💠 اَزدانامه | محمدمهدی حاتمی
@azdanameh

*📌 بنیان‌گذاران منطق در جهان اسلام : اَبوبَشْرْ مَتَّی بْنِ یونُس*

از تاریخ تولد اَبوبَشْرْ مَتَّی بْنِ یونُس اطلاع دقیقی در دست نیست. او مسیحی بود و در مدرسه‌ی مَرماری دیرِ قُنّی پرورش یافت. در این مدرسه نزد دو راهب به نام‌های روفیل (توفیل؟) و بنیامین دانش آموخت. گویا نخستین‌بار در این مدرسه با آثار ارسطو آشنا شد. سپس به بغداد رفت و دانش خود در زمینه‌ی آثار ارسطو را نزد دو استاد معروف، یعنی ابواسحاق ابراهیم قویری و ابویحیی ابراهیم مروزی، که هر دو تن از وارثان مکتب علمی اسکندریه بودند، تکمیل کرد. با شاگردی نزد آن دو، و نیز نزد ابواحمد بن کرنیب در منطق متخصص شد. ابوبَشر به قدری در منطق سرآمد شد که روزانه صدها تن در حلقه‌ی درسش در بغداد حاضر می‌شدند. ابوسلیمان سجستانی و یحیی بن عدی، هر دو از منطق‌دانان برجسته، از شاگردان او بوده‌اند. ممکن است ابونصر فارابی نیز محضر درس او را درک کرده باشد. ابوبشر، همچنین در ترجمه‌ی آثار یونانی از سریانی به عربی توانا بود و نقش مؤثری در ورود و تحکیم منطق به جهان اسلام داشت.

سرگذشت او را می‌تونید از طریق رابط مجازی زیر بیابید و بخوانید↓:

https://lib.eshia.ir/23022/5/1972

*📌دستاوردهای دو سنت فایده‌گرایی و قراردادگرایی برای انسان‌ها*

”[قائلان به نظریه‌ی سیاسی تحلیلی] توانستند در کل دنیای بهتری را نسبت به گذشته برای ما به‌وجود بیاورند. این نظریه‌ی سیاسی دو سنت جدی دارد؛ یکی فایده‌گرایی، یکی قراردادگرایی. فایده‌گرایی می‌گفت سیاست‌ورزی ما در نهایت باید به این ختم شود که بیشترین شادکامی برای بیشترین افراد جامعه حاصل شود. دستاوردهای سنت فایده‌گرایی این‌ها است:

۱. از میان برداشتن تنگ‌دستی. درصد کاهش فقر در زمان ما نسبت به گذشته بیشتر است؛
۲. از میان برداشتن جهل یا نبود آموزش. علم و سواد ما نسبت به گذشتگان به‌لحاظ درصد بیشتر است؛
۳. کنترل بیماری‌ها؛
۴. کنترل فلاکت یعنی نبود مسکن. ما نسبت به گذشتگان در زمینه‌ی مسکن خیلی پیشرفت داشته‌ایم اگرچه هنوز مشکلاتی دارم؛
۵. کاهش بیکاری؛

این سنت به تعبیر بوریچ توانسته شاخ پنج غول را بکشند که زندگی ما را واقعاً مصیبت‌بار می‌کردند.

سنت‌ قراردادگرایی از هابز شروع شد و موفق‌ترین و کارآمدترین سنت سیاسی در طول تاریخ بوده‌است. این سنت قراردادگرایی دستاوردهایی داشته که به بهترین نحو زندگی خوب را برای ما به ارمغان آورده است. این دستاورها عبارتند از:

۱. لغو برده‌داری. برده‌داری به عنوان عظیم‌ترین شر بشر درون این سنت از بین رفت. تمام سنت‌های دیگر به‌نحوی برده‌داری را تأیید می‌کردند. ولی این سنت توانست با استفاده قراردادگرایی و بهترکردن قراردادها برده‌داری را لغو کند؛
۲. رهایی زنان. در این سنت بود که زنان حق رأی را به‌دست آوردند.. زنان توانستند اشتغال داشته باشند. توانستند تحصیلات داشته باشند؛
۳. حاکمیت دموکراسی به‌جای اشراف‌سالاری؛
۴. رشد مدارای دینی. قبل از [جان] لاک و بعد از [جان] لاک مدارای دینی بسیار متفاوت شد. چون پاسخی که ایشان داد پاسخ خیلی بنیادینی بود؛
۵. آزادی بیان. نسبت به دوران فئودالی، نسبت به دوران سلطنتی، آزادی بیان‌مان بیشتر شد؛
۶. درد کشیدن از تبعیض‌های نژادی و قومی. ممکن است هنوز بقایای آن وجود داشته باشد ولی این‌ها قبیح جلوه می‌کند ولی قبلاً چنین نبود؛
۷. برابری فرصت. برابری فرصتی که این سنت ایجاد کرد نسبت به جوامع طبقاتی قبل اصلاً قابل مقایس نیست؛
۸. حذف مجازات‌های بی‌رحمانه. مثل سنگسار، از کوه پرت کردن و سوزاندن.

دستاوردهای این دو سنت موجب پیشرفت اخلاقی ما شده‌اند.“

– جواد حیدری (مترجم کتاب مسائل نظریه‌های سیاسی) در نشست «بررسی کتاب مسائل نظریه‌ی سیاسی»، دی‌ماه ۱۴۰۳، تالار فردوسی مشهد

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
* متن به اقتضای تبدیل گفتار به نوشتار کمی ویرایش شده‌است.

💠 اَزدانامه | محمدمهدی حاتمی
@azdanameh

📕 رهبر خرد (منطقیات)
✍ محمود شهابی

محمود شهابی (۱۲۸۰ – ۱۳۶۵) از دانشمندترین اشخاص ایران معاصر بود و در چند دانش تبحر داشت. کتاب او با نام «رهبر خرد» که نخستین انتشار آن به سال ۱۳۱۳ برمی‌گردد یکی از بهترین کتاب‌هایی است که در زمینه‌ی منطق قدیم به‌ زبان فارسی تألیف شده است.

💠 اَزدانامه | محمدمهدی حاتمی
@azdanameh

چه بارهاست به دوش از سبوی باده‌فروشم
که بارِ منّت سجاده برگرفت ز دوشم

صلاح و تقوی و پرهیز و عقل و دانش و هوشم
به جرعه ای تو بخر؛ زاهدم اگر نفروشم

گواهِ مستی و هشیاری این نه بس که تو واعظ
مرا ز عربده کُشتی و من هنوز خموشم

امام ِ شهر بپرداخت تن ز خرقه‌ی هستی
قبای عیدِ مرا گو بیاورند بپوشم

– یغمای جندقی

? اَزدانامه | محمدمهدی حاتمی
@azdanameh

? ادعای زیر را به‌صورت مقدمه–نتیجه‌ی منطقی بنویسید و نقد کنید.

چون انسان موجودی اجتماعی است پس هر امر انسانی‌ای باید از طریق علوم اجتماعی توضیح داده شود وگرنه اساساً به‌خطا می‌رود.

? اَزدانامه | محمدمهدی حاتمی
@azdanameh

*? درمان مراجع‒مدار کارل راجرز*

در درمان مراجع‌‒مدار [...] تلاش درمانگر برای بهبود وضع مراجع در صورتی بسیار مؤثر واقع می‌شود که (الف) از هماهنگی، یکپارچگی و شفافیت در رفتار برخوردار باشد. (ب) مراجع را به‌مثابهٔ فردی مستقل و متفاوت از خود بپذیرد. و نیز هر جنبهٔ متغیری از رفتار او را به همان نحو که بارز می‌شود، قبول کند؛ و (ج) سعی کند زندگی و دنیا را از دریچهٔ چشم مراجع ببیند، و بر این اساس به تفاهمی همدلانه و مؤثر با او دست یابد. [...] شرایطی که ما درصدد تحقق آنیم، این پیامدهای رفتاری را پیش‌بینی می‌کند: مراجع به خود اتکاءِ بیشتری می‌یابد؛ انعطاف‌پذیرتر می‌شود؛ به ادراک‌های حسی خود اطمینان بیشتری می‌یاید. از لحاظ شخصیت و رفتار نیز منسجم‌تر و یکپارچه‌تر می‌شود، به خویشتن‌ آرمانی خود، که در آرزوی تحقق آن است، شباهت بیشتری پیدا می‌کند. [...] بنا بر این شرایط [...] ویژگی‌های معینی را از قبیل بلوغ رفتاری بیشتر، وابستگی کمتر به دیگران، تمایل بیشتر به بیان احساسات، تمایل بیشتر به تغییر و انعطاف‌پذیری و سازگاری با وضع جدید، و سرانجام قبول مسئولیت و اتکاء به نفس از خود نشان می‌دهد.

–کارل راجرز، هنر انسان شدن؛ روان‌درمانی از دیدگاه یک درمانگر، ترجمهٔ مهین میلانی، ۱۴۰۲، چاپ نهم، صص: ۴۶۱–۴۶۲.

? اَزدانامه | محمدمهدی حاتمی
@azdanameh

? چکیده‌ی نشست هفتاد‌ونهم انجمن فکر و فلسفه‌ی کرمانشاه (اَفَک) با عنوانِ فمینیسم در فلسفه‌ی علم

? ارائه دهنده:  دکتر محمدمهدی حاتمی (دانش‌آموخته‌ی فلسفه‌ی علم و فلسفه‌ی غرب)

*? تاریخ نشست: دوشنبه، ۰۲/ ۰۷/ ۱۴۰۳ ساعت ۱۶ تا ۱۸*

فمینیسم جنبشی فکری و اجتماعی است که خواهان رفع تبعیض علیه زنان است. قائلانِ به آن می‌کوشند تبعیض‌های جنسیتی در حوزه‌های مختلف را شناسایی، تحلیل، تبیین و متعاقباً با ارائه‌ی پیشنهادهای بدیل، اصلاح کنند. یکی از این حوزه‌ها، علم است. فمینیست‌ها استدلال می‌کنند علم به‌لحاظ جنسیتی بی‌طرف نیست. ساختار علم یکی از ساختارهایی است که سوگیری جنسیتی، نژادی و اقتصادی دارد و ثقلِ آن اساساً به نفعِ مردان، سفیدپوستان و طبقه‌ی متوسط و مرفّه غربی است. یک تحلیل فمینیستی از علم، در پیِ آن است که سوگیری‌های جنسیتی، طبقاتی و نژادیِ علم را بشناسد و آن‌ها را اصلاح کند. در گفت‌وگوی هفتاد‌ونهم انجمن فکر و فلسفه‌ی کرمانشاه (اَفَک) ضمن معرفی دعاوی کلی جنبش فمینیسم، انتقادهای فمینیستی از علم را در چهار رده دسته‌بندی می‌کنیم: ۱. نقدِ فمینیستی کمینه‌گرا؛ ۲. نقد فمینیستی منظرگرا؛ ۳. نقد فمینیستی برساخت‌گرا؛ ۴. نقد فمینیستی پُست‌مدرن. سپس به سنجش قوت و ضعف هر کدام از نقدهای چهارگانه‌ی مطرح‌شده می‌پردازیم و نشان می‌دهیم کدام نوع از مداخلات فمینیستی در علم پذیرفتنی‌تر به نظر می‌آید.

برای آشنایی بیش‌تر با فمینیسم فلسفی و تأثیرات آن در حوزه‌های مختلف روی عبارت روبه‌رو کلیک کنید: مقالاتی برای آشنایی با فمینیسم.

? کانال تلگرامی انجمن فکر و فلسفه‌ی کرمانشاه (اَفَک)
@PhilosophyforKermanshah

? گروه تلگرامی انجمن فکر و فلسفه‌ی کرمانشاه (اَفَک)
https://t.me/+sZ6XLdXkqEowZGQ0

? صفحه‌ی اینستاگرامی انجمن فکر و فلسفه‌ی کرمانشاه (اَفَک)
@Philosophy_for_Kermanshah

? معماری حافظ مقابلِ گل‌کاری مولوی

هزار عقل و ادب داشتم من ای خواجه
کنون چو مست و خرابم صلای بی‌ادبی

– مولوی

هزار عقل و ادب داشتم من ای خواجه
کنون که مست ِ خرابم، صلاح بی‌ادبیست

– حافظ

چه چاره دارم؟ غماز من هم از خانه‌ست
رخم چو سکّه‌ی زر آب دیده‌ام سُحُبی

– مولوی

سرشکم آمد و عیبم بگفت رویاروی
شکایت از که کنم؟ خانگی‌ست غمّازم!

– حافظ

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
از غزل مولوی که دو بیت آن آمد، سه بیت را دوست‌تر دارم↓:

ربود عقل و دلم را جمال آن عربی
درون غمزه‌ی مستش هزار بوالعجبی

غلام ساعت نومیدیم که آن ساعت
شراب وصل بتابد ز شیشه‌ای حلبی

برادرم، پدرم، اصل و فصلِ من عشق است
که خویش عشق بماند نه خویشی نسبی

? اَزدانامه | محمدمهدی حاتمی
@azdanameh

*? شکوه‌ی شحنه به شاه کردن*

از غم خود بپرس کو با دل ما چه می‌کند
این هم اگر چه شِکوه‌ی شحنه به شاه کردن است

– شهریار

این بیت شهریار را به‌واسطه‌ی مصرع دومش دوست می‌دارم. مصرعی عاشقانه که پرده از واقعیتی سیاسی برمی‌دارد. «شکوه‌ی شحنه به شاه کردن» حکایت مختصری از سازوکار متناقض دادخواهی در حکومت‌های استبدادی است. شحنه همان پلیس امروزی‌ها است– مأمور حکومت!

وقتی به رعیت فلک‌زده ظلمی می‌شود دست به دامن مأمور می‌بَرَد که حق او را بازستاند. عامل ظلم کیست؟ همان مأمور کذایی! خُب چاره‌ی کار این است که او شکایت نزد پادشاه جهان‌پناه بِبَرد. اما پادشاه همان کسی است که مأمور را امر کرده بر رعیت سخت بگیرد، روزگارش را تیره و نفس در سینه‌‌‌اش حبس کند تا چیزی نگویند یا کاری نکند که عرصه‌ی امیری بر پادشاه تنگ شود. شحنه عامل ظالم است و پادشاه آمر ظلم؛ رعیت بیچاره نیز سرگردان بین عامل و آمر.

این هم اگر چه شِکوه‌ی شحنه به شاه کردن است.

? اَزدانامه | محمدمهدی حاتمی
@azdanameh