میراث بورُوُی برای جامعه‌شناسی ایران: گرامی‌داشت یاد پیش‌آهنگ جامعه‌شناسی مردم‌مدار

سیدحسین سراج‌زاده
دانشیار جامعه‌شناسی دانشگاه خوارزمی و رئیس سابق انجمن جامعه‌شناسی ایران

خبر درگذشت مایکل بورُوُی (Michael Burawoy) استاد بازنشسته جامعه‌شناسی دانشگاه برکلی آمریکا در سانحه تصادف در سن 77 سالگی بسیار غیرمنتظره و ناراحت‌کننده بود. جامعه‌شناسی جهانی یکی از تاثیرگذارترین چهره‌های خود در دهه‌های اخیر را ازدست داد.
مایکل بوروی جامعه‌شناس فقید بریتانیایی است که از سال 1976 استاد دانشگاه برکلی کالیفرنیا بوده است. وی همچنین رئیس انجمن جامعه‌شناسی آمریکا (2003-2005) و نایب رئیس انجمن بین‌المللی جامعه‌شناسی (2006-2010) و رئیس همین انجمن (2010-2014) بوده است[1].

ادامه این مطلب را روی وب سایت انجمن جامعه شناسی ایرانبخوانید.

@iran_sociology
#انجمن_جامعه_شناسی_ایران
با حمایت انجمن جامعه شناسی، از فرهنگ‌ و فرهیختگی حمایت کنید

تقدیم به مایکل بورُوی: ادای احترامی به یک زندگیِ‌ سرشار از اندیشه و کنش

ساری حنفیاستاد دانشگاه آمریکایی بیروت و رئیس پیشین انجمن بین‌المللی جامعه‌شناسی[1]

این خبر چنان تلخ است که باورش دشوار می‌نماید و چنان ناگهانی که پذیرش آن ناممکن به نظر می‌رسد. مایکل، تو رفته‌ای، اما حضورت همه جا حس می‌شود. تنها سه هفته پیش، در کمبریج کنار یکدیگر نشسته بودیم و از غزه و سوریه می‌گفتیم، از نبردهایی که ذهن پُرتلاطم تو را به حرکت وامی‌داشت. درست یک روز پیش از رفتنت، درباره بیانیه‌ای در حمایت از جنبش بی دی اس[2] با هم مکاتبه کردیم، آرمانی که با ایمانی استوار بر دوش می‌کشیدی و امید داشتی تا رؤسای پیشین انجمن بین‌المللی جامعه‌شناسی را گرد هم آوری و کمیته اجرایی را به شجاعت و اقدام واداری.
اما تو هرگز فقط یک پژوهشگر نبودی، هرگز تنها یک صدای آکادمیک در بیابان علم باقی نماندی. تو راهنما بودی، نیرویی پیش‌برنده، مرشدی دلسوز و دوستی مهربان، متفکری که نه‌تنها در باب عدالت به نظریه­پردازی می­پرداخت، بلکه با اشتیاقی بی‌امان برای تحقق آن می‌کوشید. من مدیون تو هستم. تو دستم را گرفتی و از گذرگاه‌های پرپیچ‌وخم جامعه‌شناسی حرفه‌ای و سیاست‌ گذار به گستره بی‌کران جامعه‌شناسی مردم مدار رهنمون کردی. اما بیش از آن، مرا به عبور از مرزهای اندیشه‌ام و پذیرش جامعه‌شناسی جهانی ترغیب نمودی.
چگونه می‌توان جامعه‌شناسی عمومی را بی‌حضور استوار و مداخله‌های خستگی‌ناپذیر تو تصور کرد؟ حکمت تو هرگز دست‌نیافتنی نبود، در برج‌های عاج محصور نماند، بلکه زیسته شد، به بحث گذاشته شد و به عمل درآمد. تو مقدمه‌ای درخشان برای کتاب در دست انتشارم، «در برابر لیبرالیسم نمادین: فراخوانی به جامعه‌شناسی گفتگویی» نوشتی، و زمانی که دیدی با نگاهی همزمان محتاط و امیدوار درباره سوریه نوشته‌ام، خواستی پاراگرافی بیفزایی تا نشان دهی چگونه جامعه‌شناسی گفتگویی را در عمل به کار گرفته‌ام. تو همیشه باور داشتی که نظریه نباید در چارچوبی خشک محصور بماند، بلکه باید نفس بکشد و در تار و پود تجربه‌های زیسته جاری شود.
در کمبریج از تو خواستم زندگینامه‌ات را بنویسی، و تو قول دادی که این کار را خواهی کرد. اما تقدیر، بی‌رحمانه، تو را پیش از آنکه وعده‌ات را به انجام برسانی از ما گرفت. آنچه برای ما باقی مانده، نه آن چیزی است که هنوز باید می‌نوشتی، بلکه آن چیزی است که با جان و دل انجام دادی. جهان هنوز تشنه نیروی بی‌کران توست، تشنه تعهد بی‌چون‌و‌چرایت به عدالت، و تشنه پرسش‌های بی‌باکانه‌ات از قدرت.
مایکل، تو تنها یک نظریه‌پرداز نبودی؛ تو خودِ جامعه‌شناسی را دگرگون کردی، آن را زنده، متعهد و ضروری ساختی. ایده‌هایت نمی‌میرند، حضورت محو نمی‌شود. تو نرفته‌ای؛ در هر مبارزه برای حقیقت، در هر جسارت فکری، و در هر مقاومت علیه بی‌عدالتی، حضورت جاری است.
این فقدان عظیم را به سوگ می‌نشینم. اما با تو خداحافظی نمی‌کنم.

یادت جاودان

ترجمه پژمان برخورداری، دانشجوی دکترای جامعه‌شناسی دانشگاه خوارزمی

[1] مبع:
Hanafi, Sari (2025) For Michael Burawoy: A Tribute to a Life of Thought and Action,  The Journalism that changes the world, 27 Daily,  Feb 5, 2025.
[2]  جنبش BDS  (مخفف Boycott, Divestment, Sanctions ) به معنای تحریم، عدم سرمایه‌گذاری و اعمال تحریم‌های اقتصاد؛ یک جنبش جهانی است که در سال ۲۰۰۵ توسط گروهی از فعالان فلسطینی، سازمان‌های حقوق بشری و نهادهای مدنی آغاز شد. هدف این جنبش، اعمال فشار بر اسرائیل برای پایان دادن به اشغال سرزمین‌های فلسطینی، رفع تبعیض علیه فلسطینیان و به رسمیت شناختن حقوق آوارگان فلسطینی مطابق با قوانین بین‌المللی است.
@iran_sociology
#انجمن_جامعه_شناسی_ایران

مایکل بوراوُی- بزرگداشت و نشست آنلاین

مایکل بوراوُی به‌ناگهان در ۳ فوریه ۲۰۲۵ درگذشت.
انجمن بین‌المللی جامعه‌شناسی (ISA) سوگوار فقدان یکی از رؤسای بسیار تأثیرگذار و الهام‌بخش خود است؛ یک جامعه‌شناس جهانی برجسته و خلاق، حامی جامعه‌شناسی مردم‌مدار و پیوند دهندۀ آن به مردم و جامعه مدنی، معلمی الهام‌بخش که بسی نسل‌های جامعه‌شناس را پروراند، و انسانی بی‌نظیر.
آثار استاد جامعه‌شناسی دانشگاه برکلی کالیفرنیا به‌زیبایی نشان می‌دهند که چگونه پژوهش تجربی دقیق می‌تواند هم به غنا و جهت‌دهی مباحث نظری بیانجامد هم از آنها الهام بگیرد. وی با پیوند دادن دیدگاه‌های ملّی، محلّی و جهانی تحلیل‌هایی جامع و نافذ ارائه کرده که فراتر از مرزهای حوزۀ علم طنین‌انداز شده و الهام‌بخش و موثّر بر عرصۀ عمومی و سیاست‌گذاری بوده است.
مایکل قطب‌نمای ما بود و همواره ما را دلالت می‌کرد که چرا جامعه‌شناسی در زمانۀ ما مهم، و چرا صرف این همه زمان و توان برای آن ارزشمند است: «جامعه‌شناسی دانشجویان را یاری می‌دهد که دریابند چگونه جامعه امری جمعی است و نقش نژاد، طبقه و جنسیّت در آن امر جمعی چیست. جامعه‌شناسی مطالعۀ علمی نابرابری و ستمهای ناشی از آن است. جامعه‌شناسی به بررسی همان طرد و حذف‌هایی می‌پردازد که نیروهای محافظه‌کار جامعه اعِمال و ترویج می‌کنند. اما ما اینها را نه برای تداوم و تقویت‌شان بل‌که برای بازشناسی و آشکار کردن‌شان مطالعه می‌کنیم، همچنین تا بهتر دریابیم چگونه می‌توان به چالش با آنها برخاست و آنها را دگرگون کرد. (در میامی، 10 مارس 2024).

ادامه این مطلب را روی وب سایت انجمن جامعه شناسی ایرانبخوانید.

@iran_sociology
#انجمن_جامعه_شناسی_ایران
با حمایت انجمن جامعه شناسی، از فرهنگ‌ و فرهیختگی حمایت کنید

?کانون آسیب های اجتماعی دانشگاه خوارزمی برگزار میکند:

?افتتاحیه دوره«از حاشیه تا متن»

?باحضور:
دکترسید حسین سراج زاده
(عضو هیئت علمی گروه جامعه شناسی دانشگاه خوارزمی)

?زمان: پنجشنبه،۲۲آذرماه،ساعت۲٠

❗️جلسه به صورت مجازی و در بستر گوگل میت برگزار خواهد شد.

?لینک گوگل میت جهت شرکت در جلسه:
meet.google.com/xcs-voqb-eow

ورود برای تمامی دانشجویان ازاد است

کانون آسیب های اجتماعی دانشگاه خوارزمی

?@kharazmi_socialharms
?@socialharms_khu

?این جنگ مغلوبه است؛ نظام‌ حکمرانی و مسئله حجاب
✍?سید حسین سراج زاده

✅مسئله حجاب زنان از نخستین سال‌های پیروزی انقلاب اسلامی ایران به یک مسئله اجتماعی تبدیل شد؛ به این معنی که حکومت و اکثریت مردم رعایت نکردن حجاب در فضاهای عمومی را با هنجارهای جامعه مغایر دانستند و برای مقابله با آن تمهیداتی اندیشیدند. این تمهیدات علاوه بر برنامه‌های گسترده تبلیغی و فرهنگی، کنترل قانونی را هم شامل شد. با اجباری شدن حجاب شرعی مرسوم (پوشش کامل موی سر و بدن) بر اساس قانون در سال ۱۳۶۲، به دلیل اینکه اکثریت بزرگی از مردم با آن مشکلی نداشتند، این اجبار به یک مسئله اجتماعی قابل‌توجه در جامعه ایران تبدیل نشد؛ هرچند گروه‌هایی از مردم، به‌خصوص بخش قابل‌توجهی از زنان متجدد در شهرهای بزرگ، با آن مشکل داشتند و مخالفت‌هایی هم ابراز می‌کردند.

✅با آنکه حکومت همه امکانات ترویجی و تبلیغی خود را در نظام تبلیغ دینی، نظام آموزشی و رسانه‌ای، و سازمان اداری برای حفظ باور به حجاب و تقویت آن در جامعه به کار برده است، باور و پایبندی به حجاب در بین مردم و به‌خصوص زنان و دختران جوان به‌تدریج کاهش یافته است؛۱ و در نتیجه، مخالفت‌ها و مقاومت‌های محدودی که از دهه ۶۰ در بین بخش‌هایی از زنان وجود داشت و به‌صورت نقض این هنجار اجتماعی بروز پیدا می‌کرد، به‌تدریج افزایش یافت و تقریباً از دهه ۱۳۷۰ به این‌سو اجبار قانونی به رعایت حجاب و همچنین بی‌حجابی به یک مسئله اجتماعی برای حکومت و مردم تبدیل شده است.۲ این مقاومت‌ها سال‌به‌سال گسترده‌تر شد و از سال ۱۴۰۰ با گسترش فعالیت‌های گشت ارشاد در دولت سید ابراهیم رئیسی، همراه با خشونت‌های آشکار و آزاردهنده علیه زنانی که این قانون را رعایت نمی‌کردند و رخداد ناگوار جان ‌باختن مهسا/ژینا امینی در شهریور ۱۴۰۱، این مقاومت به لحظه بحرانی و انفجاری رسید و به اعتراض‌های گسترده‌ای انجامید که با وجود همه برخوردهای سخت و محدودکننده، همچنان آثار آن در جامعه ایران آشکار و نهان جریان دارد.

✅با وجود مشکلات و بحران‌های فزاینده فقر و بیکاری، انواع تبعیض‌ها و نابرابری‌ها، بحران‌های تهدیدکننده محیط زیست و ناکارآمدی و فساد سیستماتیک در جامعه ایران، گویی مسئله حجاب زنان به مسئله اول حاکمیت تبدیل شده؛ و در نتیجه این برخورد حکومت، اجبار به رعایت حجاب به مسئله اول بسیاری از مردم هم تبدیل شده است. در مواجهه با این مسئله بحرانی که وقت و انرژی و منابع زیادی از جامعه صرف آن می‌شود، دو رویکرد و دو راه‌حل وجود دارد: پافشاری بر قانون اجباری بودن پوشش و بازنویسی آن به‌نحوی‌که همراه با مجازات‌های سنگین و مؤثر و بازدارنده باشد و در عین‌ حال، در برخورد با زنان و دخترانی که قانون مورد نظر را رعایت نمی‌کنند خشونت آشکاری نداشته باشد؛ یعنی می‌کوشند جریمه‌های سنگین مالی و محرومیت‌های اجتماعی را جایگزین دستگیری توسط گشت ارشاد بکنند. این روشی است که حاکمیت در پیش ‌گرفته و اخیراً در مجلس شورای اسلامی صورت قانونی پیدا کرده است.

✅از منظر اجتماعی هم می‌توان استدلال کرد هنجارهای اخلاقی که جنبه فرهنگی دارند لزوماً نباید به قانون تبدیل شوند. بسیاری از هنجارهای اخلاقی را جامعه با ظرفیت‌های فرهنگی و اجتماعی خود رواج می‌دهد و نه با اجبار قانونی. فرض کنیم زشتی اخلاقی و حرمت بی‌حجابی به همان اندازه دروغ‌گویی و غیبت کردن باشد که مطابق احادیث و روایات دینی چنین نیست. مگر می‌شود برای جلوگیری از چنین هنجارهای پسندیده‌ای قانون نوشت و نیروی پلیس را صرف اجرای آن کرد؟ اگر مکانیسم‌های جامعه‌پذیری و آموزشی جامعه نتوانند اکثریت افراد و به‌خصوص نسل‌های جدید را نسبت به هنجار اخلاقی خاصی باورمند و ملتزم کنند، بدون تردید اجبار قانونی هم از عهده این کار برنمی‌آید.

منبع: چشم‌انداز ایران شماره 143

برای مطالعه متن کامل مقاله به آدرس http://B2n.ir/u15399 مراجعه کنید.

@cheshmandaz_iran

*?*??بیانیه صریح جمعی از اهالی فرهنگ و هنر درباره جزایر سه گانه**
جمعی از اندیشمندان، فرهیختگان و هنرمندان نامدار ایرانی در بیانیه‌ای تاکید کردند که سه جزیره «تنب کوچک»، «تنب بزرگ» و «ابوموسی»، بخش‌های جداناپذیری از آب و خاک ایران بوده و خواهد بود.
در این بیانیه که نسخه‌ای از آن در اختیار خبرگزاری ایسنا گذاشته شده، آمده است:

به نام گشاینده‌ی کارها

ایران سرزمین یکپارچه و تاریخی همه‌ی ایرانیان در میانه‌ی انبوهی از دشواری‌ها و مخاطره‌ها، در معرض نگرانی جدیدی قرار گرفته است. اتحادیه اروپا با حمایت از ادعاهای بی‌پایه و بی‌نتیجه‌ی دولت امارات، حاکمیت تاریخی و حقوقی‌مان بر جزایر همیشه ایرانی خلیج فارس را "اشغالگری" خوانده است. این اقدام تهدیدی است علیه تمامیت ارضی و حاکمیت ملی ایران و مغایر با قواعد بنیادین حقوق و روابط بین‌الملل.
دلالت‌های اسناد حقوقی، سوابق متقن تاریخی، مختصات روشن جغرافیایی، فرهنگی و سیاسی بسیار محکم‌تر از آن است که تردیدی در حق حاکمیت ایران بر سه جزیره‌ی تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی به وجود آید.
دولت‌های ایرانی نه تنها طی بیش از نیم قرن اخیر و پس از آخرین توافق‌های بین‌المللی و منطقه‌ای، عملا حق بلامنازع حاکمیت ملی را بر این جزایر به کار بسته‌اند، بلکه از دوران باستان این سه جزیره بخشی‌هایی جدایی‌ناپذیر از آب و خاک ایران بوده و خواهند بود.

اکنون و آینده‌ی ما نیز در حفظ این آب و خاک، جدا از دیروز و گذشته‌ی ما نیست. به گفته‌ی فردوسی بزرگ "همان است ایران که بود از نخست"؛ پس به عنوان فرزندان ایران از همه‌ی ایرانیان عزیز می‌خواهیم در وطن و دور از وطن به نام ایران، صدای بلند و رسای دفاع از یکپارچگی و تمامیت ارضی ایران در همه ساحت‌های اندیشه‌ای، فرهنگی، تاریخی، هنری، اجتماعی، سیاسی، مدنی، حقوقی و ارتباطی آن باشند.

به عنوان فرزندان ایران از همه‌ی ایرانیان عزیز می‌خواهیم در وطن و دور از وطن به نام ایران، صدای بلند و رسای دفاع از یکپارچگی و تمامیت ارضی ایران در همه ساحت‌های اندیشه‌ای، فرهنگی، تاریخی، هنری، اجتماعی، سیاسی، مدنی، حقوقی و ارتباطی آن باشند. ایران سرزمین تفاوت‌ها، تکثرها و چندگانگی‌هاست؛ اما بیش از هر زمان دیگر "نگهبان ایران و بیدار باشیم!"ایران سرزمین تفاوت‌ها، تکثرها و چندگانگی‌هاست؛ اما بیش از هر زمان دیگر "نگهبان ایران و بیدار باشیم".

اسامی امضاکنندگان این بیانیه در لینک زیر:

https://bit.ly/4epRXpD

لینک خبر/ایسنا؛

http://bit.ly/4f5iREi

@SHSerajzadeh

بلاتکلیفی خانه جامعه شناسان
@SHSersjzadeh

https://hammihanonline.ir/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%87-23/19125-%D8%A8%D9%84%D8%A7%D8%AA%DA%A9%D9%84%DB%8C%D9%81%DB%8C-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87-%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%87-%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86

گروه مسئولیت اجتماعی دانشگاهیان (ماد)   انجمن ترویج فرهنگ مسئولیت اجتماعی،  برگزار می کند:
چرایی و چگونگی پلمب مرکز آموزش انجمن جامعه شناسی ایران

سخنرانان:
دکتر سعید معیدفر
(رئیس انجمن جامعه شناسی ایران)
دکتر حسین سراج زاده
(رئیس پیشین انجمن جامعه شناسی ایران)
دبیر نشست: حسین حجت پناه
زمان:  چهارشنبه ۱۴٠۳/۵/۱٠
از ساعت: ۲٠الی ۲۱:۱۵
در وبینار به آدرس:
https://webinaronline.ir/link/S2420969759
@sociologyofislamiccountries20
@iran_sociology
#انجمن_جامعه_شناسی_ایران

https://www.karzar.net/145677

@iran_sociology
#انجمن_جامعه_شناسی_ایران

ادامه |۲ ??
جالب است بدانید که در انتخابات برای تعیین اعضای هیات ممیزه دانشگاه‌ توسط اعضای هیات علمی، ایشان و من دو منتخب اول دانشکده ادبیات بودیم ولی مقامات دانشگاه تشخیص دادند که همکاران عضو هیات علمی، انتخاب اشتباهی داشته اند و در نتیجه برای هیچکدام از ما حکم نزدند؛ و هم اکنون اعضای هیات علمی دانشکده بزرگ ادبیات نماینده منتخبی در هیات ممیزه دانشگاه ندارند، که البته قبل از آنکه جفا در حق ما باشد، جفایی است در حق اعضای محترم هیات علمی دانشکده و توهین به رای آنهاست.

وفا کنیم و ملامت کشیم و خوش باشیم

که در طریقت ما کافریست رنجیدن

و نیک فرجامی از آن کسانی است که نیک کردارند

سیدحسین سراج زاده
11 / 4 / 1403
@SHSerajzadeh