Ойлы жоллар, оңлы-соңлы ойлар,
Тум-тустан келеди бойлар.
Самлы сөзлер, бозлы жанлар,
Дилгир, жуўаҳалық қыяллар.

Жақын-жуўықлар жырақ-жуўыққан,
Жуўҳалықта гүжип, жеңилдиң астында.
Шық жуўытпаў, адамлықтан жүдеген,
Жүдәма жүйрик тиллер жүўенсиз кеткен.

• бойлар, жанлар - адамлар мәнисинде

Мираддин Мириад
@miraddinmiriad

Ўақытшалық ўайымның өзи де,
Бир дад салып, күлип ертең жүреди.
Гәрдиш, ғалаўаттың көзи де,
Бир қарасаң бәри сағым өтеди.

Мираддин Мириад
@miraddinmiriad#miriad

🔰 Аўдарма сөзликтен❗️UZ: Жиловлаш
❗️QQ: Жүўенлеў, суўлықлаў, бағындырыў, тыйым салыў

🔹#Awdarma_sózlik----- --- ----- -- ----- -

*🔰 Түсиндирме сөзликтен*

❗️Жүўен —дизгиниқайыстан исленилип, суўлық орнатылған ноқтаға усаған көлик мүлки, зат, буйым. Аттың басында ноқтасы да, жүўени де жоқ (А.Бекимбетов).

❗️Жүўенлеў — 1. Жүўен салыў, жүўен тағыў.
2. Аўыспалы. Бағындырыў, бойсындырыў, көндириў, қараслы етиў. Совет қурылысшылары көплеген дәрьяларды жүўенледи.*❗️Дизгин — жүўендеги суўлыққа бекитилген, услап отыратуғын жип ямаса узынша қайыс. Мүширип дизгинди қайта тартып, кекшийип қалша қатты да қалды (К.Султанов)*. *Дизгинин тартыў — а) аўыспалы: тәртипке шақырыў, жөңге салыў; б) аўыспалы: иркиў, тоқтатыў.

❗️Ноқта — ҳайўанлардың басына кийгизетуғын зат, ертурманлардың бир түри, қурал, әсбап.
Жалын тарап, салып ноқта,
Жүйрик атқа мин қазықта,
Ақ көбик болып узаққа,
Алып ушар ол арғымақ (И.Юсупов)*. ❗️Суўлық — жүўенниң төменине темирден исленип илдирилген аўызлық зат. Ат басына күн туўса, суўлығы менен суў ишер, Ер басына күн туўса, етиги менен суў кешер ("Қарақалпақ халық намалары"). *❗️Нобай — бир нәрсени шама менен алғандағы улыўма көлеми, мол, көп. *Ақ кеўил Айдос бул сапары салғыртты нобай жыйнады (К.Султанов).*
Нобай = Номай**

*❗️Суўмаңлаў — орынсыз суғылысыў, суғанақлық қылыў, жылмаңлаў. Бизлер жатайын деп атырғанда, суўмаңлап молла кирип келди (Ж.Аймурзаев).*🔹#Túsindirme_sózlik

@miraddinmiriad

Мағанасыз мағрип жолға түскендей,
Өмир жолым неғайбыллыққа толы.
Мәдарыма мәдаркар, мажал қалмай,
Мажырап қалсам қасым бослыққа толы.

Мираддин Мириад
@miraddinmiriad
03.10.2024

*🔰 Аўдарма және түсиндирме сөзликтен*

*📌 Тирбанд
(UZ) Тирбанд(лик) = (QQ) Тығылыс, баса-бас, қысылыспа, тығызлық
Тирбанд – киши ёки нарсалар билан лиқ тўлган, бутунлай банд, бўш жой йўқ (адамлар ямаса нәрселер менен лық толы, пүткиллей бәнт, бос жер жоқ) [1].
Тығылыс – жийи, қалың [2].
Сондай-ақ, топланыў, үйме-жүйме болыў.
*📌 Денгиз сатҳи
(UZ) Денгиз сатҳи = (QQ) Теңиз қәдди
Жер жүзилик океанының еркин бетиниң жағдайы болып, ол белгили бир шәртли есаплаўныў ноқатына қатнаслы тик сызық бойынша өлшенеди. Бул жағдай тартысыў нызамы, Жердиң айланыў моменти, температура, суў көтерилиўи ҳәм басқа факторлар менен белгиленеди. Теңиздиң оғада тез, тасқын, орташа суткалық, айлық орташа, жыллық орташа ҳәм көп жыллық орташа қәддилери бар. [3]

*📌 Уровень воды в реке = Дәрьядағы суўдың қәдди [4]*

🔹Қәдди – турпаты, турқы, қәдди-бойы. Енди оны мың қарасаң да қәддиниң болғаны сол (Ш.Сейтов).
🔹Қәддибойы – түр-түси, келбети, турқы. Лақабын сорасаң айпарша сулыў, Қәддибойы батырларға миясар. [5]
🔹Дүркин – бир тутас, топар, көпшилик. Солай етип, бурынғы бир дүркин аұыл еки дүркинге бөлинип, ақ отаў менен қара шаңараққа айырылып шыға келди (К.Султанов). [6]

*📚 Дерек(лер):*
1. Ўзбек тилининг изоҳли луғати. А.Мадвалиев таҳрири остида. Тошкент: “Ўзбекистон миллий энциклопедияси” Давлат илмий нашриёти. 109-бет.
2. Қарақалпақ тилиниң түсиндирме сөзлиги. 4-том. О—Я. Нөкис.: «Қарақалпақстан», 1992, 373-бет.
3. ВикипедиЯ. URL: https://ru.wikipedia.org/wiki
4. Н.А.Баскаков. Русша-қарақалпақша сөзлик. Москва, 1967. 1052-бет.
5. Қарақалпақ тилиниң түсиндирме сөзлиги. 3-том. К—Н. Нөкис. «Қарақалпақстан», 1988. 152-бет.
6. Қарақалпақ тилиниң түсиндирме сөзлиги. 2-том. Г—К. Нөкис. «Қарақалпақстан», 1984. 91-бет.

#Awdarma_sózlikten#Túsindirme_sózlik

*? Түсиндирме сөзликтен*

*❗️Жампақ — ақсақ.*

❗️Жампаңлаў — 1. Аяғын сылтып, ақсаңлап басыў, жүриў. 2. Аўыспалы. Жағымпазланыў, жағынып хызмет етиў. Алламберген емек тастай Жарылқасынның жанынан жампаңлап қалмайды.

*❗️Жампық — қыйсық аяқ, ақсақ, маймақ, шойнақ.*

? Дерек: Қарақалпақ тилиниң түсиндирме сөзлиги. 2-том. Г—К (к — көзсизлик). Нөкис. Қарақалпақстан, 1984, 166-бетлер.

#Túsindirme_sózlik

*? Түсиндирме сөзликтен*

*❗️ЖҮЗЛЕМЕ*

? 1. Жалған, жасамалы.
Жүзлеме ўәде. Жүзлеме хабар.

? 2. Бир нәрсениң бетине пуў берип баҳалы зат етип көрсетиў ушын алтыннан, гүмистен, мыстан, металлдан жағылған, жалатылған, қуйылған. Жүзлеме алтын қасық.

? 3. Бир нәрсениң жүзине жуқалап басқа жалған, жасамалы түр берилген, өзгертилген.

? Дерек: Қарақалпақ тилиниң түсиндирме сөзлиги. 2-том. Г—К (к — көзсизлик). Нөкис. Қарақалпақстан, 1984, 225-бет.

#Túsindirme_sózlik

#Qaraqalpaq_tilinde

? Түсиндирме сөзликтен. Дурыс жазайық

❗️ЖУДА
жуда болыў, фейил. Бир нәрседен айырылыў, бир нәрсеге зар болыў, жоқ болыў, ҳеш нәрсесиз қалыў, жудаў.
Жаў қылышын суўырыпты қынаптан,
Елим жуда болды айран шалаптан ("Қырқ қыз").

❗️ЖҮДӘ
рәўиш. Оғада, аса, қатты, дым.
Нуўратдин жүдә шатақ,
Усындайдан алды атақ (Өтеш).

? Дерек: Қарақалпақ тилиниң түсиндирме сөзлиги. 2-том. Г—К (к — көзсизлик). Нөкис. Қарақалпақстан, 1984, 215, 224-бетлер.

#Túsindirme_sózlik #Parqı_bar

? ЖУЎСАЎ
фейил. Дем алыў, тыным табыў, гүйис қайтарыў.
Азамат ердиң белгиси азғана сөйлеп көп тыңлар,
Арғымақ аттың белгиси азғана отлап көп жуўсар. (Қарақалпақ халық нақылы)