رئیسی و تیمش خیلی خوشحالن که تورم نقطه به نقطه پایان سال به ۳۰٪ رسیده. اما آیا این واقعا یک موفقیته؟
‏⁧#تورم⁩ یه سری علل و عوامل داره. یعنی مثل نویز در سیستم‌های برقی یا ارتعاش در سیستم‌های مکانیکی یه مجموعه بزرگی از عوامل می‌تونن باعث تورم بشن، بیاین بهشون بگیم موتور تورمی موتورهای تورمی در ایران متعدده: کسری بودجه دولت، تسهیلات تکلیفی یعنی وام‌های دستوری که بانک‌ها موظف به پرداختشون هستن، بازار آزاد ارز و اعتماد عمومی به نرخ دلار به عنوان محک تورم، عملکرد بازارهای سرمایه موازی مثل بورس، طلا و سکه از جمله این موتورهای تورمی هستند. سال ۱۴۰۱ این موتورهای تورمی داشتند با حداکثر توان به افزایش تورم دامن می‌زدند. قیمت دلار از ۳۰ به ۵۰ هزارتومن رسید، ارز دولتی از ۴۲۰۰ به ۲۸۵۰۰ رسید، دولت مخارج سرکوبش به شدت زیاد شده بود، نفت قیمتش پایین بود و صادراتش هم کم بود، بانک‌ها هم حساب و کتابی در تسهیلات‌دهی نداشتند. نتیجه‌اش افزایش شدید تورم به ۶۰٪ و در برخی اقلام به ۷۰٪ بود. این یک جهش تورمی محسوب میشه. اتفاقات بعدی در راستای کنترل این نرخ و خوش‌شانسی رژیم در ۱۴۰۲ تونستند مانع افزایش بیشتر این نرخ بشوند. هم فروش نفت و قیمتش و دسترسی به منابع با کمک بایدن بیشتر شد هم مخارج سرکوب کمتر شد، هم سیاست کنترل مقداری ترازنامه تا حدی تونست تزریق نقدینگی یعنی وام دهی بانک‌ها به بخش خصوصی رو کنترل کنه. بانک مرکزی هم به واسطه دسترسی به منابع ارزی به لطف بایدن تونست تا حد زیادی از تقاضای ارز رو تأمین کنه تا قیمت دلار در بازار آزاد بیشتر بالا نره. خب نتیجه این اقدامات شد کاهش نرخ تورم از ۶۰٪ به ۳۰٪. اما همه ماجرا این نیست! مثلا سیاست کنترل مقداری ترازنامه نتونست استقراض دولت از بانک‌ها رو کم کنه، حتی به مراتب بیشتر هم شد! یعنی فقط نقدینگی به بخش خصوصی نرسید به دولت حسابی رسید. قیمت ارز هم نهایتا به دلیل فعال بودن همه‌ی موتورهای تورمی دیگه پایان سال خودش رو اصلاح کرد و ۲۰٪ افزایش پیدا کرد در کانال ۶۰ هزارتومن. که این خودش سیگنال تورمی می‌فرسته برای بقیه‌ی موتورها. کسری بودجه هم تغییری نکرده، همچنان بودجه با کسری زیادی نوشته شده، از اون بدتر اینکه ناترازی سوخت مخارج دولت رو به شدت افزایش خواهد داد و البته منابع ارزی هم سال پیش تا حد زیادی‌اش مصرف شد تا نرخ ارز بازار آزاد ثابت بمونه.

نتیجه اینکه دولت در ۱۴۰۲ در کنترل افزایش تورم صرفا به این دلیل موفق بود که مشکلات رو‌به آینده موکول کرد اما ریشه‌ای هیچ کدوم از موتورهای تورمی کنترل نشدند. اون آینده که هم‌افزایب مجدد این موتورهای تورمی رو می‌بینه هم به احتمال زیاد ۱۴۰۳ خواهد بود. تا می‌تونید سرمایه ریالی خودتون رو با تبدیل به ⁧#دلار⁩ و طلای آب شده حفظ کنید.

سیاست‌گذاری اقتصادی سال ۱۴۰۲ رژیم:
‏۱- سیاست کنترل مقداری ترازنامه گذاشتند که مثلا وام دادن بانک‌ها و به واسطه اون رشد نقدینگی رو کنترل کنند. چیزی که اتفاق افتاد این بود که بانک‌ها همان مازاد ذخیره قانونی را هم از بانک مرکزی تأمین کردند. به زبان ساده پلیس شما را جریمه کرد اما شما از جیب خود پلیس پول جریمه را پرداخت کردید.

‏۲- برای جمع کردن نقدینگی سپرده خاص با سود ۳۰٪ گذاشتند. هدف این بود که نقدینگی در گردش جمع بشود، اتفاقی که افتاد این بود که مردم از بورس و سایر سپرده‌های بانکی سرمایه‌هایشان را به سپرده ۳۰٪ منتقل کردند. عملا نه تنها نقدینگی در گردش جمع نشد، حالا باید به فکر تأمین مالی نقدینگی لازم برای سود این سپرده‌ها هم باشند.

‏۳- به بانکها گفتند تسهیلات‌‌دهی را کم کنید تا تورم کم شود، اما دولت مستقیما ۴۰۰ همت از بانک‌ها استقراض کرده، تسهیلات تکلیفی به قوت خود باقی مانده اما اعطای تسهیلات به بخش خصوصی که موتور مولد اقتصاد است کاهش چشمگیری پیدا کرده.

‏۴- با ۶۰ میلیارد دلار واردات در ۱۴۰۲ رکورد را شکسته و حالا تولیدکننده داخلی باید با کالای ارزان وارداتی رقابت کند در حالی که سرمایه‌ای هم برای تأمین مالی‌اش نمانده. بیماری هلندی مشابه دوران احمدی‌نژاد حالا با وخامت بیشتری در اقتصاد ما مشاهده می‌شود.

‏۵- کسری تراز تجاری ۱۲ میلیارد دلاری داریم. از طرفی ۲۰٪ از ذخائر خارجی بانک مرکزی را هم در بازار واردات تزریق کرده‌اند. از منابع بین نسلی صندوق توسعه ملی هم با مجوز خامنه‌ای برای جبران کسری بودجه برداشت کرده‌اند. عملا از جیب تا توانسته‌اند خورده‌اند. در حالی که سرمایه وابتی که چندین سال هم کاهشی بوده رشد چشمگیری نداشت. یعنی وابستگی ما به واردات به مراتب بیشتر شده.

‏۶- ناترازی ۱۵٪ در سوخت، سال آینده بیشتر هم خواهد شد که خب مخارج دولت را بیشتر خواهد کرد و کسری قابل توجهی به آنچه امسال داشتیم به سیستم تحمیل خواهد کرد. پس کسری بودجه و بی‌انضباطی مالی پابرجا خواهد بود.

‏۷- تورم مزمن بالای ۴۵٪ و عدم افزایش نرخ ارز متناسب با این تورم یعنی فنر قیمت دلار فشرده شده و این فشرده شدن همیشگی نخواهد بود.

‏۸- رشد تولید ناخالص ملی به ظاهر خوب بود، اما رشدی بود که به شدت وابسته به امکان فروش نفت بود و البته تغییراتی در بخش خدمات مثل افزایش قیمت و استفاده از مخابرات. نه صنعت و نه کشاورزی رشدی داشتند که بگوییم اقتصاد ما رشدی در راستای همان مقاومت که می‌گویند یا پیشرفته شدن داشته. خام فروشی کردیم و پول را به مصرف در جامعه تزریق کردیم.

‏۹- نتیجه اینکه نه سیاست‌های انقباضی‌شان نتیجه مطلوب را داشته و نه تامین مالی مناسبی برای سیاست‌های انبساطی داشته‌اند. در سال آینده این توازن قطعا با یک شوک بهم خواهد خورد. مثلا نتیجه انتخابات امریکا، تحریم، اعتراضات خیابانی، یا اعتصابات سراسری.

هفتمین اپیزود از پادکست اقتصاد بی‌تعارف در دو بخش منتشر شد. در این اپیزود میزبان دکتر برقان نظامی هستیم و نظر ایشون رو راجع به مناظره‌های اقتصادی در رسانه‌های جمهوری اسلامی می‌پرسیم.

کافیه اسم دکتر برقان نظامی رو در گوگل سرچ کنید تا متوجه بشید چرا نظر ایشون رو در مورد محتوای مناظره‌های اقتصادی در رسانه‌های جمهوری اسلامی پرسیدیم.ایشون از معدود اقتصاددانانی هست که تجربه کار اجرایی شاید در مهم‌ترین نهاد اقتصادی دنیا رو داره.

این اپیزود هم مثل سایر اپیزودها در وبسایت ⁦eghtesadbt.com⁩ یا پادگیرهای اسپاتیفای، کست‌باکس، گوگل، اپل، ساندکلاود و کانال تلگرام جریان اقتصادی انقلاب قرار دادیم.

۲- ایشان در اصلاحیه خودش مدعی است نرخ تبادل ارز توسط نهادهای بین‌المللی محاسبه می‌شود. متأسفانه فراموش کرده‌اند که نهادهای بین‌المللی نرخ رسمی ارز، اعلام شده توسط بانک مرکزی را مرجع می‌دانند. یعنی نرخ ارز رسمی ایران نسبت به امریکا که تورم امریکا و ایران بر حسب سال پایه ۲۰۱۷ خنثی سازی میشه. در سال ۲۰۱۷ نرخ ارز استفاده شده در این گزارش بانک جهانی ۳،۳۰۰ تومن هست، درحالی که لنگر انتظارات تورمی در همون سال روی دلار آزاد متوسط ۴۰۰۰ تومن هست. که خب خطای ۱۸٪ ایجاد می‌کنه.
همین محاسبه رو اگر در سال ۲۰۱۸ در نظر بگیریم و رشد قیمت ارز در اون سال خطای محاسبه به ۶۶٪ می‌رسه. اما چون یارانه‌ها وجود داشتن و چون نرخ رسمی دلار تغییر نکرده این کاهش ارزش ریال و طبعا کاهش قدرت خرید مصرف کننده خودش رو در این متغیر نشان نخواهد داد.
خلاصه این متغیر، برای این اقتصاد بیانگر خوبی از واقعیات نیست. تنها می‌تواند نهایتا برای شوی تبلیغاتی استفاده شود که عملا برای مردمی که خودشان با گوشت و پوست #فقر_فساد_گرونی را تجربه می‌کنند تفاوتی ایجاد نخواهد کرد.

رییس سازمان برنامه و بودجه اخیرا توییت زد که با استناد به آمارهای بانک جهانی، ایران اقتصاد نوزدهم دنیاست. اما خب دو تا مشکل عمده در این مورد وجود داره:
۱- یارانه‌های پرداختی برای کالاها در ایران تولید ناخالص ملی براساس سبد قدرت خرید (GDP PPP) رو غیرواقعی می‌کنه. یعنی دستوری بودن قیمت‌ها خصوصا در کالاهای اساسی که با ارز دولتی تهیه و توزیع میشن باعث میشه عدد این متغیر هم به نوعی دستوری محاسبه بشه.

فردای ایران با ج.ا. روشنه، اما نه برای ملت. برای مقامات رژیم و وابستگان حلقه قدرت.
‏محسن رضایی در یک نامه درخواست تسهیلات ۶۵۰۰ میلیارد تومانی بدون اعتبارسنجی و مراحل قانونی برای هواپیمایی زاگرس کرده.
‏این سیاست کنترل مقداری ترازنامه و برخورد با بانک‌های متخلف و این که تورم علتش چیه و اینها شعر و غزله در ایران. به قول مجید توکلی خودتون رو درگیر نامسئله نکنید، هر سیاست اقتصادی درست هم که باشه اگر قراره ج.ا. اجراش کنه نتیجه‌اش فقط بیشتر شدن ⁧ #فقر_فساد_گرونی⁩ برای مردمه.

‏خامنه‌ای و حنای رنگ باخته مواضع اقتصادی‌اش.
‏شاید حرفهای دو روز پیش خامنه‌ای که موارد زیر رو بیان کرد به‌نظر سنت‌شکنانه بیاد:
‏ - نقدینگی عامل تورمه.
‏- ناترازی بنزین مشکل جدیه.
‏- در اجرای اصل ۴۴ (خصوصی‌سازی) اشتباهاتی شد و به مردم ضربه خورد.

‏اما واکنش کارشناسان اقتصادی داخلی از جریان‌های اصلاح‌طلبی و اصولگرا‌ بیشتر معطوف به تصفیه حسابهای جناحی بود تا فهم واقعیت‌های عریان در این گزاره‌ها و این نشان‌دهنده عدم وثوق حاکمیت در حل این مشکلاتی است که حتی رهبرشان هم به ناچار اقرار می‌کند.

‏واقعیت این است که رهبر کج‌دست رژیم سالهای پیاپی همین‌ موارد را بازگو می‌کند و در عین‌حال به همان افرادی که مجری اشتباهات مربوطه هستند پست و منسبی مهمتر و حساس‌تر می‌دهد. مثلا مخبر که پرونده فساد مرتبط با خصوصی‌سازی دارد و مجری طرح مولدسازی می‌شود. بدین ترتیب این حرف‌ها بیشتر یک‌شوی تبلیغاتی برای کاهش سطح تنش در جامعه است تا یک گفتمان راهبردی و تببین کننده استراتژی تغییر. به مثال‌های زیر رجوع کنید تا تکراری بودن این گفتمان خامنه‌ای را بیابید:

‏- در صحبت‌های۱۴۰۱/۵/۳ از همین مورد نقدینگی و اثر تورمی کسری بودجه صحبت کرد، درحالی که همچنان بودجه مثل سالهای پیش و پس از آن صحبتها با کسری نوشته و با کسری بیشتر اجرایی می‌شود.
‏- در ۲۶ آبان ۱۳۹۸ به معضل بنزین اشاره می‌کند و از تصمیم دولت در افزایش قیمت حمایت کرد. همچنان هم چاره‌ای جز حمایت ندارد چون کفگیر یارانه به ته دیگ خورده. هر چندسال این جهش نرخ دستوری کاملا طبیعی است.
‏- در مورد خصوصی سازی علی‌رغم اقرار به اشتباهات خصوصی سازی، همان افراد را اینبار در یک کارگروه مصون از نظارت و شفاف‌ به نام مولد سازی (خصوصی سازی ۲) به کار گماشته.

‏- از حمایت از بخش خصوصی و تسهیلات‌دهی به بخش خصوصی بارها صحبت کرده اما همواره همین پا‌منبری‌های خودش هستند که تسهیلات را برای ارگان و نهاد دولتی و خصولتی خودشان می‌برند و اگر به قول سیمین دانشور شلخته بچینند شاید چیزی هم گیر بخش خصوصی واقعی بیاید.

‏به طور کلی خامنه‌ای نه چیز جدیدی گفته و نه چیز جدیدی می‌تواند بیان کند بدون اینکه اصل نظام و ناتوانی شخص او در مدیریت اقتصاد کشور خدشه دار شود. فریب دعوای زرگری غلامان سر‌به‌سینه‌ و خدمتکاران آماتور ظلمه را نخوریم. ⁧ #فقر_فساد_گرونی⁩ حاصل طبیعی یک نظام تمامیت‌خواه با نگاه دستوری است.

‏به‌نظر من اتفاق اقتصادی مهم‌تر از بالا رفتن نرخ دلار، حذف ارز ترجیحی بخش عمده‌ای از کالاهای اساسی از سال دیگه‌است که در مجلس مطرح شده. قاعدتا اگر رخ بده سال آینده هم بنزین ۸۰۰۰ تومن شده، هم بسیاری از اقلام اساسی افزایش قیمت بی‌سابقه‌ای خواهند داشت تا با تورم متعادل بشوند. در حالی که حقوق و دستمزدها تنها ۲۰٪ افزایش می‌یابند.
‏اگر حاکمیتی به جز ج.ا. مجری این طرح بود می‌توانستم به اثر دو تا سه ساله آن در کنترل تورم خوشبین باشم. اما از آنجا که ج.ا. مجری این طرح است، تنها توجیه مناسب کاستن از هزینه‌های دولت در ایران به نفع تامین هزینه‌های نیابتی‌ها و ادامه درگیری در منطقه است. هرچه کمتر درآمد نفتی به یارانه تخصیص یابد بیشتر به نیابتی‌ها خواهد رسید. خامنه‌ای قبلا هم گفته بود “۹۰٪ به قدس بدهید، ۱۰٪ به سپاه” در همین راستا الان ۹۰٪ به جنگ نیابتی میدهند و ۱۰٪ به مردم.
‏مجلس برای کاستن از کسری بودجه دولت، به جای حذف ردیف بودجه‌های آخوند از جمله حوزه‌های متعدد علمیه داخلی و خارجی، سعی در تنگ‌تر کردن سفره معاش مردم داره تا هزینه‌های دولت رو کنترل کنه. خوبه که بالاخره هزینه‌های دولت را علت تورم می‌بینند اما چقدر شبیه سایر سیاست‌های رژیم علی‌رغم فهم علت، راهکارشان بی‌ربط است. به جای انضباط مالی و نظام بهتر پولی-بانکی با کاهش قدرت خرید خانوار متوسط و فقیریعنی با ⁧ #فقر_فساد_گرونی⁩ می‌خواهند مشکل را حل کنند. نتیجه چیزی جز سایر اقدامات مخرب رژیم در ۴۵ سال اخیر نخواهد بود.