📝ЖУДА ИБРАТЛИ

Бир зиёфатда бир киши ўзининг бошланғич синф устозини кўриб қолди. У устозига мутлақ ҳурмат ва эҳтиром билан боқиб:
– Устоз! Мени танидингизми? Мени эсладингизми? – деди.
Устоз:
– Афсус, эслай олмадим, – деди.
У киши деди:
– Қандай эслай олмайсиз?! Ахир мен синфдошларимдан бирининг соатини ўғирлаган эдим. Соатини ўғирлатган синфдошим йиғлай бошлади. Сиз бизнинг барчамизни ўрнимиздан турғизиб чўнтакларимизни текширмоқчи бўлдингиз. Мен энди синфдошларим ва устозлар олдида шарманда бўлишимга ишондим. Энди улар мени доимо масхара қилишади, шахсиятим бутунлай барбод бўлади деб ўйладим. Сиз ўшанда биздан деворга қараб кўзимизни юмиб туришимизни сўраган эдингиз. Сиз чўнтакларни текшира бошладингиз. Менинг навбатим келганида чўнтагимдан соатни олдингиз ва текширишни давом эттирдингиз. Охирги болани ҳам текшириб сўнгра бизни ўтиришимизни айтдингиз.
Мен ҳамон шарманда бўлишдан қўрқиб дағ-дағ титрар эдим. Сиз соатни эгасига қайтардингиз. У бола шодликдан йиғлаб юборди, соатини ким ўғирлаганини билмай қолди. Бутун ўқишим мобайнида ўғирлик ҳақида менга гапирмадингиз. Бошқа устозлар ҳам ўғирликни эслашмади. Эсладингизми устоз? Қандай эсламаслигингиз мумкин? Буни унутишингиз мумкин эмас!

Устоз бутунлай хотиржамлик билан деди:
– Йўқ, эслай олмадим. Ўшанда мен сизларни кўзларимни юмган ҳолатда текширганман!

Бугун катта шоиримиз, устозимиз Хуршид Даврон туғилган кун.

Шу инсоннинг бир ўзи бутун Ўзбекистон ёшлари, ёш ижодкорлари учун ишлади. Қандай? Хуршид Даврон кутутбхонаси орқали. Билиб қўйинг на уюшма, на бирор журнал эмас, айнан Хуршид Даврон кутубхонаси кашф қилиб берди ҳозир тилга тушиб, атак-чечак қилаётган ёшларнинг энг сараларини! Агар у киши бўлмаганда адабиётимиз тағин билмадим яна неча йил озуқасиз, ўлжасиз қоларди. Не ажабки, шунча ёшлар юзага чиқишига жон куйдирган катта шоирнинг ўзини китоби 20-25 йилдан бери чиққани йўқ. Бунга на ёзувчилар уюшмаси бош суқади, на бирор нашриёт рағбат билдиради. Хуршид Даврон ҳозир деярли йўқолиб кетаётган табиат шоири! Охирги йигирма йилликда ёппасига руҳиятга мурожат қилишга ўтиб кетган шеъриятимиз Хуршид Даврон лирикаси, пейзажи, табиат тасвирларига муҳтож! Буни тушунадиган валломат йўқми?! Тағин бирорта катта ижодор Ўзбекистон ёш ижодкорларини Хуршид Даврончалик яхши билмайди! У киши билан пойтахт, вилоятларда тинмай учрашув қилиш, иложи борича кўпроооқ нарса олиб қолиш керак. Ғиж-ғиж тарих ётибди бу шоирнинг ичида! Ғиж-ғиж илм... Умрлари узоқ бўлсин.

Хуршид Даврон 70-йиллар шеъриятида ўз муҳрини қолдирган "фантастик тўртлик"дан бири!

ЭНГ КУЧЛИ БАҚИРИҚ…

Энг кучли бақириқ –
соқовнинг бақириғи.
Ў, қандай куч билан бақирар
қабртошлар…

Энг кучли сукунат –
на кўз сукути,
на соқов сукути, на тош сукути.
Энг даҳшатли сукунат –
шоир жим юрса…

1979

ЛОРКА ЎЛИМИ

Уни тонгга тираб отдилар…
У йиқилди,
Сўнг яна турди
Ва ёшгина,
Букри бир аскар
Қўндоқ билан бошига урди.
У жон берди…
Аскарлар эса
Шоша-пиша ортга қайтдилар,
Шароб ичиб мунгли қўшиқни
Тун сукутин бузиб айтдилар.
Бу қўшиқда булутни ёрган
Ҳилол чўққи узра порларди,
Бу қўшиқ қор остида ётган
Чечакларни бўзлаб чорларди.
Бу қўшиқда қора кийинган
Тул кампирлар эртак тўқирди,
Уларнинг олдида кўзи кўр бола
Зулмат аро китоб ўқирди.
Қўшиқ куйлаб,
Туйиб аламни,
Ёш аскарлар сармаст эдилар,
Шу қўшиқни ёзган одамни
Отганларин билмас эдилар…
1986

ЭРИБ КЕТАР ХИРА ТУМАНЛАР…

Эриб кетар хира туманлар,
капалакдек уйғонар ялпиз.
Осмон дарё бўлиб туюлар,
ўтлар узра чопқиллайди кўз.

Қайрағочнинг гули – митти жом –
жаранглайди – таралар атир.
Ва тушларга кирар бу оқшом
майсаларни қучоқлаб адир.

Шамол елар эркин, қутуриб,
қурий бошлар томлар тўсини.
Гуллаётган олчани кўриб
деразалар очар кўксини.

Ёритганча то юрак ичин
сабза ўтлар шабнамга қонар.
Ватанини соғинмоқ учун
ер остида жангчи уйғонар.

1980

19 январь – таниқли ёзувчи Хайриддин Султон туғилган кун

ХАЙРИДДИН СУЛТОН

1956 йил 19 январда Тошкент вилояти Қибрай тумани Тузель қишлоғида туғилган. 1963-1973 йилларда Паркентдаги 42-мактабда ўқиган. 1973-1978 йилларда Тошкент давлат университетининг журналистика факультетида таҳсил олган.

Ижоди 70-йилларнинг иккинчи ярмида бошланган. Адибнинг “Қуёш барчага баробар”, “Бир оқшом эртаги”, “Онамнинг юрти”, “Умр эса ўтмоқда”, “Бобурнинг тушлари”, “Бобурийнома” (маърифий роман), “Тўқчилик ва йўқчилик”, “Саодат соҳили”, “Уч юз олтмиш тўрт кун”, “Кўнгил озодадур”, “Ҳақиқат жамоли”, “Одамлардан тинглаб ҳикоя”, “Навоий-30”, "Ишонч телефони" каби насрий ва бадиий публицистик китоблари чоп этилган.

Шунингдек, “Чангак” (1989), “Тушларимда кўриб йиғлайман” (1990), “Мозийдан бир саҳифа” (1991), “Меҳробдан чаён” (1998) “Ёлғиз ёдгорим” (1998), “Улуғ амир ва донна Мариа” каби киносценарийлари асосида бадиий фильмлар, видеофильмлар ишланган. Кўплаб ҳужжатли фильмларнинг ҳам сценарий муаллифи. “Сарҳовузнинг бўйларида” (1992) драмаси Самарқанд вилоят драма театрида саҳналаштирилган.

Хайриддин Султон нафақат истеъдодли адиб, айни пайтда моҳир таржимон сифатида ҳам фаолият кўрсатган. Жумладан, А.Сент-Экзюпери, В.Шукшин, Ю.Нагибин, В.Распутин, А.Якубан, С.Цвигун, О.Ипатова каби адибларнинг асарларини ўзбек тилига таржима қилган.

Қиз фарзанд

Англияда механик бўлиб ишлайдиган Томас исмли киши бор эди. У таомини зўрға топиб ерди. Аллоҳ таоло унга бир қиз фарзанд ато қилганди. Қизи беш ёшга кирганида оёқ пайларига тузалмас дард тегиб, бўйи ўсмай қолди. Кейин билишса, у энди юролмас ҳам экан. Томас қачон уйга қайтиб, қизининг хонасига кирса, уни йиғлаб ўтирган ҳолда кўрарди. Буни кўриб қизининг олдидан чиқиб жаҳл қилиб деворларни тепар, бақирар ва турли ичимликлар ичар эди. У ҳар доим “Нима учун, Худо, мени камбағал қилдинг, унинг устига қизимни ҳам шу аҳволга солдинг?” – деб нолиб юрарди.

Бир кун у ишга борди, у ерда бир дўстига шикоят қилди. Дўсти: “Эй биродар, қизлар бу Аллоҳнинг Жамол деган сифатининг сирларидан биридир, яъни Аллоҳ таоло қизларга Ўзининг Жамол сифатидан баъзи сирларни яшириб қўйган. Уни қидириб топиш керак, ҳаракат қилиш керак, қизингга яқин бўлиб, сирлардан фойдаланиб қол. Аллоҳ таоло бу дунёда сенга берган қиз фарзандингдаги сирини бир кун сенга ошкор қилади” дейди.

Бу гапдан кейин Томас ишдан чиқиб уйга қайтди. Ҳар доимгидек қизи йиғлаб ўтирар эди, одатда ота бу ҳолатдан кейин чиқиб жаҳл қилиб ҳамма нарсани уриб асабийлашар эди. Лекин бугун ундай қилмади ва қизини орқасига миндирганча хона бўйлаб юришни бошлади. Қиз йиғлашдан тўхтади, бу ҳолатдан Томас яна ҳам тезроқ юра кетди, қиз аста кула бошлади. Бироздан кейин қизча қўлларини қушнинг қаноти каби кўтариб қиқир-қиқир кула бошлади. Буни кўриб Томаснинг шавқи ошиб, анча йилдан бери маҳзун қалбида бахт деган нарсани ҳис қилди. Бундан маст бўлиб қизини кийинтириб кўчага олиб чиқди. Кунлар ўтиб бу одат тусига кирди.

Бир куни унинг қўшниси кўриб “Томас, анчадан буён ҳар куни югуриб юрганингни кузатаман. Йилда бир марта бўладиган Британия Қироличасининг ҳайрия марафонида қатнашиб кўрмайсанми?” – деб таклиф билдириб қолди. Томас ўйлаб кўришини айтди ва марафон бошланадиган куни иштирокчилар билан сафга турди. Томас ўшанда маррага учинчи бўлиб келган, лекин ҳамманинг назари унда эди. Чунки у елкасида опичиб олган ногирон қизи билан бошқалардан ажралиб турарди.

Шундан кейин ота ва қиз ҳар куни машқ қилишга тушишди, ҳаракат қилишди ва кейинги йилги марафонда маррага биринчи бўлиб келишди. Унга “Марафон ғолиби ва фарзандига энг яхши эътибор берувчи меҳрибон ота” сифатида қиролича томонидан тўққиз миллион доллар мукофот берилди.

Шу кундан бошлаб Томас Буюк Британиянинг милионерларидан бирига айланди. У пулининг бир қисмига ширкат очиб, пештоқига: “Қизлар – бу Аллоҳнинг Жамол деган сифатининг сирларидан биридир” ва "Унга ўзи ўйламаган тарафдан ризқ берур” деб ёзиб қўйди.

Каналга уланиш?*?*?**https://t.me/+yBpVVg03318wMjFi

Эркакдан омадни аяма фалак,
Жонини асрагил, этмагил халак.
Омадни қўш-қўш бер, бахтини бекам,
Номардга зор этма, кўрмасин алам.

Эркакдан омадни аяма ҳаёт,
Муҳаббат қасрин ҳам этмагин барбод.
Ишига унум бер, ҳамёнига пул,
Билагига куч бер, эй қодири дил!

Майлига ҳар замон ичиб "шер” бўлсин,
Майсага ағанаб усти кир бўлсин.
Кайфи ўтиб кетар йигитчиликда,
Ер бўлмасин фақат, фақат эр бўлсин!

14 январь- Ватан ҳимоячилари куни муборак бўлсин!

Қўшкўпир атамаси ҳақида
Кўпчилик Қўшкўпир атамаси пайдо бўлишига икки кўприк борлигини рўкач қилишади ва туманнинг номи шундан келиб чиққан дейишади.. Бироқ икки кўприк бор аҳоли пунктлари камми? Кексаларнинг айтишича 20-асрнинг бошида битта ёғоч кўприк қурилган. Кейинги кўприк эса 1970 йилларда қурилган. Лекин Қўшкўпир аҳоли пункти пайдо бўлгани неча минг йилликларга бориб тақалиши турган гап.
Абулғози Баҳодирхон ҳукмдорлиги даврида Қўшкўпир атрофидаги қишлоқларга сув етиб бориши . учун канал қазилган. Бу канал Абулғози Баҳодирхон шарафига Ғозиобод деб аталган, кейинчалик ҳарфлар тушиб қолиб, халқ тилида Ғозовот дея юритила бошланган. Канал етиб борган қишлоқ ҳам Ғозиобод деб аталган, бугунги кунда бу ер ҳам Ғозовот деб номланади. Ўша даврларда каналнинг устларига ёғочдан кўприклар қурилиб, улар “поёпул” дейилган.
Энди Қўшкўпир атамасига келсак, унинг илдизини кўприклардан эмас, балки даставвал Қўш сўзидан ахтариш лозим. Бугунги кунда қўш сўзини жуфт маъносида ишлатамиз. Истеъмолда айнан шу маънони беради. Бироқ бу қадимий туркий сўзни макон деган маъноси ҳам мавжуд. Масалан, жуда қадимий яратилиши 1000 йиллардан ошган Гўрўғли достонида “ҳамма лашкар жам бўлиб, булар ҳам Асқар тоғидан ошиб, қўш ташлади” Демак сафар, саёҳат шу кабиларда бирор жойни макон тутиш деган маънони тушуниш мумкин. Тарихий манбаларда, шунингдек шевамизда ҳам “фалончининг қўши” деган бирикма ишлатилган. А.Қодирийнинг “Ўткан кунлар” асарида ҳам худди шундай ҳолатга дуч келамиз. “Қўқон сипоҳлари эндиги ҳужумгача яраларини боғлаш, дамларини олиш учун қўрғон ёнидан қаёққадир қўшларига кетдилар” шунингдек қўш сўзи гуруҳ , тўда маъносида ҳам ишлатилган. “Полвоннинг қўшига гурланлик Ёқуббой, ҳазорасплик Қиличбойлар ҳам келиб қўшилдилар” деган жумлани Ж.Шариповнинг “Хоразм” романида учратамиз. Қўштепа, Қўшчинор, Қўшработ деган атамалар ҳам мавжуд, буларни ҳам жуфт деган сўзга алоқаси бўлмаса керак. Демак Қўшкўпир атамаси ҳам жуда тарихий.уни 1936 йилда туман сифатида ташкил топганини инобатга олиб, маъносини яқин даврдан ахтариш умуман нотўғри. Кўпир сўзи ҳам айнан бугунги кунда шевамизда ишлатиладиган маънони беради деб ўйласак ҳам масалага юзаки ёндашган бўламиз. Масалан. Қозоқ тилида бўлиниш деган маънони ҳам англатади. Ушбу сўзнинг, шунингдек, кўпик, кўприк барчасининг ўзаги кўп сўзига бориб тақалади. Агар чуқурроқ ёндашсак, кўпликнинг қўши, яъни макони деб тушуниш мумкин. Балки қадимда қайсидир қўшин қароргоҳ тутган бўлиши ҳам мумкин. Кўпликнинг қўши,тилдаги ўзгаришлар боис шундай аталиб бошлангандир. Масалан, Шихмашҳад атамаси Машҳаддан келган шайх макон тутгани боис, ўзгаришлар туфайли Шихмашҳад атамасини олган.
Меҳрибон Тиллаева

Сайёра Самандарова шеъри