ДИЛ ЭҲТИРОМИ
Қамчибек КЕНЖАнинг қутлуғ 70 йиллигига

Ушбу кун ёйилди элга хушхабар,
Яйрадим, завқларга тўлдим сарбасар.

Қамчибек Кенжа оғам тўй бошлади,
Унга етмиш баҳори гуллар тутар.

Ёшлигидан илм ўқиб, кўп изланиб,
Она халқим ичра топди у назар.

Ёзди қанча шеър-ғазал ҳам қиссалар,
Ҳар сўзида дурри ҳикмат жилвагар.

Бўлди саркор ул адиблар ичраким,
Қўллади еттидан то етмиш қадар.

Очди «Холис» исмида рўзномаким,
Қалбимиз йўлдоши у шому саҳар.

Сурди кўзга Мирзо Бобур пойини,
Шарқу Ғарбга неча бор айлаб сафар.

Улуғ зотлар изларин этгач тавоф,
Ҳар саёҳат шарҳи сўзда мухтасар.

Беш Сафарнома яратди – «Хамса»дек,
Ул бадиият уфқида шамсу қамар.

Қамчибек ҳазрат бу кун етмишдадир,
Етди бу манзилга устоз бехатар.

Тиклади ижодда қасри муҳташам,
Безавол пештоқидур осмонўпар.

Дўсту аҳбоб сайлади умри аро –
Ёнида қанча адибу дарғалар.

Айлади ҳам ҳожилик фарзин адо,
Юзларида нури иймон мўътабар.

Лекин устоз эр-йигитлардек тетик,
Боғлагандир эл учун олтин камар.

Дилда бисёр эҳтирому хуш тилак,
Катта достон бўлгуси, битсам агар.

Андижоний сидқидил қутлаб бугун,
Ҳар сўзида меҳрининг болин тўкар.

Ҳалқаро Бобур фонди нафақат Амир Темур, Шох ва шоир Бобур, шеъриятимиз султони Алишер Навоий ва бошқа улуғларимизнинг изларидан бордилар, балки уларнинг қабрларини таъмирлаб, атрофида боғлар яратдилар. Боболаримизнинг рухларини шод этдилар. Бажарилган ишлардан эса халқимизнинг кўнгли кўтарилди, шод бўлди, ўзга юртда ором топган миллатимизга шон шухрат келтирган боболаримизнинг номи шон шараф байроги билан ўралди. Шуларнинг ҳаммасида сиз қатнашгансиз, китобингизда қадамба қадам ёритиб боргансиз. Ижодингизнинг айни гуркираган чоғи худди бобомиз Бобурнинг бир қўлда қиличи ва бир қўлда қалам билан қилган сафарларга қиёслайман. Қачон ва қаерда бўлманг, қўлингиздан қалам тушмади. Буюк боболаримизнинг босган изларидан борар экансиз сизга аввалам бор Аллоҳим, қолаверса боболаримизнинг рухлари мададкор бўлдилар. Сиздаги куч, ғайрат, садоқат ва меҳр қаламингизни харакатлантирувчи восита бўлди. Сафарнома, романларингиз келажак авлодни ватанпарварлик, миллатпарварлик рухида тарбиялашда хизмати беқиёсдир. Сизга Ўзбекистонда хизмат кўрсатган маданият ҳодими ва Ўзбекистонда хизмат кўрсатган ёшлар мураббийси унвонларининг берилиши беъжизга эмас. Яна юз йиллардан кегин ҳам сизнинг китобларингиз тарихий, далилий, ишончли манбаълар сифатида фойдаланилади. Сиз шу китобларингиз билан ўзингизга ҳайкал қурдингиз.
Устоз, соғ-саломат бўлинг, ижодингизга барака ва янги мавзулар тилаб қоламан. Тарихий сафарнома романларингизни ёзар экансиз, бундай асарларга жамиятимизда мустақилликдан сўнг тарихий, илмий, маънавий, маърифий эхтиёж бор эди. Бу китобларингиз юқорида айтилган эхтиёжнинг дардига малҳамдек бўлди. Республика ижодий мухитида шов-шувларга сабаб бўлди, унгача ҳам таниқли эдингиз, бу асарлар ижодий рутбангизни ошириб юборди. Таниқлилар ичида машхурга айландингиз. Ҳар бир ижодкорнинг энг ширин орзуси – ўзининг шох асарини яратишдир. Сиз шох асарини ёзиб қўйган бахтли ёзувчисиз. Биз бунга ҳавас қиламиз. Сафарнома романларингизни ўқиб чиқар эканман, камтарин қулингиз ҳам беқиёс илҳомландим. Шу боис Амир Темур бобомизнинг тарихдаги ўрни, хаёти ва фаолияти хақида бир достон ёзиш фикри менга тинчлик бермай қўйди. Оқибат “Адолат қиличи” номли достонни ёздим. Бу достонни ёзишда сизнинг ва бошқа тарихчи муаллифларнинг асарларидан фойдаландим. Китобларингиз менинг қўлларимдан тутиб Амир Темур бобомиз босиб ўтган шонли изларга етаклаб борди. Бу йўллар шундай йўллар эканки, Амир Темур бобомиз билан изма из юрар эканман, қалбимни ғурур, ифтихор туйғулари қоплаб олди. Бу достоннинг ёзилишига биринчи сабаб китобларингиздан олган тарихий ахборотлардир. Бунинг учун сиздан миннатдорман, ва сизнинг қаршингизда ўзимни содиқ шогирд сифатида кўришни хохлайман. Содиқлик содиқликни уйғотар экан, мардлик эса мардликни. Сиздан яна одамийликни, камтарликни, чиройли хулқу одобни ўзимга юқтириб олсам бахтли бўлардим. Қуйида “Адолат қиличи” номли достонимда баён этилган, Амир Темурга бағишланган шеърларимдан ва Бобур хақидаги ижодий намуналаримни этиборингизга хавола қиламан.

"Ўзбекистон Ёзувчилар уюшмаси" аъзоси Баҳодир Андижоний

Қамчибек Кенжага мактуб
Ассалому алайкум устоз сизнинг ижодий фаолиятингиз серқирра, жилвакордир. Сизни бошқа шоир ва ёзувчилардан ажратиб турадиган айрим хислатларингиз хақида қисқача тўхталиб ўтмоқчиман. Мустақилликдан сўнг оламга машхур ва манзур буюк боболаримизнинг шон шухратини кенг тарғиб этишга маънавий эхтиёж пайдо бўлди. Имом ал Бухорий, Имом ат Термизий, Бахоуддин Нақшбандий, Мотрудий, Абдухолиқ Ғиждувоний ва бошқа кўплаб алломаларни ҳаёти ва илмий фаолияти чуқур ўрганила бошланди. Буюкларнинг номи билан боғлиқ зиёратгохлар, мадраса ва масжидлар обод қилинди. Миллатимизга буюк хизматлари билан танилган шонли тарихимизга номлари зархал харфлар билан ёзилган ёвқур саркарда боболаримиз рухини шод этиб, уларнинг хаёти ва фаолияти хақида асарлар ёзиш, ёзувчи ва шоирларимиз олдидаги муқаддас вазифа эди.
Жалолиддин Мангуберди, Амир Темур, Захириддин Мухаммад Бобур ва бошқаларнинг хаёт йўллари чуқур ўрганилмаган ва хар томонлама тахлилий ёндашувга мухтож эди. Лутфий, Саккокий, Алишер Навоий ва кўплаб шоирларнинг хотираси бизлардан садоқат талаб қиларди. Мустақилликдан сўнг шундай юксакликка бурилиш юз берган бир даврда сиз қаламингиз билан майдонга чиқдингиз айниқса халқаро Бобур Фондининг сафида бўлганлигингиз эътиборга моликдир. Сиздаги истъедот узоқ йиллик ижодий тажриба халқаро Бобур фондига жуда зарур эди. Халқаро Бобур фондининг Афғонистонга, Хиндистонга, Покистонга, Россия ва Кавказ Республикаларига ва бир неча бошқа мамлакатларга уйиштирган илмий экспедицияларига, сиз дафтар ва қаламингиз билан кириб бордингиз. Сафарларнинг муракабблиги, қийинчилиги ва муаммолари ҳаттоки хавф-хатарлари китобларингизда акс этган. Сиз ўзингизни нафақат ёзувчи, балки тарихчи олим сифатида ҳам намоён қилгансиз. Китобларингизни ўқир эканман, ҳатто тарихчилар эътиборидан тушиб қолган тарихий лавхаларни баён этгансиз. Менинг ихтиёримда бўлса сизга тарих фанлари доктори илми унвонини икки қўллаб берган бўлар эдим. Сизнинг 5 жилддан иборат сафарнома романларингиз Ўзбекистонда ёзилган биринчи тарихий хамсадир. Сизгача ва сиздан кегин ҳам бундай асар ёзилмаган.
Сафарнома романлар баёни тиниқ, равон тилда изхор этилган. Воқеалар силсиласи ўқувчининг диққатини ўқигани сари гирдобига тортиб бораверади ҳамда тарихий манзараларга гувоҳи қилади. Ўзингизни аскарлар сафида хис қиласиз. Боболаримиз қурган салтанатнинг туғи, хилпираган чодирлар аро ҳаёлан саргушат қиласиз. Улуғвор ҳисларни ғурур билан қалбингизга ошно қиласиз. Баъзи китобларни ўқишда қийинчилик туғилади. Тили оғир. Сизнинг китобларингиз бундай камчиликлардан мустасно. Осон ўқилади. Манашунинг ўзи муаллиф учун катта ютуқдир. Машаққатли меҳнатингизда сизни Яратганнинг ўзи, буюк боболаримизнинг рухи поклари, азиз ва табаррук пиру устозларинг муборак назарлари, куч ғайрат, шижоат, илҳом бахшида этгандирлар
Сиз билан ҳамнафас бўлганлигим билан фахрланаман. Сиз Андижоннинг Гуркиров қишлоғида туғилгансиз, Гуркировда яшаб келмоқдасиз. Гуркиров сўзининг ўзаги “Гуркираш” дегани. Гуркировнинг ҳақиқий гуркираган ўғлонисиз. Адабиёт боғига ҳам ёқимли шаббодадек гуркираб кириб келдингиз. Асарларингиздан, қишлоғингиздан гуркираб оқадиган сойнинг овозини англайман. Бугун ҳам гуркираб ижод этмоқдасиз. Биз, шогиртларингизга ҳам сиз каби баракали, сермавж ижод қилиш насиб қилсин. Сиз каби элга манзур бўлмоқ бизнинг ҳам муддаоимиздир.

K Kenja hikoyalari dissertatsiya mavzui.

Qamchibek Kenjaning "Baliq ovi" hikoyasi turk tilida.