👆👆👆👆

بو گون آذربایجان گنج توپلومو آراسیندا بیر #سنت و #مدرنیسم مسئله‌سی وار. دیل مسئله‌سی‌ده ذاتا بو تعارض و بو توققوشمانین بیر قولودور. تاسفله گلوبالیسنین سوسیال مدیاسی‌نین گورونمز قوشاتیلماسی تاثیرینده اصلاتطیزلبک، دیلسیزلیک، کیملیک‌سیلیک و هویتسیزلیک. مدرنیزم و بئله بئله گوزل تعبیرلرله رزه نیب گنجلریمیزین گوزو اونونه سریلمکده‌دیر. بو ماهنی‌نی بو دورومو دوشونه‌رک یازدیم ‌و #مجید_عصری و پرفشنال اکیمی چوخ گوزل وجه‌ده اونو جانلاندیردیلار. و لو ماهنی‌نی یازدیغیم و  ان سئودیگیم ماهنیلاریمدان بیری ائتدیلر وار اولسونلارآدربایجان اوغروندا عزیز اردبیللی  چالیشانلار.

سوال:
ول‌له داداش دا بیخیال
شلته نه دی تومان‌نه دی
قاوال نه دی کامان نه دی
موغام نه دی موغان نه دی
برکیمه چوخ گل اوجوز اول
کئچمیشی ول‌له به‌روز اول
جواب:
اونوتمارام بوراخمارام
وارلیغیمی کیلیگیمی
دیرلی اینجه دیلیمی
من یادا ساتمام ائلیمی
گویلرین آی اولدوزویام
ائلیمین اصلان قیزیام
سوال:
بالام بوراخ  بو سوزلری
ایندی گرح مدرن اولاخ
دونیادان دالی قالمیاخ
آره‌بابام دو سیندیراخ
برکیمه چوخ گل اوجوز اول
کئچمیشی ول‌له به‌روز اول
جواب:
آره نه دی باشه نه دی
اوز دیلینی دوغرو دانیش
قاییت او اصلینله باریش
اوز ائلینه گل اول تانیش
سن آذربایجان قیزیسان
گویلرین دان اولدوزوسان

#صالح_سجادی
@salehsajadi

در طول این چندین سال کشمکش با ایادی #ایرانشهرچی  به این‌ مسئله پی بردم که این حضرات در هر جایی که داد و بیداد بیشتری دارند و سخن خود را در بوق و کرنا کرده و با قطعیت بیشتر بیان میکنند اتفاقا همانجا دروغی یا جعلی از طرف آنها اتفاق افتاده و دقیقا باید روی همان نقطه کارکرد. یکی از این موارد بحث هویت نژادی نظامی است  تاریخ نگاری رسمی نظامی را به دنیا آمده از مادری کرد و پدری پارسی و دهقان از اهالی تفرش ویا آران معرفی میکند. در مورد  کرد بودن مادر وی تنها این بیت در لیلی و مجنون اشاره دارند:
...گر مادر من رییسه کرد
مادر صفتانه پیش من مرد ...
و اصلا معلوم نیست که از آنهمه معنی این واژه در زبانهای ترکی و فارسی اعم از(مردم کرد. چوپان. دلیر(در شکل گرد/قورد/قوت. و...)که اتفاقا معانی اینچنینی با صفت"رئیسه"بیشتر همخوانی دارند. بر روی بعیدترین معنی یعنی نژاد کرد پافشاری میکنند
اما در بحث آنچه باره هویت پدر نظامی قیل و قال میکنند اوضاع از این هم بدتر است برخی از محققان از جمله بهروز ثروتیان که دست بر قضا آذربایجانی هم هست. در باره‌ی پدر نظامی، اصالت نژادی او و همچنین زبان او این بیت در لیلی و مجنون را شاهد می‌آورند:
دهقان فصیح پارسی‌زاد
از حال عرب چنین کند یاد
و با استناد به همین بیت می‌نویسند:
"دهقان فصیح پارسی‌زاد: نظامی گنجه‌ای و عرب همان مجنون است."
محققان معتقدند بیت از اهمیت بسزایی از نظر تاریخ تحقیق در زندگی و آثار نظامی برخوردار است و آن این‌که شاعر شغل و موقعیت اجتماعی خود را که «دهقان» بوده است و همچنین نژاد او که خود را «پارسی‌زاده» می‌نامد، به تصریح بیان داشته و هیچ‌گونه تردیدی در صحت بیت و مطلب نیست.
اما با نظری به دیگر منظومه‌های نظامی مانند خسرو و شیرین  این بیت اعتبار خود را از دست می‌دهد. زیرا همین نظامی که در لیلی و مجنون زعم حضرات خود را دهقان فصیح پارسی زاد معرفی مییکند در خسرو و شیرین خود را نه «پارسی¬زاد»، بلکه «پارسی خوان»(کسی که خواندن فارسی را آموخته و بلد است) و آنچه که می‌سراید را نیز شنیده از«ملوک پارسی‌دان » معرفی می¬کند:
سخن گوینده پیر پارسی خوان
چنین گفت از ملوک پارسی دان.
اگر بیت اول ثابت می‌کند که نظامی پارسی زاده و پارسی زبان بوده این بیت نیز ثابت می‌کند که زبان فارسی در آذربایجان زبان عموم و بومی مردم نبوده و تنها افرادی بوده‌اند که فارسی را بلد بوده‌اند.
جالب است که مواردی که در خمسه نظامی سخن از دهقان فصیح پارسی زاد یا پیر پارسی‌خوان می‌شود منحصر در دو مورد فوق¬الذکر نیست و نظامی در موارد دیگر هم با تعابیری شبیه به این از فردی یا حتی افرادی یاد می‌کند که این داستانها را از او شنیده است به عنوان مثال در اسکندرنامه و بخش شرف‌نامه
در بیان داستان  ویران شدن آتشکده‌ها و برچیدن بساط زرتشتی گری در ایران توسط اسکند می‌گوید:
...گزارنده داستانهای پیش
چنین گوید از پیش عهدان خویش...
و در ادانه به روشنی بیان مبکند:
...وگر بایدت تا به حکم نوی
دگرگونه رمزی ز من بشنوی
برار آن کهن پنبه‌ها را ز گوش
که دیبای نو را کند ژنده پوش
بر آنگونه کز چند بیدار مغز
شنیدم درین شیوه گفتار نغز
بسی نیز تاریخها داشتم
یکی حرف ناخوانده نگذاشتم
بهم کردم آن گنج آکنده را
ورق پاره‌های پراکنده را
از آن کیمیاهای پوشیده حرف
برانگیختم گنجدانی شگرف
همان پارسی گوی دانای پیر
چینن گفت و شد گفت او دلپذیر
که چون شه ز دارا ستد تاج و تخت
ز پرگار موصل برون برد رخت...
قطعا جناب ثروتیان و دیگر محققان همسوی او که در مورد نظامی و آثارش کنکاش نموده‌اند تمام خمسه نظامی را خوانده‌اند و قطعا تمامی آنها این ابیات را دیده‌اند و قطعا بر همه آنها روشن است که منظور نظامی از دهقان پارسی‌زاد خودش نیست و باز هم قطعا بر آنان روشن است که در روزگار نظامی تنها معدود پارسی‌خوانان وپارسی‌دانان در آذربایجان می‌زیسته‌ان. اما آنها ترجیح میدهند ملت را خر و تنبل و احمق فرض کنند. آنها می‌دانند که از طرفی در طیف خودشان این سخنان آنقدر شیرین و آنچنان مرهم‌وار است که نه تنها کسی دنبال پژوهش در صحت و سقم آنها نخواهد رفت بلکه هر کسی هم سخنی دیگر گفت به شدت سرکوب خواهند نمود در این طرف و در طیف اقوام ایرانی هم اگر کسی سخنی بگوید به انواع لطایف‌الحیل از بایکوت تا زدن انگ نژاد پرستی و... از او میزبانی خواهند نمود.
منابع
(امین، سید حسن، ویژه نامهٔ نظامی گنجه‌ای: تبار، زبان و خاندان نظامی، نشریه زبان و ادبیات، فروردین ۱۳۸۶، شماره ۳۹، ص ۱۷–۱۸
تبار، زبان و خاندان نظامی، پرفسور سید حسن امین، مجله حافظ، شماره29 فروزدین 1386)

#روز_جهانی_زبان_مادری
#صالح_سجادی
@salehsajadi

بسیار مایه خرسندی من است که در سالروز سوزانده شدن کتابهایمان و پس از هشتاد سال از آن واقعه هولناک حالا نمونه های فاخر ادبیاتمان از یکی از معتبرترین برندهای انتشاراتی کشور #نشر_نگاه تحت عنوان #مجموعه_ادبیات_آذربایجان منتشر می شود و از اینکه نقشی در شکل گیری این حرکت داشتم افتخار میکنم

#صالح_سجادی

@salehsajadi

#دان_یولو رومانیندان زیر پارچا(یاندیریلمیش کیتابلاریمیزا بیر مرثیه):

ایکینجی بولوم: 

یانمیش کیتاب‌لارلا، کؤمور سؤزلرله
پوسگوروب دولدورور خیابان‌لاری
قارلی قالدیریم­دا قوجانی گؤردوم
یانان کیتاب‌لارین آدینا باخیر
یئل اسیب قوجانین پالتوسونودا
کتابلارا دوشن آلوودان یاخیر
گؤلـله سسی گلیر، آت سسی گلیر
کاغیذ قوخوسو وار، باروت قوخوسو
ماشین سسی گلیر، ایت سسی گلیر
اؤلوم قوخوسو وار، تابوت قوخوسو
قوجانین هر یئری اود توتوب آمّا
اؤزونو، اؤزونه دایاق ساخلاییر
کیمسه‌نی سایمادان یولونو گئدیب،
«فردوسی‌آغزی»ندا آیاق ساخلاییر
شعری قورتارمادان یانیب، کول اولوب-
قوش­لارین دیلینده دؤندو خبره
یئل‌سه اونون کولون‌ بیر دومان کیمی،
«گولوستان باغی»ندا اَلـــه‌دی یئره
یانمیش کیتاب‌لارا باخیب، کئچیرم
یانیر جیلید‌لرده یازارلار آدی
بیر کیتاب گؤرورم، اوستونده یازیب-
«ایشیق‌دان‌ دانیشیق» -«صالح سجادی»
اوه تانریم!، بو کیتاب منیم کیتابیم
بونو من یازمیشام بو آد منیم­دیر
بو کیتاب منه چوخ سؤز دئیه بیلر
ایچینده یازیلان هرزاد منیم­دیر
کیتابین اودونو سؤندوردوم، آمّا،
سؤزلرین دریسی سویولموشدولار
الیمده کیتابی واراق‌لاییردیم
بوتون غزل‌لریم کول اولموشدولار
بیر آندا دیکسینیب اؤزومه گلدیم
رؤیادان قاییتدیم او قال‌ماقالا
اوففف یئنه‌ باشیما هاوا گلیبدیر
یئنه‌ ده دالمیشدیم فیکیر-خیالا
ارک‌ین اؤنونده‌کی کیتاب ساتان‌لار،
اؤزلرین شاختادا قاندیریردیلار
آذر شاختاسین­دا قیزیشماق اوچون
هردن ‌کیتاب‌لاردان یاندیریردیلار

#صالح_سجادی

@salehsajadi

#دان_یولو رومانیندان زیر پارچا(یاندیریلمیش کیتابلاریمیزا بیر مرثیه):

بیرینجی بولوم:

پاییزین سون آیی «ششگیلان»دایام
یئنه قارانقوش­لار گئدیر سفره
قورو آغاجلاردان-هر یئل اسنده-
قیرمیزی یاپراق‌لار تؤکولور یئره
سانکی گؤی اوزونو طیلسیم‌له‌ییب‌لر
نه بیر داملا یاغیش، نه بیر اووج قار
هاوادا بولودلار باروت قوخویور
بیر ایلدیریم چاخسا پارتلایاجاق­لار
محاصره‌ده‌ییک، یول‌لار باغلانیب
بیزدن خبرسیزدیر تِلِویزیون‌لار
آماج‌سیز فیرلانیر خیابان‌لاردا
سیلاح‌سیز عسگرلر، بوش کامیو‌ن‌لار
محاصره‌ده‌ییک، قیتلیق، باهالیق...
محاصره‌ده‌ییک، قارین‌لار بوش‌دور
محاصره‌ده‌ییک، اؤلمک اوزره‌ییک
هر آلتی نفردن بئشی نوخوش‌دور
ششگیلان آغزیندا، چؤرک‌خانادا-
دورموشوق نوبه‌یه، چؤرک آلماغا
محاصره‌ده‌ییک، بوتون ملّت آج
چؤره‌یه اوموروق، دیری قالماغا
اوزاق‌دا، آجلیق‌دان ایت‌لر اولاییر
پوزغون، آج، اومودسیز، دورموشوق صفه
ترسینه بیر شئی وار، بیلمیریک نه‌دیر
او نه‌دیر؟ باخیریق هر بیر طرفه
بیردن، بیری دئییر:آمان آللاهیم-
بو چؤرک‌خانادان اَت اییی گلیر.
دوز دئییر، هاوادا اَت قوخوسو وار
قارین قورساقلاری او قوخو دلیر
سئوینجک گیریریک چؤرک‌خانایا...
کیمسه گؤردویونه اینانا بیلمیر
شاطیری آتیب‌لار تندیرده، یانیر
داها بورنوموزا اَت اییی گلمیر
تندیر قیراغیندا بیر قوجا دوروب
بئلینده «موزئر»ی، قاطار فیشنگی
آیاغیندا چکمه، باشیندا پاپاق
چیینینده حماییل«بِرنو» توفنگی
تندیر قیراغیندا اَلی بئلینده
غضبین توپورور، غضبین اودور
باغیرا-باغیرا دئییر:چؤره‌یی-
خلقه باها ساتماق جزاسی بودور.
آدام­لار چالیشیر بلکه بیر تَهر
تندیری سؤندوروب شاطیری آلسین
او قوجا باغیریر: عدالت بودور
سئومیرسیز؟! من گئتدیم، سیزلره قالسین
«قاری‌کؤرپوسو»نه ساری یول‌لانیر
دوشورم پئشینه گؤرم نه اولور
خیابان بوشالیر گلن-گئدن‌دن
گئت-گئده عسگرله خیابان دولور
باشلاماق اورزه‌دیر دوشمن یوروشو
گولـله‌لر آچیلیر، آتلار کیشنه‌ییر
یانمیش کاغیذ اییی اسیر هاوادا
اود توتموش کلمه‌لر گؤزومه دَییر
بیر یئره گئدیردیم... یادیما گلمیر!
سانکی یئل باشیمین ایچینه گیریب
یئل ائله اسیر کی، بو آخشام چاغی-
بوتون تبریز اهلی یولون ایتیریب
«خاقانی آغزی»ندا سس‌لر اوجالیر
باش-گؤزو یانان کیم، اَلی یانان کیم!
کلمه‌لر قاچیرلار او یان-بو یانا،
سینه‌سی یانان کیم، دیلی یانان کیم!
«بی‌آر‌تی» دایانیب او قوجا مینیر
تله‌سیک مینیرم من ده آردیجا
بی‌آرتی زیم‌به‌زیم آدام‌دان دولو
یاپیشیب میله‌دن دایانیر قوجا‌
«ساعات»‌دان گئدیریک «شهناز»ا ساری
پاییز آخشامی‌دیر، ایلدیریم چاخیر
بولودلار گؤیلردن، ایلدیریم‌لارین-
گوموش سونگو کیمی بئینیمه تاخیر
فرقلی دوروشوغو، فرقلی گئییمی
هامی‌نین باخیشین اؤزونه چکیر
کیمسه‌نی سایمادان دوروب، بللی‌دیر-
آغیر باخیش‌لاری ایچینه تؤکور
ساعات‌دان گئدیریک نم‌‌هارا ساری
تبریزین کیمسه‌سیز یتیم‌لری تک
ساعات‌لار اریییب تؤکولور یئره
«سالوادور دالی»‌نین رسیم‌لری تک
هامی باخیب گولور، اوزون گیزلَدیر
دئییرلر:دلی‌دی، اوزاق‌ دور، وورار.
جیبیندن چیخاریب جیب تلفون‌لارین-
شکلینی چکیرلر قیزلار، اوغلان‌لار
بولودلار پارتلاییر، ایت‌لر هوروشور
یانمیش کاغیذ اییی هر یئری توتور
یئل اسیر یاپراق­لار سوورولور گؤیه
یئل اژدرها کیمی تبریزی اودور
هامی گولور اونا، قوجا حیرص‌لنیر
:هه! نه‌یه گولورسوز؟! باخین گئری‌یه!
محاصیره‌ده‌ییک، مگر گؤرموسوز؟
گئدیرم «موسکو»ا مذاکره‌یه
نه گونه قالمیشیق، خبرینیز یوخ
یوروش باشلانیب‌دیر قیریلاجاق‌سیز!
توپراغیز ، ناموسوز، ائویز دوشنده-
ناموس‌سوز اَللره آییلاجاق‌سیز!
پاییز آخشامی‌دیر؛ یئر-گؤی فیرلانیر
هر یئره باخیرام، باخیش گیجه‌لیر
یئل اسیر ساغ- سولدان، یئل اسیر اؤندن
یئل اسیر، هاوادا یاغیش گیجه‌لیر
«ارک»ین دوراغین‌دا آینادان گؤردوم
بوزوشدو شوفرین قاشی، قاباغی
باسدی بیر دویمه‌نی، آچیلدی قاپی
دئدی:او سفئه­ی سالین آشاغی!
ساعات‌دان شهنازا گئدن آدام­لار
قوجانین هر نه‌یین توتوب آلدیلار
بیری بؤرکون قاپدی، بیری موزئرین
سونرا اوتوبوس‌دان یئره سالدیلار
سرین یئل، اود توتموش کاغیذ قوخوسو
قاپی آچیلارکن ایچری دولدو
او قوجانین حالی، بو آخشام چاغی
«دن‌کیشوت» رمانین یادیما سالدی
قوجانین آردیجا، آنی قراردا
من ده اوتوبوس‌دان ائندیم آشاغی
اونو مقصدینه چوخ ماراقلی­ایدیم...-
گؤرن هارا گئدیر بو آخشام چاغی
هاوادا کول اولموش کاغیذ قوخوسو-
کلمه‌لر قوخوسو آلیب تبریزی
کلمه‌لر باغیریر:یاندیق قویمایین
بیز سیزین دیلده‌ییک سؤندورون بیزی!.
ارک‌ین کناریندا دلی سئل کیمی
یئل اسیب کؤزردیر هیجان‌لاری...

#صالح_سجادی
@salehsajadi

??????

به همت دوستلن عزیزمان در #موسسه_انتشارات_نگاه و با نظر لطف مدیر مسئول محترم #نشر_نگاه جناب #علیرضا_رئیس_دانایی سری کتابهای #مجموعه_ادبیات_آذربایجان در این انتشارات وزین راه اندازی گردید و به عنوان اولین اثر مجموعه هفت داستان از #آنار_رضا داستان نویس شهیر آذربایجانی با ترجمه اینجانب #صالح_سجادی به زودی منتشر خواهد شد. آنا رضا که به نوعی پدر داستان نویسی مدرن آذربایجان به شمار میاید از بزرگترین نویسندگان دهه شصت آذربایجان است. در آن دوران که آذربایجان جزوی از #اتحاد_جماهیر_شوروی بود اوج اختناق و خفقان #کمونیزم را شاهد هستیم. خود آنار در باره آن روزگار و نویسندگان دهه شصت ادبیات آدربایجان مینویسد:
ما اعضاء نسل به اصطلاح دهه‏ی شصت هستیم. در ادبیات آذربایجان ما را نسلی می‏شناسند که آماج حملات تند بوده‌ایم. کتک می‏خوردیم و فحش می‏شنیدیم. اینک اما هرازگاهی این شانس را داریم که تاج سر هم خطاب شویم. اما به راستی که فقط نسل ماست که می‏تواند به تولد و مرگ امیدهایش در آیینه‏ی آن دوران بنگرد و بفهمد. فقط نسل ماست که می‏فهمد چه اشتیاق‏ها در دل داشتیم و چه حسرت‏ها و اندوه‏ها که در کنج دل خویش نپروراندیم. بگذار قهرمانان صاحب‏امتیاز این قرن که همه چیز دارند، بر آن نسل سخت‏کوش و رنجدیده سخت نگیرند. هیچ‏کس زمان و مکان تولد خود را به دلخواه خویش انتخاب نمی‏کند و هیچ‌یک از ما اگر به میل خودمان بود، قطعاً آن شرایط ناگوار و آن همه مصیبت‏های سیاسی را انتخاب نمی‏کردیم. سال‏های ۱۹۶۰ که اینک به بایگانی تاریخ سپرده شده است، با همه‌ی دشواری‏ها و صعوبت‏هایش برتری‏ها و نقاط قوت خود را هم داشت. ما جوانان آن دوره و زمانه بزرگ شدیم، آن هم در فضایی مملو از ریا، دروغ، دورویی، نیرنگ و جهالت. در نظامی بار آمدیم و بزرگ شدیم که کوچک‏ترین اندیشه‏ی مستقلی، فرجامی جز مرگ و اردوگاه‏های کار اجباری در پی نداشت. هر صدای مخالفی در گلو خفه می‏شد و هر نوع دلسوزی و انتقاد می‏توانست تو را تا پای چوبه‏ی دار پیش ببرد.
این کتاب شامل هفت داستان از آناررضا با نامهای:
1 واهمه
2  قطعاً همدیگر را خواهیم دید ـ حتماً دیدار خواهیم داشت..
3 من، تو، او، تلفن.
4 مراسمی برای دانته
5 ماجرای پادشاه خوب..
6 کامیکازه
7 لیموزین قرمز.
در سیصد صفحه به زودی منتشر خواهد شد. امید که بخوانید و بپسندید.

#صالح_سجادی

@salehsajadi

غزل:

یولدا من زامان یاشادیم یول دا منده یاش‌سیزلیق
یول اوزوکدو من قاشی‌یام وار گؤزومده قاش‌سیزلیق

ساغ- سولومدا بوشلوق وار، قالمیشام اؤز آرخامدا
آرخاداشدی یوللاردا، منله آرخاداش‌سیزلیق

من یولا دوشن گوندن هاردا بیر آغاج گوردوم
قیسقانیر توپوقلاریما اللرینده داش‌سیزلیق

من دامار_دامار یورقون مقصدیم قیلینج‌ ایدی
بیر آغیر یوک اولموشدو، بوینوم اوسته باش‌سیزلیق

بیر قوجا دؤیوشچو کیمی، روحومو بئزیک‌دیردی
بیر زامان باریش‌سیزلیق، بیر زامان ساواش‌سیزلیق

بیر عؤمور اوره‌ک اوره‌یه، تنهالیقلا چیرپیشدیم
سون دوراق‌دا ییخدی‌ منی، بیر عؤمور هاماش‌سیزلیق

قالماغا ائلیم واریدی امما سالدی رونق‌دن
یاسلاری شووَن‌سیزلیک، تویلاری شاباش‌سیزلیق
* 
سن یولا چیخان آخشام، آرخادان باخیردیم من
اللریمده سن‌سیزلیک، گؤزلریمده یاش‌سیزلیق

#صالح_سجادی
@salehsajadi

ریشه‌ی اصطلاح "ترک خر"کجاست و ماجرای قبرستان "آش ریزان چیست؟

بخش دوم:

بعد از شکست محاصرهو برگشتن رونق به شهر مادراني که فرزندانشان در اثر گرسنگي کشته شده بود، آش مي‌پختند و آن را به گورستاني که نوجوان مجاهدش در آن‌جا آرميده بود، مي‌بردند و ظرف آش را بر سر گور عزيزش مي‌گذاردند و خطاب به مزار میگفتند:" دلبندم برخيز! من به قول خود وفا نمودم و اولين غذايي را که پس از شکست محاصره آماده کرده‌ام، بر سر مزار تو آورده‌ام."سپس آش را روي گور او مي‌ريختند. از آن پس اين گورستان به"آش توکن"معروف میشود.
امروزه دبیرستان طالقانی در خیابان امام بر روی این قبرستان بنا شده است.
در رمان منظوم دان یولو که چند سال پیش منتشر نمودم اپیزودی هست که قهرمان داستان گذارش به این گورستان می افتد آن بخش را باهم میخوانیم:
اؤنومده بالاجا بیر مزارلیق وار
مزار داشلاریندان حوزون قوخویور
بوم-بوش مزارلیق¬دیر، اوردا سادجه
آغ ساققال بیر قوجا قران اوخویور
گیریب مزارلیغا سس‌سیز گزیرم
یاغیش، یاغیب یویور مزار داشلارین
باخیرام داشلارا هامی اوشاق‌دیر
چوخ کیچیک یازیب‌لار داشا یاشلارین
قارا بولودلار تک قارا چرشابلی
گلیر مزارلیغا بیر نئچه قادین
هر قادین الینده بیر کاسا آش وار
هر قادین باغیریر بیر اوشا آدین
هر قادین دیز چؤکور بیر مزار اوسته
دوداق¬دا اوخشاما گؤزلری یاشلی
هر مزار باشیندا بیری سیزلاییر:
- سن اولدون من قالدیم من باشی داشلی-
-:دور بالام! دور قوزوم، دور، آنان گلیب!
دور کی، گؤزلریم‌ده یاش گتیرمیشم!
او زامان قیتلیقدا الیم بوش ‌ایدی
ایندی دور! باخ! سنه آش گتیرمیشم! 
دور نازیم گؤر آنان نئجه قوجالیب!
دور بالام دور، ایشلر دوزلیب ایندی!
نه قدر سوموردون ثورو دوشومو
دور قوزوم دؤشومه سود گلیب ایندی!
سنه بیر دویونجا لایلای چالمادیم
لایلای قیزیل گولوم، لایلای بولبولوم!
لایلای شیرین بالام، لایلای جان بالام!
لایلای تر بنؤوشه‌م، لایلای سونبولوم!.
سس قاریشیر سسه، قیامت قوپور
بولودلار آغلاییر، قارا یئل اسیر
بولودلار قهردن بیر- بیرین دؤیور
ایلدیریم‌لار چاخیر، زامان تله‌سیر
آنالار اوخشاییر یئر- گؤی تیتره‌ییر
تیتره‌ییب چاتلاییر مزار داشلاری
بیر آن مزارلاردان دیشاری چیخیر،
اؤلن اوشاقلارین کیچیک باشلاری
اوشاقلار آغلامیر، اوشاقلار گولور
اوشاقلار دیل تؤکور:
- آنا آآلاما!
سنین گوناهین یوخ، مهربان آنام
الله‌ین اوره‌یین بئله داالاما!
آنا اوشویورم، ائشیح سویوخدی!
باس منی باغرینا! سویوخ دیمه‌سین
منه آش وئر آنا! اؤلدوم آجیمنان
باغلا کؤینه‌ییمین آچیخ دویمه‌سین
آنا! دا آآلاما! منه ناغیل دئ!
بیر ناغیل دئنه کی، هئش کیم دئمه‌ییب
جاناوار آجیننان کئچی ننه‌نین-
یازیق بالالارین توتوب یئمه‌ییب!.
هر آنا بالاسین باسیب باغرینا
اونا ناغیل دئییب تومارلاییردی
اونا آش ایچیردیب لایلالار ایله
یانمیش اورکلری قابارلاییردی
آنالار یاتیردیب اوشاقلارینی
اَل آچیب گؤیلره دعا ائتدیلر
سونرا توپارلانیب، مزارلار اوسته
بیر کاسا آش تؤکوب، چیخیب گئتدیلر
آرخادان باخیردیم گئدیش‌لرینه
چرشابا بورونموش نئجه داغ، کدر
سانکی او یاغیشلی قارا بولودلار
گؤیلردن قیریلیب یئره دوشوب‌لر

#صالح_سجادی
@salehsajadi

ریشه‌ی اصطلاح "ترک خر"کجاست و ماجرای قبرستان "آش ریزان چیست؟
بخش اول:

بعد از آنکه محمدعلی شاه قاجار مجلس را به توپ بست و اغلب سران مشروطه را دستگير کرد و کُشت و باقي مشروطه‌طلبان هم از تهران رفتند يا به سفارتخانه‌ها پناهنده شدند براي حفظ جانشان يا مخفي شدند يک‌گوشه‌اي از ناکجا. در روزهاي بعد هم همه گمان مي‌کردند و به چشم مي‌ديدند شاه قاجار بساط مشروطه را برچيده است و ترس را حاکم کرده است و صداي مشروطه‌خواهان خاموش شده است. ميرزا اسماعيل خان ممتازالدوله، رئيس مجلس شوراي ملي به فرانسه پناهنده شده بود. نيروهاي وفادار به شاه قاجار نيز افتاده بودند دنبال مخالفانش و خانه‌ به‌ خانه مي‌گشتند و بلوايي بود در تهران و شهرهاي بزرگ؛ 
همين‌موقع بود که خبر رسيد تبريزي‌ها از جان گذشته‌اند و شاهکار کرده‌اند و حکومت مشروطه برپا کرده‌اند.نيروهاي دولتي با ارتشي ۳۰ هزار نفري رفتند براي سرکوب قيام تبريز و جنگ و درگيري شد و شکست خوردند و عقب نشستند و شهر را محاصره کردند، ولي تبريزي‌ها تسليم نشدند و یازده ماه مقاومت کردند. دولتي‌ها با محاصره شهر راه ورود آذوقه را به تبريز بستند و بعد از چند ماه در اواخر سال، گرسنگي آمد و زمستان که به پايان نزديک شد و بوي بهار آمد، مردم علف مي‌خوردند.
«حسن تقي‌زاده» روزهاي گرسنگي در تبريز را چنين روايت مي‌کند: «نانوايي‌ها بسته شد و غله و حبوبات و غيره ناياب شده؛ به‌ حدي که کم‌کم ديگر مردم بي‌غذا مي‌ماندند و به‌تدريج مي‌مردند و از گرسنگي در کوچه و خيابان‌ها مي‌افتادند» و روايت مفصل‌تر:
با بسته‌شدن راه تبريز و جلفا که آخرين راهِ باز بود، محاصره شهر از طرف قواي شاه کامل گرديد و چهار ماه بيش‌تر هم اين حالت محاصره دوام يافت... و گرسنگي و قحطي بسيار شديد و هولناکي روي داد که مردم فقير در کوچه‌ها مي‌مردند... در همسايگي خانه ما تاجري مشروطه‌طلب بود، يک روز گفت که در کوچه خودمان ديدم شخص فقيري را که نشسته و يونجه مي‌خورد.
در آن اوقات غالب مردم يونجه مي‌خوردند و آن هم به آساني و وفور به‌دست نمي‌آمد. از وي پرسيدم که داداش چه مي‌کني؟ گفت: حاجي آقا يونجه مي‌خوريم و اگر يونجه هم تمام شد برگ درخت‌ها را مي‌خوريم و اگر آن هم تمام شد پوست درخت را مي‌خوريم و دمار از روزگار محمدعلي‌شاه درمي‌آوريم».
اين يونجه‌خوري براي آزادگي و عزت و مقاومت را که همسايه تقي‌زاده برايش تعريف کرده بود آن‌قدر رواج داشت که پيرمردان و پيرزنان تبريزي چند دهه براي فرزندان و نوه‌ها و نتيجه‌هايشان تعريف کرده‌اند. تبريزي‌ها حتي مثلي هم دارند که مي‌گويد: «يونجه يئيب، مشروطه آلميشيق»؛ يعني «يونجه خورديم، مشروطه گرفتيم». «احمد کسروي» نيز در کتاب «تاريخ مشروطه ايران» چنين روايت کرده است: «کساني با رخساره‌هاي کبود پژمرده و چشم‌هاي فرورفته ديده مي‌شدند. چنان که گفته‌ايم هوا امسال به خوشي مي‌گذشت و در اين هنگام سبزه‌ها سر افراشته بود. کم‌کم گرسنگان به سبزه‌خواري پرداختند. به باغ‌ها ريخته گياه‌هاي خوردني به‌ويژه يونجه را چيده مي‌خوردند».
در آن دورانِ قحطي، بعضي از افراد مفلس از روي ناچاري و ناداري حتي مخلوط کاه و گل ديوارها را کنده و بعد از خيس‌کردن در آب، کاه آن را جدا نموده و مي‌خوردند!»
در نهایت روسيه تزاري که در ايران منافع و قزاق داشت، وساطت کرد و قرار شد نيروهاي دولتي از محاصره تبريز دست بردارند و نيروهاي ارتش تحت امر روسيه که به‌ بهانه حفاظت از جان اتباع خود در تبريز وارد ايران شده بودند وارد شهر شوند و راه ورود آذوقه به شهر باز شود. همين هم شد. مشروطه‌خواهان نيز پذيرفتند و ارديبهشت سال ۱۲۸۸ شمسي محاصره تمام شد.
در گتیجه این مقاومت بی نظیر مردم شهرهاي ديگر ايران با مقاومت تبريزي‌ها جان گرفتند و اميد و قوت يافتند و مشروطه نمُرد در ايران.
سرانجام گروهي از مشروطه‌خوهان از شمال ايران و گيلان و گروهي ديگر از مرکز ايران و اصفهان راه افتادند به سمت پايتخت و تهران را فتح کردند و محمدعلي قاجار را از سلطنت خلع کردند و مشروطه و مجلس شوراي در تيرماه سال ۱۲۸۸ بود؛ يعني يک‌ سال پس از به توپ بستن مجلس و شروع مقاومت تبريزي‌ها و حدود ۲ ماه پس از پايان محاصره تبريز.بر قرار شد
در دوران همین‌مقاومت بود گه نیروهای دولتی برای تحقیرو شکستن اراده‌ مجاهدان میگفتند ترکها خر شده‌اند و یونجه میخورند.
داستان مقاومت تبريز، فقط خوردن يونجه و علف بيابان نبود؛ خيلي‌ها در محاصره تبريز از گرسنگي مردند و خيلي‌ها در حالي که گرسنه بودند، جنگيدند و جان در راه مقاومت دادند. و اين تبريزِ سرافراز قبرستاني داشت که معروف بود به «آش توکَن قبرستاني» که يعني «قبرستانی که آنجا آشمیریزند. در این قبرستان کودکانی که در طول دوران محاصره از گرسنگی مرده بودند دفن شده بودند.

#صالح_سجادی
@salehsajadi