‍ ۲۷ شهریور، برابر با درگذشت محمدحسین #شهریار در گاهنامه‌ی جمهوری اسلامی ایران روز ملی شعر و ادب نامگذاری شده است. این گزینش نابخردانه در شهریور ۱۳۸۱ انجام شد و جامعه‌ی ادبی را شگفت‌زده کرد. این طرح با موافقت وزارت ارشاد، به امضای سید محمد خاتمی، رئیس وقت شورای عالی انقلاب فرهنگی رسید.
نامگذاری این روز به شعر و ادب پارسی، اینگونه هرز می‌پراکند که شهریار سراینده‌ای ملی است، در صورتی که چنین نیست. چون شهریار، پس از انقلاب ۱۳۵۷ سراینده‌ای حکومتی شد و جدا از این، سروده‌هایش از شاهکارهای زبان پارسی به شمار نمی‌آید.
یکی از گزینه‌های بزرگ برای جایگزین کردن روز شعر و ادب پارسی، #نیما_یوشیج است. چرا که او شعر پارسی را دارای ریختار و ساختار نو کرد و از ویژگی‌های قرادادی و پیش‌بینی‌پذیر و یکنواخت و تک‌صدایی رها ساخت. تاریخ شعر‌ فارسی به پیش و پس از نیما یوشیج دسته‌بندی می‌شود. از این‌رو شایسته است روز شعر و ادب پارسی، با ۲۱ آبان زادروز نیما یوشیج که رهبر نوسرایی پارسی است، جا به جا شود.

#مانلی_آمارد
@maneli_amard
@nima_yoooshij

آزادی
آزادی آیا افسانه‌ی دلفریبی است؟ آزادی هست، امّا برای اَشرار و تبهکاران. آزادی هست، اما از رویِ تعقّل معنی شده و برای عدّه‌ای صورت‌بین که از راهِ عالَمِ صورت به معنی می‌روند، معنیِ آزادی تا قیامت یعنی تا انقراضِ نسلِ انسان ادامه دارد. یعنی در هر دوره‌ای برای عدّه‌ای است که زور و قدرتِ حاکمه را به دست گرفته‌اند. حال آنکه ممکن است در این راه فکر کرد، ولی نمی‌گذارند.
مرداد ۱۳۳۳
#نیما_یوشیج

از: یادداشت‌های روزانه‌ی نیما یوشیج، نشر رُشدیه، صفحه‌ی ۱۵۴
@nima_yoooshij

‍ مرغ و کبوتر

کبوترماده‌ای را از سرِ سوز
شکایت گفت مرغِ خانه یک روز

برآوردم بسی من جوجَکان، مست
یکی را عمرِ چندانی نبوده‌ست

خوش‌آئینان که در باطن، درشتند
همه پروردم و بردند و کشتند

چه پیش آمد در این اوضاعِ چونین
که شد نسلِ تو آن و نسلِ من این

ز تو کم جوجَکانت دور ماندند
تو را کمتر بدین ماتم نشاندند

کبوترماده گفت ای مرغِ خانه
مرا چون جوجه بیرون شد ز لانه

پرش بود و پرید و گشت، آزاد
نه چون نسلِ تو بی‌پر در ره افتاد

چرا پس عقلِ طفلِ خویش، مادر
نسنجید و برون بنهادش از در

۱۵ تیر ۱۳۰۸
#نیما_یوشیج
@nima_yoooshij ?

سوم اردیبهشت ۱۴۰۳ در گفت‌وگو با دکتر محمد دبیرمقدم (معاون علمی و پژوهشی فرهنگستان زبان و ادب فارسی) و دکتر علی یاری (مدیر روابط عمومی فرهنگستان زبان)، ضرورت هر چه زودتر چاپ شدن تصحیح دکتر مهدی علیایی‌مقدم از سروده‌های نیما یوشیج و بارگذاری عکس دست‌نوشته‌های نیما هم‌اندیشی شد و قرارداد زمانبندی شده برای چاپ این تصحیح، چهارشنبه ۵ اردیبهشت ۱۴۰۳ با دکتر علیایی‌مقدم بسته خواهد شد.

مانلی آمارد
مدیر اینستاگرام و تلگرام نیما یوشیج
@nima_yoooshij

فرازهایی از تاریخ ترجمه در ایران ( ۷ )
ترجمه‌ای از نیما یوشیج

مرتضا سیدی‌نژاد

فصلنامه‌ی مترجم، شماره ۷۷، بهار ۱۴۰۱
@nima_yoooshij

درود و مهر

دوستانی که درباره‌ی نیما یوشیج و کارهایش جستار نوشتند، می‌توانند جستارهای خود را به این نشانی بفرستند:
@amard_maneli

طنز نیما یوشیج درباره‌ی پیچیده‌نویسی

نیما یوشیج شعر طنزآمیزی دارد با عنوان «میرداماد»، درباره‌ی میر برهان‌الدین محمدباقر استرآبادی، از فیلسوفان عصر صفوی که چون با دختر محقق کَرَکی، فقیه صاحب نفوذ دربار صفویان، ازدواج کرد، به او «میرداماد» می‌گفتند. او که استاد ملاصدراست، از مهم‌ترین نمایندگان «مکتب فلسفی اصفهان» به شمار می‌رود.
نیما یوشیج، در این قطعه‌ی طنز، زبان مُغلَق و دشواریاب میرداماد را در قالب حکایتی کوتاه به سخره می‌گیرد:
وقتی میرداماد می‌میرد، شب اول قبر، فرشتگان از او می‌پرسند خدای تو کیست؟ میرداماد به جای آن‌که مثل باقی آدم‌ها بگوید: «خدای یگانه»، جواب می‌دهد «اُسطُقُسٌ فوقَ الاُسطُقُسّات» که در واقع به همان معناست، منتهی به زبانی که جن هم نمی‌فهمد، چه برسد به انسان و فرشته!
فرشتگان نزد خدا می‌روند و شکوه می‌کنند که از پاسخ میرداماد چیزی درنمی‌یابند. خداوند به آن‌ها دلداری می‌دهد که کاری با او نداشته باشند، او وقتی در آن جهان هم بود چیزهایی می‌گفت که خود خدا هم سردرنمی‌آورد!
میرداماد، شنیدستم من
که چو بگزید بُن خاک وطن
بر سرش آمد و از وی پرسید
مَلکِ قبر که: «من ربک من؟»
میر بگشاد دو چشم بینا
آمد از روی فضیلت به سخن:
اسطقسی‌ست - بدو داد جواب -
اسطقسات دگر زو متقن
حیرت افزودش از این حرف، مَلک
بُرد این واقعه پیش ذوالمَنّ
که: «زبان دگر این بنده تو
می‌دهد پاسخ ما در مدفن»
آفریننده بخندید و بگفت:
«تو به این بنده من حرف نزن
او در آن عالم هم زنده که بود
حرف‌ها زد که نفهمیدم من!

واژه‌ی «اُسطُقُس» عربی‌شده‌ی واژه‌ی یونانی stoikheion به معنای عنصر، رکن و خاستگاه چیزی است. مثلاً درباره‌ی منشأ جهان و اصلِ چیزها، طبق نظریه‌‌ی یونانی «عناصر اربعه»، «ارکان اربعه» یا «طبایع اربعه» هستی از آب، باد، خاک و آتش ساخته شده است. اُسطُقُس را به فارسی سره «آخشیج» می‌گویند. ابوشکور بلخی درباره‌‌ی عناصر اربعه سروده است:
خداوند ما کاین جهان آفرید
بلند آسمان از برش برکشید
فراز آورید آخشیجان چهار
کجا اندرو بست چندین نگار
برین آتش است و فرودینْش خاک
میان آب دارد ابا باد پاک

هم‌چنین، رساله‌ای منسوب به جابرین حیان با عنوان «اُسطُقُسُّ الاُسّ» بر جا مانده است که به بحث درباره خواص سنگ‌ها می‌پردازد.
سیمین دانشور نیز داستان کوتاهی دارد به نام «اُسطُقُس» که در مجموعه‌ داستان «انتخاب» به چاپ رسیده است. این داستان تمثیلی درباره‌ی مبدأ حیات و منشأ پیدایش انسان است، این‌که انسان از کجا آمده است.
بنابراین، وقتی در این شعر میرداماد خداوند را «اُسطُقُس»ی تعریف می‌کند که اُسطُقُسات دیگر از اویند، مرادش آن است که خداوند خاستگاه و آغازگاه وجود است، و همه‌ی هستی - به قول نظامی - از او پیدا شده است.
میرداماد را شاید بتوان پیچیده‌نویس‌ترین فیلسوف اسلامی دانست، و در عین‌حال، یکی از خودبزرگ‌بین‌ترین و خودشیفته‌ترینِ آن‌ها، بدون آن‌که در قوت و ابداع فلسفی به پای بزرگانی چون فارابی، ابن سینا یا شیخ اشراق برسد. او، به واقع، این مُغلَق‌نویسی را پرده‌ای بر سر عیب نهان خود می‌پوشد تا خواننده را درباره‌ی عظمت فلسفی خود به وهم و خطا اندازد.
«قَبَساتُ حقِّ الیقین فی حدوث العالم» که به «القَبَسات» معروف است، از مهم‌ترین آثار میرداماد، در بیان چگونگی آفرینش جهان و ردّ قول به ازلیت آن است که در سال ۱۳۶۷ به اهتمام دکتر مهدی محقق، سید علی موسوی بهبهانی، توشیهیگو ایزوتسو و ابراهیم دیباجی در مطبعه‌ی دانشگاه تهران به چاپ رسید. ترجمه‌ی فارسی آن در سال ۱۳۹۳ با عنوان «قبسات (اخگرها)» به قلم جهانشاه ناصر در ۸۷۰ صفحه درآمده است.
شیوه‌ای که میرداماد در این کتاب از فیلسوفان یونان و مسلمان موافق یا مخالف دیدگاه‌های خود یاد می‌کند، نشان‌دهنده‌ی طرز نگاهِ او به فلسفه به طور کلی، به هر یک از فیلسوفان و سرانجام خودبینی و خودپرستی حادّ خود اوست. مثلاً او از افلاطون، مانند دیگران، به «حکیم الهی» تعبیر می‌کند، اما مکرر او را «امام فیلسوفان یونان» و خود را «شریک» او می‌نامد! میرداماد که، بر خلاف فارابی و ابن سینا، «ظاهراً» به نظریه‌ی «ایده‌ها» یا «مُثُل» افلاطونی باور داشت، در قصیده‌ای مشهور، فهم آن دو از فلسفه را «ظاهری» و سطحی توصیف می‌کند:
چرخ با این اختران نغز و خوش و زیباستی
صورتی در زیر دارد آن‌چه در بالاستی
صورت زیرین اگر با نردبان معرفت
بررود بالا همان با اصل خود یکتاستی
این سخن را درنیابد هیچ فهم ظاهری
گر ابونصرستی و گر بوعلی سیناستی

به شیوه‌ی لقمان که ادب از بی‌ادبان می‌آموخت، از نوشته‌های پر از تفرعُن و تکبرِ میرداماد نیز فلسفه‌ورزی و طرز نوشتن فلسفی را می‌توان یاد گرفت.

مهدی خلجی
@nima_yoooshij

طرز چاپ کتاب‌ها در زمان ما

طرز چاپ کتاب‌ها در زمان ما تَنَزُّل یافته است، مثل تنزل طرز لباس‌ها. کثیف‌ترین طرح‌های لباس، لباس‌های عهد ماست. بدترین کلاه، مثل بدترین آرایش سر و موی مردها. باری کاغذ در چاپ کتاب‌های کهنه باید بر طبق مطالب تاریک و روشن باشد. چاپ نظامیِ وحید دستگردی بسیار کثیف و بی‌سلیقه است. آدم، نظامی را باید در این صفحات به یاد بیاورد، حال آنکه در صفحات یک کتاب با کاغذهای کهنه چطور به یاد می‌آورد. گِراوِرها بسیار کثیف و محو و بی‌جهت و بی‌فایده و بدون زیبایی است. همه‌ی اینها نشان می‌دهد که مباشرِ طبع که وحید دستگردی باشد، چگونه احمقی است. نظیر این است چاپ کتاب‌های قدیم دیگر. کتاب‌های قدیم باید کاغذهای خاص داشته باشند. این همه روشنی با تصاویر کثیف و بی‌جا، همه چیز را بی‌جا و کثیف می‌کند. وقتی که یک قصیده‌ی خاقانی را در روی کاغذهای کهنه‌ی قدیم می‌خوانیم، خود من حَظِّ دیگر می‌برم و اگر مسئله‌ی حَظِّ معنی نداشته باشد، این تلاش‌ها در خصوص بهترین چاپها معنی ندارد. انسان امروز بسیار کارهای کثیف دارد. مثل فیلم زندگانی در زمان خُلَفای عباسی با زبان فارسی و روسی و فرانسه و غیر آن.

۱۳۳۴ خورشیدی
#نیما_یوشیج

یادداشت‌های روزانه‌ی نیما یوشیج، نشر رشدیه، ص ۲۸۸ و ۲۸۷
@nima_yoooshij