✨ مولانا عبدالحمید ماں چهبار ءِ نماز جمعه ءِ دیوان ءَ:
*🔷 استان ءُ چهبار ءِ آزاتێں ڈیه ءِ دمگی کارمستراں اول ءَ دریاب‌کر ءِ مردمانی سۆبانَ دلگۆش کن انت*

شیخ‌الاسلام مولانا عبدالحمید، ماں چهبار ءِ نمازجمعه ءِ دیوان ءَ (26 بهمن 1403/ 14 فبروری 2025) گۆں اشاره به دریاب‌کر ءِ مردمانی مشکلاں شه استان ءِ گورنر ءُ چهبار ءِ آزاتێں ڈیه ءِ سرمستر ءَ که هردوئاں بلوچ انت، لۆٹ ات که اے ڈیه ءِ مردمانی مشکلانَ رندگیری کن انت ءُ اول ءَ همے ڈیه ءِ مردمانی سۆبانَ دلگۆش کن انت.

*🔹 انگت چهبار ءِ مردمانی بازێں ڈگارے سند دیگ نه بوتگ انت
په سنی‌آنلاین ءِ سرهال ءَ مولانا عبدالحمید درشان کرت: ارمان انت که چهبار، تیس، کنارک ءُ آدگه تیابدپی ڈیهاں که بازێں مشکلانی آماچ انت، تاں نون آوانی مشکلاں آ رنگ که بائد بیت، رندگیری نه بوتگ انت.
واجه ءَ گێش کرت: اشکنگ بیت که بازێنے شه چهبار ءِ مردمانی ڈگاراں انگت سند دیگ نه بوتگ انت. پمێشا اے ڈگاراں چنکه دست ءَ بها کنگ به انت.
مولانا عبدالحمید گوشت: مزنێں کارگساں که په سۆب برگ ءَ ادا آتگ انت، مردمانی ڈگاراں وتی نام ءَ ثبتَ کن انت ءُ شه اے ڈیه ءِ طرح ءُ رهبنداں ٹوهێں سۆبے کٹ انت، بلے اے ڈیهانی مردماں ناداری ءُ بےکاری ءُ گشنگی ءِ آماچ انت.
*🔹 تهے ءُ ڈن ءِ زرکارێں کارگساں هج کنگ به انت که استان ءِ مردمانی سۆبانَ دلگۆش کن انت
زاهدان ءِ آدێنگ ءِ امام ءَ گێش کرت: ماں گوست ءَ دریاب‌کر ءِ نندۆکێں مردماں کمتر بےکاری ءِ آماچ بوتگ انت، بلے نون که په بهربرگ شه دریاب ءِ سۆباں بازێنے ادا آتگ انت ءُ لهتے ملک ءُ ٹوهێں کارگساں په زر ءِ امێت ءَ ادا منگنامه بستگ، الله ءُ مردماں اے چیز ءَ پسندَ نه کن انت که اے ڈیه ءِ نندۆکانی جند گشنگ به انت.
واجه ءَ گێش کرت: اگاں تهے ءُ ڈن ءِ کارگساں لۆٹ انت که شه اے دریاب‌کر ءِ نندۆکێں مردمانی سۆباں کارمرز کن انت، گڑا بائد انت اے مردمانی کارءُبارانَ هم دلگۆش کن انت.
🔹 په دریاب‌کر ءِ مردمانی آپ ءِ مشکل ءَ زۆتێں توجیلے درگێجگ بیت
مولانا عبدالحمید گۆں اشاره به چهبار ءِ مردمانی آپ ءِ مشکل ءَ گوشت: کے الله ءِ جواب ءَ دات کنت که اے مردم دریاب ءِ کر ءَ بےآپ به انت؟!
واجه ءَ گێش کرت: اگه دریاب ءِ آپ پالایگ بیت ءُ مردماں دیگ بیت، گڑا آوانی آپ ءِ مشکل جۆڑ بیت. وهدے که اے پالاپتگێں آپ دگه استاناں برگ بیت، بائد اول ءَ دریاب‌کر ءِ مردمانی آپ ءِ مشکل جۆڑ بیت.
🔹 وهدےکه استان ءُ چهبار ءِ آزاتێں ڈیه، دمگی کارمسترانی دست ءَ انت، نیمۆنے په مردمانی مشکلانی رندگیری نه کنگ ءَ نێست**
زاهدان ءِ آدێنگ ءِ امام ءَ گوشت: نون که سیستانءُبلوچستان ءِ گورنر ءُ همےرنگ چهبار ءِ آزاتێں ڈیه ءِ سرمستر شه دمگ ءِ جند ءِ دلسۆچێں مردماں انت، گڑا هچ نیمۆنے په مردمانی مشکلانی رندگیری نه کنگ ءَ نێست.
واجه ءَ گوشت: مئے سۆگه په استان ءِ کارمستراں همێش انت که وتی کۆشست ءَ په مردمانی مشکلانی جۆڑ کنگ ءَ کن انت. البت مئے لۆٹ ءُ واهگ انت که گۆں دمگی کارمستراں گێشتر همکاری بیت تاں توان انت مردمانی مشکلانی جۆڑ کنگ ءِ ته ءَ سۆبێں به انت.

*🔹 شه سرکار ءُ جمهوری کماش ءِ جند ءَ لۆٹ اێں که سیستانءُبلوچستان ءَ هاسێں دلگۆشے کنت/ ماں ٹوهێں طرح ءُ رهبنداں استان ءِ مردماں بائد دلگۆش به انت*
مولانا عبدالحمید گوشت: مئے امێت‌داری شه سرکار ءُ جمهوری کماش ءِ جند ءَ همێش انت که سیستانءُبلوچستان ءُ هاسکار دریاب‌کر ءِ مردمانی نێمگ ءَ هاسێں دلگۆشے بیت. بائد انت تیابدپی ڈیهانی مردماں که سکیان اش سگ اِتگ، ماں سۆبمندی شه اے ڈیه ءِ سۆباں شه پهکاں دێمتر ءَ به انت.
واجه ءَ گێش کرت: ماں جمهوری کماش ءِ سپر ءَ په زاهدان ءَ، من آیرا گوشت که سیستانءُبلوچستان ءِ مردماں بازێں سکی ءُ زبهری ئے را سگ اِتگ، وهدےکه اے استان بازێں سۆبے چۆ: ٹوهێں ءُ بےجۆڑه ئێں معدن، بےمٹێں کشاری ئێں ڈگار، تیابدپ ءُ... دار ایت که شه ملک ءِ مزنێں سۆباں انت ءُ گێشتر شه اێشی انت که یک کارگسے اۆد ءَ زرکاری کنت. ماں اے ٹوهێں طرح ءُ رهبنداں بائد انت اے ڈیه ءِ مردماں نادلگۆش مه بنت. بائد اے ڈیه ءِ ته ءَ بنیاتی ڈیلءُڈۆلاں ساچگ به انت که په ملک ءُ استان ءِ پایدگ ءَ انت. ما را امێت است که ملک ءُ استان ءِ کارمستراں اے مردمانی سۆبانَ دلگۆش کن انت.

✨مولانا عبدالحمید:

*🔷 ایران ءِ استمان 1979 ءِ انقلاب ءَ گۆں «عدالت»، «آزاتی» ءُ «دێمروئی ءُ آبادی» ءِ اُمێت ءَ ھوار بوت*

شیخ‌الاسلام مولانا عبدالحمید، ماں زاهدان ءِ نماز جمعه ءِ دیوان ءَ (19 بهمن 1403/7 فبروری 2025) گۆں اشاره به ایران ءِ انقلاب ءِ سۆبمندی ءِ چلءُششمی سالرۆچ ءَ «عدالت»، «آزاتی» ءُ «ایران ءِ مڈیانی هرچ کن ءَ ملک ءِ ته ءَ» شه مردمانی مهمترێں مۆلءُمراداں زانت که گۆں انقلاب ءَ هوار بوت انت. واجه ءَ گوشت: بلێں گۆں چلءُشش سال ءِ گوزگ ءَ پد انگت ایران ءِ مردماں مشکلانی آماچ انت.
*🔹ایران ءِ پێسر ءِ حکومت زۆرغنڈیگی ات ءُ حاکم ءَ مردمانی گپاں گۆش نه کرت*
په سنی‌آنلاین ءِ سرهال ءَ مولانا عبدالحمید گوشت: ایران ءِ استمان ءَ 1979 ءَ اسلامی انقلاب ءِ سۆبمندی ءَ پد سک وش بوت انت، پچے که آوانَ اے مارشت بوتگ که پێسریگێں حکومت زۆرغنڈیگی ات ءُ حاکم ءَ مردمانی گپ گوش نه داشتگ ءُ حاکم ءِ کشءُگور ءَ انچێں مردم بوتگ انت که آهاں نه هشتگ مردمانی گپ حاکم ءَ سر بیت. راجدپتر ءِ دراجی ءَ یکے شه مزنێں اڑانداں هما بوتگ که آوانی کشءُگور ءِ مردماں راج ءِ گپ حاکم ءَ سر نه کرتگ انت.
واجه ءَ گێش کرت: پێسر شه انقلاب ءَ ماں ایران ءَ انچێں مزن‌بیمێں چێرێن اداره ئے ات په نام «ساواک» که په دُزّی گۆش ئے داشت ءُ په هالزانتی ءِ نزآرگ ءَ مردمانی لٹءُشاپَ کرت. آ درگت ءَ سلاهبنداں هم آزاتی لۆٹێں مردمانی سر ءَ زۆراکیَ کرت.

*🔹ایران ءِ استمان گۆں «عدالت» ءُ «آزاتی» ءِ اۆگام ءَ چست بوت
زاهدان ءِ آدێنگ ءِ امام ءَ گوشت: پرێشا که آ زمانگ ءَ عدالت ءُ آزاتی نه ات، ایران ءِ استماں گۆں عدالت ءُ آزاتی ءِ اۆگام ءَ چست بوت. استمان په عدالت، آزاتی ءُ جوانێں ءُ پرزۆرێں مالزانشت ءَ تُنّگ ات. آ زمان ءَ انقلاب ءِ سرۆکانَ گوشت که دنیا ءِ آدگه زۆرآورێں حکومتاں ملک ءِ نپت ءُ تێل ءَ بر انت ءُ کارمستراں بیتءُالمال ءَ هول کن انت. مردماں انچێں حکومت ءِ لۆٹۆک ات انت که توانت عدالت ءَ ایران ءِ تیوگێں راج ءِ میانجین ءَ شه مردێں ءُ جنێں ءُ وڑوڑێں پاٹیاں اێر دار ایت.
*🔹اگه مال ءُ مڈیاں ملک ءِ ته ءَ هرچ بوتێن انت مرۆچی ایران یکے شه «دنیا ءِ مالزانشتی بنجاهانَ» بوت**
مولانا عبدالحمید درشان کرت: چلءُشش سال شه انقلاب ءِ اُمر ءَ گوز ایت ءُ ایران ءِ مردماں مرۆچی شه مشکلانَ نال انت، رۆچے نه انت که ملک ءِ شهر ءُ استانانی ته ءَ یک پاٹی ءِ شه پوریاگر ءُ کارمنداں شه مالزانشتی جاور ءِ ناگێگی ءَ زهرشانی مه کن انت.
واجه ءَ گێش کرت: ایران ءِ مردمانی اێراد اێش انت که اگاں اے مڈیاں ملک ءِ ته ءَ هرچ بوتێن انت مرۆچی ایران یکے شه دنیا ءِ مالزانشتی بنجاهاں ات ءُ مردماں سێر ات انت ءُ دگراں شه ایران ءَ سۆبَ برت.

*🔹پچے ایران ءِ زر شه دنیا ءِ بےارزشت‌ترێں زراں بیت؟!*
زاهدان ءِ آدێنگ ءِ امام ءَ گوشت: پێسر شه انقلاب ءَ هرچۆن که ماں ایران ءَ زر کم ات، بلێں ملک ءِ زر ءَ ارزشتَ داشت. آ زمانگ ءَ هرکس ءَ گۆں کمێں زر ءَ توانتگ که ٹوهێں کار کنت، بلێں مرۆچی اگه یک گوالگے زر هم داشته بیت ءُ بازار ءَ بروت هچ ارزشتے نه دار انت.
واجه ءَ گوشت: ایران ءِ گێشتری مردمانَ کٹءُکار نێست ءُ آوان هم که کٹءُکار ءِ واهند انت مشکلانی آماچ انت، پچےکه زر ارزشت نه دار ایت. پچے ایران ءِ زر شه دنیا ءِ بےارزشت‌ترێں زراں بیت؟!

*🔹«استمان» شه «حکومت» ءَ هم مهمتر انت/ حکومت په استمان ءَ انت، نه استمان په حکومت ءَ
مولانا عبدالحمید گێش کرت: من هچ چیزے را «استمان» ءِ کساس ءَ مهم نه زان آں. منی دیدانک ءِ رد ءَ استمان شه «حکومت» ءَ هم مهمتر انت. مئے گپ اێش انت که استمان سکی ءُ گشنگی ءَ مه سگ ایت، استمان ءِ وشنودی مهم انت.
واجه ءَ ٹکاٹک گوشت: حکومت په استمان ءَ انت، نه استمان په حکومت ءَ. ماں دنیا ءَ هر حکومت ءِ اگده انت که په وتی استمان ءَ آسانی بیار ایت ءُ آیی وشنودی ءَ کٹ ایت.
*🔹«عدالت» ءِ زۆر په امنیت ءِ آرگ ءَ شه «نۆکێں جوهری سلاهانی» زۆر ءَ گێشتر انت
🔹اگاں مرۆچی استمان وشنود بوتێں ملک باز زۆرآورَ بوت**
زاهدان ءِ آدێنگ ءِ امام ءَ گێش کرت: سلاه ءُ جنگی آسراتیاں په دێمپان ءَ زبر انت ءُ ما آیی چپ نه اێں، بلے هچ چیزے گۆں استمان ءِ وشنودی ءَ برابر نه انت. عدالت ءِ زۆر په امنیت ءُ تاهیر ءِ جۆڑ کنگ ءَ شه تیوگێں نۆکێں دێماشتگێں سلاهانی زۆر ءَ گێشتر انت. استمان ءِ ساتگ باز هژدری انت. اگاں جنێں ءُ مردێں ءُ راج ءُ مذهبانی میانجین ءَ عدالت اێردارگ بوتێں مرۆچی مردمان وشنود ات انت.
واجه ءَ گێش کرت: اگاں مرۆچی مردماں وشنود بوتێن انت ملک باز زۆرآورَ بوت ءُ مشکلانی آماچ نه بوت. الله ءِ وشنودی گۆں مردمانی وشنودی ءَ همگرنچ انت.

🔸مراگش ءِ دۆمی بهر گۆں مولانا عبدالغنی بدری، دارالعلوم زاهدان ءِ هێلکاری کمکار ءُ تفسیر ءُ حدیث ءِ استاد ءِ گشتانک ءَ بنگێج بوت.
مولانا بدری وتی هبرانی اۆلی سر ءَ گلگ کرت که زبردستێں پاگواجه ءُ مزن‌سسائانَ نه هشتگ اش که ماں اے مراگش ءَ بهر زور انت. آیی گوشت که گێشتری مهمانان په آتن ءَ مشکلے نه داشتگ، بلێں ارمان که لهتے پاگواجهانَ که شه «کردستان»، «گلستان»، «خراسان»، «هرمزگان»، «فارس» ءُ تهران ءَ لۆٹتگ اش که بیا انت، نه هشتگ اش.
مولانا بدری زانت‌دربری مراگشانَ یکویی ءِ چێدگ زانت که چۆشێں مراگشاں سوب به انت که یکویی گێشتر بیت ءُ ما را امێت است که آیوک ءَ چۆشێں مشکل پێش مه یَێت.
گڑا شیخ سید عقیل صدیقی، شه استان هرمزگان ءِ پاگواجهاں گپ کرت. آیی گوشت مرۆچی لهتے جهد کن انت تاں سنت ءُ حدیث ءَ شه قرآن ءَ جتا کن انت که اے باز خطرناک انت، پچے که قرآن تهنکا بس نه انت ءُ اے چیز مسلمانانَ شه هدایت ءِ راه ءَ دور کنت.
پد ءَ مولانا عبدالحکیم سیدزاده، سراوان هند، گشت ءِ دینی وانگجاه عین‌العلوم ءِ حدیث ءِ استاد ءَ عدالت ءِ باروا گپ جت. آیی گوشت وهدے عدالت اێر دارگ بیت چاگرد ءِ مچێں مردماں وتی حق ءَ رس انت ءُ همےرنگ په چاگرد ءُ ردءُبند ءُ امنیت ءَ کمک کنت. مولانا سیدزاده همےرنگ به ظلم ءَ اشاره کرت ءُ گوشت ء که هر چاگردے که اۆد ءَ ظلم بیت، یک رۆچے آ چاگرد پرۆش وارت.
گڑا مولانا گل‌محمد مؤمن، خراسان ءِ هند، خواف ءِ دینی وانگجاه ءِ استاد ءَ علم ءُ زانت ءِ جاگه ءِ باروا گپ جت. آیی گوشت: اگاں مردم امربه‌معروف ءُ نهی‌شه منکر ءَ نادلگۆش کن انت ءُ شه علم ءَ دور به انت گڑا دین ءُ چاگرد نقصان گند ایت.
مراگش ءِ دۆمی بهر گۆں 2021/ 1400 ءِ طالبانی پاگبندی ءَ ءُ گۆں(2019، 2020ءُ2021) 1398، 1399، 1400 ءِ جنێنێں دربرۆکانی تجلیل ءَ هلاس بوت.

*🔸مراگش ءِ گڈی بهر
مراگش ءِ گڈی بهر شه پێشین ءِ نماز ءَ پد بنگێج بوت. ماں اے بهر ءَ مولانا مفتی محمدقاسم قاسمی، شیخ ابراهیم اسماعیلی ءُ شیخ‌الاسلام مولانا عبدالحمید ءَ گپ کرت ءُ زانت‌دربرانی پاگبندی ءُ تجلیل بوت.
🔸* مولانا مفتی محمدقاسم قاسمی، دارالعلوم زاهدان ءِ دارالافتاء ءِ سرمستر ءُ حدیث ءُ فقه ءِ زبردستێں استاد ءَ گۆں اشاره به واجه رسول الله ءِ معراج ءِ پێشامد ءَ آیرا مهمانی ءُ عزتے شه الله ءِ نێمگ ءَ په وتی پیغمبر ءَ زانت ءُ گوشتء پد شه اێشی که واجه رسول الله سکی ءُ رنجانی آماچ بوت، الله پاک ءَ آیرا په معراج ءَ برت. مولانا قاسمی گوشت: نماز بندگانی معراج انت که نماز ءِ سوب ءَ گۆں وتی الله ءَ رهوت کنت ءُ وتی جان ءُ ارواه ءَ اصلاح کنت ءُ شه چاگرد ءِ رڈی ءُ چۆٹیاں پهازگ بیت.
پدا شیخ ابراهیم اسماعیلی، هرمزگان ءِ هند، سیریک ءِ آدێنگ ءِ امام ءَ گپ کرت. آیی گوشت: اهل‌سنتاں په ایران ءَ دادے انت ءُ په ملک ءِ تپاک ءُ یکویی ءَ باز جهد اش کرتگ. اسماعیلی گوشت نه بائد شه چۆشێں مراگشاں مکن بیت. آیی گوشت استان ءِ ڈیهانی مشکلانی باروا گۆں واجه شیخ‌الاسلام ءَ شۆر بیت. آیی همےرنگ گوشت که مهمترێں چیز په ملکی یکویی ءَ بودناکێں کارمسترانی گچێن کنگ انت.

*🔸 مراگش ءِ گڈسر ءُ واجه شیخ‌الاسلام مولانا عبدالحمید ءِ گپاں*
دارالعلوم زاهدان ءِ طالبانی زانت‌دربری ءِ سیءُچارمی مراگش گۆں واجه شیخ‌الاسلام مولانا عبدالحمید، دارالعلوم زاهدان ءِ سرمستر ءِ گشتانک ءُ دعا ءَ هلاس بوت. واجه ءَ پد شه مهمانانی وش آت گوشی ءَ په دینی ءُ دنیایی علم ءُ زانتانی دربرگ ءَ سک سۆگه کرت ءُ گوشتءِ که لازم انت که دینی وانگجاه ءُ شهدربرجاهاں برابر دێم ءَ برو انت، پچے که آ دنیا وهدے آباد بیت که مردم وت ءَ ماں اے دنیا ءَ اصلاح ءُ جۆڑ کنت.
واجه ءَ سک سۆگه کرت که زانت ءِ دربرگ بس مردێنانی نه انت، بلکه جنێں ءُ مردێناں بائد انت په زانت ءِ کٹگ ءَ جهد کن انت.

*🔹ما میانه ئێں راه ءِ سر ءَ اێں ءُ تیوگێں مردمانی خیر ءَ لۆٹ اێں*
په سنی‌آنلاین ءِ سرهال ءَ مولانا عبدالحمید پد شه مردمانی وش آت گوشی ءَ‌ که شه ملک ءِ وڑوڑێں ڈیهاں آت ات انت، گوشتء: مئے راه، میانه ئێں راه انت ءُ ما تانسرپسندی ءَ نه من اێں. ماں اسلام ءَ تانسرپسندی نێست. اعتدال و میانه‌روی مانۆکێں راهے که الله ءِ پسند انت.
واجه ءَ گێش کرت: ما په مردمانی سۆب ءَ پکر کن اێں ءُ تیوگێں مردمانی خیر ءَ لۆٹ اێں. الله ءِ پیغمبراں په تیوگێں مردماں پکر کرتگ ءُ پهکانی خیر ءَ لۆٹ اتگ اش ءُ په مردمانی دنیا ءُ آخرت ءِ آبادی ءَ جهد اش کرتگ.

? سوریه ءِ زۆرشاه جست

سنی‌آنلاین| مرۆچی سهب ءَ (یکشمبی 18 آذرماه 1403/ 8 دسامبر 2025) سوریه ءِ سلاهبندێں پاٹیاں که گۆں بشار اسد ءِ زۆرغنڈیگێں حکومت ءَ چپ بوتگ انت، سوریه ءِ بنجاهی مێتگ، دمشق ءَ پتر ات انت ءُ ملک ءِ تیوگێں بنجاهی ادارهاں دست ءَ گپت اش ءُ بشار اسد ءِ حکومت ءِ پرۆش ءَ جار اش جت.
هالانی رد ءَ بشار اسد گۆں بالی‌گراب ءَ شه ملک ءَ په ناپجارێں جاگهے جستگ.
تحریرالشام ء پاٹی ءِ سرۆک احمد الشرع که به ابومحمد الجولانی ءَ نام‌پرشت انت، شه مردماں لۆٹ اتگ که گۆں سرکاری ادارهاں که انگت پێسر ءِ مزن‌وزیر، محمد الجلالی ءِ دست ءَ انت، کارے مه دار انت ءُ نزیک مه به انت.
همےرنگ الجولانی ءَ شه وتی واکداراں لۆٹ اتگ که گۆں لس‌جاگه ءُ سرکاری جاگهاں هم کارے مه دار انت ءُ انت ءُ هوایی تیرگواری مه کن انت.
http://sunnionline.us/balochi/2024/12/4241
???
http://T.me/SunniOnlineBalochi

*? بلوچی زبان ءُ آئی ءِ ارزشت*

✍️نبشته‌کار: کدیر کادر
1. بزانت
چوناھیا زبان یک راجے ءِ پجار اِنت که آ راج چه زُبان ءَ زانگ ءُ پجارگ بیت اِنت. انچو گْوش اَنت که بے زبان ءَ یک راجے ءِ پجار ءُ شُناس نه بیت، ناں که بے زبان ءَ آ راج راجے گْوشگ بیت، بلکیں آ یک پدمنتگیں راجے گْوشگ ءُ پچّارگ بیت اِنت ءُ پد ءَ دُنیا ءِ تّک ءُ پھناداں چوُشیں راجے اُوں نیست اِنت که آ راج ءَ را زبان نیست اِنت. بے زبان ءَ تو گْوشت کن ئے که یک مُرگے بے بانزُل ءَ بال کُرت نه کنت، یا یک بے پادیں مَردُم ءِ تر ءُ تاب کُرت نه کنت.
2. بلوچی زبان
ھمے وڑ ءَ مارا ءُ شُما را واجه ھُداوند ءَ یک شِرکنیں زُبانے ءِ واھُند کُرتگ که آ زبان شھدیں «بلوچی زبان» اِنت. اے زُبان پاکستان ءِ نه، بلکیں ایشیا ءِ گپ کنوکیں زُبان اِنت. به کَول ء اے آر داد: «بلوچی زبان چه کوھنتِریں زُباناں یک زبانے لیکگ بیت»، بلے بَدبھتی ایش اِنت که اِشی ادب ءِ جُھد نه کَنگ ءِ سَوَب ءَ
کِساس ءَ چه گیش پّدمنتگی ءِ آماچ بوتگ.
3. بلوچی زُبان ءِ اَرزشت
بلوچی زبان گوں وشیں ءُ شِرکنیں لبز ءُ گالاں، گپّ ءُ تْراناں، شَیر ءُ شائریاں، کِسه ءُ کَسمانکاں بِه گر داں دِگه بازیں چیزّانی ھوری ءَ یک کوھیں ارزشتے دار اِیت. چی ءَ که اے زُبان ءِ وتی یک دپترے ھست اِنت، اے دپتر سَک باز کْوھن درا بیت اِنت. دومی ارزشت ایش اِنت که بلوچی زبان تھنا بلوچستان ءُ پاکستان ءَ نه، بلکیں دنیا ءِ دگه نازیں دمک ءُ دَراں ھم گپّ ءُ ھبر کنگ بیت اِنت.
بزاں ایشیا ءِ روچ بّرکتی ڈیه اُمان ءَ، بھرین ءَ، دَبئی ءَ، ایران ءَ، اُوگانستان ءَ ھوار یورپ ءِ لھتیں دمکاں ھم گپّ ءُ ھبر کنگ بیت اِنت. دُرستاں چه گیش روچ بّرکتی ڈیھاں بلوچی زُبان ءَ را جْوانیں شَرپے دَیگ ءُ بکشاھگ بیت. اِشی ءِ مستریں سَوَب ایش اِنت که بلوچ چه زمانگاں په کار ءُ روزگار ءِ پٹءُپول ءَ دْراں‌ڈیھی شُتگاں ءُ پد ءَ چیزّے مردم ھمود ءَ جاه‌منند اُوں بوتگ اَنت. ھمے مردمانی سَوَب ءَ اُود ءِ جاه‌منندیں مَردُماں ھم بلوچی زبان ءَ گپّ ءُتْران کناں سالانی ھساب ءَ بلوچی، بلوچ جاه‌منند ءُ بلوچی زبان ءِ بابت ءَ مَراگِش اڈ دے اَنت. پمیشکا گِندگ ءَ کئیت اِنت که بلوچی زبان ءَ را ڈیھی مَردُم جْوانیں شَرپے دَیگ ءَ اَنت، ءُ گُڈّسَری ءَ گْوشت کن ئے بلوچی زُبان کِساس ءَ چه گیش ارزشت دار اِیت.
4. زُبان ءِ گار ءُ بیگواه بوَگ
بَنی آدم ءِ مَستریں پجّار ءُ آئی ءِ نام «زُبان ءُ دود» اِنت. پمیشکا ھر راج ءَ په وتی راجی زُبان ءُ دودانی رکّینگ ءِ ھاتر ءَ مدام گوں مُھر ءُ مُھکمی ءَ جُھد کُرتگ که مئے زُبان ءِ زَگریں گال گار ءُ بیگواه مه به اَنت، بلکیں پدریچ در پدریچ کارمرز به به اَنت. آیاں مُدام ھاٹیگ به رَس اِیت ءُ دومی نیمگ ءَ زگریں زُبان، مئے زُبان ءَ ھِچ وڑ ءَ پُروش مه دے اَنت.
اگاں ما ءُ شُما گوں ھورت‌چمْی ءَ به چار اِیں گُڑا ما را ءُ شُما را ھمئے گِندگ ءَ کئیت اِنت که مئے ءُ شُمئے زُبان ءِ ھما شِرکنیں گال، گَپ ءُ ھبر روچ په روچ گار ءُ بیگواه بوَگ ءَ اَنت ءُ ایشانی جاه ءَ دَریں زُبانانی گال، گپ ءُ ھَبر کارمرز بوَگ ءَ اَنت. اے بےسوب کار ءُ تپاوت گیش چه گیش وانندیں مَردُمانی دست ءَ اَچ بوَگ ءَ اِنت. چی ءَ که آ وتی وانگ ءِ پِڑ ءَ گوں دَری زُباناں بندوک اِنت. چریشانی سَوَب ءَ آ مُدام وتی گپ ءُ ھبرانی ته ءَ انگریزی، اردو ءُ دِگه زُبانانی لبز کارمرز کن اَنت.
دومی نیمگ ءَ بلوچی زُبان ءِ گار ءُ بیگواه بوَگ ءِ مَستریں سَوَب آئی لبزانک ءِ سر ءَ کار نه کنگ اِنت. وھدے یک زُبانے ءِ لبزانک ءِ سر ءَ گوں مُھکمی ءَ کار ءُ دلگوش کنگ به بیت گُڑا آ زُبان ھِچ وڑ ءَ پدمنتگی ءِ آماچ نه بیت. بلے انیگیں دور ءَ وھدے که بلوچ مَردُم مَراگِشانی ته ءَ وتی سَرپدیں مَردُماں توار جنت ءُ پد ءَ ھما سَرپدیں مَردُم اگاں زُبان ءِ سر ءَ گپ جَنگ بِندات کَنت گُڑا آ کدی ھم زُبان ءِ گالانی گار ءُ بیگوائی ءِ سر ءَ تران نه کنت. پمیشکا اے اَملانی رِد ءَ بلوچی زبان نِزوری ءِ نیمگ ءَ رواں اِنت.
5. بلوچی زُبان ءِ رکّینگ ءِ ھاتر ءَ تْرندیں گامگیج
اے یک تچکیں ھبرے که چونیں کارے یا کِسبے به بیت اِنت آ بے تْرندیں گامگیج ءُ بے کُربانی ءَ دیمروئی کُرت نه کنت. ھمے وڑ ءَ بلوچی ءِ زبان ءِ مُھر ءُ مُھکم ءُ دیمروئی ءِ ھاتر ءَ تُرندیں گامگیج زورگ ءُ کارمرز کنّگ المی اِنت. دُرستاں پیش آئی مُھر ءُ مُھکم بوَگ ءِ ھاتر ءَ آئی ءِ ادب ءُ لبزانک ءِ سر ءَ کار کنگ لوٹ اِیت. ھما باز گار ءُ بیگوائیں لبزانی پٹّءُپول آیاناں کتاب ءُ میگزین، دگه نبشتانکانی ته ءَ کارمرز کنّگ لوٹ اِیت.

?مولانا عبدالحمید ماں زاهدان ءِ نمازجمعه ءِ دیوان **ءَ:

? نرمێں سیاست شه ترۆندێں سیاست ءُ کرداراں گهتر کار کنت**

شیخ‌الاسلام مولانا عبدالحمید، ماں زاهدان ءِ نمازجمعه ءِ دیوان ءَ (9 آذر 1403) زۆر پر دات که «نرمێں گپ ءُ سیاستانی» راسدێمێں اثر شه «ترۆندێں سیاست ءُ کردارانی» اثر ءَ گێشتر انت ءُ سک سۆگه ء کرت که «مردمانی وشنودی کٹگ بیت» ءُ «کانود ءُ سیاستاں مردمانی سۆبانی رد ءَ ٹگلێنگ» به انت.
په سنی‌آنلاین ءِ سرهال ءَ مولانا عبدالحمید گوشت: الله تعالی گۆں سک‌گری ءُ ترۆندی ءَ همراه نه انت، بلکه الله پاک ءِ دلگۆش ءُ همراهداری گۆں نرم‌تبی ءُ نرمێں گپان انت. الله پاک ءَ مهتر موسی ءُ هارون علیهما‌السلام ءَ سۆگه کرتگ که: «فَقُولَا لَهُ قَوْلًا لَيِّنًا لَعَلَّهُ يَتَذَكَّرُ أَوْ يَخْشَى» گۆں فرعون ءَ که شه راجدپتر ءِ ٹوهترێں وت‌من ءُ زۆرآوراں بوتگ، په نرمی هبر کن ات، بوت کنت که آ نصیحت بزور ایت یا به ترس ایت.
واجه ءَ گێش کرت: اے الله پاک ءِ سۆگه په مهتر موسی علیه‌السلام ءَ چوناهی ءَ په مچێں دنیا ءِ مردمان انت که نرمێں هبر ءُ سیاستاں شه ترۆندێں کردار ءُ سیاستاں گهتر کار کن انت. راجدپتر ءِ دعوت دهوک، صالح ءُ حکومتانی کته‌کاریانی رد ءَ نرم‌تبی ءُ مردمداری گهتر کار کنت. مئے سۆگه په تیوگێں حکومت ءُ سرکاراں همێش انت که ترۆندێں کردار ءُ هبراں کارا نه انت ءُ مدام بائدانت شه نرمێں گپ ءُ کردار ءَ کار گرگ بیت.
*? اے 45 سال ءِ دراجی ءَ لهتے کانود ءُ رهبندانی ته ءَ هچ بدلی ءِ نیاتگ/ کانودانی جۆڑ کنگ ءِ وهد ءَ بائد انت دنیا ءِ جاور دلگۆش کنگ بیت
زاهدان ءِ آدێنگ ءِ امام ءَ درشان کرت: سۆگه ئے که من تاں نون داشتگ همے بوتگ که چۆ آدگه ملکاں آ کانوداں که بےپۆک بوتگ انت، بائد انت ٹگلێنگ به انت. پچےکه چشێں بےپۆکێں کانودانی نقصان باز گێشتر انت.
واجه ءَ گوشت: آ کانوداں که شه بنی‌آدمانی نێمگ ءَ درگێجگ به انت تاں یک وهدے کارآمد انت ءُ مدام جواب نه دنت ءُ بائد انت گۆں جاور ءِ بدل بیگ ءَ ٹگلێنگ به انت. الله ءِ حکم ءُ کانوداں هم بازێں جاگه ئے «نسخ» به انت ءُ گۆں جاور ءِ بدل بیگ ءَ نۆکێں حکمے کێت. البت گۆں واجه رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم ءِ وفات ءَ ءُ وحی ءِ بند بیگ ءَ الله ءِ حکم ءُ کانوداں نص انت ءُ تاں قیامت ءَ ٹگل نه ور انت.
مولانا عبدالحمید گوشت: بژن انت که 45 سال گوستگ ءُ انگت لهتے شه کانود ءُ رهبنداں کمے هم ٹگلێنگ نه بوتگ انت ءُ ملک ءَ شه اے بابت ءَ نقصان دیستگ. اے گپاں گواچن انت که من شه دلسۆچی ءَ گوش آں. ما ماں همے دنیا ءَ زند گوازێن اێں ءُ بائد انت جاور ءَ دلگۆش کن اێں که کجام کانوداں مردمانی سۆب ءَ انت.
*? شه شورای تامین ءِ شۆر ءَ په پٹءُپاسی اۆشتجاهانی جمع کنگ ءَ وشال اێں؛ چۆشێں گامگێجاں په «یکویی» ءُ «امنیت» ءَ اثر دار انت
? هر دێمرئی ءِ بنگێج امنیت انت
مولانا عبدالحمید ماں دگه بهرے شه وتی هبراں گوشت: ما باز وشال اێں که استان/ هلاکه ءِ شهرانی ءُ هاس زاهدان ءِ پٹءُپاسی اۆشتجاهاں جمع کنگ بوتگ انت. سیستانءُبلوچستان ءِ هلاکه‌دار ءُ شورای تامین ءَ اے باروا هێمات کرتگ.
واجه ءَ گێش کرت: من دجم آں که ترۆندی ءُ زۆر په یکویی ءُ امنیت ءَ بےپۆک انت، بلێں اے گامگێج که استان ءِ شورای تامین ءَ کرتگ که پٹءُپاسی اۆشتجاهانَ جمع کرتگ جواب دنت. «یکویی» ءُ «امنیت» دو چیز انت که یکءُآدگر ءِ سر ءَ اثر دار انت. ما هم په ملک ءُ استان ءِ امنیت ءَ سک سۆگهَ کن اێں. هر دێمرئی ءِ بنگێج امنیت انت ءُ اے استان ءِ دێمرئی هم گۆں امنیت ءَ بیت.
? ماں استان ءَ «مردمی جنزے» په «امنیت ءِ ساتگ» ءَ بنگێج بوتگ**
زاهدان ءِ آدێنگ ءِ امام ءَ گوشت: ما شه امنیتی واکداراں گلگ دار اێں که جمهوری کماش ءِ سفر ءِ درگت ءَ زۆر ءُ سکیاں که مسیت ءُ وانگجاه ءِ سر ءَ ات انت، زورگ بوت انت، بلێں نون دوارگ هما زۆر ءُ سکیاں بیگ ءَ انت. ما شما را سۆگهَ کن اێں که اے زۆراں بےپۆک انت، اگاں امنیتَ لۆٹ ات، گڑا هما کار ءَ کن ات که شورای تامین ءَ کرت ءُ پٹءُپاسی اۆشتجاهانی جمع کرت.
واجه ءَ زۆر پر دات: ما پهکاں ماں اے جاور ءَ په دلانی نزیکی ءَ ءُ امنیت ءِ پجائێنگ ءَ جهد کن اێں. نون ڈیه ءِ ته ءَ یک مردمی جنزے په امنیت ءِ پجائێنگ ءَ بنگێج بوتگ. من هم ماں وتی سپراں که استان ءِ مێتگاں رو آں په «امنیت ءِ ساتگ» ءَ سک سۆگهَ کن آں.

? مفتی محمدقاسم قاسمی ماں زاهدان ءِ نماز جمعه ءِ دیوان ءَ:
*? واجه رسول‌الله ﷺ ءِ پێدا بیگ وشبهتی، دیانت، داد ءُ برکت ءِ ودی بیگ ات*

مولانا مفتی محمدقاسم قاسمی، حدیث ءُ فقه ءِ زبردستێں استاد ءُ دارالعلوم زاهدان ءِ دارالافتای سرمستر ءَ ماں زاهدان ءِ نمازجمعه ءِ دیوانءَ (16 شهریور 1403)، رسول الله ﷺ ءِ پیدائش ءُ پێغمبری ءَ «بنی آدم ءِ راجدپتر ءِ مسترێں پێشامد لێک ات ءُ پدگیری شه رسول الله، مهر گۆں آ واجه ءَ ءُ آئی ءِ سنتانی زندگ کنگ ءَ په سۆبمندی ءَ هژدری زانت.

*? رسول‌الله ﷺ ھما دراهێں نێکێں چیزاں دار ایت که گوست ءِ پێغمبراں داشتگ انت*
په سنی‌آنلاین ءِ سرهال ءَ مفتی محمدقاسم درشان کرت: رسول‌الله ﷺ ءِ ودی بیگ شه بنی آدم ءِ راجدپتر ءِ مسترێں ءُ ٹوهترێں پێشامداں انت؛ رسول‌الله ﷺ ماں ربیع‌الاول ءِ ماه ءَ ودی بوتگ. چۆناهی ءَ آ واجه ءِ ودی بیگ وشبهتی، راستێں دیانت، پهرێزکاری، خیر، داد ءُ برکت ءِ ودی بیگ انت؛ پچےکه رسول‌الله ﷺ ءَ ھما دراهێں نێکێں چیزاں دار ایت که گوست ءِ پێغمبراں داشتگ انت. دنیا ءِ درستێں شرێں چیز شه پێغمبرانی نیمگ ءَ آتگ انت. ھما شرێں چیز ھم که یورپ ءَ ءُ بےایمانانی ته ءَ هست انت، مچ شه پێغمبرانی تعلیم ءُ سۆگه ئانی نیمگ ءَ انت.
مولانا قاسمی گێش کرت: مردمانی گهترێں پێغمبر انت ءُ پێغمبرانی گهترێں رسول‌الله ﷺ انت. پمێشا آ واجه ءِ بیگ ماں اے دنیا ءَ په مردماں وشبهتی ءُ سۆبمندی انت. انسانی دنیا شه لهتێں مردمانی کاراں شرمندگ انت، بلے پێغمبراں ءُ واجه رسول‌الله ﷺ ءِ ھست بوھگ ءِ سر ءَ پهر کنت. رسول‌الله ﷺ انسانانی پهر ءُ شأن انت. رسول‌الله ﷺ په یک هاسێں راج ءُ زبانے دێم دیگ نه بوتگ، بلکه گۆں وتی سیرت ءُ زندمان ءَ آدم ءِ دراهێں زهگان ءَ معنوی ئێں هنتکاں دات.
استاد قاسمی گوشت: ارمان که مرۆچی مسلماناں شه واجه رسول‌الله ﷺ ءِ زند ءُ سیرت ءَ دور بوتگ انت. انوگیں زمانگ ءَ مسلمانانی پدمنتگی ءِ سوب اێش انت که آوانی میان ءَ رهوت گۆں الله تعالی ءَ، قرآن مجید ءِ نێمگ ءَ دلگوش ءُ رسول‌الله ﷺ ءِ پرمان‌زوری کم بوتگ که اے چیز وشبھتی ءُ سۆبمندی ءِ مهمێں بندار انت.

*? واجه رسول‌الله ﷺ ءَ مردمان ءَ حرمت ءُ ارزشت دات*
دارالعلوم زاهدان ءِ حدیث ءُ فقه ءِ استاد ءَ گوشت: رسول‌الله ﷺ ءِ پێدائش ءُ رسالت ءَ پێسر دنیا ءِ جاور ءِ چار ءُ تپاس کنگ سک باز المی اِنت که آیی ته هر وڑێں فساد ءُ دینی، سیاسی ءُ چاگردی آشوب بوتگ. مردماں جِنّانی اسیر بوت ات انت ءُ وهدے مێدانی ءَ پترت انت آ مێدان ءِ ٹوهێں جن ءِ باهوٹ بوت انت. بت ءُ ملائک ءُ جن ءُ ابید شه الله ءِ عبادت کنگ ءُ ناروا ئێں توسل باب بوتگ ات. حاکم ءُ استمان ءُ لهتے پاٹیانی نیام ءَ انچۆ جتایی باز ات که لهتے مردماں لهتے دگران ءَ هچ انسانَ نه زانت. ماں ایران ءَ آواں اے گپ ءِ سر ءَ باور بوتگ که خسرو پرویز خدایانی نیام ءَ بےمَرگێں انسانے ءُ مردمانی ته ءَ بےدرورێں خدائے. مردمانی سر ءَ انچێں گرانێں مالیات اێر کنگ بوت ات که ناداری رۆچ په رۆچ گێش بوت ءُ حاکم ءُ حاکم ءِ کش ءُ گور ءِ مردم رۆچ په رۆچ گێشتر آباد بوت انت. استمانان ءَ هچ ارزشت نێست ات ءُ آوانی باور ات که شاهی خاندان ءِ ته ءَ خدایی ئێں هۆن است انت ءُ آواں بائد بادشاهی کن انت.
مولانا محمدقاسم ءَ درشان کرت: جنێنان ءَ هچ وڑێں حق ءُ حرمتے نه ات، بلکه کالا ءِ رنگ ءَ میراث برگ بوت. جنێناں شه میراث ءَ زبهر ات انت، آوانی سر ءَ ظلم ءُ زۆراکی کنگ بوتگ ات. زندگ ءَ کل کنگ بوتگ انت، جنک، زند ءِ ته ءَ یک عیبے بوتگ، بلے اسلام ءِ تعلیمات ءِ ته ءَ جنێن زند ءِ ته ءَ ستون، رھشون، سنگت ءُ ھمراہ انت.