? امبرتو اکو در نشانه شناسی معماری به این موضوع مهم میپردازد که یک بنا چگونه وارد سیستم نشانه شناختی ذهن ما میشود. برای پاسخ دادن به این پرسش، اکو رابطه کارکرد بنا و شکل آن را تحلیل میکند. از دیدگاه اکو کارکرد بنا نوعی ارتباط است، به بیان دیگر کارکرد بنا عامل اصلی ایجاد ارتباط میان فرد و بناست. در تحلیل وی، ارتباط میان فرد و بنا (در اولین مواجهه) بر پایۀ یک stimulation یا انگیزش‌گری شکل می‌گیرد و سپس با تعامل و درگیر شدن فرد با بنا، این انگیزش‌گری به ارتباط تبدیل می‌شود. برای روشن شدن این موضوع، اکو از مثالی درباره اولین مواجهه یک فرد با راه پله استفاده می‌کند.  او در این باره بر ویژگی‌های شکلی خاص راه‌پله تأکید می‌کند و با تشریح شکل آن توضیح می‌دهد که فرد پس از مواجه شدن با راه پله درمی‌یابد که تعامل با این ابژه مادی مستلزم نوع خاصی از حرکت فیزیکی است؛ همچنین می‌آموزد که راه پله او را به جای دیگری هدایت می‌کند، جایی که در پایین راه پله در دسترس نیست. بدین ترتیب از آن پس، حضور یک راه‌پله یا تصویر آن شکلی از ارتباط را با فرد برقرار می‌کند و تداعی‌گر یک کنش و یک نتیجه خاص است. این یعنی آن بنا یا مکان وارد سیستم نشانه شناختی فرد شده است. بنابراین اکو، برخلاف بسیاری از نشانه شناسان که تنها درصدد تحلیل دلالتهای ضمنی نشانه ها بوده اند، دلالت مستقیم (کارکرد) یک فضا یا مکان را وارد حوزه نشانه شناسی می‌کند و معنای یک بنا را چنین تعریف می‌کند: برای زیستن در آن، باید چه کاری انجام داد؟

برداشت و تلخیص: زهره دودانگه

برگرفته از:  

Eco, U. (1997). Function and Sign: The semiotics of Architecture. I: Rethinking Architecture: A Reader in Cultural Theory (red. Neil Leach). New York/London: Routlegde. 

❗️یک فضا یا بنا چگونه وارد سیستم نشانه شناسی ما می شود؟ (تحلیل نشانه شناختی امبرتو اکو از ورود بنا/فضا به سیستم نشانه شناسی انسان)

#فایل_صوتی

نشست‌های تهران پژوهی
نشست سوم: مروری انتقادی به نقش هنر در تولید تهران

با حضور و سخنرانی پوریا جهانشاد
دبیر نشست: زهره دودانگه

انجمن انسان شناسی ایران
موسسه انسان شناسی و فرهنگ
کارگروه انسان شناسی شهری

سی و یکم مرداد 1403

@urbananthropology

???مجموعه نشست‌های تهران پژوهی به زودی در کارگروه انسان‌شناسی شهری (در چارچوب همکاری انجمن انسان‌شناسی ایران و مؤسسهٔ انسان‌شناسی و فرهنگ) برگزار می‌شود.

✍شاید بپرسید: «چرا تهران؟ تا کِی دربارۀ تهران؟» اگر نگویم همه، اکثر ما ایرانیان، هرجا که باشیم، با تهران در ارتباط درونی تنگاتنگی به سر می‌بریم. نه فقط به این دلیل که این شهر، در مقایسه با کل مناطق و شهرهای ایران، سهم بسیار بزرگ‌تری از سرمایه و جمعیت دارد؛ نه ضرورتاً به دلیل تمرکز روزافزونی که پیوسته نقد شده و علی‌رغم آنکه در مقاطعی به اندک اقداماتی برای تعدیلش دست زده‌اند، بهبود نیافته؛ نه صرفاً به دلیل جریان‌ مهاجرت‌هایی که طی دهه‌های گذشته، عمدتاً در جست‌وجوی شغل، به سویش روان شده؛ نه لزوماً به دلیل استقرار متراکم نهادهای اداری و تجاری و فرهنگی و درمانی در این شهر؛ بلکه به دلیل مرجعیتی که تهران در ذهنیت انسان ایرانی امروز دارد. این مرجعیت موجب شده که همواره به فهمیدن تهران محتاج باشیم؛ حتی اگر در تهران ساکن نباشیم، یا تهران در قلمرو آمدوشدهای روزمره‌مان حضور نداشته باشد، یا اینکه در رابطۀ متعارضی با تهران به سر بریم. ما برای فهم موقعیت و ذهنیت خویش، برای تحلیل آنچه در محل زیست‌مان رخ می‌دهد و تحول می‌یابد، نیازمند رجعت به تهرانیم. (برگرفته از مقدمۀ کتاب «تهران، جستارهای بین‌رشته‌ای» به قلم زهره دودانگه، در دست انتشار در انتشارات مؤسسهٔ آبی پارسی)

✅نشست‌های تهران پژوهی با همکاری انجمن انسان‌شناسی ایران و مؤسسۀ انسان‌شناسی و فرهنگ، از مردادماه 1403 برگزار می‌شود. در این نشست‌ها از پژوهشگران میان‌رشته‌ای در حوزۀ مطالعات شهری، معماری، علوم اجتماعی و هنر دعوت می‌کنیم که دربارۀ دستاوردهای پژوهش خویش دربارۀ تهران برایمان بگویند. در پایان هر جلسه نیز فرصتی برای و طرح پرسش هست تا حاضران بتوانند با سخنران جلسه دربارۀ دغدغه‌های خویش گفت‌وگو داشته باشند. حضور شما و استقبالتان از این جلسات می‌تواند سهمی مؤثر داشته باشد در راه‌اندازی گفتمانی کارآمد پیرامون موضوع تهران؛ منتظرتان هستیم.

✅اخبار بعدی دربارۀ جزئیات نشست‌ها به زودی به اطلاع شما خواهد رسید.

سکونت از نگاه "ماتیس استوک" نظریه پرداز فرانسوی| زهره دودانگه
#سکونت #ماتیس_استوک #Mathis_Stock

ماتیس استوک ، از پژوهشگران فرانسوی، دیدگاه هایدگر درباره سکونت (یعنی سکونت به مثابه بودن و حضور افراد در فضا) را نقد می کند و پیشنهاد می‌دهد که به جای مفهوم «در فضا بودن» از مفهوم «ارتباط و تعامل با فضا» استفاده شود. وی در توضیح مفهوم پیشنهادی خود چنین استدلال می‌کند که رابطه با مکان فی نفسه و به طور مستقل وجود ندارد، بلکه متکی بر رفتارها و فعالیت‌ها ست و فضای سکونت نه به عنوان امر دربرگیرندۀ افراد، بلکه باید به عنوان شرایط و منشأ کنش و فعالیت آن‌ها مورد توجه قرار گیرد. استوک بر آن است که دیدگاهی که فقط "بودن در فضا" را معادل سکونت تلقی می‌کند برداشتی ایستا و از پیش تعیین شده از فضا به دست خواهد داد و مانع از آن می‌شود که بفهمیم فضا چگونه در موقعیت‌های مختلف تغییر و تحرک می‌یابد: «افراد درون فضایی از پیش تعیین شده نیستند، بلکه همراه با فضا هستند، فضایی که بی توقف خلق و زیسته می‌شود...». به زعم استوک از این منظر فضای سکونت تنها به فضای زندگی هرروزه (که کنش به طور معمول و مکرر در آن‌ها اتفاق می‌افتد) محدود نیست و عمل سکونت نیز به فعالیت‌هایی تقلیل نمی‌یابد که مجموعا اقامت در یک مکان و کنش در محیط بلاواسط آن را در بربگیرند. استوک در زمینه تحلیل سکونت اشاره می‌کند که «سکونت نمی‌تواند تنها به فرد بازگردد، بلکه نیازمند آن است که از دیدگاهی سه وجهی مورد تحلیل قرار گیرد: رفتارهای فردی، مجموعه رفتارهای افراد و عناصر نظم یافته‌ای که فراتر از سطح فردی است، اما بخشی از سکونت وی محسوب می‌شود. وی در این باره از اصطلاح «رویه سکونت» [1] استفاده می‌کند. در واژگان استوک رویه سکونت نظمی فضایی است که رفتارهای فردی در متن آن قرار دارند و تا حدی این نظم به واسطه همین رفتارها ساخته شده است. به بیان دیگر مجموع نظراتی که استوک درباره سکونت، رفتار و فضا ارائه داده است حاوی رابطه‌ دوسویه و مداوم میان رفتار و فضاست و سکونت حاصل چنین تعاملی است. فضا از یک سو «شرایط و منشأ» رفتارهای فردی و جمعی است و از سوی دیگر بواسطه همین رفتارها در روندی پویا «بازتولید و زیسته» می‌شود.

1- régime d'habiter

منبع:
STOCK Mathis, 2007, « Théorie de l’habiter. Questionnements » in PAQUOT Thierry, LUSSAULT Michel, YOUNES Chris, Habiter, le propre de l’humain. Villes, territoire et philosophie, Paris, La Découverte, p. 103-125.

@urbansocialtheory

آرمان‌شهر، رویای جهان بهتر؛ سیر نظریه‌های آرمان‌شهرگرایی از قرن پانزدهم میلادی تا امروز / ناصر فکوهی و علی اکبری/ کتابکده کسری/ 1403
اندیشه‌های آرمان‌شهری در تفسیرهای مدرن در حوزه‌های گوناگونی بررسی شده که اغلب نادرست و ناشی از عدم فهم عمیق موضوع است. مفهوم آرمان‌شهر بیش و پیش از هر چیز مبتنی بر مسئله «زندگی آرمانی برای نوع بشر در این دنیا» است و نمی‌توان آن را تنها به یک حوزه تقلیل داد.
عده‌ای آرمان‌شهرگرایی را در قلمرو ادبی، نوعی ادبیات داستانی تخیلی می‌پندارند که به موضوع سرزمین رؤیایی یا آینده‌ای خیالی می‌پردازد. اگرچه نظریه‌های آرمان‌شهرگرایی می‌تواند واجد ابعاد تخیلی، و از منظر ادبی نیز قابل‌بررسی باشد اما اساساً مبتنی بر پیش‌بینی سیر عادی واقعیت‌ها در چارچوب علمی است و نمی‌تواند صرفاً در گستره ادبیات تخیلی تحلیل شود. عده‌ای دیگر آن را در قلمروی نظری الهیات دسته‌بندی، و مفاهیمی نظیر صلح، عدالت، برابری، آزادی، وحدت، نوع‌دوستی، فداکاری و ایثار در آرمان‌های اتوپیایی را ذیل الهیات تعریف می‌کنند. شاید گاهی بتوان نظریه آرمان‌شهری را در تبارشناسی ریشه‌های اسطوره‌ای آن تحلیل کرد، اما مفهوم آرمان‌شهر به چارچوب گفتمان الهیات محدود نمی‌شود و بسیاری از اندیشمندان آرمان‌شهرگرا اساساً دیدگاه خود را در این قالب مطرح نمی‌کنند. اندیشه‌های آرمان‌شهرگرایی همچنین، صرفاً حالات ذهنی روان‌شناختی و بیان رؤیاگونه از زندگی آرمانی نیست، بلکه جهان اندیشه‌ورزی آرمان‌شهری در زمینه روان‌کاوی مفهوم زندگی آرمانی معنا می‌یابد. از سوی دیگر، تلقی از آرمان‌شهرگرایی صرفاً مترادف با نظریه‌پردازی در حوزه توسعه اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، کالبدی و محیطی نیز برداشت دقیقی نیست. نظریه‌های آرمان‌شهری به مبانی پیشرفت به سوی جامعه آرمانی می‌پردازند و حتی برنامه عملیاتی نیز ارائه می‌کنند که گاهی به اجرا نیز درآمده است، اما در این حصار نیز نمی‌گنجد.
اتوپیا مفهومی جامع و چندوجهی است که از زمینه‌های گوناگون اعم از الهیات، نقد ادبی، برنامه‌های توسعه اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، برنامه‌ریزی محیطی، معماری و شهرسازی و نیز ابعاد روان‌شناختی ذهن ایدئال‌اندیش ریشه می‌گیرد.
https://kasrapublishing.ir/wp-content/uploads/2024/05/%D8%A2%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%87%D8%B1-%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA-%D9%88-%D9%85%D9%82%D8%AF%D9%85%D9%87.pdf