» и не стал решительно бороться с наследием первого президента. В этом году, видимо, ему захотелось примерить на себя образ “казахского Мао Цзэдуна”, внедрив единое время (как известно, Мао Цзэдун ввёл единое время для Китая в 1949 году с целью укрепления «национального единства»). Это лишь мое предположение как политолога.

Но я уверен в одном: как и в случае с переименованием столицы, второй президент вернёт нам старое время. Или это сделает его преемник в «Третьей Республике», назвав это ошибочным решением «Нового Казахстана».

Не перестает удивлять своей непоследовательностью пресс-служба президента Токаева.

Вчера, после выступления В.Путина с телеобращением к россиянам, в котором он сообщил о нанесении удара по предприятию в Днепре новой баллистической ракетой средней дальности «Орешник», в 00:25 советник-пресс-секретарь президента РК Берик Уали на своей странице в Facebook опубликовал заявление, в котором уверял казахстанцев, что можно спокойно спать, поскольку президент держит ситуацию под контролем и поручил правительству “принять срочные меры по обеспечению безопасности основных военных и гражданских объектов в связи с эскалацией ситуации вокруг Украины”.

Первая мысль, которая пришла в голову после прочтения поста Б.Уали, -- это очередная неудачная попытка ситуативного маркетинга со стороны администрации Токаева. Вторая мысль--возможно, Токаев решил, что глава северного соседа стал настолько непредсказуемым, что ему пора предпринять оперативные меры как верховному главнокомандующему РК.

Поэтому вчера весь день я ожидал пресс-релиза от Акорды о том, что президент провел оперативное заседание Совета безопасности РК. Однако ни одного официального сообщения не последовало до вечера. Спустя 19 часов после вышеупомянутой публикации Б.Уали появился еще один пост, в котором сообщалось, что Токаев посетил концерт, посвященный творчеству поэта Шомишбая Сариева.

Еще до Кантара, когда Назарбаев единолично рулил страной в роли «елбасы», один из моих друзей в шутку говорил, что Токаев --это президент по внешней политике. Судя по действиям и коммуникациям команды президента РК, сегодня идеологический блок и пресс-служба администрации Токаева больше заняты созданием образа «концертного генерала», чем образа президента, для которого наивысшей ценностью должны быть территориальная целостность и безопасность граждан.

Қазақстан соты Әйгерім Тілеужанды “Алматы аэропортын басып алмақ болды” деп соттағанда, Айдос Садықовты Киевте екі қазақстандық атып кеткенде, Думан Мұхаммедкәрімді “экстремистік ұйымды қаржыландырды” деп 7 жылға абақтыға жапқанда жақ ашпаған Қазақстан Журналистер одағы Ресей мен Францияның азаматы Павел Дуровтың Францияда ұсталғанына алаңдаушылық білдіріпті. Ал П.Дуровты жақында Қазақстанда қонақ қылған Цифраландыру министрі Жаслан Мадиев Дуровтың бостандыққа шығуын тілейтінін қорықпай жазыпты.

Сюр толық болуы үшін Қ.Тоқаевтың французша “Дуровтың ісі әділ тергелуі керек” деген твит жазып, Ақпарат министрі А.Балаеваның, Сыртқы істер министрі М.Нұртілеудің, “Әділ сөз” ұйымының “Павелге бостандық” деген мәлімдеме жасауы қалды.

Қазақстанда авторитар режимнің саясатымен келіспеу, оны ашық сынау қылмысқа айналғаны қашан. Журналист Думан Мұхаммедкәрімді 7 жылға соттап, оған 3 жылға қоғамдық-саяси жұмыспен айналысуға тыйым салу соның тағы бір айғағы. Осындай тәсілмен Ақорда айтып жүрген “заң диктатурасы” емес, үрей диктатурасы орнайды.

Осы орайда елдегі қазіргі саяси жағдайға қатысты Парижде Г.Головкиннің Олимпиада чемпионы Е.Сметовке айтқан сөзін өзгертіп қайталауға тура келеді. Қоғамдық-саяси өмірде белсенді азаматтар әлеуметтік желідегі “Қайсар қыз!”, “Батырсың!”, “Елге өзіңдей азамат керек!” деген сөздерге қатты сеніп қалмауы керек. Түптің түбінде жаныңыздан отбасыңыз ғана табылады. Ол үшін басым көпшілігі инфант, қорқақ, манипуляцияға ерме қоғамды айыптау артық болар. Бір анығы – үрей диктатурасы орнаған ортада бостандықтың таңы жақын арада атпайды.

АҚШ-та Дональд Трампқа саяси қастандық жасалып, өлім аузынан қалды. Трамптың Джо Байденнен бастап өзге саяси оппоненттері, АҚШ-тың экс-президенттері, инфлюенсер сыншылары, ірі медиа редакциялары, хейтерлері, жақтастары, жалпы америкалықтар саяси қастандықты қатаң айыптап жатыр. Тіпті олардың қатарында Қазақстан президенті Қ.Тоқаев пен билікшіл кісілер де бар.

Жақында ҚР азаматы, ұзақ жылдар бойы биліктің сыншысы болған журналист Айдос Садықов Киевте саяси қастандықтан қаза болды. Азаматтық қоғамның санаулы өкілдерінен басқа ол саяси қастандық пен өлімді айыптаған бірде бір биліктің өкілі, өзін мемлекет және қоғам қайраткері, зиялы қауым, журналист атайтындар болған жоқ. Бәрі дерлік Айдос Садықовқа жасалған қастандықты естімеген кейіп танытып, Тұрсынбек Қабатов пен Қайрат Нұртасты, “ШОС” саммитін жарыса талқылады.

Демократия мен автократияның айырмашылығы осында.

Қазір АҚШ өз тарихындағы кезекті ірі саяси кризисті бастан өткеріп жатыр. Ол тек Трамп феноменімен байланысты емес. Саяси дағдарыстың тамыры тереңде жатыр. Ең бастысы, қарапайым америкалықтардан бастап саяси элитаға дейін кризистің бар екенін мойындайды және оны шешуге талпыныс бар. Азаматтық соғысты, түрлі саяси, экономикалық, мәдени дағдарыстарды және бірнеше рет президенттерге жасалған саяси қастандықты бастан кешкен АҚШ күндердің бір күні қазіргі кризисті де еңсерері анық.

Қазақстанға келсек, Назарбаев режимі тұсында басталған саяси кризистен шықпай жатып Қаңтар қырғынынан кейін Тоқаев режимі тұсында тағы бір ірі саяси кризиске тап болдық. Елдегі саяси репрессиялар мен Айдос Садықовтың саяси өлімі абсолют биліктің иесі – авторитар режим ол кризистен шығуға ниетті емес екенін көрсетті. Ең өкініштісі, олар саяси дағдарысты келесі “Қаңтарға” дейін мойындамайды.
Демократия мен автократияның тағы бір айырмашылығы осында.

“Болашақ” бағдарламасын жабу керек деген әңгіме бүгін шыққан жоқ. Кампанейщинаның жүріп жатқанына біраз болды. Бюджеттегі дефициттен бе, әлде экс-президенттің мұрасымен “күрестен” туған саяси шешім бе – тамыры қайда жатқанын нақты білмеймін.

“Болашақпен” тек байбек-бишимбаев-абдрахимовтар оқыған жоқ.“Болашақ” жабылған күннің өзінде ығай мен сығайдың бала-шағасы бәрібір шетелге барып оқып келеді, керек болса сонда еш уайымсыз қала алады. Ал “Болашақ” жабылса, ең алдымен, білімге, дамуға құштар, өзінің немесе әке-шешесінің жылдық табысы 10 мың долларға да жетпейтін қазақстандықтарға обал болады. Байқағаным – сабағын жақсы оқитын да, елге бірден қайтатын да, “отработкасын” адал орындайтын да солар.

“Болашақ” идеал бағдарлама емес. Бірақ әлсіз тұстарын күшейтуге келетін бағдарлама. Сондай-ақ “ақшаны желге шашу” деген популистік желеумен жауып тастайтын проект емес. Мемлекеттік бюджеттің түбі көрінсе, себебін елдегі санаулы тиімді жобалардан емес, экономикада құрылымдық өзгерістер жасай алмай отырған авторитар режимнен іздеңіздер.